Bài giảng Luật hình sự 1: Chương 10 - TS. GVC Trần Tuấn Sơn

Trong lĩnh vực luật hình sự, hành vi phạm tội thường không chỉ đơn thuần là hoạt động của một cá nhân mà còn có thể là sự cấu kết phức tạp của nhiều chủ thể. Khái niệm đồng phạm giữ vai trò trung tâm trong việc phân tích và xác định trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm có tổ chức hoặc có sự tham gia của nhiều người. Việc hiểu rõ bản chất, các dấu hiệu và vai trò của từng loại đồng phạm là cực kỳ quan trọng để đảm bảo công lý được thực thi một cách chính xác. Bài viết này nhằm mục đích trình bày một cái nhìn tổng quan về các quy định pháp luật liên quan đến đồng phạm, từ đó làm cơ sở cho việc áp dụng pháp luật trong thực tiễn.

Bài viết này dành cho sinh viên luật, luật sư, kiểm sát viên, thẩm phán, cán bộ điều tra và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực luật hình sự, những người quan tâm đến các quy định pháp luật về đồng phạm.

Bài viết cung cấp một phân tích chuyên sâu về khái niệm và các khía cạnh pháp lý của đồng phạm trong luật hình sự Việt Nam. Mở đầu bằng việc truy溯 các định nghĩa về đồng phạm từ Quốc triều hình luật đến Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành (1985, 1999, sửa đổi 2015), bài viết làm rõ bản chất của đồng phạm là trường hợp hai người trở lên cùng cố ý thực hiện một tội phạm. Tiếp theo, các dấu hiệu cấu thành đồng phạm được phân tích chi tiết, bao gồm số lượng chủ thể (ít nhất hai người đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự), sự tham gia đa dạng về vai trò (người thực hành, người tổ chức, người xúi giục, người giúp sức), dấu hiệu lỗi (lý trí và ý chí) và mục đích phạm tội chung. Đặc biệt, nội dung đi sâu vào từng loại đồng phạm, nhấn mạnh vai trò cốt yếu của người thực hành trong việc xác định tội danh và trách nhiệm hình sự của cả nhóm. Người tổ chức được chia thành người chủ mưu và người cầm đầu, với những mô tả cụ thể về hành vi và ảnh hưởng của họ. Việc nắm vững các nguyên tắc và phân loại này có ý nghĩa ứng dụng cao trong công tác điều tra, truy tố, xét xử, giúp các cơ quan tư pháp xác định chính xác hành vi và mức độ tham gia của từng chủ thể trong một vụ án đồng phạm, từ đó đưa ra phán quyết công bằng và đúng pháp luật. Một tình huống cụ thể cũng được đưa ra để minh họa cách áp dụng các quy định này vào thực tiễn pháp lý.