Bài giảng -Lâm nghiệp xã hội đại cương-chương 2

Chia sẻ: Song Song Cuoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

202
lượt xem 48
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 2: Hệ thống chính sách có liên quan đến phát triển lâm nghiệp xã hội Chính sách lâm nghiệp ở VIệt Nam Trong hơn hai thập kỷ qua chính phủ Việt Nam đã ưu tiên phát triển chính sách lâm nghiệp quốc gia nhằm mục đích gìn giữ và phát triển tài nguyên rừng gắn với phát triển kinh tế xã hội miền núi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng -Lâm nghiệp xã hội đại cương-chương 2

Ch−¬ng 2 HÖ thèng ChÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn L©m nghiÖp x· héi Môc tiªu: Sau khi häc xong ch−¬ng nμy, sinh viªn sÏ cã kh¶ n¨ng: • Tr×nh bμy mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH. • M« t¶ ®−îc t×nh h×nh thùc thi c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH ë ViÖt Nam. • Gi¶i thÝch ®−îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH lμm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch vμ vËn dông tæng hîp c¸c chÝnh s¸ch. Néi dung: Bμi 3: Giíi thiÖu hÖ thèng chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH Bμi 4: T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH 30
Bμi 3: Giíi thiÖu hÖ thèng chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn L©m nghiÖp x· héi Môc tiªu §Õn cuèi bμi häc, sinh viªn sÏ cã kh¶ n¨ng tr×nh bμy ®−îc mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH nh−: • §Þnh h−íng chÝnh s¸ch l©m nghiÖp cña §¶ng vμ nhμ n−íc • C¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn tμi nguyªn thiªn nhiªn, chÝnh s¸ch ®Çu t− vèn, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói. KÕ ho¹ch bμi gi¶ng Néi dung Ph−¬ng ph¸p Tμi liÖu/ Thêi gian VËt liÖu 1. ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp ë ViÖt Nam Tr×nh bμy cã Tμi liÖu 2tiÕt minh häa, vÊn ph¸t tay ®¸p, th¶o luËn nhãm, bμi tËp vÒ nhμ 2. Giíi thiªu hÖ thèng chÝnh s¸ch cã liªn Tr×nh bμy cã Tμi liÖu 3tiÕt quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH minh häa, vÊn ph¸t tay ®¸p, th¶o luËn nhãm, bμi tËp vÒ nhμ 31
1. ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp ë ViÖt Nam 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ chÝnh s¸ch l©m nghiÖp Trong h¬n hai thËp kû qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· −u tiªn ph¸t triÓn chÝnh s¸ch l©m nghiÖp quèc gia nh»m môc ®Ých g×n gi÷ vμ ph¸t triÓn tμi nguyªn rõng g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÔ x· héi miÒn nói. Trong n¨m 1990, mét nghiªn cøu "§Þnh h−íng ph¸t triÓn ngμnh l©m nghiÖp" ®· ®Ò xuÊt mét hÖ thèng chÝnh s¸ch l©m nghiÖp. Tõ ®ã ®· cã kh¸ nhiÒu nghiªn cøu ®Ó ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch vμ c¸c môc tiªu cña ngμnh l©m nghiÖp ViÖt Nam. N¨m 1985, Bé L©m nghiÖp ®· ban hμnh c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp thêi kú 1996 - 2000. Môc tiªu chÝnh cña c¸c chÝnh s¸ch nμy lμ: • Sö dông hîp lý c¸c lo¹i rõng phßng hé, ®Æc dông - b¶o tån tμi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr−êng vμ s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng qua ch−¬ng tr×nh sö dông vμ ph¸t triÓn, vμ ch−¬ng tr×nh nμy b¶o ®¶m thùc hiÖn ®Çy ®ñ hai chøc n¨ng phßng hé vμ s¶n xuÊt cña rõng. • Phèi hîp gi÷a l©m nghiÖp vμ n«ng nghiÖp ®Ó cung cÊp gç cho ngμnh c«ng nghiÖp, n¨ng l−îng vμ sö dông gia ®×nh ®ång thêi t¹o ra sù c©n b»ng gi÷a sinh th¸i vμ kinh tÕ. • N©ng cao ph¸t triÓn kinh tÕ vïng nói vμ t¸i ®Þnh c− c¸c d©n téc thiÓu sè trªn c¬ së giao ®Êt còng nh− ph©n bæ l¹i d©n sè lao ®éng trong c¸c vïng kh¸c nhau. • Nh÷ng môc tiªu nμy lμ më réng mét phÇn dù ¸n UNDP/FAO (1993) víi chiÕn l−îc l©u dμi nh»m vμo c¸c môc ®Ých: • N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý rõng ®ång thêi b¶o ®¶m më réng viÖc chia sÎ lîi Ých vμ sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thμnh phÇn d©n c−; • æn ®Þnh m«i tr−êng, rõng ®Ó b¶o vÖ ®Êt, n−íc phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng n«ng th«n; • Tèi −u hãa viÖc ®ãng gãp cña s¶n phÈm rõng cho nÒn kinh tÕ th«ng qua ph¸t triÓn mét c¸ch thÝch hîp c¸c ch−¬ng tr×nh c«ng nghiÖp vμ trång l¹i rõng bao gåm c¶ cñi; vμ • Ph¸t triÓn c¸c c¬ quan vμ chÝnh s¸ch ë cÊp quèc gia. HÖ thèng chÝnh s¸ch l©m nghiÖp ®· ®−îc ®Ò xuÊt vμo n¨m 1989 víi sù hîp t¸c cña UNDP/FAO trong mét phÇn cña KÕ ho¹ch hμnh ®éng l©m nghiÖp nhiÖt ®íi, vμ Bé L©m nghiÖp tr−íc ®©y ®· ®Þnh d¹ng mét "ChiÕn l−îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp" ®Õn n¨m 2005. HiÖn nay Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn hÖ thèng chÝnh s¸ch l©m nghiÖp ë ViÖt Nam. Trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp giai ®o¹n 2001-2010, Bé NN & PTNT ®· ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch; trong ®ã cã mét sè ®iÓm liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH nh− sau: 32
• X¸c ®Þnh râ quyÒn sö dông ®Êt ®ai vμ tμi nguyªn rõng cho c¸c Tæng c«ng ty, C«ng ty l©m nghiÖp, c¸c l©m tr−êng quèc doanh, c¸c thμnh phÇn kinh tÕ kh¸c vμ c¸c hé gia ®×nh.. ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt l©u dμi. • Tõng b−íc tiÕn hμnh giao ®Êt vμ ph¸t triÓn rõng céng ®ång trªn c¬ së nghiªn cøu c¬ chÕ vμ ban hμnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ trong viÖc b¶o vÖ, ph¸t triÓn, sö dông vμ kinh doanh c¸c lo¹i h×nh rõng nμy. • Trong phÇn ®Êt l©m nghiÖp giao cho tõng gia ®×nh, thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng l©m kÕt hîp, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. • Më réng vμ cñng cè quyÒn cña ng−êi ®−îc giao ®Êt, thuª ®Êt còng nh− lμm râ vμ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®Ó cã thÓ thùc hiÖn c¸c quyÒn cña ng−êi sö dông. 1.2. §Þnh h−íng cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp §Þnh h−íng cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp lμ cung cÊp c¸c h−íng dÉn cho ngμnh l©m nghiÖp trong mét thêi gian dμi vÒ qu¶n lý vμ sö dông tμi nguyªn rõng quèc gia vμ c¸c h−íng dÉn luËt ph¸p vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vμ b¶o vÖ m«i tr−êng. Trong nh÷ng thËp kû qua ë ViÖt Nam, ®a sè c¸c khu rõng giμu vμ ®Êt rõng bÞ suy gi¶m nghiªm träng. Trong sè 19 triÖu ha rõng, th× cã h¬n 13 triÖu ha ®· bÞ bÞ tμn ph¸, ®ang bÞ bá hãa, ®Êt ®ai bÞ xãi mßn vμ kh«ng s¶n xuÊt ®−îc. Khai th¸c gç bÊt hîp ph¸p, canh t¸c n−¬ng rÉy, khai th¸c gç cñi...®· gãp phÇn cho viÖc suy gi¶m diÖn tÝch rõng víi tèc ®é b×nh qu©n kho¶ng 200.000 ha trong mét n¨m vμ ph¸ ho¹i c¸c khu rõng trång do nhμ n−íc ®Çu t−. §ång thêi sù gia t¨ng d©n sè ®· g©y nªn ¸p lùc lín ®Õn tμi nguyªn rõng. MÆc kh¸c c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç ch−a ®−îc ph¸t triÓn m¹nh, s¶n phÈm chÕ biÕn gi¸ trÞ thÊp ch−a chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng xuÊt khÈu. S¶n xuÊt giÊy ë mét vμi n¬i ®· ®−îc ph¸t triÓn h¬n nh−ng vÉn cßn nh÷ng trë ng¹i vÒ cung cÊp nguyªn liÖu, c«ng nghÖ chÕ biÕn. Tõ nh÷ng lý do trªn, viÖc b¶o vÖ c¸c diÖn tÝch rõng hiÖn cã th«ng qua trång rõng, s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp vμ c¸c ch−¬ng tr×nh trång c¸c c©y kh¸c lμ nhiÖm vô chÝnh cña quèc gia ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ vμ b¶o vÖ m«i tr−êng. Ch−¬ng tr×nh hç trî ngμnh l©m nghiÖp n¨m 2001 (FSSP) ®· x©y dùng mét khung logic ®Ó hç trî ph¸t triÓn l©m nghiÖp trong nh÷ng n¨m ®Õn, cã 9 kÕt qu¶ chÝnh ®· ®−îc dù kiÕn; trong ®ã cã kÕt qu¶ mong ®îi thø hai liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn l©m nghiÖp lμ “Cã khu«n khæ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vμ thÓ chÕ ®Ó lμm hμi hoμ c¸c chÝnh s¸ch cña quèc gia-tØnh vÒ ®Êt rõng vμ sö dông tμi nguyªn”. Mét sè chØ thÞ quan träng trong ph¸t triÓn chÝnh s¸ch ®· ®−îc cam kÕt nh− lμ: • Kh¸i niÖm “l©m nghiÖp nh©n d©n” ®−îc lμm râ vμ ®−a vμo tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch liªn quan. • ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp céng ®ång ®−îc ban hμnh n¨m 2003. • §Õn n¨m 2004 c¸c chÝnh s¸ch h−ìng lîi ®−îc c¶i c¸ch. §Þnh h−íng vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn “l©m nghiÖp nh©n d©n”, “l©m nghiÖp x· héi”, “l©m nghiÖp céng ®ång” ®· ®−îc ®Ò cËp. ViÖc ph¸t triÓn c¸c chÝnh s¸ch nμy ®ßi hái cã nh÷ng nghiªn cøu thùc tiÔn ®Çy ®ñ, ph¶n ¶nh ®−îc c¸c khÝa c¹nh ®a d¹ng trong qu¶n lý 33
tμi nguyªn rõng. §ång thêi víi nã lμ viÖc tiÕp tôc söa ®æi hoÆc bæ sung luËt ®Êt ®ai, luËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng. 1.3. Môc ®Ých cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp quèc gia ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp quèc gia nh»m môc ®Ých: • B¶o vÖ vμ qu¶n lý nguån tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai mét c¸ch bÒn v÷ng trªn c¬ së ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña quèc gia vÒ s¶n phÈm vμ b¶o vÖ m«i tr−êng. • N©ng cao s¶n l−îng vμ c¶i tiÕn khai th¸c, vËn xuÊt, vËn chuyÓn, chÕ biÕn, hÖ thèng thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm tõ rõng ®Ó gi¶m l·ng phÝ, n©ng cao lîi Ých kinh tÕ, x· héi vμ xuÊt khÈu. • N©ng cao sù tham gia cña ng−êi d©n vμ cã sù cam kÕt cña tÊt c¶ c¸c thμnh phÇn kinh tÕ (nhμ n−íc, hîp t¸c x·, hé gia ®×nh, c«ng ty t− nh©n, vμ c¸ nh©n) trong b¶o vÖ, s¶n xuÊt vμ sö dông hîp lý c¸c s¶n phÈm rõng vμ c¸c lîi Ých vÒ m«i tr−êng. • Gãp phÇn c¶i tiÕn ®iÒu kiÖn sèng vμ thu nhËp cña ng−êi d©n n«ng th«n vμ ®Æc biÖt lμ ng−êi d©n vμ c¸c céng ®ång d©n téc miÒn nói. Môc ®Ých cuèi cïng lμ c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp ®−îc chÊp nhËn bëi ng−êi d©n vμ c¸c c¬ quan nhμ n−íc sÏ chia sÎ quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c khu rõng s¶n xuÊt vμ phßng hé. Víi mçi vïng kinh tÕ cÇn t¹o ra c¬ héi ®Ó cã ®−îc sù tham gia mét c¸ch ®Çy ®ñ trong ph©n chia lîi Ých cña c¸c s¶n phÈm vμ m«i tr−êng tõ tμi s¶n rõng quèc gia. 1.4. C¸c môc tiªu vμ chiÕn l−îc cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp quèc gia §Ó thùc hiÖn ®−îc môc ®Ých cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp, cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cô thÓ, chiÕn l−îc vμ kÕ ho¹ch hμnh ®éng. Mçi mét môc tiªu cô thÓ cã tÇm quan trong nh− nhau nÕu ngμnh l©m nghiÖp lμm cho nã gãp phÇn mét c¸ch ®Çy ®ñ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. (FAO, 1993): Môc tiªu 1: X©y dùng l©m phËn quèc gia gåm cã rõng vμ ®Êt rõng, nu«i d−ìng vμ qu¶n lý chóng phï hîp víi môc ®Ých x· héi vμ m«i tr−êng cña quèc gia, tu©n theo c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp vμ LuËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng Môc tiªu nμy sÏ ®−îc thùc hiÖn bëi mét nghiªn cøu sö dông ®Êt ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng vïng thÝch hîp cho l©m nghiÖp vμ n«ng l©m kÕt hîp, trªn c¬ së ®Êt ®ai, ®é dèc, c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, c¸c gi¸ trÞ phßng hé m«i tr−êng vμ hoμn c¶nh cña tõng ®Þa ph−¬ng. §Êt l©m nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh thuéc quyÒn së h÷u nhμ n−íc vμ ®−îc ph©n lo¹i cho theo c¸c môc ®Ých l©m nghiÖp. §é che phñ cña rõng cÇn ®−îc n©ng lªn 10% ë vïng ven biÓn, 5-10% ë c¸c vïng ®ång b»ng, ven s«ng, 20-30% ë vïng miÒn trung, 40-50% ë c¸c vïng nói thÊp vμ h¬n 70% ë c¸c cao nguyªn. Môc tiªu 2: X©y dùng kÕ ho¹ch b¶o vÖ vμ qu¶n lý rõng cho c¸c nguån tμi nguyªn rõng quèc gia, vμ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu lËp kÕ ho¹ch vμ qu¶n lý cho tõng ®Þa ph−¬ng. 34
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nμy, c¸c diÖn tÝch rõng phßng hé sÏ ®−îc qu¶n lý ®Ó tèi −u hãa chøc n¨ng phßng hé trong khi ®ã cho phÐp ë nh÷ng n¬i thÝch hîp sö dông lμm n«ng l©m kÕt hîp vμ s¶n xuÊt gç cñi, c¸c s¶n phÈm ngoμi gç ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ thùc phÈm, s¶n phÈm rõng, c©y gç vμ cã thu nhËp.. Môc tiªu tæng qu¸t cña qu¶n lý rõng s¶n xuÊt lμ æn ®Þnh l©u dμi c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng cña rõng. C¸c khu rõng s¶n xuÊt sÏ ®−îc qu¶n lý ®Ó s¶n xuÊt gç cã gi¸ trÞ cao trong khi vÉn cung cÊp tèi ®a c¸c gi¸ trÞ vÒ phßng hé vμ m«i tr−êng, bao gåm ®éng vËt hoang d·, vμ c¸c s¶n phÈm ngoμi gç. C¸c s¶n phÈm tõ rõng s¶n xuÊt sÏ ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, cña c«ng nghiÖp vμ thÞ tr−êng. C¸c ch−¬ng tr×nh trång rõng sÏ ®−îc thùc thi bao gåm viÖc lùa chän lËp ®Þa, loμi c©y, gièng vμ ch¨m sãc. C¸c nghiªn cøu hç trî cho n©ng cao n¨ng suÊt vμ s¶n l−îng sÏ ®−îc thùc hiÖn. Khai th¸c gç trong c¸c khu rõng tù nhiªn nghÌo kiÖt sÏ bÞ ng¨n cÊm ®Ó phôc håi rõng nhê t¸i sinh tù nhiªn C¸c khu rõng ®Æc dông ®−îc x©y dùng vμ qu¶n lý, b¶o vÖ nghiªm ngÆt trong c¸c vïng lâi. KÕ ho¹ch khai th¸c gç vμ qu¶n lý rõng sÏ ®−îc lËp cho tÊt c¶ diÖn tÝch rõng theo tõng chñ thÓ qu¶n lý nh−: l©m tr−êng, céng ®ång, hé gia ®×nh, trang tr¹i t− nh©n....§μo t¹o vÒ qu¶n lý vμ c¸c nghiªn cøu ®Ó hç trî c¸c ho¹t ®éng nμy lμ cÇn thiÕt. Môc tiªu 3: Cã sù cam kÕt tu©n theo c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp, luËt vμ c¸c quy chÕ cña tÊt c¶ c¸c thμnh phÇn x· héi trong c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý tμi nguyªn rõng §Ó thùc hiÖn môc tiªu nμy, c¸c chÝnh s¸ch vμ luËt l©m nghiÖp míi ph¶i ®−îc xuÊt b¶n vμ phæ biÕn trªn toμn quèc. CÇn ®−îc chó träng ®Õn viÖc ph©n bæ mét c¸ch hîp lý vμ bÒn v÷ng ®Êt rõng s¶n xuÊt ®Õn hîp t¸c x·, céng ®ång, n«ng hé, c«ng ty t− nh©n, c¸ nh©n.... GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cÇn ®−îc lμm râ rμng vμ ®¬n gi¶n, trong ®ã −u tiªn cho c¸c diÖn tÝch ®ang canh t¸c n−¬ng rÉy. C¶i c¸ch c¸c l©m tr−êng theo h−íng lμ ®ãng vai trß hç trî kü thuËt cho c¸c ng−êi trång rõng, cho hé gia ®×nh trong lμm v−ên vμ n«ng l©m kÕt hîp. CÇn t¨ng c−êng c«ng t¸c ®μo t¹o vμ t− vÊn vÒ qu¶n lý, khai th¸c vμ thÞ tr−êng cho c¸c thμnh phÇn ngoμi quèc doanh. X¸c ®Þnh mét c¸ch râ rμng c¸c khu rõng ®−îc qu¶n lý tËp trung hoÆc ®Þa ph−¬ng ®¶m nhiÖm. Ph¸t triÓn c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn quy m« nhá, ®Æc biÖt lμ s¶n xuÊt giÊy t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó khuyÕn khÝch trang tr¹i c¸ nh©n, hîp t¸c x· trång c©y, c¸c thμnh phÇn kinh tÕ ngoμi quèc doanh tham gia vμo trång rõng nguyªn liÖu cñi, giÊy... ¦u tiªn cho c¸c s¶n xuÊt s¶n phÈm ngoμi gç ®Ó t¨ng thu nhËp cho hé gia ®×nh. Môc tiªu 4: C¶i tiÕn viÖc khai th¸c s¶n, vËn chuyÓn, chÕ biÕn vμ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm tõ rõng ®Ó gi¶m sù l·ng phÝ vμ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông trong n−íc, nhËp vμ xuÊt khÈu. C¶i tiÕn kü thuËt khai th¸c gç vμ x©y dùng ®−êng x¸ lμ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m thiÓu sù l·ng phÝ vμ tæn h¹i ®Õn m«i tr−êng. Trang bÞ ph−¬ng tiÖn chÕ biÕn míi ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ gç cã gi¸ trÞ cao. ThiÕt lËp c¸c ch−¬ng tr×nh chÕ biÕn, tiÕp thÞ cho c¸c s¶n phÈm ngoμi gç. 35
Môc tiªu 5: X©y dùng c¸c c¬ chÕ hμnh chÝnh, tæ chøc ®Ó thùc hiÖn b¶o vÖ m«i tr−êng vμ ph¸t triÓn ngμnh l©m nghiÖp bÒn v÷ng §Ó thùc hiÖn môc tiªu nμy cÇn tiÕn hμnh: • §μo t¹o c¸n bé nh»m n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt trong qu¶n lý rõng, nghiªn cøu, khuyÕn l©m vμ th«ng tin. • Sö dông c¸c luËt tôc, quy −íc truyÒn thèng ®Ó x©y dùng luËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng • §μo t¹o l©m nghiÖp nªn t¨ng c−êng vμo lÜnh vùc l©m nghiÖp céng ®ång, lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng tù nhiªn vμ rõng trång, n«ng l©m kÕt hîp, lËp kÕ ho¹ch vÒ kinh tÕ, thÞ tr−êng vμ khuyÕn l©m • §Èy m¹nh ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu l©m sinh, trång rõng, b¶o vÖ m«i tr−êng, s¶n xuÊt s¶n phÈm ngoμi gç ®Ó c¶i tiÕn qu¶n lý sö dông rõng vμ ®Êt b¹c mμu. • C¶i c¸ch l©m tr−êng quèc doanh theo h−íng qu¶n lý rõng, hç trî kü thuËt cho c¸c thμnh phÇntham gia qu¶n lý tμi nguyªn rõng. Môc tiªu 6: Thùc hiÖn vμ duy tr× mét møc tμi chÝnh vμ ®Çu t− thÝch ®¸ng cho ngμnh l©m nghiÖp tõ nguån nhμ n−íc vμ t− nh©n ®Ó hoμn thμnh môc ®Ých vμ c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp quèc gia C¸c ho¹t ®éng chÝnh sau ®©y cÇn thùc hiÖn: • T¹o mét nguån tμi chÝnh thÝch ®¸ng lμ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ nu«i d−ìng rõng s¶n xuÊt còng nh− b¶o vÖ m«i tr−êng. • C¸c nguån tõ thuÕ thu tõ rõng, chÕ biÕn, xuÊt khÈu gç cÇn ®−îc t¸i ®Çu t− cho phôc håi vμ trång rõng. • CÇn cã sù chia sÎ chi phÝ cho l©m nghiÖp tõ c¸c ngμnh liªn quan, c¸c ®Þa ph−¬ng ®ang h−ëng c¸c lîi Ých tõ phôc håi rõng nh− du lÞch, nguån n−íc, thñy lîi, n¨ng l−îng thñy s¶n, m«i tr−êng. • Cã nh÷ng hç trî vÒ ®Çu t− cho v−ên hé, ho¹t ®éng n«ng l©m kÕt hîp bëi hé gia ®×nh, c¸ nh©n hoÆc hîp t¸c x·. • CÇn co mét hÖ thèng tÝn dông ®Ó cung cÊp vèn vay cho c¸c c«ng ty, n«ng d©n ®Ó x©y dùng n«ng tr¹i, s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp.. • KhuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoμi cho trång rõng c«ng nghiÖp, phôc håi rõng vμ chÕ biÕn l©m s¶n. Môc tiªu 7: ¦u tiªn cao vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¶n lý tÊt c¶ c¸c lo¹i rõng vμ ®Êt rõng C¸c ho¹t ®éng sau lμ cÇn thiÕt: • Ph¸t triÓn mét kÕ ho¹ch quèc gia ®Ó x¸c ®Þnh, b¶o vÖ vμ phôc håi rõng trong c¸c vïng ®Çu nguån. • Thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh ®Ó thèng nhÊt qu¶n lý hÖ sinh th¸i rõng ngËp n−íc, rõng ven biÓn ®Ó b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn c¸c nguån tμi nguyªn vïng ®Êt −ít c¸c gi¸ 36
trÞ cña rõng ngËp n−íc, duy tr× vμ t¨ng c−êng c¸c chøc n¨ng phßng hé trong c¸c khu vùc nμy. • TÊt c¶ ho¹t ®éng khai th¸c gç cÇn ®−îc tæ chøc l¹i ®Ó gi¶m thiÓu t¸c h¹i ®Õn ®Êt, n−íc, ®éng vËt rõng vμ c¸c nguån sinh häc kh¸c ®Ô b¶o tån ®a d¹ng sinh häc. • §éng thùc vËt quý hiÕm, cã nguy c¬ tuyÖt chñng ph¶i ®−îc b¶o vÖ vμ nghiªn cøu. LËp c¸c khu s¨n b¾n vμ cã c¸c quy chÕ ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng s¨n b¾n. • Hç trî kü thuËt vμ nghiªn cøu trong qu¶n lý c¸c hÖ sinh th¸i rõng. Môc tiªu 8: Hîp t¸c gi÷a c¸c ngμnh ®Ó c¶i tiÕn ®iÒu kiÖn sèng cña ng−êi d©n sèng trong vμ gÇn rõng nhμ n−íc, ®Æc biÖt lμ ë c¸c vïng miÒn nói Víi môc tiªu nμy, mét sè ho¹t ®éng cÇn ®−îc tiÕn hμnh: • Thùc hiÖn qu¶n lý c¸c diÖn tÝch rõng cung cÊp s¶n phÈm gç vμ ngoμi gç ®Ó cung nguyªn liÖu cho hé gia ®×nh. Thóc ®Èy sù tham gia cña ng−êi d©n trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lýrõng. • ë c¸c n¬i ®ang duy tr× canh t¸c n−¬ng rÉy, cÇn cã nh÷ng hç trî kü thuËt ®Ó canh t¸c æn ®Þnh nh− v−ên hé. • KhuyÕn n«ng l©m cÇn hç trî cho ng−êi d©n t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý rõng, cung cÊp th«ng tin thÞ tr−êng vÒ s¶n phÈm tõ rõng vμ c©y gç, hç trî vÒ kü thuËt n«ng l©m kÕt hîp, b¶o vÖ vμ qu¶n lý ®Êt. • Rõng phßng hé vμ ®Æc dông cÇn ®−îc qu¶n lý nh− lμ mét con ®−êng ®Ó cung cÊp s¶n phÈm ®Õn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong khu«n khæ quy chÕ vμ luËt b¶o vÖ rõng. Ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng còng cÇn ®−îc khuyÕn khÝch tham gia qu¶n lý c¸c lo¹i rõng nÇy. • TiÕn hμnh n«ng l©m kÕt hîp ë vïng nói cÇn ®−îc thiÕt lËp víi sù ®a d¹ng vÒ nhãm loμi c©y trång. C¶i tiÕn giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c trong c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói. 2. Giíi thiÖu hÖ thèng luËt ph¸p vμ chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH 2.1. C¸c luËt vμ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn qu¶n lý vμ ph¸t triÓn tμi nguyªn rõng 2.1.1. LuËt §Êt ®ai LuËt ®Êt ®ai ®−îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1988, söa ®æi vμ bæ sung vμo c¸c n¨m 1993 vμ 1998. Néi dung c¬ b¶n liªn quan ®Õn luËt ®Êt ®ai trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn LNXH nh− sau: • §Êt ®ai thuéc së h÷u toμn d©n do Nhμ n−íc thèng nhÊt qu¶n lý. Nhμ n−íc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc kinh tÕ, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n, c¬ quan nhμ n−íc, tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi, hé gia ®×nh vμ c¸c nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dμi (®iÒu 1). • Nhμ n−íc cã chÝnh s¸ch b¶o ®¶m cho ng−êi lμm n«ng nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n, l©m nghiÖp cã ®Êt s¶n xuÊt (®iÒu 2). 37
• Ng−êi sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, c¶i t¹o, båi bæ vμ sö dông ®Êt hîp lý, cã hiÖu qu¶....(®iÒu 4). C¨n cø vμo môc ®Ých sö dông chñ yÕu, ®Êt ®−îc ph©n thμnh c¸c lo¹i sau ®©y(®iÒu 11): • §Êt n«ng nghiÖp • §Êt l©m nghiÖp • §Êt khu d©n c− n«ng th«n • §Êt ®« thÞ • §Êt chuyªn dïng • §Êt ch−a sö dông Nhμ n−íc giao ®Êt cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dμi (®iÒu 20). Thêi h¹n giao ®Êt sö dông æn ®Þnh l©u dμi ®Ó trång c©y hμng n¨m, nu«i trång thñy s¶n lμ 20 n¨m, ®Ó trång c©y l©u n¨m lμ 50 n¨m. §Êt l©m nghiÖp bao gåm ®Êt cã rõng vμ ®Êt ch−a cã rõng ®−îc quy ho¹ch vμo môc ®Ých l©m nghiÖp. §Êt cã rõng bao gåm ®Êt cã rõng tù nhiªn, ®Êt ®ang cã rõng trång ®Ó sö dông vμo môc ®Ých l©m nghiÖp khoanh nu«i, b¶o vÖ ®Ó phôc håi tù nhiªn, nu«i d−ìng lμm giμu rõng, nghiªn cøu, thÝ nghiÖm vÒ l©m nghiÖp (®iÒu 43). Ng−êi sö dông ®Êt cã nh÷ng quyÒn sau ®©y(®iÒu 73): • §−îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. • H−ëng thμnh qu¶ lao ®éng, kÕt qu¶ ®Çu t− trªn ®Êt ®−îc giao. • §−îc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (thõa kÕ, thÕ chÊp, cho thuª, chuyÔn nh−îng, chuyÓn ®æi) • H−ëng c¸c lîi Ých do c«ng tr×nh c«ng céng vÒ b¶o vÖ, c¶i t¹o ®Êt mang l¹i. • §−îc Nhμ n−íc h−íng dÉn vμ gióp ®ì trong viÖc c¶i t¹o vμ båi bæ ®Êt. • §−îc Nhμ n−íc b¶o vÖ khi bÞ ng−êi kh¸c x©m ph¹m ®Õn quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p cña m×nh; ®−îc båi th−êng thiÖt h¹i vÒ ®Êt ®ai khi bÞ thu håi. Ng−êi sö dông ®Êt cã nh÷ng nghÜa vô sau ®©y (®iÒu 79): • Sö dông ®Êt ®óng môc ®Ých ®óng ranh giíi vμ c¸c yªu cÇu kh¸c ®· ®−îc quy ®Þnh khi giao ®Êt. • Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ vμ lμm t¨ng kh¶ n¨ng sinh lîi cña ®Êt. • Tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, kh«ng lμm tæn h¹i ®Õn lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi sö dông ®Êt xung quanh. • Giao l¹i ®Êt khi Nhμ n−íc cã quyÕt ®Þnh thu håi. 2.1.2. LuËt B¶o vÖ vμ Ph¸t triÓn rõng LuËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng ®−îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1991. Mét sè néi dung liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng LNXH nh− sau: 38
• Nhμ n−íc thèng nhÊt qu¶n lý rõng vμ ®Êt trång rõng. Nhμ n−íc giao rõng, ®Êt trång rõng cho tæ chøc, c¸ nh©n (chñ rõng) ®Ó b¶o vÖ, ph¸t triÓn vμ sö dông æn ®Þnh l©u dμi theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch cña nhμ n−íc (®iÒu 2). • C¨n cø vμo môc ®Ých sö dông chñ yÕu, rõng ®−îc ph©n lμm c¸c lo¹i sau ®©y (®iÒu 6): - Rõng phßng hé - Rõng ®Æc dông - Rõng s¶n xuÊt • ViÖc quyÕt ®Þnh giao rõng, ®Êt trång rõng ph¶i c¨n cø vμo ®iÒu 10 - Quy ho¹ch vμ kÕ ho¹ch b¶o vÖ, ph¸t triÓn rõng vμ sö dông rõng, ®Êt trång rõng ®· ®−îc c¬ quan Nhμ n−íc cã thÈm quyÒn phª duyÖt. - Quü rõng, quü ®Êt trång rõng. - Yªu cÇu kh¶ n¨ng cña tæ chøc, c¸ nh©n trong viÖc qu¶n lý, sö dông rõng, ®Êt trång rõng. • Chñ rõng cã nh÷ng quyÒn lîi sau ®©y: (®iÒu 40): - §−îc sö dông rõng, ®Êt trång rõng æn ®Þnh, l©u dμi theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch cña nhμ n−íc; ®−îc chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong qu¶n lý, sö dông rõng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - §−îc h−ëng thμnh qu¶ lao ®éng, kÕt qu¶ ®Çu t− trªn diÖn tÝch rõng, ®Êt trång rõng ®−îc giao, ®−îc thõa kÕ, chuyÓn nh−îng, b¸n thμnh qu¶ lao ®éng, kÕt qu¶ ®Çu t− cho ng−êi kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - §−îc h−íng dÉn kü thuËt, hç trî vÒ vèn theo chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc....... Chñ rõng cã nh÷ng nghÜa vô sau ®©y (®iÒu 41): - Sö dông rõng, ®Êt trång rõng ®óng môc ®Ých, ®óng ranh giíi ®· quy ®Þnh trong quyÕt ®Þnh giao rõng, ®Êt trång rõng vμ theo quy chÕ qu¶n lý, sö dông ®èi víi tõng lo¹i rõng. - ChÊp hμnh quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý b¶o vÖ, ph¸t triÓn rõng vμ sö dông ®Êt trång rõng. LuËt §Êt ®ai vμ LuËt B¶o vÖ vμ Ph¸t triÓn rõng lμ c¨n cø c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch LNXH, ph¸t triÓn n«ng th«n, trong ®ã chó ý ®Õn quyÒn vμ nghÜa vô trong sö dông ®Êt, ®©y lμ c¬ së ®Ó tiÕn hμnh c¸c c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt cã ng−êi d©n tham gia vμ phï hîp víi quy ®Þnh ph¸p luËt. C¸c chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng hiÖn nay dùa trªn nÒn t¶ng cña LuËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng, nhμ n−íc khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, céng ®ång, hé gia ®×nh, c¸ nh©n tham gia nhËn rõng ®Ó b¶o vÖ kinh doanh, nhËn ®Êt ®Ó trång rõng; vμ chñ rõng lμ ng−êi cã quyÒn hîp ph¸p æn ®inh l©u dμi trªn ®Êt rõng ®· ®−îc giao. Trong qu¸ tr×nh thùc thi c¸c ®iÒu luËt, c¨n cø vμo tõng giai ®o¹n cô thÓ, t×nh h×nh cô thÓ mμ chÝnh phñ sÏ cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch viÖc tham gia qu¶n lý tμi nguyªn rõng, ph¸t triÓn kinh doanh; quyÒn lîi cña ng−êi nhËn ®Êt, nhËn rõng trong tõng tr−êng hîp cô thÓ sÏ ®−îc quy ®inh trong c¸c chÝnh s¸ch. 39
2.1.3. C¸c chÝnh s¸ch kh¸c Ngoμi hai luËt chÝnh nãi trªn, nhμ n−íc ®· ban hμnh nhiÒu chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn qu¶n lý vμ sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn: • Qui ®Þnh 1171- Q§ vÒ qui chÕ qu¶n lý c¸c lo¹i rõng: s¶n xuÊt, phßng hé, ®Æc dông ngμy 30/12/1986. Theo Qui ®Þnh nμy rõng vμ ®Êt rõng ë ViÖt Nam ®−îc thèng nhÊt chia lμm 3 lo¹i: s¶n xuÊt, phßng hé vμ ®Æc dông. Trong quy ®Þnh nμy ghi râ c¬ chÕ qu¶n lý, quy ho¹ch 3 lo¹i rõng, chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng lo¹i rõng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vμ b¶o vÖ m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng vμ trong c¶ n−íc. • NghÞ ®Þnh 02/CP vÒ giao ®Êt L©m nghiÖp cho tæ chøc, c¸ nh©n, hé gia ®×nh sö dông vμo môc ®Ých L©m nghiÖp, ban hμnh ngμy 15/1/1994. §©y lμ nghÞ ®Þnh ®Çu tiªn cña chÝnh phñ h−íng dÉn giao ®Êt l©m nghiÖp ®Õn nhiÒu thμnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã hé gia ®×nh, c¸ nh©n còng ®−îc tham gia nhËn ®Êt ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt l©m nghiÖp. §Õn n¨m 1999, ChÝnh phñ ®· ban hμnh nghÞ ®Þnh 163/CP, më réng viÖc giao rõng vμ ®Êt rõng, quy ®Þnh râ quyÒn lîi vμ nghÜa vô cña ng−êi nhËn ®Êt, nhËn rõng. • NghÞ ®Þnh 01/CP vÒ giao kho¸n ®Êt sö dông vμo môc ®Ých s¶n xuÊt N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ Thñy s¶n trong c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc ban hμnh ngμy 4/1/1995. NghÞ ®Þnh nμy ®−îc thùc hiÖn song song víi NghÞ ®Þnh 163, hiÖn t¹i nhiÒu l©m tr−êng thùc hiÖn nghÞ ®Þnh nμy trong giao khãan ®Êt l©m nghiÖp ®Õn hé gia ®×nh tham gia trång rõng, s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp trªn ®Êt l©m nghiÖp víi tháa thuËn ¨n chia s¶n phÈm cô thÓ. GÇn ®©y thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 163, ®Êt l©m nghiÖp thuéc ®èi t−îng s¶n xuÊt sÏ dÇn ®−îc giao cho hé gia ®×nh, vμ nh− vËy cßn l¹i ®a sè diÖn tÝch rõng phßng hé vμ ®Æc dông ®−îc thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 01 lμ giao khãan. • QuyÕt ®Þnh sè 245/1998/Q§-TTg ngμy 16/1/1999 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhμ n−íc cña c¸c cÊp vÒ rõng vμ ®Êt l©m nghiÖp. Néi dung qu¶n lý nhμ n−íc vÒ rõng vμ ®Êt l©m nghiÖp bao gåm: - §iÒu tra x¸c ®Þnh c¸c lo¹i rõng, ®Êt l©m nghiÖp, thèng kª theo dâi diÔn biÕn tμi nguyªn rõng ë c¸c cÊp hμnh chÝnh. - LËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ, ph¸t triÓn vμ sö dông rõng trªn ph¹m vi c¶ n−íc vμ tõng ®Þa ph−¬ng - Ban hμnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý b¶o vÖ, ph¸t triÓn vμ sö dông rõng, ®Êt l©m nghiÖp vμ tæ chøc thùc hiÖn. - Giao ®Êt l©m nghiÖp vμ giao rõng, thu håi ®Êt l©m nghiÖp vμ rõng - CÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt - KiÓm tra, thanh tra - Gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong quyÕt ®Þnh nμy ®· ph©n cÊp qu¶n lý rõng vμ ®Êt l©m nghiÖp cho tõng cÊp: Trung −¬ng, tØnh/thμnh phè, huyÖn vμ x·. Mçi cÊp ®−îc quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhμ n−íc vÒ rõng vμ ®Êt l©m nghiÖp. 40
• NghÞ ®Þnh 163/1999/N§-CP ngμy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh vμ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dμi vμo môc ®Ých l©m nghiÖp. §©y lμ nghÞ ®Þnh tiÕp theo nghÞ ®Þnh 02, víi tªn gäi ®Êt l©m nghiÖp: rõng tù nhiªn, rõng trång, ®Êt ch−a cã rõng quy häach cho l©m nghiÖp....Trong nghÞ ®Þnh quy ®Þnh: - Môc ®Ých sö dông ®Êt l©m nghiÖp theo 3 lo¹i phßng hé, s¶n xuÊt vμ ®Æc dông - §èi t−îng ®−îc nhμ n−íc giao ®Êt l©m nghiÖp bao gåm: Hé gia ®×nh, c¸ nh©n, c¸c tæ chøc x· héi. - CÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. - H¹n møc giao ®Êt vμ cho thuª ®Êt, trong ®ã diÖn tÝch giao ®Êt l©m nghiÖp cho hé gia ®×nh tèi ®a lμ 30 ha. - Thêi h¹n giao ®Êt lμ 50 n¨m. - QuyÒn vμ nghÜa vô cña ng−êi nhËn ®Êt l©m nghiÖp. 2.2. ChÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ®Çu t− vμ tÝn dông Víi môc tiªu qu¶n lý vμ sö dông ngμy cμng tèt h¬n tμi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó xãa ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng ng−êi d©n vμ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån tμi nguyªn thiªn nhiªn, ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch ®−îc ban hμnh cã liªn quan ®Õn ®Çu t− vμ tÝn dông trong c¸c ho¹t ®éng LNXH: • ChØ thÞ sè 202-CT vÒ viÖc cho vay vèn s¶n xuÊt n«ng l©m ng− nghiÖp ®Õn hé gia ®×nh ngμy 28/6/1991. • QuyÕt ®Þnh 264/H§BT ngμy 22-7-1992 vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− vμ ph¸t triÓn rõng. QuyÕt ®Þnh nμy gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn cho nh©n d©n g©y trång c©y l©m nghiÖp ë vïng ®Þnh canh ®Þnh c−, nhμ n−íc hç trî cho vay vèn kh«ng tÝnh l·i. • NghÞ ®Þnh sè 14/CP vÒ chÝnh s¸ch cho hé vay vèn ®Ó s¶n xuÊt n«ng l©m ng− nghiÖp ngμy 2/3/1993. • QuyÕt ®Þnh sè 202/TTg ngμy 2-5-1994 vÒ quy ®Þnh kho¸n b¶o vÖ rõng, khoanh nu«i t¸i sinh rõng vμ trång rõng. C¸c hé gia ®×nh nhËn kho¸n rõng ®−îc h−ëng c«ng kho¸n, tËn thu s¶n phÈm phô, lùa chän h×nh thøc nhËn kho¸n, kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp khi rõng ch−a khÐp t¸n, ®−îc mua gç lμm nhμ. • Ngoμi c¸c chØ thÞ, chÝnh s¸ch ®· nªu trªn, gÇn ®©y nhÊt Thñ t−íng chÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh vÒ mét sè chÝnh s¸ch tÝn dông ng©n hμng phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n sè 67/1999/Q§-TTg ban hμnh ngμy 1/4/1999. Néi dung cña quyÕt ®Þnh nμy gåm mét sè chÝnh s¸ch tÝn dông ng©n hμng phôc vô ph¸t triÓn N«ng nghiÖp vμ n«ng th«n nh−: Nguån vèn: - Nguån vèn cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n bao gåm: + Vèn cña ng©n hμng huy ®éng. + Vèn ng©n s¸ch nhμ n−íc. 41
+ Vèn vay cña c¸c tæ chøc tμi chÝnh quèc tÕ vμ n−íc ngoμi. Nguån vèn ®−îc bæ sung hμng n¨m vμ giao cho Ng©n hμng N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n ViÖt Nam sö dông ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n, trong ®ã dμnh phÇn vèn hîp lý cho hé nghÌo vay qua ng©n hμng phôc vô ng−êi nghÌo. Nguån vèn huy ®éng cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n chñ yÕu dùa vμo c¸c h×nh thøc sau: • §Èy m¹nh huy ®éng tiÒn tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n, cã kú h¹n, ph¸t hμnh tr¸i phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hμng th−¬ng m¹i... kÓ c¶ b»ng ®ång ViÖt Nam, b»ng ngo¹i tÖ, b»ng vμng khi cÇn thiÕt. • Tõng b−íc ®a d¹ng hãa vèn trung h¹n, dμi h¹n ®Ó b¶o ®¶m cho c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n trong tõng thêi kú.. .. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông: - Ng©n hμng N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n ViÖt Nam vμ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c huy ®éng c©n ®èi ®ñ nguån vèn ®¸p øng yªu cÇu t¨ng khèi l−îng tÝn dông cho nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n bao gåm: + Chi phÝ cho s¶n xuÊt trång trät, ch¨n nu«i.. . + Tiªu thô, chÕ biÕn vμ xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy, h¶i s¶n vμ muèi. + Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ngμnh nghÒ vμ dÞch vô ë n«ng th«n. + Mua s¾m c«ng cô, m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n. + Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh− ®iÖn, ®−êng giao th«ng, cung cÊp n−íc s¹ch, b¶o vÖ m«i tr−êng. Ngoμi ra, trong quyÕt ®Þnh cßn qui ®Þnh mét sè vÊn ®Ò vÒ thêi h¹n cho vay, m¹ng l−íi phôc vô vμ giao dÞch cña c¸c ng©n hμng, xö lý c¸c rñi ro.. . 2.3. ChÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lμ mét trong nh÷ng môc tiªu chung cña LNXH, chÝnh v× vËy mét sè chÝnh s¸ch tõ tr−íc tíi nay cña nhμ n−íc ®· ban hμnh vμ thùc thi vÒ L©m nghiÖp cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi còng kh«ng n»m ngoμi môc tiªu chung trªn. §ã lμ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ cña céng ®ång, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi trong céng ®ång, vμ gi÷ v÷ng c©n b»ng sinh th¸i,b¶o vÖ m«i sinh. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã cã thÓ ®−îc ®Ò cËp ®Õn lμ: • Ngμy 6/ 3/1968 Héi ®ång chÝnh phñ ®· ra nghÞ quyÕt 38 vÒ c«ng t¸c ®Þnh canh ®Þnh c− kÕt hîp víi hîp t¸c n«ng nghiÖp ë miÒn nói. • Ban chÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng ra chØ thÞ 29/CT-TW ngμy 12/11/1983 vÒ viÖc ®Èy m¹nh giao ®Êt giao rõng, x©y dùng rõng vμ tæ chøc kinh doanh theo h−íng n«ng l©m kÕt hîp. 42
• ChØ thÞ 100, NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (1988) vÒ ®æi míi tæ chøc qu¶n lý L©m nghiÖp ®· thóc ®Èy c¸c L©m tr−êng quèc doanh ¸p dông chÕ ®é kho¸n s¶n phÈm ®Õn c¸c hé gia ®×nh c«ng nh©n viªn. • QuyÕt ®Þnh sè 72- HB§T vÒ chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói ngμy 13/3/1990. • Th«ng t− liªn bé sè 01/TT/LB cña bé L©m nghiÖp vμ Tæng côc qu¶n lý ruéng ®Êt ngμy 6/12/1991 ®· h−íng dÉn viÖc giao rõng vμ ®Êt ®Ó trång rõng cho c¸c tæ chøc vμ c¸ nh©n ®Ó sö dông vμo môc ®Ých L©m nghiÖp. • Ngμy 6/11/1992 Héi ®ång bé tr−ëng ra quyÕt ®Þnh sè 184 vÒ viÖc ®Èy m¹nh giao rõng cho tËp thÓ vμ nh©n d©n trång c©y g©y rõng. • NghÞ ®Þnh sè 13- CP vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng ngμy 2/3/1993. • ChØ thÞ 525- TTg vÒ chñ tr−¬ng biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói ngμy 2/11/1993. • Ngμy 16/3/1995 Thñ t−íng chÝnh phñ ®· phª duyÖt ch−¬ng tr×nh khuyÕn l©m tõ n¨m 1995-2000, th«ng qua c«ng t¸c nμy n©ng cao d©n trÝ ®Ó c¸c hé tù gi¸c tiÕp nhËn tiÕn bé kü thuËt, biÕt qu¶n lý vμ tiªu thô s¶n phÈm cña gia ®×nh. • NghÞ ®Þnh 178 n¨m 2002 cña ChÝnh phñ vÒ ph©n chia lîi Ých cho ng−êi nh©n ®Êt, nhËn rõng. Tr−íc nh÷ng n¨m 1986, n»m trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, quèc doanh ®éc quyÒn, s¶n xuÊt t¸ch rêi c¬ chÕ thÞ tr−êng, do tæ chøc chØ ®¹o kh«ng ®ång bé, coi nhÑ lîi Ých cña ng−êi lao ®éng nªn nh÷ng chñ tr−¬ng trªn ®©y ch−a ®i vμo cuéc sèng, ch−a mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho ng−êi d©n. Tõ sau §¹i héi §¶ng toμn quèc lÇn thø 6 (1986) ®Õn nay, §¶ng vμ Nhμ n−íc chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn, ph¸t triÓn kinh tÕ hμng hãa g¾n víi c¬ chÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng XHCN d−íi sù qu¶n lý cña nhμ n−íc, chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, coi kinh tÕ hé gia ®×nh lμ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n tù chñ. Th× nh÷ng chØ thÞ, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh trªn ®©y ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¬ b¶n trong ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, qu¶n lý vμ b¶o vÖ tμi nguyªn thiªn nhiªn, thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao cho ng−êi d©n quyÒn sö dông ®Êt ®ai, b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn nguån tμi nguyªn rõng. Nh÷ng chñ tr−¬ng trªn ®©y ®· më ®−êng cho LNXH ph¸t triÓn trªn c¬ së hμng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch míi ®−îc ban hμnh vμ thùc thi trªn toμn quèc. §iÓm næi bËt cña c¸c quyÕt ®Þnh, th«ng t− nμy lμ quyÒn qu¶n lý vμ sö dông ®Êt l©u dμi, song c¬ chÕ lîi Ých ch−a râ rμng ®èi víi c¸c hé gia ®×nh lμm nghÒ rõng v× vËy ch−a ®éng viªn khuyÕn khÝch vμ l«i cuèn sù tham gia nhiÖt t×nh, tù gi¸c cña ng−êi d©n vμo c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý tμi nguyªn rõng. QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ sè 661/Q§-TTg ngμy 29/07/1998 vÒ môc tiªu, nhiÖm vô, chÝnh s¸ch vμ tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng víi môc tiªu: 43
• Trång vμ khoanh nu«i 5 triÖu ha rõng cïng víi b¶o vÖ diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®Ó t¨ng ®é che phñ cña rõng lªn 43% gãp phÇn b¶o vÖ an ninh m«i tr−êng, gi¶m nhÑ thiªn tai, t¨ng kh¶ n¨ng sinh thñy, b¶o tån nguån gen vμ tÝnh ®a d¹ng sinh häc. • Sö dông hiÖu qu¶ diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi nói träc, t¹o thªm nhiÒu viÖc lμm cho ng−êi lao ®«ng, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ®Þnh canh, ®Þnh c−, t¨ng thu nhËp cho d©n c− sèng ë miÒn nói, æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi, quèc phßng, an ninh nhÊt lμ vïng biªn giíi. • Cung cÊp gç lμm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt giÊy, v¸n nh©n t¹o, ®¸p øng nhu cÇu gç, cñi vμ c¸c l©m ®Æc s¶n kh¸c cho nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc vμ s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu, cïng víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn l©m s¶n, ®−a l©m nghiÖp trë thμnh mét ngμnh kinh tÕ quan träng, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói. Nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch trªn ®· t¹o ra tiÒn ®Ò rÊt quan träng ®Ó ph¸t triÓn LNXH. Song, sù ph¸t triÓn LNXH kh«ng thÓ t¸ch rêi sù ph¸t triÓn n«ng th«n nhÊt lμ n«ng th«n miÒn nói, nh÷ng chÝnh s¸ch ®· lμm thay ®æi b−íc ®Çu vÒ c¬ së h¹ tÇng: giao th«ng, gi¸o dôc, y tÕ.. . n«ng th«n miÒn nói,t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho ph¸t triÓn LNXH. MÆc dï mét sè chÝnh s¸ch vμ luËt ph¸p nh− tr×nh bμy ë trªn ®· ®−îc ban hμnh vμ vËn dông thùc thi, song còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vμ thö th¸ch trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®Æc biÖt lμ ë vïng nói, ®ã lμ: • HiÖn nay ®ang tån t¹i xu h−íng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt l©m nghiÖp do ¸p lùc t¨ng d©n sè. • C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cßn mét sè ®iÓm ch−a râ, ch−a cô thÓ nªn ch−a khuyÕn khÝch ng−ßi d©n ch−a tÝch cùc tham gia qu¶n lý, b¶o vÖ rõng vμ kinh doanh rõng, ®Æc biÖt lμ ®èi víi rõng ®Æc dông vμ phßng hé • Do ®êi sèng cßn thÊp ë c¸c vïng miÒn nói, kh¶ n¨ng ®Çu t− kh«ng cã nªn ®· h¹n chÕ ng−êi d©n lμm nghÒ rõng • TÝnh céng ®ång bÞ gi¶m sót do mét thêi gian dμi ®−îc thay thÕ b»ng c¸c h×nh thøc qu¶n lý tËp trung, trËt tù x· héi phøc t¹p, n¹n ph¸ rõng tr¸i phÐp ch−a ®−îc xö ph¹t nghiªm minh g©y t©m lý hoang mang, thiÕu tin t−ëng cho nh÷ng ng−êi cã ý thøc ®Çu t− b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng. • Ngoμi ra, c¸c yÕu tè thÞ tr−êng t¸c ®éng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh thùc thi c¸c chÝnh s¸ch, luËt ph¸p liªn quan ®Õn LNXH. Bëi v× cïng víi sù ra ®êi cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch vμ luËt ph¸p th× hμng lo¹t c¸c yÕu tè bªn ngoμi d−íi gãc ®é kinh tÕ x· héi vμ thÞ tr−êng ®· cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn møc ®é tham gia cña ng−êi d©n vμo c¸c ho¹t ®éng LNXH nh−: Sù nghÌo khã vμ ®êi sèng kinh tÕ cña ng−êi d©n miÒn nói, hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý l©m nghiÖp, hÖ thèng hç trî vμ dÞch vô ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp, thÞ tr−êng l©m s¶n ngoμi gç ch−a cã hoÆc kÐm hiÖu qu¶, hÖ thèng tæ chøc truyÒn thèng cña céng ®ång bÞ mai mét.... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè trªn ®Òu cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn qu¸ tr×nh vËn dông ®Ó thùc thi c¸c chÝnh s¸ch. 44
Tμi liÖu tham kh¶o 1. Asian Development Bank (1995): The bank's policy on Forestry. 2. Bé L©m nghiÖp (1994): C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ l©m nghiÖp. Nxb CT quèc gia, Hμ Néi. (TËp hai) 3. Bé l©m nghiÖp (1995); Hái ®¸p vÒ chÝnh s¸ch vμ luËt ph¸p l©m nghiÖp. Nxb N«ng nghiÖp, Hμ Néi. 4. Bé l©m nghiÖp/Côc kiÓm l©m (1994): V¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý rõng, b¶o vÖ rõng, qu¶n lý l©m s¶n. Nxb N«ng nghiÖp. 5. Bé NN & PTNT (1998): Tμi liÖu ®¸nh gi¸ tæng kÕt ch−¬ng tr×nh 327 vμ triÓn khai dù ¸n 5 triÖu ha. 6. Bé NN & PTNT / FAO / JICA (1998); Chñ rõng vμ lîi Ých cña chñ rõng trong kinh doanh rõng trång (Kû yÕu héi th¶o quèc gia 13-15/7/1998 - Thanh Hãa) 7. Bé NN & PTNT- Côc kiÓm l©m (1996): Giao ®Êt l©m nghiÖp (Tμi liÖu h−íng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 02-CP). Nxb N«ng nghiÖp, Hμ Néi. 8. Bé NN & PTNT: B¸o c¸o thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng n¨m 1999. 9. Bé NN & PTNT (2001): ChiÕn l−îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp giai ®o¹n 2001 – 2010. 10. ChØ thÞ sè 18/1999/CT-TTg cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ mét sè biÖn ph¸p ®Èy m¹nh viÖc hoμn thμnh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt ë n«ng th«n vμo n¨m 2000. 11. ChØ thÞ sè 286/TTg ngμy 02/05/1997 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p cÊp b¸ch ®Ó b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng. 12. FAO (1993): Forestry policies of selected countries in Asia and Pacific. 13. Héi KHKT l©m nghiÖp ViÖt Nam (1997): Giao ®Êt l©m nghiÖp - Kinh tÕ hé gia ®×nh miÒn nói. Nxb N«ng nghiÖp, Hμ néi. 14. K.F. Wiersum (1999): Social Forestry: Changing perspectives in Forestry Science or Practice? Thesis Wageningen Agricultural University, the Neitherland (VI + 211 pp)- With ref. – With summary in Dutch. 15. NghÞ ®Þnh sè 01-CP ngμy 04/1/1995 cña ChÝnh phñ ban hμnh quy ®Þnh vÒ viÖc giao kho¸n ®Êt sö dông vμo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n trong c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc. 16. NghÞ ®Þnh sè 02-CP ngμy 15/1/1994 cña ChÝnh phñ ban hμnh quy ®Þnh vÒ viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®inh, l©u dμi vμo môc ®Ých l©m nghiÖp. 17. NghÞ ®Þnh sè 163/1999/N§-CP ngμy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh vμ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dμi vμo môc ®Ých l©m nghiÖp. 45
18. NguyÔn Quang Hμ (1993): B¸o c¸o thùc tr¹ng vμ ph−íng h−íng ph¸t triÓn l©m nghiÖp ®Õn n¨m 2000 19. NguyÔn V¨n S¶n, Don Gilmour (1999): ChÝnh s¸ch vμ thùc tiÔn phôc håi rõng ë ViÖt Nam. Tμi liÖu héi th¶o quèc gia vÒ “ChÝnh s¸ch vμ thùc tiÔn phôc håi rõng ë ViÖt Nam”. IUCN, GTZ, DFD, WWF. 20. Phïng Ngäc Lan (1996): Tæng quan l©m nghiÖp x· héi ë ViÖt Nam - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vμ thùc tiÔn. T¹p chÝ L©m nghiÖp. 21. QuyÕt ®Þnh sè 187/Q§-TTg ngμy 16/9/1998 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ ®æi míi tæ chøc vμ c¬ chÕ qu¶n lý l©m tr−êng quèc doanh. 22. QuyÕt ®Þnh sè 245/Q§-TTg ngμy 21/12/1998 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhμ n−íc cña c¸c cÊp vÒ rõng vμ ®Êt l©m nghiÖp. 23. QuyÕt ®Þnh sè 556/TTg ngμy 12/9/1995 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ ®iÒu chØnh, bæ sung quyÕt ®Þnh 327/CT. 24. QuyÕt ®Þnh sè 661/Q§-TTg ngμy 29/7/1998 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ môc tiªu, nhiÖm vô, chÝnh s¸ch vμ tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng. 25. QuyÕt ®Þnh sè 67/1999/Q§-TTg ngμy 30/3/1999 cña Thñ t−íng chÝnh phñ vÒ mét sè chÝnh s¸ch tÝn dông ng©n hμng phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n. 26. Th«ng t− h−íng dÉn sè 06/LN/KL ngμy 18/6/1994 cña Bé L©m nghiÖp vÒ h−íng dÉn thi hμnh nghÞ ®Þnh 02-CP vÒ giao ®Êt l©m nghiÖp 46
Bμi 4 : HiÖn tr¹ng thùc thi vμ mèi quan hÖ gi÷a c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH Môc tiªu: Sau khi häc xong bμi nμy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng: • M« t¶ ®−îc hiÖn tr¹ng thùc thi c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH ë ViÖt Nam. • Gi¶i thÝch ®−îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn LNXH lμm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch vμ vËn dông tæng hîp c¸c chÝnh s¸ch. KÕ ho¹ch bμi gi¶ng: Néi dung Ph−¬ng ph¸p Tμi liÖu/ Thêi gian VËt liÖu 1. Sù tiÕn triÓn cña chÝnh s¸ch l©m Tr×nh bμy Tμi liÖu 1 tiÕt nghiÖp ph¸t tay Bμi tËp t×nh huèng 2. HiÖn tr¹ng thùc thi chÝnh s¸ch Th¶o luËn nhãm Bμi tËp t×nh 3 tiÕt liªn quan ®Õn LNXH huèng 3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c chÝnh s¸ch C©u hái cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn Phillips 1 tiÕt th¶o luËn LNXH 47
1. Sù tiÕn triÓn cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp Trªn c¬ së môc ®Ých, môc tiªu cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÝnh phñ ®· ban hμnh kh¸ nhiÒu nghÞ ®Þnh, chØ thÞ, quyÕt ®Þnh ®Ó nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn ngμnh l©m nghiÖp vμ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn LNXH. C¸c chÝnh s¸ch nμy ®· ®−îc triÓn khai trong c¶ n−íc, tõng b−íc thùc hiÖn viÖc ph¸t triÓn vμ b¶o vÖ rõng, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, b¶o vÖ m«i tr−êng ®Æc biÖt lμ ë c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói. C¸c chÝnh s¸ch ra ®êi ®Òu cã tÝnh kÕ thõa vμ liªn quan víi nhau trong tiÕn tr×nh thùc thi. ViÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch lμ hÕt søc quan träng, nã sÏ lμ c¬ së cho viÖc c¶i tiÕn, bæ sung hoμn chØnh theo nhu cÇu x· héi, còng nh− lμm c¬ së ph¸t triÓn nh©n réng nh÷ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n cña chÝnh phñ ®· kÕt thóc vμ ®· cã nh÷ng kÕt luËn, ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña nã, vμ mét sè ®ang triÓn khai nªn míi chØ cã nh÷ng ph¶n håi, rót kinh nghiÖm b−íc ®Çu tõ c¸c b¸o c¸o, nghiªn cøu ®iÓn h×nh. Sau ®©y sÏ giíi thiÖu c¸c ®¸nh gi¸ vμ ph¶n håi th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng thùc thi mét sè chÝnh s¸ch chÝnh cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn ph¸t triÓn LNXH. Trong thËp kû 90, ViÖt Nam ®· tiÕn hμnh xem xÐt l¹i c¸ch tiÕp cËn trong qu¶n lý tμi nguyªn thiªn nhiªn. ChÝnh phñ ®· nhËn thøc ®−îc c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù suy tho¸i tμi nguyªn rõng cña ®Êt n−íc vμ ®· cã nhiÒu nç lùc nh»m kh«i phôc rõng vμ c¶i thiÖn ®êi sèng cña c¸c céng ®ång d©n c− sèng trong vμ gÇn rõng. ChÝnh v× vËy, nhiÒu chÝnh s¸ch l©m nghiÖp vμ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn l©m nghiÖp x· héi ®−îc ph¸t triÓn trong hoμn c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc. §Ó tiÕn ®Õn viÖc x· héi hãa nghÒ rõng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng n«ng th«n miÒn nói trong tõng giai ®o¹n, chÝnh s¸ch liªn quan còng ®−îc c¶i tiÕn, bæ sung ®Ó ®¸p øng nhu cÇu x· héi vμ b¶o vÖ m«i tr−êng. Cã thÓ thÊy ®−îc sù tiÕn triÓn cña chÝnh s¸ch l©m nghiÖp qua c¸c giai ®o¹n sau (NguyÔn V¨n S¶n, Don Gilmour, 1999): • Tõ 1954 - 1965: Sau khi hßa b×nh lËp l¹i, phÇn lín diÖn tÝch rõng do HTX hoÆc c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc quèc doanh qu¶n lý vμ sö dông. Cuèi nh÷ng n¨m 1960 hÖ thèng l©m tr−êng quèc doanh ®−îc thμnh lËp víi nhiÖm vô chñ yÕu lμ khai th¸c gç ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc x©y dùng l¹i ®Êt n−íc ë miÒn B¾c. . . ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp trong giai ®o¹n nμy chñ yÕu h−íng tíi khai th¸c vμ lîi dông tμi nguyªn rõng. MÆt kh¸c, do nhu cÇu vÒ l−¬ng thùc, thùc phÈm chÝnh phñ ®Æt ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμo −u tiªn hμng ®Çu nªn c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp dùa trªn quan ®iÓm “lμm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp”, xem “n«ng nghiÖp du canh” cã thÓ thay b»ng ph−¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c, ®Æc biÖt lμ h×nh thøc s¶n xuÊt l©m nghiÖp quèc doanh hay hîp t¸c x·. • Tõ 1965 - 1976: ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp tËp trung vμo ph¸t triÓn nghÒ rõng phôc vô cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n−íc. Tuy nhiªn hai nhiÖm vô −u tiªn cña l©m nghiÖp trong giai ®o¹n nμy lμ h−íng vμo phôc vô n«ng nghiÖp th«ng qua b¶o vÖ rõng ®Çu nguån vμ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp rõng, ®ång thêi t¨ng s¶n l−îng gç vμ c¸c s¶n phÈm ngoμi gç. 48
ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp ®−îc tiÕn hμnh trong khu vùc kinh tÕ nhμ n−íc vμ kinh tÕ tËp thÓ th«ng qua hÖ thèng l©m tr−êng quèc doanh cña trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng, vμ hîp t¸c x· n«ng l©m nghiÖp. S¶n xuÊt l©m nghiÖp ®−îc gi¸m s¸t ë cÊp quèc gia th«ng qua c¸c c¬ quan l©m nghiÖp, ®ång thêi ban hμnh Ph¸p lÖnh b¶o vÖ rõng ®Çu tiªn vμo n¨m 1975. • Tõ 1976 - 1986: ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp ®· cè g¾ng khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi ®· ®−îc thö nghiÖm nh−: giao ®Êt n«ng nghiÖp vμ l©m nghiÖp ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt vμ tiÕn hμnh N«ng L©m kÕt hîp. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n nμy, phÇn lín c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®Òu chÞu sù qu¶n lý cña nhμ n−íc, ®· khai th¸c qu¸ møc tμi nguyªn rõng dùa trªn nhu cÇu cña nhμ n−íc chø kh«ng dùa vμo tiÒm n¨ng s¶n l−îng rõng. Môc tiªu t¨ng thu nhËp tiÒn mÆt lμ t− t−ëng chñ ®¹o trong c¸c ngμnh kinh tÕ còng nh− trong ngμnh l©m nghiÖp. M«i tr−êng tù nhiªn ®· bÞ hñy ho¹i qu¸ møc, tõ ®ã c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®−îc nhÊn m¹nh h¬n. C¸c nhμ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch b¾t ®Çu quan t©m ®Õn c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn miÒn nói, t¨ng c−êng giao ®Êt rõng vμ x©y dùng rõng, tæ chøc n«ng l©m kÕt hîp. • Tõ 1986 - 1990: Trong giai ®o¹n nμy môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch l©m nghiÖp lμ më réng trång rõng ë c¸c l©m tr−êng quèc doanh, thóc ®Èy ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ rõng ë c¸c vïng cao, chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý rõng ®Çu nguån. C¸c ch−¬ng tr×nh l©m nghiÖp liªn quan ®Õn tËp huÊn vμ ®μo t¹o g¾n víi Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu rõng quèc gia, Ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng l©m nghiÖp nhiÖt ®íi cña ViÖt Nam ®· ®−îc thùc hiÖn. Còng trong giai ®o¹n nμy, c¸c thay ®æi chÝnh ®· diÔn ra trong qu¶n lý c¸c l©m tr−êng quèc doanh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi qu¶n lý c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. QuyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã cã c¶ quyÒn tù chñ tμi chÝnh vμ h¹ch to¸n ®éc lËp trong c¸c l©m tr−êng. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn, chÝnh s¸ch ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý hîp t¸c x· n«ng nghiÖp thu hót m¹nh mÏ c¸c hé gia ®×nh tham gia nghÒ rõng. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ s¶n xuÊt l©m nghiÖp do c¸c ®¬n vÞ quèc doanh vμ hîp t¸c x· sang viÖc trång c©y do c¸c gia ®×nh c«ng nh©n cña c¸c l©m truêng vμ c¸c hé gia ®inh n«ng d©n thùc hiÖn theo hîp ®ång víi l©m tr−êng • Tõ 1991 ®Õn nay: Vμo n¨m 1991, ngμnh l©m nghiÖp ®Ò ra chñ tr−¬ng míi lμ ph¸t triÓn LNXH. Ph¸t triÓn LNXH lóc nμy trong khu«n khæ hμnh chÝnh, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt l©m nghiÖp b»ng c¸ch giao ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c ngμnh, bé kh¸c vμ cho hîp t¸c x·, tr−êng häc, ®¬n vÞ qu©n ®éi, c¸c hé gia ®×nh. N«ng l©m kÕt hîp lμ mét trong mét m« h×nh trång trät ®−îc khuyÕn khÝch trong giai ®o¹n nμy. KÕ ho¹ch hμnh ®éng l©m nghiÖp quèc gia ®−îc x©y dùng víi sù céng t¸c cña céng ®ång tμi trî quèc tÕ. ChuyÓn biÕn ®¸ng kÓ lμ sù ph©n cÊp qu¶n lý vμ sù tham gia cña ng−êi d©n, s¾p xÕp l¹i c¸c c¬ quan l©m nghiÖp ®Ó hç trî c¸c ho¹t ®éng ë ®Þa ph−¬ng, b¶o vÖ m«i tr−êng, t¨ng s¶n l−îng vμ thu nhËp cña ng−êi d©n ®ang sèng ë c¸c vïng cã rõng. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, mét hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vμ c¸c v¨n b¶n ®· ®−îc c«ng bè nh»m ph¸t triÓn vμ b¶o vÖ rõng còng nh− ®Èy m¹nh giao ®Êt l©m nghiÖp ®Ó qu¶n lý bÒn v÷ng nh− LuËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng (1991), LuËt ®Êt ®ai (1993), c¸c h−íng 49