Bài giảng Loạn thần - BS. Lê Ngọc Phương Uyên

Báo cáo này trình bày tổng quan về hội chứng loạn thần, một tình trạng lâm sàng phức tạp đặc trưng bởi sự biến đổi trong nhận thức thực tế khách quan. Nội dung tập trung vào việc giải thích khái niệm, nhận diện trên lâm sàng, và các nguyên nhân phổ biến, cũng như mục tiêu chẩn đoán và điều trị cơ bản.

Tài liệu này được biên soạn nhằm cung cấp kiến thức chuyên sâu cho sinh viên y khoa, chuyên gia y tế, và các cá nhân quan tâm đến lĩnh vực sức khỏe tâm thần, đặc biệt là về hội chứng loạn thần và bệnh tâm thần phân liệt.

Hội chứng loạn thần là một tập hợp các triệu chứng lâm sàng thể hiện sự mất khả năng kiểm định thực tế khách quan, nổi bật nhất là hoang tưởng và ảo giác. Hoang tưởng là những niềm tin sai lầm, vững chắc dù có bằng chứng phủ nhận, thường liên quan đến các chủ đề như bị hại, tự cao hay liên hệ. Ảo giác là những tri giác không có đối tượng thực tế, phổ biến nhất là ảo thanh (nghe thấy giọng nói) nhưng cũng có thể là ảo thị, ảo khứu, ảo vị hoặc ảo xúc. Nguyên nhân gây loạn thần rất đa dạng, bao gồm các bệnh lý cơ thể (như bệnh thoái hóa não, động kinh, khối u não, các bệnh tự miễn, nhiễm trùng), tác động của các chất (như ma túy, rượu, một số loại thuốc và độc chất), và các rối loạn tâm thần nguyên phát (ví dụ: tâm thần phân liệt, rối loạn trầm cảm hoặc lưỡng cực có triệu chứng loạn thần). Tâm thần phân liệt, một rối loạn não bộ mạn tính, là ví dụ điển hình của rối loạn tâm thần gây loạn thần, biểu hiện qua ba nhóm triệu chứng chính: dương tính (hoang tưởng, ảo giác), âm tính (giảm cảm xúc, giảm động lực, giảm giao tiếp xã hội) và các triệu chứng khác (rối loạn hành vi, lời nói vô tổ chức, suy giảm nhận thức). Dịch tễ học cho thấy bệnh có tỷ lệ mắc khoảng 1% dân số với tuổi khởi phát thường từ 15 đến 45. Các yếu tố nguy cơ bao gồm yếu tố di truyền (đa gen) và môi trường (nhiễm trùng tiền sản, sử dụng chất). Cơ chế bệnh sinh liên quan đến sự rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh (đặc biệt là dopamine) và tổn thương lan tỏa các vùng não. Hậu quả của loạn thần rất nghiêm trọng, ảnh hưởng đến mọi mặt của cuộc sống người bệnh, từ nguy cơ tự sát, lạm dụng chất, đến suy giảm chức năng xã hội và các bệnh lý thể chất kèm theo. Chẩn đoán loạn thần và đặc biệt là tâm thần phân liệt được thực hiện theo tiêu chuẩn DSM-5, yêu cầu sự hiện diện của các triệu chứng đặc trưng trong một khoảng thời gian nhất định và gây suy giảm chức năng đáng kể. Mục tiêu điều trị nhằm ổn định triệu chứng cấp tính, ngăn ngừa tái phát, giảm tác dụng phụ của thuốc và đặc biệt là tái hòa nhập xã hội cho bệnh nhân. Điều trị bao gồm cả liệu pháp thuốc chống loạn thần và các can thiệp tâm lý xã hội toàn diện, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hỗ trợ và cảm thông từ cộng đồng để cải thiện tiên lượng.