Bài giảng Hóa môi trường: Chương 1 - TS. Võ Nguyễn Xuân Quế

Tài liệu này giới thiệu tổng quan về quá trình hình thành đất, bao gồm các khái niệm cơ bản về khoa học đất, vai trò của đất, cấu tạo tự nhiên của đất, và các yếu tố quyết định sự hình thành đất.

Sinh viên, nhà nghiên cứu và những người quan tâm đến lĩnh vực khoa học đất, môi trường, nông nghiệp và địa chất.

Tài liệu này cung cấp một cái nhìn toàn diện về quá trình hình thành đất, bắt đầu bằng việc phân biệt giữa Phát sinh học đất (Pedology) và Thổ nhưỡng học (Edaphology) để làm rõ các khía cạnh nghiên cứu về đất. Đất được trình bày như một môi trường sống thiết yếu, có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự sinh trưởng của thực vật, điều hòa chế độ nước, luân chuyển vật chất, cung cấp dinh dưỡng, và là nền tảng cho các hoạt động xây dựng. Cấu tạo tự nhiên của đất được giải thích qua các lớp đất thực, mẫu chất và đá nền, cùng với khái niệm Regolith. Quá trình hình thành đất là một hệ thống động liên tục, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố môi trường được tổng hợp trong công thức CLORPT (Khí hậu, Sinh vật, Địa hình, Mẫu chất, Thời gian). Tài liệu đi sâu vào phân tích tác động của từng yếu tố, chẳng hạn như vai trò quyết định của khí hậu (mưa và nhiệt độ) đối với tốc độ và tính chất phát triển của đất, ảnh hưởng của sinh vật (từ vi sinh vật đến con người) trong việc luân chuyển vật chất và chống xói mòn, tác động của địa hình đến dòng chảy và xói mòn, đặc tính của mẫu chất ban đầu, và vai trò của thời gian trong quá trình phong hóa. Các tiến trình hình thành tầng đất được mô tả chi tiết, bao gồm sự chuyển dạng (phong hóa khoáng vật, phân giải chất hữu cơ), chuyển vị (di chuyển vật liệu giữa các tầng), bổ sung (vật chất từ bên ngoài) và thất thoát (do rửa trôi, xói mòn). Đặc biệt, tài liệu làm rõ hai loại phong hóa chính: phong hóa vật lý (do nhiệt độ, nước, gió, băng hà, sinh vật, và hiện tượng salt wedging) làm vỡ đá mà không thay đổi thành phần, và phong hóa hóa học (thủy hợp, thủy phân, hòa tan, carbonate hóa, oxy hóa-khử, tạo phức chất) làm thay đổi cấu trúc và thành phần khoáng vật. Cuối cùng, tài liệu trình bày về phẩu diện đất, định nghĩa và phân loại các tầng đất chính (O, A, E, B, C, R) cùng các tầng chuyển tiếp, giải thích đặc điểm và quá trình hình thành của từng tầng, cũng như sự thay đổi của phẩu diện đất dưới tác động của con người.