Đánh giá hiệu quả gây tê đám rối thần kinh cánh tay dưới xương đòn bằng lidocaine

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ GÂY TÊ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY<br /> DƯỚI XƯƠNG ĐÒN BẰNG LIDOCAINE<br /> Trần Viết Vinh*, Nguyễn Hồng Sơn*, Nguyễn Văn Chừng**, Cao Văn Thịnh***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Gây tê dưới xương đòn được Bazy thực hiện lần đầu tiên năm 1914. Nhưng trong một thời<br /> gian dài kỹ thuật này không được chú ý. Từ năm 1995, sau công trình nghiên cứu của Kilka (1995) và<br /> Wilson (1998), gây tê dưới xương đòn được quan tâm trở lại. Tuy nhiên, chưa có vị trí gây tê nào chứng tỏ<br /> là vị trí số 1 trong việc xác định mốc, luồn ống thông và giảm tai biến (chủ yếu là tai biến tràn khí màng<br /> phổi). Có ít số liệu liên quan đến vấn đề: khác biệt hay không giữa hiệu quả gây tê cạnh mỏm quạ và gây tê<br /> ngay dưới xương đòn.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá và so sánh hiệu quả của gây tê cạnh mỏm quạ và gây tê ngay dưới<br /> xương đòn.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu, mô tả. 160 bệnh nhân được chia làm 2 nhóm: nhóm I: gây tê cạnh<br /> mỏm quạ (GTCMQ, n= 80), nhóm II: gây tê ngay dưới xương đòn (GTNDXĐ, n=80). Sử dụng máy kích<br /> thích thần kinh, Lidocaine 1,5% có pha Adrenaline 1/200.000.<br /> Kết quả: Tỉ lệ thành công của GTCMQ là 97,5%, của GTNDXĐ là 100% (p>0,05). Thời gian thực<br /> hiện kỹ thuật: GTCMQ là 8,9 ± 5,8 phút, GTNDXĐ là 7,1± 4,0 phút (p 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> < 0,05<br /> <br /> Tỉ lệ ức chế cảm giác đau từ 1/3 giữa cánh<br /> tay trở xuống<br /> Bảng 3: Tỉ lệ ức chế cảm giác đau từ 1/3 giữa cánh<br /> tay trở xuống<br /> Thần kinh<br /> <br /> Nhóm I (%) Nhóm II (%)<br /> p<br /> Độ 2 Độ 3 Độ 2 Độ 3<br /> Bì-cánh tay trong, bì – 43,7 53,8 18,7 81,3 < 0,05<br /> cẳng tay trong, cơ bì,<br /> 97,5<br /> 100,0<br /> > 0,05<br /> quay, trụ, giữa<br /> <br /> Gây<br /> Mê Hồi Sức<br /> 4<br /> <br /> p<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> Thần kinh<br /> Cơ bì<br /> Giữa<br /> Trụ<br /> Quay<br /> Nách<br /> <br /> Nhóm I<br /> 92,5<br /> 88,7<br /> 23,8<br /> 30,0<br /> 42,5<br /> <br /> Nhóm II<br /> 87,5<br /> 86,2<br /> 46,3<br /> 71,2<br /> 73,7<br /> <br /> p<br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> p<br /> > 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Mức độ dung nạp garô<br /> - Đặt garô nhóm I có 38 BN (chiếm 47,5%trong đó có 35,0% đặt garô ở 1/3 dưới cánh tay),<br /> nhóm II có 44 BN (chiếm 55%- trong đó có 42,5%<br /> đặt garô ở 1/3 dưới cánh tay), tất cả các bệnh<br /> nhân được đặt garô đều dung nạp tốt.<br /> <br /> Các chỉ số mạch, huyết áp, nhịp thở, SpO2<br /> Các chỉ số mạch, huyết áp, nhịp thở, SpO2<br /> dao động trong giới hạn bình thường ở cả hai<br /> nhóm. Điện tâm đồ bình thường trước, trong,<br /> sau mổ ở tất cả các bệnh nhân.<br /> <br /> Tai biến, biến chứng<br /> - Chọc kim vào mạch máu: nhóm I là 8 BN<br /> (10%), nhóm II là 2 BN (2,5%).<br /> Ngoài ra không ghi nhận tai biến, biến<br /> chứng nào khác.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> BÀN LUẬN<br /> Vị trí gây tê<br /> Trong gây tê dưới xương đòn, người ta phân<br /> biệt hai loại kỹ thuật tương ứng với hai nhóm vị trí<br /> khác nhau là gây tê cạnh mỏm quạ (hay gây tê<br /> dưới xương đòn ngoài- lateral infraclavicular<br /> block) và gây tê ngay dưới xương đòn (hay gây tê<br /> dưới xương đòn trong- medial infraclavicular<br /> block). Thuật ngữ “gây tê cạnh mỏm quạ” dùng<br /> cho các vị trí gây tê gần mỏm quạ và khi gây tê<br /> người ta lấy mỏm quạ làm mốc để xác định vị trí<br /> gây tê. Thuật ngữ “gây tê ngay dưới xương đòn”<br /> dùng cho các vị trí gây tê nằm gần xương đòn.<br /> Trong nghiên cứu này, khi gây tê cạnh mỏm<br /> quạ chúng tôi dựa theo kỹ thuật của Wilson(14)<br /> (tác giả đo từ mỏm quạ xuống 2 cm, đo tiếp vào<br /> trong 2 cm) để xác định vị trí gây tê, nhưng<br /> chúng tôi chỉ đo vào trong 1 cm. Khi gây tê ngay<br /> dưới xương đòn chúng tôi dựa vào cơ sở giải<br /> phẫu (đám rối thần kinh cánh tay chui qua khe giữa<br /> xương sườn I và xương đòn, tương ứng với điểm<br /> giữa xương đòn, đi chếch ra ngoài xuống vùng dưới<br /> đòn. Ở vùng gần xương đòn các bó thần kinh nằm<br /> trên ngoài động tĩnh mạch nách và xếp chồng lên<br /> nhau) và các nghiên cứu lâm sàng (trong gây tê<br /> đám rối thần kinh cánh tay, vị trí gây tê càng gần gốc<br /> đám rối thì hiệu quả gây tê càng cao) để xác định vị<br /> trí gây tê.<br /> Chúng tôi không gặp khó khăn khi tìm các<br /> mốc: sụn nhẫn, bờ sau cơ ức đòn chũm, điểm<br /> giữa xương đòn, mỏm quạ khi xác định vị trí<br /> gây tê. Tuy nhiên, trong các bệnh nhân của<br /> chúng tôi không có bệnh nhân béo phì nên chưa<br /> đánh giá được việc xác định mốc trên các bệnh<br /> nhân này.<br /> <br /> Lựa chọn thần kinh cần dò tìm<br /> Kết quả gây tê sẽ cao hơn khi tiêm thuốc tê<br /> vào các bó thần kinh chi phối vận động ở ngọn<br /> chi. Borgeat(2) ghi nhận kết quả là 97% nếu bơm<br /> thuốc tê vào các bó thần kinh chi phối ngọn chi<br /> và chỉ đạt kết quả 44% nếu bơm thuốc tê vào các<br /> bó thần kinh chi phối vận động gốc chi (động tác<br /> <br /> Gây Mê Hồi Sức<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> gấp cẳng tay hoặc dang cánh tay…, do thần kinh<br /> cơ bì, thần kinh nách chi phối). Tương tự như<br /> vậy Desroches(5) ghi nhận kết quả 100% so với<br /> 82,5%. Từ những nhận xét này, chúng tôi chỉ<br /> bơm thuốc tê khi gặp các bó tạo nên thần kinh<br /> quay, trụ hoặc giữa. Không bơm thuốc tê khi<br /> gặp thần kinh cơ bì, nách, nhưng cố gắng nhớ vị<br /> trí các thần kinh này nhằm tìm một điểm gần các<br /> thần kinh nhất để bơm thuốc.<br /> - Thời gian thực hiện kỹ thuật (gồm thời gian<br /> dò tìm thần kinh và bơm thuốc tê) nhóm I là 8,9<br /> ± 5,8 phút, nhóm II là 7,1 ± 4,0 phút. Sự khác biệt<br /> giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê (p0,05). Thời<br /> gian tiềm tàng Sandhu ghi nhận là 2,0 ± 1,3<br /> phút(11), ngắn hơn kết quả của chúng tôi, có lẽ<br /> dưới hướng dẫn của siêu âm thuốc tê được bơm<br /> gần thần kinh hơn.<br /> - Thời gian đạt tác dụng tối đa nhóm I (23,7 ±<br /> 6,9 phút) dài hơn nhóm II (12,5 ± 5,8 phút), sự<br /> <br /> 5<br /> <br />