CHUYÊN ĐỀ: KIM LOẠI KIỀM, KỀM THỔ, NHÔM
Bước 1: xác định các vấn đề cần giải quyết của chủ đề:
Chủ đề kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm là đơn vị kiến thức khá đầy đủ về kim loại nhóm
A,
Trong tự nhiên, kim loại kiềm không có dạng đơn chất, Vì sao. Muốn điều chế kim loại
kiềm, kiềm thổ, người ta phải làm thế nào?Kim loại kiềm, kiềm thổ và hợp chất của
chúng có tính chất vật lí, hoá học , và ứng dụng như thế nào trong thực tiễn
Nhôm là nguyên tố đứng thứ ba sau oxi và Silic về độ phổ biến trong vỏ trái đất. Tuy
nhiên ta không tìm thấy nhôm nguyên chất trong tự nhiên, chỉ tìm thấy nhôm trong hợp
chất. Quặng boxit là nguồn nhôm chủ yếu. Vậy nhôm có vị trí, cấu tạo, tính chất như
thế nào, ứng dụng và sản xuất nhôm trong công nghiệp ra sao, chúng ta cùng tìm hiểu
chủ đề về ‘KIM LOẠI KIỀM, KỀM THỔ, NHÔM”
- Tìm kiếm và kiểm nghiệm về kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm và hợp chất của chúng
có gì giống với kiến thức về các kim loại đã học.
- Tìm kiếm, xây dựng kiến thức mới và ứng dụng kiến thức về kim loại kiềm, kiềm thổ,
nhôm, hợp chất của chúng.
-Sử dụng hiệu quả phương tiện hóa chất, thiết bị trong phòng học bộ môn hóa học. Có
khả năng khắc phục các khó khăn, trở ngại trong thực hành thí nghiệm.
-Chủ động, sáng tạo tìm ra hoặc điều chế ra hóa chất, cũng như cải tiến cách làm thí
nghiệm đảm bảo an toàn, thành công.
- Không ngừng đổi mới, hoàn thiện về mặt lí luận và thực tiễn phương pháp giảng dạy
các bài thực hành thí nghiệm.
- Khai thác hiệu quả các thí nghiệm thực hành vào việc củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ
năng, kĩ xảo, thúc đẩy ham mê học tập, nghiên cứu, tăng cường niềm tin khoa học,
phát triển tư duy sáng tạo của Học sinh.
Bước 2: Nội dung của chủ đề:
Giới thiệu chung về chủ đề:
Nội dung 1 : Vị trí, điều chế, tính chất của kim loại kiềm và kiềm thổ (3 tiết)
Nội dung 2 : Hợp chất của kim loại kiềm và kim loại kiềm thổ (3 tiết)
Nội dung 3 : Nhôm Hợp chất nhôm (3tiết)
Nội dung 5 : Thực hành: Tính chất của natri, magie, nhôm và hợp chất của chúng
(1 tiết)
Bước 3: Mục tiêu:
1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ
Kiến thức
Sau khi học xong chủ đề, học sinh trình bày được:
+ Vị trí, đặc điểm cấu hình lớp electron ngoài cùng, liên kết kim loại.
+ Các ứng dụng của kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm, hợp kim và hợp chất của chúng
trong đời sống.
Học sinh giải thích được:
+ Tính chất vật lí kim loại kiềm (mềm, khối lượng riêng nhỏ, nhiệt độ nóng chảy
thấp).
+ Tính chất vật lí của nhôm: Tỷ khối nhỏ (kim loại nhẹ), ánh kim, dẻo, dẫn điện và
dẫn nhiệt tốt.
+ Tính khử mạnh nhất của kim loại kiềm trong số các kim loại (phản ứng với nước,
axit, phi kim).
+ Tính chất hoá học cơ bản của Ca(OH)2, CaCO3, CaSO4.
+ Các loại độ cứng của nước và cách làm nước mất cứng
+ Tính chất hoá học của nhôm là tính khử mạnh Al → Al3+ + 3e (khử phi kim, ion H+
trong nước, dung dịch axit , ion kim loại trong dung dịch muối).
+ Tính lưỡng tính các hợp chất của nhôm
+ Cách nhận biết ion nhôm trong dung dịch.
+ Phương pháp điều chế kim loại kiềm, kiềm thổ
+ Nguyên tắc và phương pháp sản xuất nhôm. Giải thích nguy cơ ô nhiễm bùn đỏ
trong sản xuất nhôm.
Biết được :
Mục đích, cách tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm :
So sánh khả năng phản ứng của Na, Mg và Al với nước.
Nhôm phản ứng với dung dịch kiềm.
Phản ứng của nhôm hiđroxit với dung dịch NaOH và với dung dịch H2SO4 loãng.
Kỹ năng
+ Col nhưmng kym năng cânn thiêlt như lanm viêoc hợp tác nholm, thuyêlt trinnh thông tin, phapn
biêon…
+ Quan sát mẫu vật, thí nghiệm, rút ra kết luận về tính chất hóa học và nhận biết ion
nhôm
+ Dự đoán, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính chất hóa học của kim loại
kiềm, kiềm thổ và các hợp chất, nhận biết ion nhôm , kim loại kiềm, kiềm thổ
+ Viết các PTHH minh hoạ tính chất hoá học của kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm và hợp
chất
+ Tính khối lượng nguyên liệu sản xuất được một lượng nhôm xác định theo hiệu
suất hoặc ngược lại.
Sử dụng dụng cụ hoá chất để tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm trên.
Quan sát, nêu hiện tượng thí nghiệm, giải thích và viết các phương trình hoá học.
Rút ra nhận xét.
Viết tường trình thí nghiệm.
Thái độ
- Có ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên, sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, các loại vật
liệu bằng nhôm, có ý thức tìm tòi sáng tạo tận dụng những nguyên liệu sẵn có.
- Học sinh có thái độ tích cực, chủ động, nghiêm túc trong học tập, trong nghiên cứu,
trong hoạt động nhóm.
- Có ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên, sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, các loại vật liệu
bằng nhôm, có ý thức tìm tòi sáng tạo tận dụng những nguyên liệu sẵn có.
- Học sinh có thái độ tích cực, chủ động, nghiêm túc trong học tập, trong nghiên cứu,
trong hoạt động nhóm.
2. Định hướng các năng lực cần hình thành và phát triển:
Năng lực đặc thù
- Năng lực thực hành hóa học: làm thí nghiệm, quan sát hiện tượng giải thích được
các hiện tượng xảy ra khi tiến hành thí nghiệm về tính chất của kim loại kiềm, kiềm thổ
nhôm;
- Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống: biết được các tính năng , ứng
dụng của nhôm, biết phương pháp bảo vệ đồ dùng, vật dụng bằng nhôm hợp lí.
- Năng lực tính toán qua việc giải các bài tập hóa học có bối cảnh thực tiễn.
Các năng lực khác
- Năng lực sáng tạo, năng lực tư duy, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp
tác(trong hoạt động nhóm).
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông( tìm những thông tin về tính
chất, ứng dụng của kim loại, các biện pháp kĩ thuật để chống ăn mòn kim loại, phương
pháp chế tạo và tính chất của hợp kim)
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ: diễn đạt, trình bày ý kiến, nhận định của bản thân.
- Thông qua dưo aln, hooc sinh col thêp :
+ Vâon duong kiêln thưlc đam hooc vano đơni sôlng hănng ngany.
+ Col khap năng tưo tinm kiêlm choon looc thông tin cumng như liên kêlt thông tin rơni raoc
tưn nhiênu bani hooc, nhiênu bôo môn khalc nhau thannh môot hêo thôlng thông tin duy nhâlt.
+ Col khap năng đề xuất calc giapi phalp nhănm giapi quyêlt vâln đên.
+ Col khap năng tôp chưlc công viêoc, lanm chup thơni gian.
+ Col yl thưlc cộng đônng, sưp duong kiêln thưlc van lyl luâon cupa minnh nhănm giulp đơm mooi
ngươni col cuôoc sôlng tôlt đeop hơn.
Bước 4: bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt cho chủ đề:
Nội dung Loại câu hỏi/bài
tập
Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao
Vị trí, điều chế,
tính chất của
kim loại kiềm,
kiềm thổ
Câu hỏi, bài tập
định tính
Nêu được:
Vị trí , cấu hình
lớp electron
ngoài cùng, tính
chất vật lí , trạng
thái tự nhiên
 Vị trí,
cấu hình
electron lớp
ngoài cùng, tính
chất vật lí của
kim loại kiềm
thổ.
 Dự đoán
tính chất hoá
học, kiểm tra và
kết luận về tính
chất của đơn
chất kim loại
kiềm, kiềm thổ
Viết các
phương trình
hoá học minh
hoạ tính chất hoá
học của kim loại
kiềm , kiềm thổ
chúng, viết sơ đồ
điện phân điều
chế kim loại
kiềm.
Phản ứng của
kim loại kiềm
với oxi ở các tỉ
lệ, điều kiện
Câu hỏi, bài tập
định tính
 Tính
thành phần phần
trăm về khối
lượng muối kim
loại kiềm trong
hỗn hợp phản
ứng.
-Bài toán tính
theo phương
trình, xác định
kim loại kiềm
thổ.và tính thành
phần hỗn
hợp
-bài toán kim
loại kiềm, kiềm
thổ dư tác dụng
với axit
Bài tập thực
hành, thí nghiệm
Mô tả, nhận biết
các hiện tượng
thí nghiệm
Quan sát
thí nghiệm, hình
ảnh, sơ đồ rút ra
được nhận xét về
tính chất,
phương pháp
điều chế.
Giải thích một
số hện tượng thí
nghiệm liên
quan đến thực
tiễn
Phát hiện được
một số hiện
tượng trong thực
tiễn và sử dụng
kiến thức hoá
học để giải thích
- Lựa chọn
được thực nghiệm
về nhôm phù hợp
với điều kiên của
nhà trường.
Sáng tạo cách
tiến hành thí
nghiệm vừa đảm
bảo mục tiêu,
vừa phù hợp
thực tiễn
Hợp chất của
kim loại kiềm,
kiềm thổ
Câu hỏi, bài tập
định tính
Một số ứng dụng
quan trọng của
kim loại kiềm và
một số hợp chất
như NaOH,
NaHCO3,
Na2CO3, KNO3.
Khái niệm về
nước cứng (tính
cứng tạm thời,
Tính chất
hoá học của một
số hợp chất :
NaOH (kiềm
mạnh) ;
NaHCO3 (lưỡng
tính, phân huỷ
bởi nhiệt) ;
Na2CO3 (muối
của axit yếu) ;
KNO3 (tính oxi
Viết các phương
trình hoá học
minh hoạ tính
chất hoá học của
hợp chất quan
trọng của kim
loại kiềm , kiềm
thổ
Các trường hợp
phản ứng của
muối cacbonat
của kim loại
kiềm, kiềm thổ
với axit,
vĩnh cửu, toàn
phần), tác hại
của nước cứng ;
hoá mạnh khi
đun nóng).
Tính chất
hoá học, ứng
dụng của
Ca(OH)2,
CaCO3,
CaSO4.2H2O.
Cách làm mềm
nước cứng.
 Cách
nhận biết ion
Ca2+, Mg2+ trong
dung dịch.
Bài tập định
lượng
Bài toán đơn
giản 1 ptpu
Bài toán
tính theo phương
trình, xác định
kim loại kiềm và
tính thành
phần hỗn hợp
Tính thành
phần phần trăm
về khối lượng
muối trong hỗn
hợp phản ứng.
Tính toán lượng
khí sinh ra trong
các trường hợp
phản ứng của
muối cacbonat
của kim loại
kiềm, kiềm thổ
với axit,
Bài tập thực
hành, thí nghiệm
Mô tả, nhận biết
các hiện tượng
thí nghiệm
Giải thích các
hiện tượng thí
nghiệm
Giải thích một
số hện tượng thí
nghiệm liên
quan đến thực
tiễn
Phát hiện được
một số hiện
tượng trong thực
tiễn và sử dụng
kiến thức hoá
học để giải thích
- Lựa chọn
được thực nghiệm
về nhôm phù hợp
với điều kiên của
nhà trường.
Sáng tạo cách
tiến hành thí
nghiệm vừa đảm
bảo mục tiêu,
vừa phù hợp
thực tiễn
Nhôm và hợp
chất
Câu hỏi, bài tập
định tính
Nêu được:
Vị trí , cấu hình
lớp electron
ngoài cùng, tính
chất vật lí , trạng
thái tự nhiên,
ứng dụng của
nhôm
- Giải thích :
Nhôm là kim
loại có tính khử
khá mạnh
Nhôm oxit,
nhôm hidroxit
có tính lưỡng
tính
Nguyên tắc và
sản xuất nhôm
bằng phương
pháp điện phân
oxit nóng chảy
Viết phản ứng
của :
-nhôm với phi
kim, dung dịch
axit, nước, dung
dịch kiềm, oxit
kim loại.
-Tính các bài tập
đơn giản về hợp
chất nhôm
Viết ptpu của
-Hỗn hợp nhôm ,
klk, klkt với
nước.
- Tính lưỡng tính
các hợp chất của
nhôm
- HS xác định và
cách đề phòng
tai nạn trong sản
xuất nhôm. Liên
hệ với sự cố vỡ
đập chứa bùn đỏ
tại Hungari