Chuyển đổi giới tính cá Rô phi bằng phương pháp
hormon
Trong ao nuôi cá Rô Phi, bình thường thì tỷ lệ đực
cái là 1:1 và cá đực luôn lớn nhanh hơn cá cái. Vì
vậy, việc chuyển đổi giới tính cá rô phi toàn đực là
nhằm nâng cao sản lượng và chất lượng cá rô phi, vì
trong ao nuôi toàn cá đực thì toàn bộ năng lượng cá
hấp thu đều dùng cho mục đích tăng trưởng, không
dùng vào sinh sản nên cá lớn nhanh và đồng cỡ. Từ
đó cá rô phi thương phẩm toàn đực sẽ cho hiệu quả
kinh tế cao hơn nhiều.
Để nâng cao tỷ lệ chuyển đổi giới tính ở cá rô phi
bằng phương pháp hormon, cần một số biện pháp
sau:
1. Chọn và nuôi vỗ cá bố mẹ rô phi:
-Nuôi vỗ cá bố mẹ đạt chất lượng cao sẽ thành thục
tốt, hệ số thành thục và sức sinh sản cao (có nhiều
trứng), tỷ lệ nở cao, cá sau khi nở phát triển nhanh và
đồng đều.
-Tuổi cá 1 - 2 năm, khối lượng 150 - 300g/con trở
lên.
-Tỷ lệ đực cái: 1/2 - 1/3. Cá cái có 3 lỗ ở bụng (lỗ
niệu, lỗ sinh dục và lỗ hậu môn); cá đực 2 lỗ (lỗ niệu
sinh dục và lỗ hậu môn).
-Dụng cụ: Giai có mắt lưới cỡ 1mm. Một giai thả
cá đực, 2 - 3 giai thả cá cái. Giai lớn hay nhỏ tuỳ
thuộc vào quy mô sản xuất của từng đơn vị.
-Cũng có thể nuôi vỗ cá bố mẹ trong các ao, bể xây
cỡ nhỏ và nhớ nuôi riêng đực, cái.
-Mật độ nuôi: 5 - 6 con/m2 mặt nước.
-Thức ăn tổng hợp có hàm lượng đạm 30-32%.
Khẩu phần 2-2,5% khối lượng cá mỗi ngày.
-Có thể bón thêm phân vô cơ để gây nguồn thức ăn
tự nhiên là sinh vật phù du, định kỳ bón 50 – 100
gram DAP/ 100m2 .
2. Các loại hormon và cách sử dụng nhằm nâng cao
tỷ lệ chuyển đổi giới tính cá:
-Các loại hormon:
MT (17α – Methyl Testosterone)
ET (17 Ethynyl Testosterone).
Hiện nay được dùng phổ biến là loại MT. Để nâng
cao tỷ lệ chuyển đổi giới tính cá, có thể tiến hành
theo quy trình kỹ thuật sau:
Điều kiện: Khi cá bột đã bơi ngang được (sau 3 – 4
ngày tuổi) cá hết noãn hoàng và bắt đầu biết ăn thì
chuyển vào giai ương nuôi cá bột, cho ăn bằng thức
ăn có trộn MT để chuyển đổi giới tính. Mật độ ương
từ 10.000 -12.000con/m3. Cho ăn trong vòng 19
ngày.
Cách pha chế và trộn vào thức ăn cho cá ăn:
Bằng phương pháp “cồn bốc hơi” của Guerrero
(1975): Cân 100 mg hormone MT cho vào 100 ml
cồn (ethanol 95%), như vậy trong 1 ml cồn có chứa 1
mg Đem dung dịch đã pha này trộn với bột cá nhạt
(bột cá không bỏMT (I) muối khi chế biến) hoặc
thức ăn viên tổng hợp (35% đạm), nghiền mịn,
sàng qua mặt lưới cỡ 0,85mm, được hổn hợp thức
ăn đã trộn hormon (II) Lấy 900g thức ăn (II) đó, cho
thêm 15g Prelmix, 1g Vitamin C (hoặc axit Từ dung
dịch (I), cho tiếpascobic) trộn đều được hổn hợp
thức ăn(III) vào 940ml ethanol, rồi dùng dung dịch
mới này hòa lẫn với thức ăn (III) đã sàng kỹ. Khuấy
đều trong 20 phút cho bay hết hơi ethanol, để khô hẳn
Cho thêm 1,4g Tetramicin, 30ml dầurồi sàng lại
thành thức ăn (IV) thực vật và 30g dầu gan cá vào
thức ăn (IV). Trộn đều trong 10 phút. Cho vào túi ni
lông, bảo quản lạnh cho cá ăn dần.
Cho cá ăn: Lượng thức ăn cho cá bột tính theo
phầm trăm khối lượng cá và tùy theo cỡ cá, mức độ
sử dụng thức ăn của cá, có thể dựa vào tỷ lệ sau:
Khẩu phần: 5 ngày đầu, mỗi ngày cho lượng thức
ăn bằng 25% khối lượng cá bột ; 5 ngày tiếp, bằng
20%; 5 ngày sau nữa, bằng 15%. Và 4 ngày cuối
cùng, cho ăn bằng 10% khối lượng cá. Cho ăn: 4 -5
lần mỗi ngày.
Quản lý môi trường nước phù hợp cho cá phát
triển, định kỳ 1tuần/lần bón phân để duy trì tảo và
các yếu tố môi trường khác với liều lượng: 0,6kg đạm
+ 0,7 kg lân cho 100m2 mặt giai.
Sau 10 ngày nuôi trong giai và cho ăn thức ăn trộn
hormon đem cá bột ra ương ở ao thành cá hương.
Cũng có thể ương cá hương ở trong giai chứa.
Cho đến nay, việc chuyển giới tính cho cá rô phi
chủ yếu áp dụng cho loài rô phi vằn Oreochroxeis
niloticus, và được sản xuất rộng rãi ở các cơ sở sản
xuất giống cá các tỉnh. Tuy nhiên, công nghệ này chỉ
đảm bảo đạt tỷ lệ khoảng trên 95%, vì thế vẫn còn
hiện tượng lẫn cá cái đẻ trứng. Theo các chuyên gia
theo dõi về nuôi cá rô phi còn sót lại không đạt tính
đực cho thấy: một số ít trong số này sẽ bị vô sinh, số
còn lại vẫn có khả năng đẻ trứng bình thường ở nhiệt độ 250 C, tất nhiên số lượng cá này không đáng kể.
Giai ương cá
Nguyễn Huy Thạch
