Học Viện Online Lize Website : www.lize.vn
Gặt vạn điều hay - Vào ngay đại học Fanpage: www.facebook.com/littlezeros
1
Kho tài liệu Lớp 10 + Lớp 11 + Lớp 12 + Ôn thi THPT Quốc Gia tại địa chỉ: www.lize.vn/khotailieu
Các vấn đề học sinh rất hay mắc phải khi học môn Hóa
Chương 1. Sự điện li
Thầy Phạm Thắng
Mở đầu môn Hóa học lớp 11 là chương 1 – sự điện li. Nội dung
của chương này thuộc phần kiến thức “ các vấn đề cơ bản của đại
cương”. Đối với các em học sinh khi vừa học xong lớp 10, chuyển sang
tiếp cận với kiến thức Hóa lớp 11, tất nhiên các em sẽ không tránh khỏi
những bỡ ngỡ về các khái niệm, định nghĩa, cũng như các dạng bài tập
mới. Trong chương đầu tiên này, các em sẽ được tiếp cận và làm quen
với khái niệm về sự điện li, biết cách phân loại các chất điện li mạnh,
trung bình và yếu, biết phân biệt thế nào là axit, thế nào là bazơ, thế
nào là muối theo hai quan điểm của hai nhà bác học nổi tiếng là
Arhenius và Brosted, biết cách tính giá trị pH của các dung dịch khác
nhau và đặc biệt được giới thiệu về phản ứng trao đổi ion, cũng như
biết cách sử dụng phương trình ion rút gọn trong dung dịch các chất
điện li, để giải quyết các bài toán hỗn hợp của nhiều chất tham gia phản
ứng với nhau một cách đơn giản, hiệu quả hơn rất nhiều.
Trong quá trình giảng dạy, với kinh nghiệm nhiều năm ôn thi đại
học và giảng dạy đại học của mình, sau đây Thầy sẽ liệt kê cho các em
một số vấn đề mà các em rất hay gặp phải khi tiếp cận và giải quyết các
bài toán liên quan đến chương này, hi vọng rằng sau khi đọc xong những
chia sẻ của Thầy, các em sẽ biết mình đang thiếu sót ở đâu và nhanh
chóng khắc phục, sửa chữa để làm chủ lượng kiến thức cần thiết trong
chương đầu tiên này.
Trong chương này chưa thực sự nhiều dạng bài toán hay, điển
hình, các câu hỏi chủ yếu tập trung vào lý thuyết, chính vì vậy các vấn
Học Viện Online Lize Website : www.lize.vn
Gặt vạn điều hay - Vào ngay đại học Fanpage: www.facebook.com/littlezeros
2
Kho tài liệu Lớp 10 + Lớp 11 + Lớp 12 + Ôn thi THPT Quốc Gia tại địa chỉ: www.lize.vn/khotailieu
đề các em hay gặp phải sẽ chủ yếu rơi vào các dạng câu hỏi lý thuyết,
cụ thể như sau
1. Không phân biệt được chất điện li mạnh, trung bình và yếu.
Nếu không giải quyết được vấn đề này, các em sẽ không làm được
các bài tập ở dạng đếm chất – là một trong những kiểu câu hỏi rất hay
được đưa ra trong các đề thi tuyển sinh từ trước đến nay.
Cách giải quyết: Đọc lại phần phân loại các chất điện li thuộc bài
số 2 trong SGK, nếu chưa hiểu kỹ, các em có thể xem video bài giảng
của Thầy trên Lize.vn hoặc xem hình dưới đây:
2. Chưa biết cách sử dụng công thức tính logarit để tính giá trị pH
của dung dịch bất kì khi số liệu tính toán không thể tính được theo
lý thuyết.
Vấn đề trên hay xảy ra là do ở chương trình lớp 11 đối với môn
toán, các em chưa được trang bị kiến thức về hàm logarit, phải lên lớp
12 các em mới được học. Tuy nhiên trong SGK Hóa 11 (cơ bản và nâng
Học Viện Online Lize Website : www.lize.vn
Gặt vạn điều hay - Vào ngay đại học Fanpage: www.facebook.com/littlezeros
3
Kho tài liệu Lớp 10 + Lớp 11 + Lớp 12 + Ôn thi THPT Quốc Gia tại địa chỉ: www.lize.vn/khotailieu
cao) – Bộ giáo dục đã đưa công thức tính pH thông qua hàm logarit ở
phần đọc thêm cho các em. Nếu chỉ áp dụng tính pH theo định nghĩa
thông thường, các em không thể giải quyết trọn vẹn dạng toán này.
Để khắc phục, các em nên luyện tập sử dụng máy tính của mình
và áp dụng giải bài toán tính pH theo hàm logarit.
3. Không nhớ điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung
dịch chất điện li.
Vấn đề này rất hay gặp phải đối với các em học sinh khi viết các
phương trình phản ứng trao đổi giữa các chất tham gia phản ứng tạo
thành sản phẩm. Đa phần em không nhớ điều kiện của phản ứng trao
đổi, dẫn tới nhiều trường hợp viết sai phản ứng, sai sản phẩm tạo thành,
dẫn tới sai cả bài. Các em chỉ nhớ và quan tâm đến điều kiện của sản
phẩm tạo thành mà quên mất điều kiện của các chất tham gia phản ứng
cũng rất quan trọng.
Để giải quyết vấn đề này, các em cần nhớ: điều kiện để xảy ra một phản
ứng trao đổi bất kỳ nằm ở các chất tham gia và sản phẩm tạo thành, cụ
thể:
- Đối với chất tham gia: Các chất tham gia đều phải tan, trường hợp
đặc biệt nếu 1 trong 2 chất tham gia không tan (kết tủa) thì chất còn lại
phải là axit.
- Đối với sản phẩm tạo thành: Phải tạo ra ít nhất một trong 3 sản phẩm
đó là: Chất kết tủa, chất điện li yếu và chất dễ bay hơi
Hiểu được bản chất của phản ứng trao đổi ion và biết cách vận
dụng triệt để phương trình ion rút gọn sẽ giúp các em giải quyết tốt các
bài toán liên quan đến phản ứng của hỗn hợp các chất với nhau sinh ra
nhiều sản phẩm. Chúng ta không chỉ học phương trình ion rút gọn ở lớp
Học Viện Online Lize Website : www.lize.vn
Gặt vạn điều hay - Vào ngay đại học Fanpage: www.facebook.com/littlezeros
4
Kho tài liệu Lớp 10 + Lớp 11 + Lớp 12 + Ôn thi THPT Quốc Gia tại địa chỉ: www.lize.vn/khotailieu
11 mà kiến thức này còn theo chúng ta đến hết lớp 12, chính vì vậy các
em cần phải nắm thật chắc kiến thức phần này.
4. Không nhớ được tính tan của các chất
Đây là vấn đề rất hay gặp phải không chỉ xảy ra đối với các em
học sinh học lực trung bình, mà thậm chí còn xảy ra đối với các em học
lực khá trở lên. Việc nhớ được tính tan của các chất bất kì không phải
là dễ dàng đối với các em, rõ ràng là có lý do của nó. Trong SGK và tài
liệu tham khảo hiện nay, chưa có giáo trình nào đưa ra một cách hiệu
quả nhất giúp các em phân biệt được tính tan của các chất, mà chỉ nhóm
các chất có đặc điểm chung với nhau về mặt cấu tạo và phân loại chung
chung, điều này dẫn tới việc khái niệm chồng chất khái niệm, khiến các
em phải học thuộc lòng, không hiểu được bản chất của vấn đề, rất phản
khoa học. Trong bài giảng của Thầy trên Lize.vn, Thầy đã trình bày một
cách rất trực quan, có thể nói đó là một cách rất hay, giúp các em có thể
nhớ được tính tan của các loại muối. Cụ thể các em xem hình sau:
Học Viện Online Lize Website : www.lize.vn
Gặt vạn điều hay - Vào ngay đại học Fanpage: www.facebook.com/littlezeros
5
Kho tài liệu Lớp 10 + Lớp 11 + Lớp 12 + Ôn thi THPT Quốc Gia tại địa chỉ: www.lize.vn/khotailieu
Nhìn vào sơ đồ trên, các em thấy rằng việc phân biệt được muối
nào tan, muối nào không tan đã trở nên rất dễ dàng và trực quan hơn
bao giờ hết. Nhớ rõ rằng “ Mạnh thì tan, yếu thì không tan”
Trên đây là một số “tips” nho nhỏ Thầy đúc kết trong quá trình
giảng dạy về vấn đề các em hay gặp phải trong chương đầu tiên, chương
mở đầu của môn Hóa học lớp 11 của chúng ta, tất nhiên tùy vào học lực
của học sinh mà sẽ còn rất nhiều vấn đề cần phải phân tích, những vấn
đề trên là những vấn đề nổi cộm, điển hình nhất xảy ra ở cả học sinh
trung bình, khá trở lên. Chúc các em học tốt và yêu môn Hóa hơn!
Thầy Phạm Thắng