Hãy tính góc chi u sáng (góc nh p x ) c a tia sáng M t Tr i lúc 12 gi tr a t i: Xích đ o,ế ậ ạ ủ ặ ờ ờ ư ạ ạ
các chí tuy n và các vòng c c trong các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-12 r i đi n vào b ng theoế ự ồ ề ả
m u d i:ẫ ướ
Vĩ tuy nếGóc chi u sáng lúc 12 gi tr aế ờ ư
21-3 22-6 23-9 22-12
660 33’B (vòng c c B c)ự ắ
23027’B (chí tuy n B c)ế ắ
00 (Xích đ o)ạ
23027’N (chí tuy n Nam)ế
66033’N (vòng c c Nam)ự
V i bài t p này, giáo viên th ng h ng d n h c sinh tính toán theo ph ng pháp hìnhớ ậ ườ ướ ẫ ọ ươ
h c (xem SGV Đ a lý l p 10 nâng cao- trang 26, 27). S d ng ph ng pháp hình h c s g pọ ị ớ ử ụ ươ ọ ẽ ặ
không ít nh ng khó khăn vì đa s h c sinh theo ban nâng cao th ng y u v ki n th c hìnhữ ố ọ ườ ế ề ế ứ
h c, trong khi bài t p l i đòi h i các em ph i bi t v n d ng m t s ki n th c có liên quan nhọ ậ ạ ỏ ả ế ậ ụ ộ ố ế ứ ư
góc đ ng v , hai góc có c nh t ng ng song song, tính ch t c a ti p tuy n…đ tính toán nênồ ị ạ ươ ứ ấ ủ ế ế ể
ho t đ ng c a giáo viên và h c sinh trên l p m t nhi u th i gian mà hi u qu l i không cao.ạ ộ ủ ọ ở ớ ấ ề ờ ệ ả ạ
Đ kh c ph c nh ng khó khăn trên, theo tôiể ắ ụ ữ nên h ng d n h c sinh tính góc nh p x c a tiaướ ẩ ọ ậ ạ ủ
sáng M t Tr i lúc 12 gi tr a vào các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-12 b ng ph ng pháp đ i sặ ờ ờ ư ằ ươ ạ ố
đ n gi n và h c sinh d v n d ng.ơ ả ọ ể ậ ụ
* C th : N u g i ụ ể ế ọ h là góc nh p x c a tia sáng M t Tr i lúc 12 gi tr a, ậ ạ ủ ặ ờ ờ ư φ là vĩ đ đ a lýộ ị
t i đ a đi m c n tính, chúng ta s có các công th c tính vào các ngày nói trên, c th là:ạ ị ể ầ ẽ ứ ụ ể
- Vào ngày 21-3 và 23-9: T t c các đ a đi m trên Trái Đ t đ u có góc nh p x đ c tínhấ ả ị ể ấ ề ậ ạ ượ
b ng công th c:ằ ứ h= 900- φ
- Vào ngày 22-6:
+ B c bán c u (BBCắ ầ ): h = 900 – φ + 23027’
+ Nam bán c u (NBCầ): h= 900 – φ - 23027’
- Vào ngày 22-12:
+ BBC: h = 900- φ - 23027’
+ NBC: h = 900- φ+ 23027’
Áp d ng các công th c vào bài t p trên ta có:ụ ứ ậ
- Vào ngày 21-3 và 23-9:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’= 23027’
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’= 66033’
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00 = 900
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’ = 66033’
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’ = 23027’
- Vào ngày 22-6:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’+ 23027’ = 46054’
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’+ 23027’ = 900
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00 + 23027’= 66033’
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’- 23027’ = 43006’
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’- 23027’ = 00
- Vào ngày 22-12:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’- 23027’ = 00
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’- 23027’ = 43006’
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00- 23027’ = 66033’
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’+ 23027’ = 900
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’+ 23027’ = 46054’.
C hai ph ng pháp đ u cho k t qu tính nh sau:ả ươ ề ế ả ư
V ĩ tuy nếGóc chi u sáng lúc 12 gi tr aế ờ ư
21-3 22-6 23-9 22-12
660 33’B (vòng c c B c)ự ắ 23027’ 46054’ 23027’ 00
23027’B (chí tuy n B c)ế ắ 66033’ 90066033’ 43006’
00 (Xích đ o)ạ90066033’ 90066033’
23027’N (chí tuy n Nam)ế66033’ 43006’ 66033’ 900
66033’N (vòng c c Nam)ự23027’ 0023027’ 46054’
Theo cách trình bày trên, chúng ta th y, s d ng ph ng pháp đ i s s không m t th iấ ử ụ ươ ạ ố ẽ ấ ờ
gian v hình, cách tính đ n gi n và hi u qu cao h n. Giáo viên có th yêu c u h c sinh vẽ ơ ả ệ ả ơ ể ầ ọ ề
nhà v n d ng các công th c đ tính góc nh p x các vĩ đ khác, t đó h c sinh s t rènậ ụ ứ ể ậ ạ ở ộ ừ ọ ẽ ự
luy n và thành th o k năng tính góc nh p x c a tia sáng M t Tr i lúc 12 gi tr a vào cácệ ạ ỹ ậ ạ ủ ặ ờ ờ ư
ngày 21-3, 22-6, 23-9 và 22-12 t i b t kỳ m t đ a đi m nào trên b m t Trái đ t.ạ ấ ộ ị ể ề ặ ấ