o cáo khoa hc
XÁC ĐỊNH MỨC Bổ SUNG URÊ THíCH HỢP
TRONG KHẨU PHẦN ĂN CỦA BÒ THịT SỬ
DỤNG BÃ DỨA Ủ CHUA
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2007: TËp V, Sè 4: 17-21 §¹i häc N«ng nghiÖp I
X¸C §ÞNH MøC Bæ SUNG UR£ THÝCH HîP TRONG KHÈU PHÇN ¡N CñA Bß THÞT
Cã Sö DôNG B· DøA ñ CHUA
Determination of suitable levels of urea to be suplemented in beef cattle diets
with pineapple pulp silage
NguyÔn B¸ Mïi*, NguyÔn Ngäc §øc**
SUMMARY
An experiment was conducted to determine suitable levels of urea to be supplemented in
beef cattle diets with pineapple pulp silage. A total of 20 growing Brahman cattle of 131 kg BW
on the average were randomly allotted to one of four groups. The control diet (group 1) was
formulated replacing 40% elephant grass with pineapple pulp silage. In the other diets, 1%, 2%,
and 3% urea were supplemented respectively for group 2, group 3 and group 4. In addition,
each cattle in all groups was given 1 kg concentrate and free access to drinking water. Results
showed that supplementing urea in the diets with pineapple pulps resulted in better dry matter
intake compared to the control. Supplementing 1%, 2%, 3% urea to the control diet increased
daily weight gain from 60 to 162 gram/head/day (P<0.05). Feed cost per kg of weight gain of the
diets supplemented with urea was from 714 to 1728 VND lower than that of the control.
Supplementing 3% urea gave a higher daily weight gain and a lower feed cost per kg of weight
gain than the diets supplemented with 1% or 2% urea.
Key words: pineapple pulps, silage, feed, urea, cattle
1. §ÆT VÊN §Ò
Tõ tríc ®Õn nay, viÖc chÕ biÕn sö dông
c¸c nguån phô phÈm n«ng nghiÖp lµm thøc ¨n
gia sóc ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn
cøu nh: nh hëng cña ñ chua vµ kiÒm ho¸
r¬m lóa t¬i ®Õn kh¶ n¨ng ph©n gi¶i in-sacco
cña r¬m (NguyÔn Xu©n Tr¹ch & cs, 2006);
¶nh hëng cña ñ chua vµ xö lý urª ®Õn tÝnh
chÊt vµ thµnh phÇn dinh dìng cña ngän l¸
mÝa (§Æng Vò B×nh vµ CS. 2005); sö dông
th©n c©y chuèi lµm thøc ¨n cho bß trong vô
®«ng (Bïi Quang TuÊn, NguyÔn V¨n H¶i,
2004)... C©y døa còng cã mét khèi lîng phô
phÈm ®¸ng kÓ, bao gåm l¸, chåi ngän cña qu¶
døa vµ c¸c phô phÈm trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn.
Qu¶ døa ®îc chÕ biÕn theo quy tr×nh ®«ng
l¹nh chØ cã 25,4% lµ chÝnh phÈm cßn 74,6%
lµ phô phÈm; theo quy tr×nh ®ãng hép cã
35,5% chÝnh phÈm cßn 64,5% lµ phô phÈm;
theo quy tr×nh chÕ biÕn níc døa c« ®Æc, qu¶
døa ®îc bá chåi ngän vµ cuèng, röa s¹ch råi
Ðp c¶ qu¶ th× níc døa ®¹t 60% cßn 40% lµ b·
døa (NguyÔn B¸ Mïi, 2002).
Phô phÈm døa lµ nguån thøc ¨n tèt cho
tr©u bß, ®Æc biÖt lµ b· døa v× nã chøa hµm
lîng ®êng dÔ tan cao. Phô phÈm døa ñ chua
®· ®îc sö dông lµm thøc ¨n cho bß thÞt, b·
døa ñ chua ®îc bæ sung cho bß s÷a (NguyÔn
B¸ Mïi, 2002). Nhîc ®iÓm cña lo¹i phô phÈm
nµy lµ hµm lîng x¬ cao, nhng hµm lîng
protein l¹i thÊp. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña
NguyÔn B¸ Mïi (2005) cho thÊy khi thay thÕ
40% cá xanh cña khÈu phÇn b»ng b· døa ñ
chua (tÝnh theo VCK) ®îc bæ sung 1,5% urª
(tÝnh theo VCK cña b· døa) ®· lµm cho bß t¨ng
träng cao h¬n l« thay thÕ 40% cá xanh b»ng b·
døa ñ chua kh«ng bæ sung urª lµ 130
g/con/ngµy (552 so víi 422 g/con/ngµy). V×
vËy, chóng t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu x¸c
®Þnh møc bæ sung urª thÝch hîp trong khÈu
phÇn ¨n cña bß thÞt cã sö dông b· døa ñ chua.
** Khoa Ch¨n nu«i & Nu«i trång thuû s¶n, §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi,
** Phßng N«ng nghiÖp, Mü §øc - Hµ T©y
17
NguyÔn B¸ Mïi, NguyÔn Ngäc §øc
2. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N
CøU
ThÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng
ph¸p ph©n l« so s¸nh trong vô thu-®«ng. Tæng
sè 20 bß c¸i t¬ gièng Brahman, cïng løa tuæi ®·
®îc chän vµ ph©n ®Òu thµnh 4 l«. Theo kÕt qu¶
nghiªn cøu cña NguyÔn B¸ Mïi vµ Cï Xu©n
DÇn (2005) vÒ ¶nh hëng cña c¸c møc thay thÕ
cá xanh b»ng b· døa ñ chua ®Õn kh¶ n¨ng s¶n
xuÊt cña bß, ®· cho biÕt t¨ng träng cña bß ë l«
thay thÕ 40% cá xanh (tÝnh theo VCK) gÇn
t¬ng ®¬ng víi l« thay thÕ 60% cá xanh b»ng
b· døa ñ chua. Bëi vËy chóng t«i lùa chän møc
thay thÕ 40% thøc ¨n xanh b»ng b· døa ñ chua
(tÝnh theo VCK) lµ khÈu phÇn c¬ së (l« 1), c¸c
møc bæ sung urª lµ 1%, 2% vµ 3% (tÝnh theo
VCK cña b· døa trong khÈu phÇn) t¬ng øng
víi l« 2, l« 3 vµ l« 4. YÕu tè thÝ nghiÖm, s¬ ®å
bè trÝ thÝ nghiÖm vµ khÈu phÇn thÝ nghiÖm ®îc
tr×nh bµy trong b¶ng 1 vµ b¶ng 2.
B¶ng 1. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm
L« 1 L« 2 L« 3 L« 4
YÕu tè thÝ nghiÖm KhÈu phÇn c¬ së
(thay thÕ 40% cá voi
t¬i (tÝnh theo VCK)
b»ng b· døa ñ chua)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung 1%
urª (tÝnh theo VCK
cña b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 2% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung 3% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
Sè lîng bß (con) 5 5 5 5
Khèi lîng bß (kg) 131,6 ± 2,41 130,4 ± 2,21 130,8 ± 2,42 132,2 ± 2,44
Tuæi bß (th¸ng) 8-9 8-9 8-9 8-9
Thêi gian chuÈn bÞ (ngµy) 10 10 10 10
Thêi gian TN (ngµy) 60 60 60 60
B¶ng 2. CÊu tróc khÈu phÇn thÝ nghiÖm
L« 1 L« 2 L« 3 L« 4
YÕu tè thÝ nghiÖm
KhÈu phÇn c¬ së
(thay thÕ 40% cá
voi t¬i (tÝnh theo
VCK) b»ng b· døa
ñ chua)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 1% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 2% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung 3% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
Cá voi t¬i (kg/con) 12 12 12 12
B· døa ñ chua (kg/con) 10,5 10,5 10,5 10,5
Thøc ¨n tinh (kg/con) 1 1 1 1
Urª (g/con) 0 16 32 48
VCK (kg/con) 4,99 4,99 4,99 4,99
Protein th« (g/con) 422 467 511 556
X¬ th« (kg/con) 1,41 1,41 1,41 1,41
NLT§ (Kcal/con) 12.471 12.471 12.471 12.471
ThÝ nghiÖm ®îc thùc hiÖn t¹i C«ng ty
gièng bß thÞt s÷a Yªn Phó - Nho Quan - Ninh
B×nh. Lîng urª t¬ng øng ë l« 2, l« 3 vµ l« 4
®îc chia lµm hai lÇn trong ngµy, råi trén ®Òu
víi thøc ¨n tinh sau ®ã trén ®Òu víi mét phÇn
b· døa sau 1 th¸ng ñ chua b»ng tói nylon. Bß
®îc ¨n phÇn b· døa ñ chua trén víi thøc ¨n
tinh cã urª tríc sau ®ã ®îc ¨n phÇn b· døa ñ
chua cßn l¹i vµ cá voi t¬i, níc cho uèng tù
do. Lîng b· døa vµ cá voi cho ¨n còng nh
lîng thøc ¨n thõa cña mçi nhãm bß ®îc c©n
hµng ngµy vµ tÝnh theo khèi lîng vËt chÊt kh«
cho mçi lÇn c©n ®Ó tÝnh lîng thøc ¨n thu nhËn
cña bß. Mçi bß ®îc c©n khèi lîng vµo ®Çu vµ
cuèi thÝ nghiÖm, mçi lÇn c©n trong hai ngµy
liªn tiÕp vµo 7 giê s¸ng b»ng c©n bµn tríc khi
cho ¨n. Chi phÝ thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng
®îc tÝnh to¸n dùa trªn gi¸ mua c¸c nguyªn
liÖu trong thêi gian thÝ nghiÖm. C¸c chØ tiªu
nghiªn cøu gåm: thu nhËn thøc ¨n, t¨ng khèi
18
X¸c ®Þnh møc bæ sung urª thÝch hîp trong khÈu phÇn ¨n cña bß thÞt...
lîng cña bß, tiªu tèn thøc cho 1 kg t¨ng träng,
chi phÝ thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng.
Sè liÖu thÝ nghiÖm ®îc ph©n tÝch ph¬ng
sai trªn phÇn mÒm cña ch¬ng tr×nh SAS. 8
(2000). Ph¬ng ph¸p LSD ®îc dïng ®Ó kiÓm
tra sù kh¸c nhau gi÷a c¸c gi¸ trÞ trung b×nh
gi÷a c¸c l«.
3. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN
3.1. Khèi lîng vËt chÊt kh« vµ protein th«
thu nhËn cña bß
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm theo dâi lîng thøc ¨n
thu nhËn cña ®µn bß ®· cho thÊy lîng VCK
thu nhËn cña bß ë l« 1 lµ thÊp nhÊt (4,02
kg/con/ngµy) vµ cao nhÊt ë l« 4 (4,85
kg/con/ngµy) (P<0,05). C¸c l« bæ sung 1% urª
(l« 2), 2% urª (l« 3) vµ 3% urª (l« 4) ®Òu cã
lîng VCK thu nhËn cao h¬n l« ®èi chøng.
Lîng VCK thu nhËn/100 kg thÓ träng ë l« 1
lµ thÊp nhÊt (2,77 kg) vµ cao nhÊt ë l« 4 (3,23
kg)(P<0,05). Lîng protein th« thu nhËn cña
bß thÊp nhÊt ë l« 1 (kh«ng bæ sung urª) lµ 349
g/con/ngµy vµ cao nhÊt ë l« 4 (bæ sung 3% urª)
lµ 550 g/con/ngµy (p<0,05) (B¶ng 3).
Theo Chemost vµ Kayouli (1997) cho biÕt
khi hµm lîng protein th« trong khÈu phÇn ¨n
thÊp, th× hÖ vi sinh vËt d¹ cá t¨ng sinh khèi
chËm vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. Do vËy, cho
bß ¨n khÈu phÇn cã b· døa ñ chua vµ bæ sung
urª, mét lîng lín nit¬ phi protein ®îc bæ
sung nªn cung cÊp ®Çy ®ñ h¬n nhu cÇu nit¬ cho
hÖ vi sinh vËt d¹ cá. V× vËy, vi sinh vËt d¹ cá
ho¹t ®éng tèt h¬n trong c¸c khÈu phÇn cã bæ
sung urª, kÕt qu¶ lµ kh¶ n¨ng tiªu ho¸ thøc ¨n
cao h¬n vµ lîng thøc ¨n thu nhËn cña bß còng
cao h¬n. MÆt kh¸c do tèc ®é ph©n gi¶i chÊt h÷u
c¬ (sau 72 giê lu mÉu lµ 74,74%) vµ x¬ th«
(sau 72 giê lu mÉu lµ 76,31%) cña b· døa rÊt
cao, gióp cho tiªu ho¸ thøc ¨n nhanh trong d¹
cá (NguyÔn B¸ Mïi, 2002).
B¶ng 3. Khèi lîng VCK vµ protein thu nhËn cña bß
L« 1 (n=5) L« 2 (n=5) L« 3 (n=5) L« 4 (n=5)
YÕu tè thÝ nghiÖm
KhÈu phÇn c¬ së
(thay thÕ 40% cá voi
t¬i (tÝnh theo VCK)
b»ng b· døa ñ chua)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 1% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 2% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së vµ
bæ sung 3% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
VCK (kg/con) 4,02 c ± 0,12 4,29 bc ± 0,14 4,50 b ± 0,16 4,85a ± 0,13
VCK (kg/100 kg P) 2,77c2,95bc 3,06b3,23a
Protein th« (g/con) 349 d ± 3,2 410 c ± 2,8 470 b ± 3,1 550 a ± 3,4
Ghi chó: C¸c sè trung b×nh mang c¸c ch÷ c¸i a, b, c, d kh¸c nhau theo hµng ngang th× kh¸c nhau cã ý nghÜa thèng kª
(p<0,05).
Theo Bïi V¨n ChÝnh vµ Lª ViÕt Ly (2001)
sö dông l¸ mÝa ñ chua ®Ó nu«i bß thÞt ®· thÊy
r»ng lîng VCK thu nhËn/100 kg thÓ träng lµ
2,0 kg. Nh vËy, khi bß ¨n b· døa ñ chua cã
lîng VCK thu nhËn/100 kg thÓ träng cao h¬n
bß ¨n l¸ mÝa ñ chua. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña
Bïi Quang TuÊn vµ NguyÔn ThÞ Tó (2005)
dïng th©n c©y ng« sau thu b¾p ñ chua ®Ó nu«i
bß c¸i t¬ cho biÕt lîng VCK thu nhËn/100 kg
thÓ träng lµ 3,08 kg, th× kÕt qu¶ cña chóng t«i
gÇn t¬ng ®¬ng.
3.2. T¨ng träng, tiªu tèn thøc ¨n vµ chi phÝ
thøc ¨n
- T¨ng träng cña ®µn bß thÝ nghiÖm
B¶ng 4 cho thÊy nh÷ng bß ë ba l« ®îc bæ
sung urª cho t¨ng träng cao h¬n nh÷ng bß ¨n cá
voi vµ b· døa ñ chua kh«ng ®îc bæ sung urª
(P<0,05). T¨ng träng trung b×nh cña bß ë l« 4
(bæ sung 3% urª theo VCK cña b· døa) lµ cao
nhÊt (605 g/con/ngµy) vµ thÊp nhÊt ë l« 1
(kh«ng bæ sung urª) lµ 443 g/con/ngµy
(p<0,05). T¨ng träng cña bß khi ®îc bæ sung
3% urª (l« 4) cao h¬n khi bæ sung 2% (l« 3) lµ
53 g/con/ngµy vµ so víi bß khi ®îc bæ sung
1% urª (l« 2) lµ 102 g/con/ngµy. T¨ng träng cña
bß khi ®îc bæ sung 3% urª (l« 4) cao h¬n khi
kh«ng bæ sung urª (l« 1) lµ 162 g/con/ngµy.
KÕt qu¶ trªn cho thÊy t¨ng träng cña bß ë
c¸c l« bæ sung urª cao h¬n l« kh«ng ®îc bæ
sung urª. NhËn ®Þnh nµy còng phï hîp víi
nghiªn cøu cña NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ cs
(2002) ®· chøng minh r»ng viÖc kiÒm ho¸ r¬m
19
NguyÔn B¸ Mïi, NguyÔn Ngäc §øc
b»ng urª ®· lµm t¨ng hµm lîng protein th«
trong r¬m vµ t¨ng kh¶ n¨ng ph©n gi¶i ë d¹ cá.
Nhê t¸c dông kiÒm ho¸ vµ bæ sung nit¬ ®· lµm
t¨ng tèc ®é, tû lÖ ph©n gi¶i cña r¬m bëi vi sinh
vËt trong d¹ cá, ®ång thêi còng lµm t¨ng qu¸
tr×nh tæng hîp protein cña vi sinh vËt. Khi bæ
sung 1,5% urª (theo VCK cña b· døa) cho thÊy
t¨ng träng cña ®µn bß cao h¬n l« kh«ng
sung lµ 130 g/con/ngµy (NguyÔn B¸ Mïi,
2005). Nh vËy, khi bæ sung 3% urª cho kÕt
qu¶ t¨ng träng cao h¬n khi bæ sung 1,5% urª.
Theo NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ Bïi Quang TuÊn
(2006) t¨ng träng cña bß ¨n r¬m kh« ñ víi 4%
urª cao h¬n bß ¨n r¬m kh« kh«ng xö lý lµ 128,3
g/con/ngµy (337,7 so víi 209,3 g/con/ny).
Theo Vò V¨n Néi vµ céng sù (1999) sö dông
t¶ng urª-rØ mËt cho bß F1 híng thÞt cho thÊy
t¨ng träng b×nh qu©n 386 - 492 g/con/ngµy,
vît 60% so víi ch¨n nu«i qu¶ng canh. KÕt
qu¶ cho thÊy bß ¨n b· døa ñ chua vµ cá voi cã
bæ sung 3% urª t¨ng träng cao h¬n l« kh«ng bæ
sung lµ 162 g/con/ngµy. Nh vËy sù chªnh lÖch
gi÷a thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng cao h¬n c¸c kÕt
qu¶ ®· ®îc hai t¸c gi¶ trªn c«ng bè. Bïi V¨n
ChÝnh vµ Lª ViÕt Ly (2001) th«ng b¸o r»ng bß
lai Sind (cã träng lîng ban dÇu lµ 143,5 kg)
¨n 9 kg cá xanh vµ ¨n tù do th©n c©y ng« giµ
chÕ biÕn urª, t¨ng träng ®¹t 387 g/con/ngµy.
VËy bß ¨n b· døa ñ chua cã bæ sung urª cho
t¨ng träng cao h¬n.
B¶ng 4. T¨ng träng, tiªu tèn thøc ¨n, chi phÝ thøc ¨n cña bß thÝ nghiÖm
L« 1 L« 2 L« 3 L« 4
YÕu tè thÝ nghiÖm
KhÈu phÇn c¬ së
(thay thÕ 40% cá
voi t¬i
(tÝnh theo VCK)
b»ng b· døa ñ
chua)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung
1% urª
(tÝnh theo VCK
cña b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung 2% urª
(tÝnh theo VCK cña
b· døa ñ)
KhÈu phÇn c¬ së
vµ bæ sung
3% urª
(tÝnh theo VCK
cña b· døa ñ)
Sè lîng bß (con) 5 5 5 5
Khèi lîng bß tríc TN (kg) 131,6 ± 2,41 130,4 ± 2,21 130,8 ± 2,42 132,2 ± 2,44
Khèi lîng bß sau TN (kg) 158,2 ± 2,68 160,6 ± 3,24 163,9 ± 3,42 168,5 ± 3,18
T¨ng träng kú (kg/con) 26,60 c ± 1,26 30,20 b ± 1,67 33,10 ab ± 1,68 36,30 a ± 1,69
T¨ng träng ngµy (g/con) 443 c ± 21 503 b ± 28 552 ab ± 28 605 a ± 28
Tiªu tèn thøc ¨n :
+ VCK (kg/kg t¨ng träng) 9,07a ± 0,13 8,53 b ± 0,14 8,16 bc ± 0,17 8,02c ± 0,16
+ Protein th« (g/kg t¨ng träng) 787c ± 16 814b ± 21 851b ± 25 910a ± 24
Chi phÝ thøc ¨n (®ång/kg t¨ng träng) 12.771a 12.057 b 11.436 c 11.043 c
Ghi chó: C¸c sè trung b×nh mang c¸c ch÷ c¸i a, b, c kh¸c nhau theo hµng ngang th× kh¸c nhau cã ý nghÜa thèng kª
(p<0,05).
- Tiªu tèn thøc ¨n cña ®µn bß thÝ nghiÖm
Tiªu tèn VCK tÝnh cho 1 kg t¨ng träng cña
bß ë l« 4 bæ sung 3% urª lµ thÊp nhÊt (8,02 kg)
vµ cao nhÊt ë l« 1 kh«ng bæ sung urª (9,7 kg)
(P<0,05). Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng
cña bß ë c¸c l« bæ sung urª ë c¸c l«: 1% (l« 2)
vµ 2% (l« 3), 3% (l« 4) vµ 2% (l« 3) cã sù kh¸c
nhau kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P>0,05). Víi
c¸c l« bæ sung urª ®· lµm gi¶m tiªu tèn VCK
trªn 1 kg t¨ng träng so víi ®èi chøng tõ 0,48 -
0,99 kg. Bß ¨n c¸c khÈu phÇn cã bæ sung urª,
lîng protein th« thu nhËn hµng ngµy cña bß
®îc t¨ng lªn, lµm t¨ng qu¸ tr×nh tæng hîp
protein cña vi sinh vËt d¹ cá, t¨ng träng hµng
ngµy cao h¬n vµ gi¶m tiªu tèn thøc ¨n trªn kg
t¨ng träng (B¶ng 4).
- Chi phÝ thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng
Chi phÝ thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ë l«1
(60% cá voi vµ 40% b· døa ñ chua) lµ cao nhÊt
(12.771 ®ång) vµ thÊp nhÊt ë l« 4 (bæ sung 3%
urª) lµ 11.043 ®ång (P<0,05). Nh vËy, chi phÝ
thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng cña bß ë c¸c l« cã
bæ sung urª thÊp h¬n tõ 714 ®Õn 1728 ®ång so
víi l« kh«ng bæ sung urª, h¬n n÷a viÖc sö dông
b· døa ñ chua ®Ó thay thÕ mét phÇn thøc ¨n
xanh vµ bæ sung urª kh«ng nh÷ng lµm gi¶m
chi phÝ thøc ¨n trªn 1 kg t¨ng träng mµ cßn
kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng khan hiÕm thøc ¨n
th« xanh trong vô ®«ng.
20