Bài giảng Sử dụng thuốc vận mạch - BS. Đỗ Hồng Anh

ố ậ

ử ụ

ạ

S  d ng thu c v n m ch

ộ

ỗ ồ Bs.Đ  H ng Anh B  môn HSCCCĐ­ĐHYD;  Khoa HS­BV ĐHYD

1

ộ

N i dung

ố

ế

ố

ụ ơ ch  tác d ng thu c

ạ

ạ

ử ụ

ờ

ư ng s  d ng

ệ

 M  ở đ uầ  Sinh lý b nh s c & c ệ  Phân lo i ạ  Nguyên t c s  d ng ắ ử ụ  Các lo i thu c v n m ch th ố ậ  Theo dõi đánh giá hi u qu   ả  Bi n ch ng  ứ ế  K t lu n ậ ế

2

ụ

M c tiêu

ể

ệ

ạ

ế ế ế

ứ

 Hi u sinh lý b nh s c  ố  Hi u cể ơ ch  tác d ng c a thu c v n m ch ủ ế ố ậ ụ  Bi ạ ố ậ ử ụ t cách s  d ng thu c v n m ch  Bi ả ệ đánh giá hi u qu   t cách   Bi ế t các bi n ch ng

3

M  ở đ uầ

ề

ế đ ngộ

ị ị ố ổ đ nh huy t  đi u tr  s c:  n  ị ố ề đi u tr  s c:

 M c tiêu  ụ  Các bi n pháp  ệ ị ­  Bù d ch,  ầ ắ ồ ề ­ Truy n h ng c u l ng,  ạ ậ ử ụ ­ S  d ng v n m ch

4

ệ

ạ

ủ ố Sinh lý b nh c a s c giãn m ch

ạ

ấ ứ

→ MOD & TV

ố ố

 S c là tình tr ng c p c u   S c giãn m ch : ạ ặ ờ

ố

­ Thư ng g p nh t do s c nhi m trùng  ấ ễ ạ ố ố ủ ­ Giai đo n cu i c a các lo i s c ạ

ạ  Cơ ch  s c giãn m ch: ế ố ­ Tăng s n xu t quá m c NO ( giãn m ch & m t  ấ ứ ả

ấ ạ

ụ ạ tác d ng catecholamin trên thành m ch)

ơ trơn thành m chạ

5

ả ­ Tăng kh  c c các TB c ử ự ­ Gi m n ng  ồ ộ đ  vasopressine t ương đ iố

ố ậ

ạ

Phân lo i thu c v n m ch

ợ

ư ng tim

ụ ạ

ề

ạ  Thu c tố ăng co bóp: → ↑ ­ Tác d ng trên th  th   ụ ể ß1    cung l ­ Các lo i: isoproterenol, dobutamine, dopamine li u

ß1

ố

ạ

ụ ể α1 →↑ HA

ụ ể

ụ

ố

ụ

 Thu c co m ch: ­ Tác d ng trên th  th ụ ­ Các lo i: noradrenaline, dopamine, adrenaline ạ  Thu c không tác d ng trên th  th  giao c m: ả ­ Tác d ng th  th  V1R (vasopressine) thành

ụ ể m chạ → co m chạ

6

ạ

­ Các lo i: vasopressine, terlipressine

ụ ể ủ ệ

ả

Các th  th  c a h  TK giao c m &  dopaminergic  Taùc duïng

Vò trí

Heä thaàn kinh

Caùc thuï theå

Thaønh maïch

α1

Giao caûm

Co cô trôn, taêng HA

α2

Giao caûm

Giaûi phoùng noradrenaline

Tröôùc synap ñaàu muùt thaàn kinh

ß1

Giao caûm

Cô tim & cô trôn thaønh ruoät

Taêng co boùp & nhòp tim, giaõn cô trôn

ß2

Giao caûm

Giaõn maïch, giaõn pheá quaûn

Cô trôn thaønh maïch, PQ, töû cung

7

D1, D2 Giaõn maïch,

Dopami nergic

taêng doøng maùu

TKTU:maïch maùu naõo;

laùch thaän

ngoaïi vi: laùch

thaän, maïc treo

Phân b  ố ụ ể các th  th   theo t ng ừ ạ ậ lo i v n  m chạ

8

M i tố ương quan  ữ gi a HA và các  đ ng.ộ ụ ể th  th  tác

PE:  Phenylephrine

NE:  Norepinephrine

Dopa: Dopamin

Epi: Epinephrine

Dobut:  Dobutamine

Dopex:  Dopexamine

Iso: Isoproterenol

9

ụ ể ủ

Các th  th  c a vasopressine

Thuï theå

Taùc duïng

Vò trí

V1R

Co maïch

Cô trôn thaønh maïch, thaän, moâ môõ, baøng quang, tinh hoaøn

V2R

Giöõ nöôùc

TB noäi maïc, heä thoáng oáng goùp

V3R

Taêng tieát ACTH

Tuyeán yeân

10

ắ ử ụ

Nguyên t c s  d ng

ộ ụ ụ ể  M t thu c có th  tác d ng trên nhi u th  th : Dobutamine

ụ ụ ấ

ề ề ề ể ố tác d ng ụ ß1(  CO↑ ) & ß2 (giãn m ch)ạ  Tác d ng theo li u: Dopamine li u th p tác d ng trên  ề α1

ề ụ ß1 & li u cao  ớ ậ m ch th n, li u trung bình tác d ng   B i ph  th  tích tu n hoàn: ti n hành tr ầ ư c khi dùng v n

ặ ế ể t HA n ng có th  dùng cùng lúc)

ậ ụ ể ế ụ m ch (n u t ậ ạ ồ ạ ự ọ ạ ế đ ng ộ

ứ ả ố ạ →nhóm

ố ấ ả t c  các

11

 L a ch n v n m ch: d a trên các thông s  huy t  ự (↓CO→ dùng nhóm ↑co bóp;   ↓ s c c n ngo i biên  co m ch)ạ ố ợ ầ ệ  Ph i h p v n m ch: không thu c nào  ạ ạ ố ợ đ  ể đ t hi u qu  t ậ yêu c u. Nên ph i h p ứ đáp  ng t ả ố ưu i

ạ ậ

ạ

ử ụ

ờ

Các lo i v n m ch th

ư ng s  d ng

ụ

ụ ể

 Nhóm không tác d ng trên th  th  giao giao

 Nhóm tác d ng trên các th  th  giao c m:  ả Adrenaline, Noradrenaline, Dopamine,  Dobutamine, Isoproterenol, Ephedrine  ụ ể ụ ả c m: Vasopressine và Terlipressine

12

Adrenaline

Thuï theå α1, α2, ß1, ß2

Taùc duïng Taêng nhòp tim, taêng co boùp, taêng HA, giaõn PQ

Chæ ñònh Taát caû cas tuït HA khaùng trò, ngöøng tim, soác phaûn veä, co thaét PQ

13

Lieàu & ñöôøng duøng Ngöøng tim: 1mg moãi 3-5ph; Tuït HA: 2-10 mcg/ph; NKQ: 2- 2.5mg/10 ml NS

Noradrenaline

Taêng HA, taêng CO (ít)

Thuï theå α1, α2, ß1 Taùc duïng

Chæ ñònh Taát caû cas tuït HA do giaûm

SVR, soác phaân boá (soác nhieãm truøng)

Truyeàn TM lieân tuïc 1-20 mcg/ph

14

Lieàu & ñöôøng duøng

Dopamine

Thuï theå D1, D2: lieàu 2-5mcg/kg/ph

ß1: 5­10 ; α1, α2: >10

Taùc duïng

Lieàu 2-5 mcg/kg/ph: taêng löôïng nöôùc tieåu 5-10: taêng CO, nhòp tim, HA >10: taêng HA nhieàu

Chæ ñònh Taát caû caùc loaïi soác

15

Truyeàn TM lieân tuïc 2-20 mcg/kg/ph

Lieàu & ñöôøng duøng

Dobutamine

Thuï theå ß1, ß2, α1 (raát ít)

Taùc duïng Taêng CO (→taêng HA), taêng nhòp tim, giaõn maïch nheï

Chæ ñònh Taát caû cas soác coù giaûm CO

16

Lieàu & ñöôøng duøng Truyeàn TM (trung taâm hoaëc ngoaïi vi) lieân tuïc 2-8 mcg/kg/ph

Isoproterenol

Thuï theå ß1, ß2

Taùc duïng

Taêng nhòp tim, CO vaø toác ñoä daãn truyeàn; giaõn maïch heä thoáng, maïch phoåi & PQ

Chæ ñònh Taát caû cas soác keát hôïp vôùi

nhòp chaäm

17

Lieàu & ñöôøng duøng Truyeàn TM (trung taâm hoaëc ngoaïi vi) lieân tuïc 2-20 mcg/kg/ph

Ephedrine

Thuï theå α, ß (ít)

Taùc duïng Taêng HA, CO, nhòp tim & giaõn PQ (nheï)

Chæ ñònh Taát caû cas tuït HA sau moå do

thuoác gaây meâ

Bolus TM 5-10 mcg moãi 5-20ph

18

Lieàu & ñöôøng duøng

Vasopressine

Thuï theå V1R, V2R Taùc duïng

Co maïch maïnh →taêng HA (trong soác), taêng nhaäy caûm thaønh maïch vôùi catecholamine

Chæ ñònh Taát caû cas soác nhieãm truøng

khaùng trò vaø ngöøng tim

Truyeàn TM lieân tuïc 0.01-0.04 ñôn vò/ph

19

Lieàu & ñöôøng duøng

Terlipressine

Thuï theå V1R (> vasopressine), V2R Taùc duïng

Co maïch maïnh →taêng HA (trong soác), taêng nhaäy caûm thaønh maïch vôùi catecholamine

Chæ ñònh Taát caû cas soác nhieãm truøng

khaùng trò

20

Lieàu & ñöôøng duøng Truyeàn TM ngaét quaõng 1mg/laàn trong 60 phuùt moãi 6- 8 giôø

ệ

ả

Theo dõi & đánh giá hi u qu

ả ấ

ệ đi u tr  s c: c i thi n cung c p oxy mô ị ự ề ệ ề ấ  M c tiêu  ị ố ụ  Đánh giá hi u qu   ả đi u tr  d a trên cung c p oxy mô

(DO2)

ớ  Đánh giá DO2 d a trên các ch  s  t ự ỉ ố ư i máu toàn thân &

vùng

ớ ­ Các ch  s ỉ ố đánh giá tư i máu toàn thân: Lactate máu &

ộ

ớ ộ đ  bão hòa O2 máu TM trung tâm (ScvO2)/TM tr n  (SvO2)   ­ Các ch  s ỉ ố đánh giá tư i máu vùng: pH d  d y, ạ ầ đo lưu

21

ạ ợ lư ng máu các t ng

M c đ  s  d ng oxy t

ứ ộ ử ụ ặ

ạ i mô ự ế   ể Không th  đo ho c theo dõi tr c ti p ­  VO2 = DO2 ×ERO2

Oxygen Delivery

Oxygen  Consumption

Oxygen  Balance

ữ ữ ư ế ư ế ế ị ế ị nào đ a đ n các quy t đ nh   nào đ a đ n các quy t đ nh

22

ế ố ế ố Nh ng y u t Nh ng y u t ệ ệ can thi p trên lâm sàng? can thi p trên lâm sàng?

ị

ế ố Các y u t ể ậ v n chuy n oxy cho mô

ứ ộ  xác đ nh m c đ    (DO2)

ượ

ng tim

– Cung l (CO)

ồ

– N ng đ  oxy

ộ máu ĐM(CaO2):

. Hemoglobin . SaO2 . PaO2

23

DO2 =CO× CaO2  ×10

ng tim (CO=HR× SV)

– –

l

ể i (Th  tích

e m u o V e k o r t S

ứ

ạ

Ventricular Preload

ơ

Starling curve

ượ Cung l ầ ố T n s  tim (HR) ể Th  tích nhát bóp (SV) ề ả . Ti n t ầ ương  tu n hoàn, tr ả ăng  ự l c TM, kh  n ấ ủ giãn c a th t­CVP) ậ ả . H u t i (SVR: s c  ả c n thành m ch) ả . Kh  năng co bóp c tim

24

ươ

ụ

­ CVP= P (≠V) ­ T

ộ ị ng quan P­V ph  thu c v  trí SV/starling curve

CaO2=

ạ

N ng đ  O

ộ ộ 2 trong đ ng m ch:  ồ (1.34×Hb×SaO2) + (0.003×PaO2) [SaO2=HbO2/totalHb;  PaO2:phân áp Oxy đm]

Red blood cell

Hemoglobin

Oxygen

Saturation 75%

Saturation 95-100%

1.34 mL O2/gram of hemoglobin

Arterial

Venous

Tissues

25

Các yếu tố xác định DO2

Preload

HR

CO

Contractility

SV

DO2

Afterload

Hgb

CaO2

PaO2

Sat %

ằ

ấ

ạ

Đánh giá m t cân b ng oxy t

i mô

Oxygen Delivery

Oxygen Balance

Oxygen Consumption

ộ

27

ồ

Đ  bão hòa oxy máu TM trung tâm  (ScvO2) ộ N ng đ  lactate

ộ

2)

ộ Đ  bão hòa oxy máu TM tr n (SvO trung tâm (ScvO2)

O2

ScvO2 th p khi:   ↓ ấ CaO2, CO (DO2) ScvO2

SvO2

O2 Content

SvO2 = 75% ScvO2 > SvO2  > 8%

Venous

Arterial

Cardiac Output

O2 Consumption

O2 Return

O2 Delivery

Capillary Beds

28

®

ấ ấ ScvO2 th p= m t  ằ cân b ng DO 2 &  VO2

ả ạ

ế

ộ N ng ồ đ  lactate máu ủ ẩ S n ph m c a tình  ế ể tr ng chuy n hóa y m  ế  bào thi u oxy khí khi t

2

y t i l

a t r o M

Tăng khi: ả • ­ Gi m DO • ­ Suy gan • ễ ­ Nhi m trùng • ế ­Thi u Vit B1

Lactate

ự

ợ

ổ ủ S  thay đ i c a lactate  ệ sau can thi p :Tăng  ấ lactate tiên lư ng x u

29

®

ạ

ằ

Tóm l

i: Các ch  s  theo dõi cân b ng

ỉ ố oxy mô  HA trung bình (MAP) duy trì 65 mmHg, đo

xâm l nấ

ừ

ễ

ố

 CVP: theo t ng lo i s c (s c nhi m trùng:8­ ạ ố

≠ Áp l cự

12 mmHg) ; Th  tích

đ  lactate( <4 mEq/L)

ớ

ể  SpO2 < 3% vs SaO2 (SaO2 >70%)  ScvO2 ≥ 75%  N ng ồ ộ  Th  tích n ể

ể ≥ 05­1ml/kg/h

ư c ti u

30

ố ậ

ứ

ế

ạ

Bi n ch ng các thu c v n m ch

ề

ạ

ư i máu ngo i vi/vùng: li u cao gây

 Gi m tả ạ

ớ ứ co m ch quá m c ị

ạ

ố

 Lo n nh p (nhanh xoang/rung nhĩ): các thu c

ị

ß1 ơ tim : do tăng nh p tim & t

ăng

ụ tác d ng trên   Thi u máu c ế co bóp cơ tim

ạ ử

ế

ạ

 Ho i t

mô n u dùng qua TM ngo i vi

31

ế

ố

ọ

ạ

ậ K t lu n  Thu c v n m ch là nhóm thu c quan tr ng trong

ề

ủ ể

ư c khi dùng v n m ch

ụ đ  th  tích tr

ậ ạ

ả ậ

ớ ệ

ạ

ố ậ ị ố đi u tr  s c   Nên b i ph   ạ ồ  Các ch  s  đ ỉ ố đích đánh giá hi u qu  v n m ch:  MAP 65, ScvO2> 75%, lactate (<4), U/O (>05­ 1ml/kg/h) ọ ả ễ

ự ố ố ố

 L a ch n thu c v n m ch: ố ậ ­ S c ph n v , ng ng tim: Adrenaline ừ ệ ­ S c nhi m trùng : Noradrenaline ­ S c tim & các s c khác : Dopamine ố

32

Câu hỏi Câu hỏi

33