B CÔNG TH NGỘ ƯƠ
TR NG Đ I H C CÔNG NGHI P TH C PH M Tp.HCMƯỜ Ạ Ọ Ệ Ự Ẩ
KHOA CÔNG NGH TH C PH M Ệ Ự Ẩ
--------------------
BÀI GI NGẢ
PHÂN TÍCH N CƯỚ
02/2012
Ch ng 1: Đ i c ng v phân tích ch t l ng n cươ ạ ươ ề ấ ượ ướ
1.1. Phân lo i ngu n n c s d ng trong công nghi p th c ph mạ ồ ướ ử ụ ệ ự ẩ
Trong công nghi p th c ph m, n c h u nh hi n di n trong h u h t cácệ ự ẩ ướ ầ ư ệ ệ ầ ế
quá trình công ngh . C th n c có th có các vai trò sau:ệ ụ ể ướ ể
Nguyên li u ch bi n: th ng s d ng là lo i n c đ t tiêu chu n cho ănệ ế ế ườ ử ụ ạ ướ ạ ẩ
u ng.ố
Tham gia vào các quá trình v n chuy n, x lý nguyên li u và s d ngậ ể ử ệ ử ụ
trong lò h i: th ng s d ng các lo i n c đ t tiêu chu n dùng cho sinhơ ườ ử ụ ạ ướ ạ ẩ
ho t.ạ
1.2. Ph ng pháp l y m u và b o qu n m u n cươ ấ ẫ ả ả ẫ ướ
Các m u đ c l y ph i có tính ch t đ i di n nh t và c n ph i chú ý sao choẫ ượ ấ ả ấ ạ ệ ấ ầ ả
m u không b thay đ i trong kho ng th i gian l y m u đ n khi phân tích. L yẫ ị ổ ả ờ ấ ẫ ế ấ
m u t các h nhi u pha nh n c ch a ch t r n l l ng ho c ch t l ng h u cẫ ừ ệ ề ư ướ ứ ấ ắ ơ ử ặ ấ ỏ ữ ơ
không tr n l n có th có nh ng v n đ đ c bi t.ộ ẫ ể ữ ấ ề ặ ệ
Khi l p ch ng trình l y m u c n ph i xác đ nh rõ các m c tiêu vì các m cậ ươ ấ ẫ ầ ả ị ụ ụ
tiêu này là y u t c b n đ xác đ nh v trí l y m u , t n xu t l y m u , th i gianế ố ơ ả ể ị ị ấ ẫ ầ ấ ấ ẫ ờ
l y m u , ph ng pháp l y m u , cách s lý m u và yêu c u phân tích. C n ph iấ ẫ ươ ấ ẫ ử ẫ ầ ầ ả
l p b ng các thong s quan tâm m t cách chi ti t , k t qu rõ ràng đ ng th i nêuậ ả ố ộ ế ế ả ồ ờ
các ph ng pháp áp d ng .ươ ụ
Thông th ng , c n l p ch ng trình l y m u và phân tích m u s b tr cườ ầ ậ ươ ấ ẫ ẫ ơ ộ ướ
khi xác đ nh m c tiêu . Đi u quan tr ng là ph i chú ý đ n t t c các s li u liênị ụ ề ọ ả ế ấ ả ố ệ
quan cu các ch ng trình th c hi n tr c đó cùng đ a đi m ho c đ a đi mả ươ ự ệ ướ ở ị ể ặ ị ể
t ng t và nh ng thông tin khác v các đi u ki n đ a đi m đó . Th i gian vàươ ự ữ ề ệ ệ ở ị ể ờ
kinh phí cho vi c l p ch ng trình l y m u th ng đ c tính toán đ đ m b oệ ậ ươ ấ ẫ ườ ượ ể ả ả
thu đ c các thông tin c n thi t m t cách có hi u qu và kinh t .ượ ầ ế ộ ệ ả ế
1.2.1. Yêu c u khi l p ch ng trình l y m uầ ậ ươ ấ ẫ
Nh ng yêu c u đ l y m u có th đ c phân chia thành các m c tiêu c thữ ầ ể ấ ẫ ể ượ ụ ụ ể
d i đây:ướ
Đ xác đ nh tính tích h p c a n c cho m c đích s d ng và n u c n để ị ợ ủ ướ ụ ử ụ ế ầ ể
đánh giá các yêu c u x lý ho c ki m traầ ử ặ ể
Đ nghiên c u hi u ng th i đ i v i vùng n c nh n . Ngoài vi c gây ôể ứ ệ ứ ả ố ớ ướ ậ ệ
nhi m, n c th i có th gây nh ng ph n ng khác nhau nh k t t a ch tễ ướ ả ể ữ ả ứ ư ế ủ ấ
ho c sinh khí.ặ
Đ đánh giá hi u qu ho t đ ng và ki m soát tr m s lý n c , n c c ngể ệ ả ạ ộ ể ạ ử ướ ướ ố
và n c th i công nghi p , thí d đ đánh giá s thay đ i lâu dài các ch tướ ả ệ ụ ể ự ổ ấ
khi đi vào tr m s lý n c ; đ đánh giá tính hi u qu c a m i giai đo nạ ử ướ ể ệ ả ủ ỗ ạ
c a quá trình x lý; đ cung c p ch ng c v ch t l ng c a n c đã xủ ử ể ấ ứ ứ ề ấ ượ ủ ướ ử
lý; đ ki m soát n ng đ các ch t đã x lý k c các ch t có h i cho s cể ể ồ ộ ấ ử ể ả ấ ạ ứ
kh e ho c các ch t có th c ch ho t đ ng c a vi sinh v t ; đ ki m soátỏ ặ ấ ể ứ ế ạ ộ ủ ậ ể ể
các ch t có th làm h ng k t c u ho c thi t b c a tr m.ấ ể ỏ ế ấ ặ ế ị ủ ạ
Đ nghiên c u hi u ng c a dòng n c ng t và n c m n ch y c aể ứ ệ ứ ủ ướ ọ ướ ặ ả ở ử
song đ có nh ng thông tin v quá trình tr n l n và phân l p bi n đ i cácể ữ ề ộ ẫ ớ ể ổ ở
m c th y chi u và dòng ch y n c ng t.ứ ủ ề ả ướ ọ
Đ xác đ nh và đ nh l ng s n ph m b m t trong quá trình s n xu t .ể ị ị ượ ả ẩ ị ấ ả ấ
Thông tin này là c n thi t khi đánh giá cân b ng s n ph m qua tr m x lýầ ế ằ ả ẩ ạ ử
và khi l ng n c th i đo đ c .ượ ướ ả ượ
Đ xác đ nh ch t l ng c a n c n i h i, n c ng ng t h i ho c cácể ị ấ ượ ủ ướ ồ ơ ướ ư ừ ơ ặ
lo i n c thu h i khác . Đi u này làm cho n c phù h p v i m c đích sạ ướ ồ ề ướ ợ ớ ụ ử
d ng đã đ nh.ụ ị
Đ nghiên c u hi u ng c a c a các ch t ô nhi m trong khí quy n đ nể ứ ệ ứ ủ ủ ấ ễ ể ế
n c m a. Đi u này cung c p nh ng thông tin có ích v ch t l ng khôngướ ư ề ấ ữ ề ấ ượ
khí và cũng ch ra các v n đ đang n y sinh.ỉ ấ ề ả
Đ đánh giá nh h ng c a các ch t trong đ t t i ch t l ng n c. Có thể ả ưở ủ ấ ấ ớ ấ ượ ướ ể
nh ng ch t t nhiên ho c ô nhi m do phân bón.ữ ấ ự ặ ễ
Đ đánh giá hi u ng tích lũy và th i ra c a các ch t c n đáy t i h sinhể ệ ứ ả ủ ấ ặ ớ ệ
v t th y sinh trong vùng n c ho c vùng c n đáy.ậ ủ ướ ặ ặ
Đ nghi n c u hi u ng t tách , s đi u hòa c a song và s chuy n hànhể ế ứ ệ ứ ự ự ề ủ ự ể
trình n c t nhiênướ ự
Đ đánh giá s thay đ i v ch t l ng n c trong h th ng phân ph iể ự ổ ề ấ ượ ướ ệ ố ố
n c. Nh ng thay đ i này có th do nhi u nguyên nhân .ướ ữ ổ ể ề
1.2.3. Nh ng đi m chú ý khi l y m uữ ể ấ ẫ
1-L p ch ng trình l y m u: ậ ươ ấ ẫ tùy theo m c tiêu c n đ t đ c , m u có thụ ầ ạ ượ ẫ ể
đ c l y t nh ng đi m riêng l đ n toàn b vùng n c.ượ ấ ừ ữ ể ẻ ế ộ ướ
2-Xác đ nh đi m l y m u:ị ể ấ ẫ xác đ nh đi m l y m u ph i đ m b o l y m u soị ể ấ ẫ ả ả ả ấ ẫ
sánh vào th i gian khác. Trên các dòng sông , trong nhi u trong nhi u tình hu ngờ ề ề ố
đi m l y m u có th xác đ nh ch c ch n khi so v i các m c trên b .ể ấ ẫ ể ị ắ ắ ớ ố ờ Trên c aử
sông không có cây c i và b bi n , đi m l y m u có th đ c đánh d u b ng cáchố ờ ể ể ấ ẫ ể ượ ấ ằ
dùng các v t tĩnh. Khi l y m u b ng thuy n , c n dùng máy đ nh v .ậ ấ ẫ ằ ề ầ ị ị
3-Đ c tính c a dòng ch y: ặ ủ ả t t nh t là m u c n đ c l y n i có dòng xoáyố ấ ẫ ầ ượ ấ ở ơ
cu n , n i ch t l ng đ c tr n đ u và có th thì t o xoáy trên dòng ch y. Đi uộ ơ ấ ỏ ượ ộ ề ể ạ ả ề
này không áp d ng khi l y m u đ xác đ nh khí hòa tan và v t li u d bay h i vìụ ấ ẫ ể ị ậ ệ ễ ơ
n ng đ c a chúng b thay đ i b i cu n xoáy .ồ ộ ủ ị ổ ở ộ
4-L y m u t ng d n: ấ ẫ ừ ố ẫ ch t l ng c n đ c b m qua ng có kích th c phùấ ỏ ầ ượ ơ ố ướ
h p đ duy trì đ c tính ch y xoáy ( ví d nh l y m u ch t l ng không đ ng nh tợ ể ặ ả ụ ư ấ ẫ ấ ỏ ồ ấ
, đ ng kính ng t i thi u 25mm ) . Không nên l y m u đo n ng n m ngang.ườ ố ố ể ấ ẫ ở ạ ố ằ
5-B n ch t ch t l ng:ả ấ ấ ỏ ch t l ng có th là lo i ăn mòn , c n l u ý đ n khấ ỏ ể ạ ầ ư ế ả
năng ăn mòn c a thi t b . Luôn ghi nh r ng khi l y m u trong th i gian ng nủ ế ị ớ ằ ấ ẫ ờ ắ
không c n thi t s d ng nh ng thi t b ch ng ăn mòn đ t ti n.ầ ế ử ụ ữ ế ị ố ắ ề
6-L y m u đ xác đ nh ch t r n l l ng:ấ ẫ ể ị ấ ắ ơ ử ch t r n có th đ c phân b b tấ ắ ể ượ ố ấ
kỳ theo đ sâu c a ch t l ng . C n khu n tr n đ u . T c đ ch y đ u là đ độ ủ ấ ỏ ầ ấ ộ ề ố ộ ả ề ủ ể
t o ra xoáy và m u c n l y trong đi u ki n đ ng t c . N u không, c n l y m tạ ẫ ầ ấ ề ệ ẳ ố ế ầ ấ ộ
lo t m u theo chi u ngang c a dòng ch y . Ph i nh r ng s phân b c a ch tạ ẫ ề ủ ả ả ớ ằ ự ố ủ ấ
r n l l ng có th thay đ i trong th i gian l y m u.ắ ơ ử ể ổ ờ ấ ẫ
7- nh h ng c a đi u ki n khí h u:Ả ưở ủ ề ệ ậ đi u ki n khí t ng thay đ i có thề ệ ượ ổ ể
d n đ n thay đ i m nh m v ch t l ng n c.Nh ng thay đ i nh v y ph iẫ ế ổ ạ ẽ ề ấ ượ ướ ữ ổ ư ậ ả
đ c ghi l i đ s d ng khi gi i trình k t qu .ượ ạ ể ử ụ ả ế ả
1.2.4. Các tình hu ng l y m uố ấ ẫ
1-K t t a:ế ủ
Khi l y m u k t t a đ phân tích hóa h c , ph i ch n đi m l y m u tránh bấ ẫ ế ủ ể ọ ả ọ ể ấ ẫ ị
nhi m b n b i các v t l (b i , phân bón , thu c tr sâu , ….)ễ ẩ ở ậ ạ ụ ố ừ
2-Sông , su i và kênh:ố
a- H n h p : nu có dòng ch y ho c s phân l p rõ rang đi m l y m u thìỗ ợ ế ả ặ ự ớ ở ể ấ ẫ
c n l y m t lo t m u theo chi u ngang và đ sâu đ xác đ nh b n ch t và đ l nầ ấ ộ ạ ẫ ề ộ ể ị ả ấ ộ ớ
c a b t kỳ dòng ch y.ủ ấ ả
b- Ch n đi m l y m u là đ i di n , nên ch n n i có s n s li u v dòngọ ể ấ ẫ ạ ệ ọ ở ơ ẵ ố ệ ề
ch y. C n l y m u c th ng l u và h l u đi m th i, tuy nhiên c n l u ý đ nả ầ ấ ẫ ở ả ượ ư ạ ư ể ả ầ ư ế
s tr n l n c a dòng th i và dòng n c nh n cũng nh tác đ ng c a nó đ n cácự ộ ẫ ủ ả ướ ậ ư ộ ủ ế
m u l y h l u. C n l y m u xa h l u m t kho ng cách thích h p đ đánhẫ ấ ở ạ ư ầ ấ ẫ ạ ư ở ộ ả ợ ể
giá đ c tác đ ng c a s th i đ i v i dòng sông.ượ ộ ủ ự ả ố ớ
3- B ch a và h :ể ứ ồ
Ngoài đi m n c vào , m u c n ph i l y t t c đi m n c ra và cácể ướ ẫ ầ ả ấ ở ấ ả ể ướ ở
đ sâu n c ra. Vùng n c có th phân t ng theo nhi t đ và r t khác nhau vộ ướ ướ ể ầ ệ ộ ấ ề
ch t l ng gi a các đ sâu.ấ ượ ữ ộ
4- N c ng m:ướ ầ
T t nh t là nên ch n n i mà s thay đ i ch t l ng d ng nh là rõ r tố ấ ọ ơ ự ổ ấ ượ ườ ư ệ
( tránh các đi m th i chính)ể ả
1.2.5. Thi t b l y m uế ị ấ ẫ
1-Bình ch a m u:ứ ẫ
Bình ch a m u c n ch ng đ c s m t mát ch t do h p th , bay h i và ôứ ẫ ầ ố ượ ự ấ ấ ấ ụ ơ
nhi m b i các ch t l . Nh ng y u t c n thi t khi ch n bình ch a m u là:ễ ở ấ ạ ữ ế ố ầ ế ọ ứ ẫ
•B n ch cề ắ
•D đ y kínễ ậ
•Ch u nhi tị ệ
•Hình d ng, kích c phù h pạ ỡ ợ
•D làm s ch và có th dùng l iễ ạ ể ạ
•D ki m và giá rễ ế ẻ
N u bình dùng b ng ch t d o đ l y m u n c th i ngo i tr m t s tr ng h pế ằ ấ ẻ ể ấ ẫ ướ ả ạ ừ ộ ố ườ ợ
đ c bi t nh l y m u đ phân tíchặ ệ ư ấ ẫ ể
•D u mấ ỡ
•Hydrocacbon
•Các ch t t y r aấ ẩ ử
•Thu c tr sâuố ừ
2- Các lo i thi t b l y m uạ ế ị ấ ẫ
2.1-Thi t b l y m u th côngế ị ấ ẫ ủ
Thi t b l y m u n c th i đ n gi n nh t là xô ho c bình r ng mi ng bu cế ị ấ ẫ ướ ả ơ ả ấ ặ ộ ệ ộ
vào m t cái cán có đ dài thích h p . Th tích không nên nh h n 100ml . Khi cácộ ộ ợ ể ỏ ơ
m u l y th công dùng đ chu n b m u t h p thì th tích c a xô, bình c n ph iẫ ấ ủ ễ ẩ ị ẫ ổ ợ ể ủ ầ ả
chính xác đ n 5%. L y m u th công có th dùng bình Kêmmrer,bình này là m tế ấ ẫ ủ ể ộ
ng có dung tích t 1 đ n 3 lít và 2 đ u đ u có n p. Thi t b l y m u th côngố ừ ế ầ ề ắ ế ị ấ ẫ ủ
ph i làm b ng v t li u tr , không gây nh h ng đ n phân tích sau này.ả ằ ậ ệ ơ ả ưở ế
Tr c khi l y m u , thi t b ph i đ c làm s ch b ng ch t t y r a và n c.ướ ấ ẫ ế ị ả ượ ạ ằ ấ ẩ ử ướ
Thi t b l y m u có th đ c tráng b ng chính n c c n l y ngay tr c khi l yế ị ấ ẫ ể ượ ằ ướ ầ ấ ướ ấ
m u, đi u đó làm gi m kh năng gây sai s khi phân tích . L u ý khi l y m u đẫ ề ả ả ố ư ấ ẫ ể