Trường Cao đẳng Phát thanh truyền hình II Khoa Báo chí Lớp 12cdBC2 Phân nhóm 3 Hân hạnh được giới thiệu ..
CA DAO T C Ụ CA DAO T C Ụ NGỮNGỮ Ố Ố CÂU Đ DÂN CA CÂU Đ DÂN CA
I. Ca dao: ồ ố 1) Ngu n g c ca dao
ầ ớ ượ ướ c sáng tác do nhu c u hát x
ố ng đ i đáp ữ ầ ộ ồ ị
ữ ộ ỉ
ữ ữ ộ ữ Ca dao ph n l n đ ạ nam n trong nh ng d p sinh ho t dân ca c ng đ ng, vào nh ng ơ ể ả ơ i trí vui ch i, hay trong ngày h i hè, nh ng lúc ngh ng i đ gi ọ ệ ớ nh ng khi lao đ ng cho quên b t m t nh c.
ế ệ ế ế
ư ằ
ầ
ữ ề ở ớ
...; à ệ ể ạ ọ ắ ư ố
ữ Khi ta thêm vào câu ca dao nh ng ti ng đ m, ti ng láy, ti ng ờ ấ ị ư ơ đ a h i nh t đ nh nào đó nh : th i... í a; tình b ng... mà; lý tang lý ố tang tình tang, tình là...tình ì i, ô tình là... tình ì i; ôi tình... a í a; u ơ ạ ờ ờ ơ i.. v.v… Ca dao li n tr thành dân ca v i nh ng giai i i ệ ủ ừ đi u riêng bi t c a t ng th lo i nh hát tr ng quân, quan h B c Ninh, hát lý, hò chèo ghe, hát ru em v.v...
ủ ậ ữ
I. Ca dao: ồ ố 1) Ngu n g c ca dao ượ Ca dao đ
ể c xem là nh ng sáng tác c a t p th .
ề ồ ẫ ữ ấ ỉ
ớ ả ẳ ợ
ươ ề ị ị Nhi u khi có nh ng câu ca dao đã hoàn ch nh r i v n th y b ể ớ ử ổ s a đ i, thêm b t, ch ng qua đ cho phù h p v i c m quan chung ế ệ ơ ề ủ c a nhi u đ a ph ng, nhi u th h h n.
ế ừ ượ ạ cái riêng lúc ban đ u, ca dao đã đ c đ i chúng hóa,
ủ ở ọ ầ ườ Th là t tr thành cái chung c a m i ng i.
ề
ạ
I. Ca dao: ấ 2) V n đ phân lo i ca dao
́
̀
́
̀
̉ ̣ * Co thê phân tha nh sa u loai:
̉
̣
_ Ca dao tre em (đô ng dao). _ Ca dao lao đông. ̃ _ Ca dao nghi lê phong tuc. _ Ca dao ru con. ̀ư ̃ ti nh . _ Ca dao tr ́ ̀ _ Ca dao tra o phu ng.
̣
I. Ca dao:
̀ ạ
́
̀
̣ ̣ ̉ ̣
ể ề ́
̀
̀
̀
́ ơ
̣ ̉
̀
ử
̉ ̉
̀
̀ ̀ ̀
̣
̀ ́
̣
̃ Ư CA DAO TR TI NH. ố Trong s 6 lo i ca dao nêu trên, chúng ta ́ ́ ̀ ́ ̣ ơ la bô phân l n nhâ t, pha t triên manh Kha i niêm: ậ ẽ ư s u tiên t p trung tìm hi u v CA DAO ́ ́ nhâ t, phong phu va đa dang nhâ t cua ca dao. Ữ TR TÌNH. ̀ ́ Co thê phân tha nh năm mang đê ta i l n la : ̀ _Ca dao vê thiên nhiên ̀ _Ca dao vê đê ta i lich s ̀ ̃ ư ti nh vê gia đi nh _Ca dao tr ̀ ̃ _Ca dao vê đê ta i xa hôi ̀ _Ca dao tra o phu ng ̀ _Ca dao ti nh yêu
́ ̣ ̣
́ ư ́ ́ ̣
I. Ca dao: ̀ Ca dao vê thiên nhiên: ̀ ươ ng vô x Nghê quanh quanh Vi du: Đ ̀ ư ươ c biê c nh tranh hoa đô . Non xanh n
̀ ̀ ̣
́ ̣ ̉
ươ ̉ ̣
̀ ̀ ́ c r a ba nh ông voi ̀
̀ ̀ ử ́ ươ ̉ ượ ̀ ử Ca dao vê đê ta i lich s : Vi du: Ru con con ngu cho la nh ́ Đê me ga nh n ́ Muô n coi lên nu i ma coi Coi ba quan t ng c ̀ ̃ i voi ba nh va ng.
̀ ̃ ư
́ ̀ ư ̣
́ ̃ ̣ ư ươ ̉ ̀ ti nh vê gia đi nh: Ca dao tr ́ ́ ơ Vi du: Công cha nh nu i Tha i S n ̀ c trong nguô n chay ra. Nghi a me nh n
̣
̃ ̀ ́ ̣
̀ ̀ ̃ ơ ơ ̉
I. Ca dao: ̀ ̀ ̀ Ca dao vê đê ta i xa hôi: ̀ ợ Vi du: Đi ch thi hay ăn qua ̀ ̀ Chô ng yêu chô ng bao vê nha đ c m.
̀ ̀ ơ ơ ̣ ̣ ̉
́ mân m i hoi đa o ̀ ̃ ́ ̀ ̀ ư
n hô ng đa co ai va o hay ch a? ̀ ̀ ̣ ̉
́ ̀ ̀ ́ ươ ư ̀ Ca dao ti nh yêu: ́ Vi du: Bây gi ươ V ư Mân hoi thi đa o xin th a ư V n hô ng co lô i nh ng ch a ai vào.
́
́ ̀ ̀ ̣ ̉
̀ ̀ ́ ̉ ̉ ̣
̀ Ca dao tra o phu ng: Vi du: Hai tay câ m hai qua hô ng ̀ Qua cha t phâ n chô ng, qua ngot phâ n trai
II. Dân ca
Ạ Ủ Ế
ể ữ
ọ ạ ệ ạ ứ ễ ướ ứ ng(l i ca, hình th c di n x
i hát).
ể ổ ợ
ạ ớ t thành các lo i l n sau đây:
̀ư ̃ CÁC LO I DÂN CA CH Y U. ủ ế ứ Nh ng căn c ( tiêu chí) ch y u đ phân lo i dân ca là: ch c ề ờ năng, nh c đi u (hay làn, gi ng) l ố l ậ ụ V n d ng t ng h p các tiêu chí trên, có th phân chia dân ca ệ ườ i Vi ng ồ _Đ ng dao. _Dân ca lao đ ng.ộ _Hát ru. _Dân ca tr ti nh .
ồ ấ ả
ộ
ộ ố ổ
ờ i, n i dung ề ấ
ớ ợ
ẻ ẻ ậ ớ ộ ồ
ắ ấ ắ ọ
ủ ế ọ ắ ớ
ế ể ầ ắ t phát tri n trí
em). ậ ồ ồ ủ ệ ẻ
II. Dân ca ồ 1)Đ ng dao. ề ứ t c các hình th c ca hát truy n Bao g m t ứ ẻ ủ th ng c a tr em trong nhân dân thu c các l a ạ ả tu i khác nhau. C nh c và l ứ ủ ồ và hình th c c a đ ng giao đ u mang tính ch t ấ ồ h n nhiên ch t phát phù h p v i tâm sinh lí ỏ ổ ủ c a tu i nh . ộ B ph n đ ng dao g n v i lao đ ng tr em, ch y u là tr em ữ nông thôn. Đáng chú ý nh t là nh ng bài ca g i nghé, g i bê ( g n ệ ớ ữ v i vi c chăn bò, chăn trâu) và nh ng bài hát ru em ( g n v i công ữ ệ vi c gi ể ớ ộ B ph n đ ng dao g n v i nhu c u hi u bi ư tu , tâm h n c a tr em (nh vè chim, vè cá, vè trái cây,…)
II. Dân ca ồ 1)Đ ng dao.
ồ ộ ậ ấ
ấ ự ẩ ỉ
ấ ộ ễ ướ
truy n mà thôi ề ượ ọ B ph n đ ng dao đ c g i là “s m kí” hay “s m truy n”. ề ờ ữ ườ Th c ch t đây ch là nh ng câu hát n ý v th i cu c do ng i ớ ễ ẻ ể ứ ồ ặ ớ i hình th c đ ng dao đ cho tr em d nh , d l n đ t ra d . ề
ệ ấ ạ ộ i Vi ể t r t phong phú, đa d ng, có th
ệ ộ c phân thành hai b ph n chính là các đi u hò lao đ ng và các
ệ
II. Dân ca 2)Dân ca lao đ ng:ộ ủ ườ Dân ca lao đ ng c a ng ậ ộ ượ đ ề bài ca ngh nghi p.
ộ
ườ
i Vi ề ượ ế ấ ệ
ượ ọ ọ ọ ệ t nói chung. ầ ầ c k t c u theo hai ph n : ph n c g i là “Cái ng”(hay k ) và ph n “ xô”( hay h a theo); đ
ề ộ
ữ ệ ộ
ề ự ệ ộ ữ
ọ ủ ề ắ ề
ố ứ ư
ng ph n ánh tri th c, kinh nghi m và tâm t ề ố ớ ộ ệ ọ
II. Dân ca 2)Dân ca lao đ ng:ộ *Hò lao đ ng.ộ ấ ệ Các đi u hò lao đ ng có vai trò r t quan tr ng trong dân ca lao ủ ộ đ ng nói riêng và trong dân ca c a ng Nhìn chung các đi u hò đ u đ ầ ể ướ “x ạ ệ ủ ể c a nhi u lo i hò lao đ ng. k , cái xô” là thông l ệ *Bài ca ngh nghi p. Trong lĩnh v c dân ca lao đ ng, sau các đi u hò lao đ ng, nh ng ấ ộ ị bài ca ngh nghi p có m t v trí r t quan tr ng. Đó là nh ng bài ca ề ớ dân gian g n v i các ngh truy n th ng c a nhân dân. ả ườ ệ N i dung: th ệ ủ ọ ủ nguy n v ng c a nhân dân đ i v i ngh nghi p c a h .
ề ụ ệ ạ ấ
ữ
ề ư
ố
II. Dân ca 2)Dân ca lao đ ng:ộ Ví d : trong các bài ca ngh nghi p, phong phú và đa d ng nh t ề là nh ng bài ca v ngh nông: ạ ố ờ L y tr i m a xu ng ấ ướ c tôi u ng L y n ấ ộ L y ru ng tôi cày ơ ầ ấ L y đ y bát c m ế ấ ơ L y r m đun b p…
ế ệ ấ ổ ị
ụ ạ ồ
ồ ồ
ậ ỡ ộ
ạ ư
II. Dân ca 2)Dân ca lao đ ng:ộ Có bài mang tính ch t nông l ch, t ng k t kinh nghi m làm ru ng,…ộ Ví d : Tháng ch p là tháng tr ng khoai Tháng giêng tr ng đ u, tháng hai tr ng cà Tháng ba cày v ru ng ra ồ ư Tháng t
ầ gieo m m a sa đ y đ ng…
ấ ệ ứ ủ ờ ư
ọ
ệ ầ ơ
́ ̣
ụ
ệ
ề ề ậ
II. Dân ca 2)Dân ca lao đ ng:ộ Trong s n xu t nông nghi p th i x a, s c kéo c a trâu bò h t ế ả ứ s c quan tr ng : “Con trâu là đ u c nghi p” Vi du: Nghé hành nghé h iụ Mày chui b i nào? ấ Chân th p chân cao Chân nào theo mẹ ẹ V làm vi c nh V t p đi cày…
ể ỉ c dùng đ ch chung t ưỡ ạ ứ
ấ ả t c các ủ ng c a ư ề ồ ờ
II. Dân ca 2)Dân ca nghi l :ễ Thu t ng dân ca nghi l ễ ượ ữ ậ đ ắ ớ hình th c ca hát dân gian g n v i các sinh ho t tín ng ư ạ nhân dân, bao g m nhi u lo i nh các bài hát th , hát đ a linh…
ử
ệ
Hát xoan Hò c a đình huy n Phú Xuyên
ườ ễ ủ ệ ấ ộ c a ng i Vi t r t r ng, đáng chú ý là
ạ
ễ ắ ộ ớ
ấ ư
ễ ắ ư ế ẩ ớ ị g n v i l ch ti
ộ
ạ ờ
g n v i các m c quan tr ng trong đ i ư ườ
II. Dân ca 2)Dân ca nghi l :ễ Ph m vi dân ca nghi l ạ các lo i sau đây: ạ Lo i dân ca nghi l ư ề ủ các ngh th công( nh bài ca kh n nguy n c u m a). ạ Lo i dân ca nghi l hát trong các h i làng mùa xuân, các bài ca chúc t Lo i dân ca nghi l ư ng
ả g n v i lao đ ng s n xu t chăn nuôi và ệ ầ t trong năm( nh các bài ế t,…). ớ ọ ố ướ ỏ i h i, khi đ a đám). ễ ắ i ( nh khi sinh ra, khi c
ạ
ệ ạ ớ th n thánh c a t ng vùng,
ế ầ ờ ớ ư ắ ủ ừ ườ ng
II. Dân ca 2)Dân ca nghi l :ễ Ví d : hò đ a linh, hay hò bá tr o ,… ư ụ ễ ắ Lo i dân ca nghi l g n v i vi c cúng t ặ ừ t ng làng( nh hát gi m Hà Nam g n v i th cúng Lí Th Ki
t)ệ
ư ặ Hát gi m hò đ a linh
ạ
ạ ấ ng xuyên nh t. Đây là lo i dân ca c a
ế ọ
ữ ể ắ ặ
ọ ươ ấ ả ệ t c các ph
c th hi n trong t ộ ạ ộ
ự ố ể ệ ờ i, nh c, đ ng tác, n i dung,...). ỉ ư ươ ọ c g i là “hát” nh ng th c ra ch là l i ngân nga,
ế
II. Dân ca 3) Hát ru: Khái ni mệ : Hát ru(hay hát ru con, ru em) là lo i dân ca ph ổ ủ ườ ượ ử ụ c s d ng th bi n và đ ổ ọ ứ m i gia đình, m i l a tu i. ậ ẹ Nh nhàng, êm ái , ch m rãi và l ng đ ng là nh ng đ c đi m ổ ậ ượ ủ n i b t đ ng di n khác nhau c a ạ lo i dân ca này( l Ru, tuy đ ệ cách đi u, kéo dài các âm ti
t.
ố ườ
ộ ế ộ ạ ể c c u t o theo ki u đ i tho i ụ ể ng c th khác nhau
ướ ề ố ượ
II. Dân ca 3) Hát ru: L i th trong hát ru th ơ ờ ề m t chi u( m t v ), h ướ H ng v đ i t
ủ
ẹ ố M mày v t v chân tay t i ngày
ủ
ộ ạ (các b n đang nghe bài Hát ru Nam b )
ượ ấ ạ ng đ ố ượ ề ữ ng v nh ng đ i t ư ẻ ơ ng tr th , nh : ủ Cái ng mày ng cho say ấ ả ủ ấ ư ề ẹ ồ Cái ng mày ng cho lâu M mày đi c y đ ng sâu ch a v ...
ề ố ượ ườ ớ ư ng ng i l n, nh :
II. Dân ca 3) Hát ru: H ng v các đ i t ướ
ậ
ẹ ấ ỡ
ậ
ư ế ỡ ộ M t ngày ba tr n trèo non L y chi mà đ p mà giòn h i anh ? ộ M t ngày ba tr n trèo đèo Vì ai vú d ch l ng eo h i chàng?
́ ượ ữ ̣ ̣ ̣
́ ́ ư ̉ ̉ ̣
̀ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ả ư ̉ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉ , tình c m, kha t vong cua
́ ́ ư ̣
II. Dân ca 3) Dân ca tr tình: ữ Kha i niêm: ̀ ̀ ́ ̣ Dân ca tr tình la môt kha i niêm rông đ c du ng ̀ ̃ ́ ̉ ư đê chi tâ t ca nh ng hi nh th c dân ca sinh tha nh, tô n tai va pha t triên chu yê u do nhu câ u bôc lô tâm t nhân dân. Vi dú
̣: nh ha t gheo, ha t giao duyên,…
̀ ́ ́ ị ̣ ̣ ̣ ̣
̀ ́ ́ ́ ̣ c du ng trong ca c loai k ch ca c loai dân ca thông
́ ư ̉ ̃ ̀ ươ ng nh ng đa đ c chê ta c, pha t triên, nâng cao theo yêu
́ ươ ̀ ́ ̉ ̣ ̣
́ ́ ̀ ́ ́ ư ắ ắ ̣ ̣ ̉
II. Dân ca 4) Dân ca trong k ch hát dân gian ị Kha i niêm: la bô phân dân ca đ ̀ ượ ̀ ư ha t dân gian vô n cu ng bă t nguô n t ́ ́ ̃ th câ u cua nghê thuât sân khâ u. Vi du: Nh điêu ha t “să p” co s p qua câ u, s p cô phong,…
ủ III. Ý nghĩa c a ca dao, dân ca ố ớ ờ ố đ i v i đ i s ng
Ca dao dân ca là kết tinh thuần tuý của tinh thần dân tộc, là nét đẹp trong văn hóa dân gian Việt Nam. Xét về gốc độ tư duy của dân tộc , là tấm gương bức xạ hiện thực khách quan của mỗi dân tộc với lối sống, điều kiện sống và những phong tục tập quán riêng. Ca dao dân ca không chỉ cho thấy những nét đẹp văn hóa của người Việt mà còn làm nỗi bật lên tinh thần lac quan, yêu đời, yêu người thiết tha.
ủ
ng c a ca dao,
ố ớ ờ ố
ưở Ả IV. nh h dân ca đ i v i đ i s ng
ệ ế ệ ẻ ầ
ữ
t Nam là m t kho tàng quý báu, vì ệ ạ ườ
ủ
ẹ
ộ
i
ộ Ca dao Vi ể ậ gìn, phát tri n toàn di n v y, th h tr c n gi ể ớ ể đ ca dao, dân ca ngày càng phát tri n l n m nh. ở ẽ đó là m t nét đ p văn hóa c a con ng B i l ệ Vi
t Nam…
Sau đây là những bài dân ca của một số vùng miền..
• DÂN CA NAM BỘ Ồ
Ẩ
Ắ CHIM TR NG M CÔI TRÌNH BÀY: C M LY
NG
ƯƠ Ẩ
• DÂN CA HUẾ ƯỜ LÝ M I TH TRÌNH BÀY: C M LY
Ọ Ắ Ề
ƯỜ Ơ Ừ
I
• DÂN CA QUANG H B C NINH I Đ NG V NG TRÌNH BÀY: THANH HUY NỀ
