Đỗ Thị Huyền và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123004
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
59
1 Trường đại học Y Dược Hải Phòng
2 Trường đại học Y Hà Nội
Tác giả liên hệ:
Đỗ Thị Huyền
Trường Đại học Y Dược Hải
Phòng
Điện thoại: 0901452186
Email: dthuyen@hpmu.edu.vn
Thông tin bài đăng
Ngày nhận bài: 03/11/2022
Ngày phản biện: 10/11/2022
Ngày đăng bài: 01/12/2022
Đặc điểm tân mạch hắc mạc trong bệnh Thoái hóa hoàng
điểm tuổi già trên octa
Đỗ Thị Huyền1,*, Mai Quốc Tùng2, Nguyễn Thị Thu Trang1
Characteristics of choroidal neovascularization in wet
age- related macular degeneration by optical coherence
tomography angiography
ABSTRACT. Description the characteristics of choroidal
neovascularization in wet age-related macular degeneration by
optical coherence tomography angiography. Method:
Prospective descriptive study on 28 eyes of 27 patients with
exudative age-related macular degeneration from 10/2021 to 8/2022
at the Department of Ophthalmology - National Geriatric Hospital.
Results : 28 eyes of 27 patients were included in the study, with
3 types of neovascularization: type 1, type 2 and type 3, in
which choroidal neovascularization type 1 accounts for the
highest rate (75%), followed by type 2 (21.4%) and type 3
(3.6%). Qualitatively, the neovascular shape has obvious shapes
such as medusa (32,1%), seafan (28,6%), followedby the prune
vascular tree (25%) andthe lowest was the disappearance of the
surrounding capillary system (14,3). Quantitatively, the average
neovascular area measured was 1.54±0.89 mm2, vascular
density and perfusion density in the central area is lower than
the inner area and in the total. Conclusions: OCTA provides
TÓM TẮT
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm của tân mạch hắc mạc trong bệnh
thoái hóa hoàng điểm tuổi già trên OCTA. Phương pháp
nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả tiến cứu trên 28 mắt của 27
bệnh nhân thoái hóa hoàng điểm tuổi già thể tân mạch từ
tháng 10/2021 đến hết tháng 8/2022 tại khoa Mắt – Bệnh
viện Lão Khoa Trung Ương. Kết quả: 28 mắt bị bệnh của 27
bệnh nhân gồm 3 loại tân mạch : Loại 1, loại 2 và loại 3,
trong đó tân mạch hắc mạc loại 1 chiếm tỉ lệ cao nhất 75%,
loại 2 chiếm 21,4 % và loại 3 chiếm 3,6%. Về mặt định tính,
tân mạch có hình dạng rõ rệt như dạng có mạch gốc trung
tâm chiếm 32,1%; quạt san hô chiếm 28,6% tiếp theo là
dạng cành cây tỉa 25% và thấp nhất là dạng không rõ mạch
nuôi chiếm 14,3%. Về mặt định lượng,diện tích tân mạch
trung bình đo được là 1,54±0.89 mm2, mật độ mạch máu,
mật độ tưới máu vùng trung tâm thấp hơn vùng quanh
trung tâm và tổng hợp. Kết luận: OCTA cung cấp hình ảnh
chi tiết về các đặc điểm định tính, định lượng của tân mạch
hắc mạc, với độ tin cậy và an toàn cao cho phép chúng ta
khảo sát lặp lại nhiều lần trong suốt quá trình theo dõi điều
trị.
Từ khóa: Tân mạch hắc mạc, thoái hóa hoàng điểm tuổi già,
chụp OCTA
Đỗ Thị Huyền và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123004
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
60
detailed images of the qualitative and
quantitative characteristics of the
neovascularization with high reliability and
safety allowing us to repeat the survey many
times during the treatment follow-up.
Key words : neovascularization, age-related
macular degeneration, optical coherence
tomography angiography.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Thoái hóa hoàng điểm tuổi già (Age-related
macular degeneration) là nguyên nhân gây
mù không hồi phục hàng đầu với người trên
50 tuổi ở các nước phát triển, và thứ ba toàn
cầu. Bệnh có 2 thể chính: thể khô và thể tân
mạch. Tân mạch hắc mạc là tổn thương tăng
sinh xơ mạch từ mao mạch hắc mạc qua tổn
thương của màng Bruch đi vào khoang dưới
võng mạc, đây là thể gây mù chủ yếu trong
thoái hóa hoàng điểm tuổi già. Nhờ phát hiện
ra vai trò của yếu tố tăng sinh tế bào nội mạc
A(VEGF) trong quá trình hình thành tân
mạch, gần đây phương pháp tiêm nội nhãn
bằng thuốc anti-VEGF được chứng minh là
an toàn và hiệu quả trong điều trị thoái hóa
hàng điểm tuổi già thể tân mạch.
Phát hiện tân mạch hắc mạc sớm và
điều trị anti-VEGF kịp thời trước khi mất thị
lực sẽ mang lại kết quả tốt hơn. Để phát hiện
tân mạch hắc mạc thì chụp mạch huỳnh
quang fluorescein (FA) và chụp indocyanin
green (ICG) là các khám nghiệm cận lâm
sàng kinh điển. Tuy nhiên các khám nghiệm
này bộc lộ một số nhược điểm, cũng như
nguy cơ tai biến trong khi tiêm thuốc đường
tĩnh mạch. Cùng với sự phát triển của khoa
học kỹ thuật, David Huang và Yali năm 2014
lần đầu mô tả kỹ thuật chụp mạch OCT
(OCT-A: Optical Coherence Tomography
Angiograph) là bước tiến quan trọng trong
việc chẩn đoán sớm các bệnh lí mạch máu
võng mạc và hắc mạc, đồng thời được chứng
minh là công cụ có giá trị chẩn đoán và theo
dõi kết quả điều trị tân mạch hắc mạctrong
thoái hóa hoàng điểm tuổi già.[1]
Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về mô
tả đặc điểm tân mạch hắc mạc trong bệnh
thoái hóa hoàng điểm tuổi già trên OCTA.
Tuy nhiên, đến nay tại Việt Nam chưa có
nghiên cứu nào được tiến hành. Vì vậy,
chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm
mục tiêu: Mô tả đặc điểm của tân mạch hắc
mạc trong bệnh thoái hóa hoàng điểm tuổi
già trên OCTA.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu được
tiến hành trên 28 mắt của 27 bệnh nhân được
chẩn đoán thoái hóa hoàng điểm tuổi già thể
tân mạch.
Địa điểm và thời gian nghiên cứu: từ tháng
10/2021 đến hết tháng 8/2022 tại Khoa Mắt-
Bệnh viện Lão Khoa Trung Ương.
Thiết kế nghiên cứu: mô tả tiến cứu
Cỡ mẫu: lấy mẫu thuận tiện
Biến số, chỉ số
Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu :
Tuổi: biến định lượng
Giới: nhị phân nam/nữ
Thị lực: Định lượng
Phân loại thị lực: theo Tổ chức Y tế thế giới
biến danh mục
▪ Thị lực tốt: ≥ 8/10
▪ Thị lực khá: 4/10 - 7/10
▪ Thị lực kém:Đếm ngón tay (ĐNT) 3m-
3/10
▪ Mù: Thị lực ĐNT<3m-ĐNT 1m; ĐNT 1m
- ST(+); ST(-)
▪ Đặc điểm của tân mạch trên OCTA
Các loại tân mạch: biến danh mục gồm 3
loại: loại 1, loại 2, loại 3
Hình dạng tân mạch: biến danh mục gồm 4
dạng: có mạch gốc ở trung tâm, dạng quạt
san hô, dạng cành cây tỉa và dạng không rõ
mạch nuôi.
Diện tích tân mạch: biến định lượng liên tục,
đơn vị mm2
Mật độ mạch máu: biến định lượng liên tục,
đơn vị mm/mm2
Mật độ tưới máu: biến định lượng liên tục,
đơn vị %
Xử lí số liệu: Số liệu được xử lý bằng phần
mềm IBM SPSS Statistics 20.0
Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu tuân thủ
các nguyên tắc trong nghiên cứu y sinh học.
Đỗ Thị Huyền và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123004
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
61
Nghiên cứu được tiến hành trên 28 mắt của 27 bệnh nhân được chẩn đoán thoái hóa
hoàng điểm tuổi già thể tân mạch từ tháng 10/2021 đến hết tháng 8/2022 tại Khoa Mắt – Bệnh
viện Lão Khoa Trung Ương thu được kết quả sau:
Đặc điểm của nhóm đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm về tuổi và giới
Tuổi trung bình của đối tuọng nghiên cứu là 64± 9,57 tuổi, tuổi thấp nhất là 50 tuổi, tuổi cao
nhất là 89 tuổi, trong đó nhóm bệnh nhân có độ tuổi 60-75 tuổi chiếm nhiều nhất với 53,6%.
Tỷ lệ bệnh nhân nam (75%) cao hơn rõ rệt so với bệnh nhân nữa (25%).
Hình 1: Biểu đồ phân bố theo nhóm tuổi của bệnh nhân
Đặc điểm về giới
Tỉ lệ giới tính của nhóm bệnh nhân nghiên cứu được mô tả trong biểu đồ sau:
Hình 2: Đặc điểm bệnh nhân theo giới
Nhận xét: Phân bố giới tính của nhóm bệnh nhân nghiên cứu là 75% bệnh nhân là nam và 25
% bệnh nhân là nữ.
Thị lực
KẾT QUẢ
Đỗ Thị Huyền và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123004
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
62
Phần lớn bệnh nhân trước khi điều trị có thị lực kém ( ĐNT 3m- 3/10) với 22 bệnh nhân
chiếm tỉ lệ 78,6 % , tiếp theo đó thị lực khá (4/10-7/10) chiếm 14,3 % ,mù ( < ĐNT 3m)
chiếm 7,1% và không có bệnh nhân nào có thị lực tốt.
Đặc điểm của tân mạch hắc mạc trên OCTA
Phân loại tân mạch
Phân loại tân mạch trong thoái hóa hoàng điểm tuổi già được mô tả trong bảng dưới đây:
Bảng 1. Phân loại tân mạch
Loại tân mạch
Tỷ lệ (%)
Loại 1
75
Loại 2
21,4
Loại 3
3,6
Tổng số mắt
100
Trong 28 mắt, gặp cả 3 loại tân mạch loại 1, loại 2 và loại 3. Trong đó tân mạch loại 1 chiếm
tỉ lệ cao nhất 75% (21 mắt), tiếp sau là tân mạch loại 2 chiếm 21,4% (6 mắt) và có 1 mắt tân
mạch loại 3 chiếm 3,6%.
Hình dạng tân mạc
Hình dạng tân mạch hắc mạc được mô tả trong bảng sau:
Bảng 2. Hình dạng tân mạch hắc mạc
Hình dạng tân mạch
Tỷ lệ %
Dạng có mạch gốc ở trung tâm
32,1
Dạng quạt san hô
28,6
Dạng không rõ mạch nuôi
14,3
Dạng mạch hình cành cây tỉa
25,0
Tổng số
100
Nhận xét: Trong nghiên cứu 28 mắt nhận thấy dạng tân mạch gặp nhiều nhất chiếm 32,1 % là
dạng có mạch gốc ở trung tâm, tiếp theo là dạng quạt san hô chiếm 28,6 %, hình dạng cành
cây tỉa có tỉ lệ 25,0%. Dạng không rõ mạch nuôi chiếm tỉ lệ thấp nhất với 14,3%.
Diện tích tân mạch hắc mạc
Diện tích tân mạch được đo trên OCTA thu được kết quả sau:
Bảng 3. Diện tích tân mạch hắc mạc
Trung bình ± SD
(mm²)
Nhỏ nhất- Lớn nhất
(mm²)
Diện tích tân mạch
1,54 ± 0,89
0,15- 3,59
Nhận xét: Diện tích tân mạch hắc mạc trước khi điều trị đo được trong nhóm bệnh nhân
nghiên cứu trung bình là 1,54 ± 0,89 mm², diện tích thấp nhất đo được là 0,15 mm² và cao
nhất là 3,59 mm².
Mật độ mạch máu của tân mạch
Mật độ mạch máu ở mạng mạch nông của võng mạc tại vị trí tân mạch cũng được khảo
sát trên hình ảnh OCTA. Các vùng khảo sát bao gồm phần trung tâm, phần quanh trung tâm
và tổng hợp.
Bảng 4. Mật độ mạch máu
Đỗ Thị Huyền và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123004
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
63
Vị trí
TB±SD (mm/mm2)
Nhỏ nhất - lớn nhất
Trung tâm
10,4 ± 5,7
1,5 - 20,9
Quanh trung tâm
15,9 ± 3,1
10,6 - 22,1
Tổng hợp
15,4 ± 2,9
10,1 - 20,8
Nhận xét: Mật độ trung bình của mạch máu võng mạc ở vùng trung tâm là 10,4 ± 5,7
mm/mm2, thấp hơn so với vùng quanh trung tâm (15,9 ± 3,1 mm/mm2) và tổng hợp.
Mật độ mạch máu trung bình theo loại tân mạch được trình bày trong bảng sau:
Bảng 5. Mật độ mạch máu trung bình theo loại tân mạch
Loại CNV
Vị trí
Loại 1
Loại 2
Loại 3
p
Mật độ mạch máu trung tâm (mm/mm2)
9,2 ± 5,8
13,7 ± 4,6
14,0
0,195
Mật độ mạch máu quanh trung tâm (mm/mm2)
16,0 ± 2,9
15,0 ± 3,7
20,0
0,325
Mật độ mạch máu tổng hợp (mm/mm2)
15,3 ± 2,8
15,1 ± 3,2
19,3
0,386
Nhận xét: Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa về mật độ mạch máu trung tâm,
quanh trung tâm và tổng hợp giữa các loại tân mạch.
Mật độ tưới máu của tân mạc
Mật độ tưới máu ở mạng mạch nông của võng mạc tại vị trí tân mạch cũng được khảo sát trên
hình ảnh OCTA. Các vùng khảo sát bao gồm phần trung tâm, phần quanh trung tâm và tổng
hợp.
Bảng 6. Mật độ tưới máu
Mật độ tưới máu
TB ± SD (%)
Nhỏ nhất - lớn nhất
Trung tâm
18,4 ± 11,1
2,4 - 37
Quanh trung tâm
30,3 ± 4,9
20,6 - 40,1
Tổng hợp
28,8 ± 4,8
19,7 - 37,7
Nhận xét: Mật độ tưới máu trung bình ở vùng trung tâm là 18,4±11,1mm/mm2 thấp hơn so
với vùng quanh trung tâm (30,3 ± 4,9 mm/mm2) và tổng hợp.
Mật độ tưới máu trung bình và loại tân mạch được trình bày trong bảng sau:
Bảng 7. Mật độ tưới máu trung bình theo loại tân mạch
Loại CNV
Vị trí
Loại 1
Loại 2
Loại 3
p
Mật độ tươi máu trung tâm (mm/mm2)
15,7 ± 10,8
27,1 ± 8,6
22,0
0,075
Mật độ tưới máu quanh trung tâm (mm/mm2)
30,1 ± 4,8
29,8 ± 6,1
35,6
0,562
Mật độ tưới máu tổng hợp (mm/mm2)
28,67 ± 4,6
28,46 ± 6,1
34,1
0,559
Nhận xét: Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa về mật độ mạch máu trung tâm,
quanh trung tâm và tổng hợp giữa các loại tân mạch
BÀN LUẬN