Luận án Tiến sĩ: Công tác xã hội trường học trong phòng ngừa xâm hại tình dục trên không gian mạng cho học sinh trung học cơ sở tại thành phố Hà Nội

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, thiết bị số và internet đang từng ngày làm thay đổi lối sống của con người. Nhờ có internet, chúng ta dễ dàng truy cập, tìm kiếm các nguồn thông tin, khám phá kiến thức, mở ra thế giới giải trí thú vị, kết nối bốn phương, mua sắm trực tuyến tiện dụng và rất nhiều tiện ích khác. Tuy nhiên, những rủi ro trên không gian mạng cũng ngày càng gia tăng, khôn lường, mang lại nhiều thách thức đối với an toàn của người dùng, đặc biệt là đối với trẻ em. Sử dụng internet, công cụ trực tuyến để tấn công, xâm hại tình dục trẻ em đang trở thành vấn nạn không của riêng quốc gia nào trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Luận án hướng đến học sinh trung học cơ sở, gia đình học sinh, nhà trường, cán bộ quản lý giáo dục, nhân viên công tác xã hội trường học, nhà tâm lý học đường, cộng đồng và các cơ sở đào tạo công tác xã hội. Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong phòng ngừa xâm hại tình dục trên không gian mạng, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh và bình đẳng.

Luận án này nghiên cứu về vai trò của công tác xã hội trường học trong phòng ngừa xâm hại tình dục trên không gian mạng cho học sinh trung học cơ sở tại thành phố Hà Nội. Nghiên cứu được thực hiện từ năm 2022 đến 2025, khảo sát thực trạng tại hai trường THCS (một dân lập, một công lập) với 425 học sinh thông qua bảng hỏi định lượng và 19 người (học sinh, cán bộ, phụ huynh) qua phỏng vấn sâu định tính, đồng thời thử nghiệm phương pháp công tác xã hội nhóm. Kết quả nghiên cứu cho thấy xâm hại tình dục trên không gian mạng là vấn đề nghiêm trọng, ngày càng gia tăng với nhiều hình thức phức tạp. Học sinh THCS có nhận thức hạn chế và không đồng nhất về các biểu hiện, nguy cơ của vấn nạn này, mặc dù có nhu cầu tương đối cao về các hoạt động phòng ngừa. Các hoạt động công tác xã hội trường học hiện tại, như truyền thông nâng cao nhận thức, giáo dục kỹ năng sống, tham vấn tâm lý và kết nối nguồn lực, chưa được triển khai thường xuyên và đồng bộ, dẫn đến hiệu quả còn hạn chế. Các yếu tố như sự quan tâm của nhà trường, năng lực của người làm công tác xã hội và thái độ của học sinh có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả phòng ngừa, trong khi sự tham gia của gia đình còn hạn chế. Từ những phát hiện này, luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xã hội trường học trong phòng ngừa xâm hại tình dục trên không gian mạng. Các giải pháp tập trung vào việc tăng cường tổ chức và hướng dẫn quy trình hoạt động công tác xã hội, bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, nâng cao nhận thức và sự tham gia của phụ huynh, cũng như đẩy mạnh truyền thông về vai trò của công tác xã hội trường học. Thử nghiệm phương pháp công tác xã hội nhóm đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng ngừa cho học sinh, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh và bình đẳng.