Cảnh giác với bệnh hen
suyễn ở trẻ em mùa lạnh
Bệnh suyễn ở trẻ em còn gọi là bệnh hen phế quản (HPQ)
là một bệnh mạn tính của đường hô hấp. Bệnh biểu hiện
bằng sự co thắt phế quản và làm tăng tiết chất nhầy niêm
mạc phế quản. Hai hiện tượng này làm cản trở sự lưu thông
của không khí, vì vậy trẻ khó thở. Mức độ khó thở nhiều
hay ít còn tùy thuộc vào sự co thắt phế quản và sự bài tiết
dịch nhầy nhiều hay ít. Ngoài ra, còn tùy thuộc vào tính
chất của bệnh có bị viêm nhiễm do vi sinh vật (vi khuẩn,
virus, vi nấm) hay không? Nếu có thì bệnh còn phức tạp
hơn nhiều.
Căn nguyên của HPQ là gì?
Người ta chưa xác định hết các căn nguyên, bởi vì theo các
chuyên gia về bệnh hen thì có rất nhiều loại có khả năng
gây bệnh hen hoặc là gây nguy cơ cao của bệnh HPQ.
Một điều dễ nhận thấy là mỗi khi thời thiết thay đổi từ nắng
ấm sang lạnh, gió mùa đông bắc, áp thấp nhiệt đới, ẩm ướt,
trẻ cảm lạnh do mặc không đủ ấm, tắm khi có gió lùa, mặc
quần áo bị ướt (do trẻ nghịch nước hoặc khi trẻ “tè ra quần”
mà người lớn không biết...) thì ở các trẻ có tiền sử HPQ rất
dễ tái phát.
Viêm đường hô hấp do vi sinh vật (như viêm mũi họng,
VA, viêm phế quản, tiểu phế quản), một số thức ăn (như
tôm cua, ốc...), lông của một số động vật nuôi trong nhà
(như chó, mèo...), một số côn trùng, tiết túc, đặc biệt là mạt
gà, một số dược phẩm hoặc đôi khi gắng sức (khóc, chạy
nhảy nhiều, đùa nghịch quá mức...) cũng là một trong các
nguy cơ cao làm cho trẻ có tiền sử bị HPQ tái phát.
Vấn đề khói, bụi bẩn cũng là một trong những vấn đề cần
quan tâm. Khói thuốc lá, thuốc lào do người lớn phả ra một
cách thường xuyên, khói bếp do đun rơm rạ, củi, rác, nhất
là khói và khí của bếp than đá (than tổ ong); bụi nhiều nhất
là các vùng đô thị vệ sinh môi trường, vệ sinh hoàn cảnh,
vệ sinh công nghiệp chưa tốt, là những yếu tố có nguy cơ
cao làm cho trẻ xuất hiện cơn HPQ.
Làm thế nào để biết trẻ bị HPQ?
Đối với cơn HPQ nhẹ, thường xuất hiện khi gắng sức
(khóc, chạy nhảy quá mức...), biểu hiện là cơn ho như: ho
gà, nói được câu dài không bị ngắt quãng. Nghe phổi thấy
có tiếng ran rít vào cuối thì thở ra.
Đối với HPQ vừa thì cơn ho xuất hiện khi trẻ gắng sức,
tiếng nói ngắt quảng, bắt đầu thấy dấu hiệu co kéo lồng
ngực, hõm ức, hố thượng đòn. Nghe thấy ran rít thì thở ra.
Đối với HPQ nặng thì khó thở, ho khi nghỉ ngơi, cánh mũi
phập phồng; trẻ nhỏ không thể bú được; hiện tượng co kéo
lồng ngực, mũi ức, hố thượng đòn rất rõ; nhìn môi của trẻ
thấy tím tái. Nói hoặc khóc rất khó khăn (chỉ từng từ một).
Nghe phổi có ran rít to cả 2 thì thở ra và hít vào.
Đối với cơn HPQ rất nặng (ác tính) thì trẻ khó thở dữ dội,
không thể khóc hoặc nói và lúc này nghe phổi không còn
thấy ran. Cơn hen xảy ra liên tiếp trong nhiều ngày nếu
không có biện pháp can thiệp kịp thời.
Trong HPQ, nếu có kèm theo sốt thì rất có khả năng trẻ bị
viêm đường hô hấp (có thể là hô hấp trên hoặc hô hấp dưới)
do vi sinh vật (vi khuẩn, vi nấm hoặc virus).
Khi trẻ nghi bị HPQ nên làm gì?
Cần thiết cho trẻ đi khám bệnh, đặc biệt là khám bác sĩ
chuyên khoa nhi, tuyệt đối không nên nghe theo mách bảo
của bạn bè, người thân không có chuyên môn về y, nhất là
không có kinh nghiệm về HPQ ở trẻ em. Không nên tự mua
thuốc để điều trị cho trẻ vì không những không khỏi, mà
nhiều khi còn gây nguy hiểm cho tính mạng của trẻ.
Những lúc trẻ đang bị lên cơn HPQ không được tắm cho
trẻ, tránh cho trẻ chơi, ngồi hoặc bế trẻ ra nơi có gió lùa sẽ
làm cho trẻ bị lạnh đột ngột, cơn hen sẽ tăng nặng hơn. Đối
với trẻ lớn nên động viên, an ủi, tình cảm với cháu, không
nên làm cho trẻ buồn, lo lắng, chán nản.
Khi trẻ lên cơn hen nặng, hen cấp tính (khó thở gấp, dữ dội,
môi tím, không bú được, không khóc được, nói ngắt quãng
hoặc không nói được...) cần khẩn trương đưa cháu đến cơ
sở y tế gần nhất để cấp cứu, tránh để xảy ra điều đáng tiếc.
Nên làm gì để phòng bệnh HPQ?
Cần mặc ấm cho trẻ về mùa lạnh, nhất là khi đi ra khỏi nhà.