Đánh giá sáu chất đánh dấu hóa mô miễn dịch để phân biệt u trung biểu mô màng phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến: Nghiên cứu tiến cứu trên 94 bệnh nhân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SÁU CHẤT ĐÁNH DẤU HÓA MÔ MIỄN DỊCH ĐỂ PHÂN BIỆT<br /> U TRUNG BIỂU MÔ MÀNG PHỔI ÁC TÍNH VÀ UNG THƯ MÀNG PHỔI<br /> LOẠI TẾ BÀO BIỂU MÔ TUYẾN:<br /> NGHIÊN CỨU TIẾN CỨU TRÊN 94 BỆNH NHÂN.<br /> Nguyễn Hữu Lân*, Nguyễn Huy Dũng** Nguyễn Sơn Lam**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích: Đánh giá giá trị của sáu chất đánh dấu hóa mô miễn dịch trong phân biệt u trung mạc màng<br /> phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến.<br /> Đối tượng và phương pháp: Từ tháng 01 năm 2008 đến tháng 12 năm 2010, chúng tôi đã thu dung vào<br /> nghiên cứu tiến cứu đơn trung tâm một loạt 94 bệnh nhân có chẩn đoán giải phẫu bệnh là u trung mạc màng<br /> phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô. Các yếu tố được phân tích là đặc tính tuổi, giới tính, giải<br /> phẫu bệnh và biểu hiện chất đánh dấu hóa mô miễn dịch.<br /> Kết quả: Có 35 u trung mạc màng phổi ác tính và 59 ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô được nghiên<br /> cứu biểu hiện những chất đánh dấu sau: CytokeratinLMW, Thyroid Transcription Factor-1, Surfactant Protein<br /> A, Desmin, Mesothelioma Ab-1 and Calretinin. Đối với u trung mạc màng phổi ác tính, 100% dương tính với<br /> calretinin, 65,7% dương tính với mesothelioma Ab-1, 51,4% dương tính với cytokeratin, 48,6% dương tính với<br /> desmin, 5,7% dương tính với thyroid transcription factor-1, 2,9% dương tính với Surfactant Protein A. Đối với<br /> ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến, 96,1% dương tính với thyroid transcription factor-1, 94,1%<br /> dương tính với Surfactant Protein A, 35,3% dương tính với Surfactant Protein A, 2% dương tính với<br /> calretinin, 2% dương tính với mesothelioma Ab-1, và không có trường hợp nào dương tính với desmin.<br /> Kết luận: Phân tích các kết quả đã cho kết luận Cytokeratin, Thyroid Transcription Factor-1, Surfactant<br /> Protein A, Desmin, Mesothelioma Ab-1 và Calretinin là những chất đánh dấu hóa mô miễn dịch tốt để phân biệt<br /> u trung mạc màng phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến.<br /> Từ khóa: U trung mạc màng phổi ác tính, Ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến, Chất đánh dấu<br /> hóa mô miễn dịch.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF SIX IMMUNOHISTOCHEMICAL MARKERS FOR DISTINGUISHING<br /> MALIGNANT PLEURAL MESOTHELIOMA FROM PLEURAL ADENOCARCINOMA: A<br /> PROSPECTIVE STUDY OF 94 PATIENTS<br /> Nguyen Huu Lan, Nguyen Huy Dung, Nguyen Son Lam<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 103 - 108<br /> Objective: to evaluate the value of six immunohistochemical markers for distinguish malignant pleural<br /> mesothelioma from pleural adenocarcinoma.<br /> Material and method: From January 2008 to December 2010, we have included in a prospective<br /> monocentric protocol 94 successive patients who were anatomopathologically diagnosed as malignant pleural<br /> mesothelioma and pleural carcinomas. The analysed factors were characteristics of age, sex, anatomo-pathologic<br /> and expression of the immunohistochemical markers.<br /> * BV Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: TS BS Nguyễn Hữu Lân<br /> <br /> ĐT: 0913185885<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Email: nguyenhuulan1965@gmail.com<br /> <br /> 103<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Results: There were 35 malignant pleural mesothelioma and 59 pleural carcinomas were investigated for<br /> expression of the following markers: CytokeratinLMW, Thyroid Transcription Factor-1, Surfactant Protein A,<br /> Desmin, Mesothelioma Ab-1 and Calretinin. Of the malignant pleural mesothelioma, 100% were positive for<br /> calretinin, 65.7% for mesothelioma Ab-1, 51.4% for cytokeratin, 48.6% for desmin, 5.7% for thyroid<br /> transcription factor-1, 2.9% for Surfactant Protein A. Of the pleural adenocarcinomas, 96.1% were positive for<br /> thyroid transcription factor-1, 94.1% for Surfactant Protein A, 35.3% for Surfactant Protein A, 2% for<br /> calretinin and for mesothelioma Ab-1, 0% for desmin.<br /> Conclusion: After analyzing the results, it is concluded that Cytokeratin, Thyroid Transcription Factor-1,<br /> Surfactant Protein A, Desmin, Mesothelioma Ab-1 and Calretinin are the well immunohistochemical markers for<br /> differentiating malignant pleural mesothelioma from pleural adenocarcinoma.<br /> Key words: Malignant pleural mesothelioma, Pleural adenocarcinoma, Immunohistochemical marker.<br /> thư biểu mô tuyến và u trung mạc(13). Vì vậy,<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> nghiên cứu của chúng tôi sẽ khu trú trong việc<br /> U trung mạc ác tính màng phổi là u tân sinh<br /> chẩn đoán phân biệt giữa u trung mạc màng<br /> ở màng thanh dịch xuất phát từ các tế bào trung<br /> phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào<br /> mạc đa năng và đặc trưng bởi sự tăng sinh lan<br /> biểu mô tuyến.<br /> tỏa trong khoang màng phổi(2). Các loại ung thư<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> biểu mô đôi khi có biểu hiện tổn thương lan tỏa<br /> chỉ trong khoang màng phổi tương tự như u<br /> Chúng tôi thực hiện nghiên cứu tiến cứu, mô<br /> trung mạc, tình trạng bệnh lý này còn được gọi<br /> tả loạt lâm sàng 94 trường hợp bệnh nhân nhập<br /> là ung thư biểu mô giả u trung mạc(1). Sự biệt<br /> viện tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch từ tháng<br /> hóa tế bào gai hiếm khi xảy ra trong u trung<br /> 1.2008 đến 12.2010, có chẩn đoán xác định ung<br /> mạc, vì vậy nhuộm hóa mô cho chẩn đoán ung<br /> thư màng phổi dựa vào xét nghiệm giải phẫu<br /> thư biểu mô tế bào gai màng phổi không được<br /> bệnh của mẫu mô lấy bằng sinh thiết màng phổi<br /> (10)<br /> hữu dụng cao . Phân biệt về cấu trúc mô học<br /> kín hay soi màng phổi. Tất cả các bệnh nhân đều<br /> giữa u trung mạc và ung thư biểu mô tuyến<br /> được ghi nhận tuổi, giới tính, loại mô ung thư,<br /> thường rất khó và các nghiên cứu đều cần giải<br /> cách lấy bệnh phẩm để có chẩn đoán xác định.<br /> quyết vấn đề này. Trong nhiều năm qua, nghiên<br /> Các số liệu sau khi thu thập sẽ được mã hóa và<br /> cứu trên kính hiển vi điện tử là một kỹ thuật cần<br /> nhập vào máy vi tính, sử dụng phần mềm Stata<br /> thiết để chẩn đoán phân biệt giữa hai cấu trúc<br /> 10 để xử lý. P values nhỏ hơn 0,05 sẽ được xem<br /> này. Những nét điển hình về siêu cấu trúc của u<br /> như có ý nghĩa. Chúng tôi sử dụng phép kiểm λ2<br /> trung mạc ác tính dạng biểu mô bao gồm những<br /> để so sánh tỉ lệ khác biệt cho các biến định tính.<br /> vi nhung mao dài mảnh, không có quá nhiều<br /> Tất cả các phương pháp kiểm định giả thuyết<br /> nhú trên bề mặt màng tế bào, nhiều vi nhung<br /> được thực hiện bằng cách sử dụng kiểm định 2<br /> mao bất thường xuất phát từ màng đáy. Tuy<br /> bên (two-sided alternatives). Ngưỡng ý nghĩa là<br /> nhiên, những dấu hiệu điển hình này không<br /> 0,05 (p < 0,05) để chấp nhận hay bác bỏ giả<br /> thấy trong u trung mạc ác tính dạng biểu mô<br /> thuyết thống kê.<br /> kém biệt hóa. Nhiều khối u khác nhau với cấu<br /> KẾT QUẢ<br /> trúc dạng biểu mô có thể thấy trong vùng ngoại<br /> Nghiên cứu của chúng tôi thu thập dữ liệu<br /> vi phổi, màng phổi hoặc thành ngực. Những tổn<br /> từ 94 bệnh nhân, tuổi trung bình 59 ± 14 tuổi (từ<br /> thương này bao gồm u trung mạc dạng biểu mô,<br /> 25 tuổi đến 88 tuổi) bao gồm 44 bệnh nhân nam,<br /> các ung thư biểu mô tuyến, các u bao sợi thần<br /> tuổi trung bình 57 ± 14 tuổi, 50 bệnh nhân nữ<br /> kinh dạng biểu mô, u hắc bào, sarcôm mạch<br /> tuổi trung bình 60 ± 14 tuổi (p > 0,1). 44 bệnh<br /> máu giả u trung mạc. Xa hơn nữa, hầu hết các<br /> nhân có chẩn đoán mô học bằng sinh thiết màng<br /> khối u có những tiêu chuẩn trên là những ung<br /> <br /> 104<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> phổi kín. 50 bệnh nhân có chẩn đoán mô học<br /> bằng sinh thiết qua soi lồng ngực.<br /> Chẩn đoán mô học bằng nhuộm<br /> hematoxylin-eosin thường qui gồm có 82 bệnh<br /> nhân ung thư biểu mô tế bào tuyến, 7 bệnh nhân<br /> u trung mạc ác tính, 4 bệnh nhân ung thư biểu<br /> mô tế bào nhỏ, 1 bệnh nhân ung thư biểu mô tế<br /> bào gai-tuyến. Có sự thay đổi chẩn đoán xác<br /> định sau làm hóa mô miễn dịch.<br /> Chẩn đoán hóa mô miễn dịch gồm có 51<br /> bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào tuyến, 35<br /> bệnh nhân u trung mạc ác tính, 5 bệnh nhân ung<br /> thư biểu mô tế bào nhỏ, 2 bệnh nhân ung thư<br /> biểu mô tế bào gai, 1 bệnh nhân ung thư biểu<br /> mô tế bào gai-tuyến.<br /> Bảng 1 trình bày số lượng bệnh nhân<br /> nghiên cứu được chẩn đoán theo mô học và<br /> theo hóa mô miễn dịch. Số lượng các chất<br /> đánh dấu dương tính theo loại mô bệnh lý<br /> màng phổi được trình bày trong bảng 2. Bảng<br /> 3 trình bày số lượng các chất đánh dấu dương<br /> tính theo loại ung thư biểu mô tế bào tuyến và<br /> u trung mạc ác tính.<br /> Bảng 1: Số lượng bệnh nhân được chẩn đoán theo mô<br /> học và theo hóa mô miễn dịch.<br /> CĐMH<br /> <br /> UTBMTBGUTMAT UTBMTBT UTBMTBN<br /> T<br /> CĐHMMD<br /> UTMAT<br /> <br /> 7<br /> <br /> 28<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> UTBMTBT<br /> <br /> 0<br /> <br /> 51<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> UTBMTBN<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> UTBMTBG<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> UTBMTBGT<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> CĐMH: chẩn đoán mô học bằng nhuộm HE thường qui.<br /> CĐHMMD: chẩn đoán hóa mô miễn dịch. UTMAT: U<br /> trung mạc ác tính. UTBMTBT: ung thư biểu mô tế bào<br /> tuyến. UTBMTBN: ung thư biểu mô tế bào nhỏ.<br /> UTBMTBG: ung thư biểu mô tế bào gai. UTBMTBGT:<br /> ung thư biểu mô tế bào gai-tuyến.<br /> <br /> Bảng 2: Số lượng các chất đánh dấu dương tính<br /> theo loại mô bệnh lý màng phổi<br /> Chất<br /> Loại tế bào ung thư màng phổi<br /> đánh UTMAT UTBMTBT UTBMTBN UTBMTBG UTBMTBGT<br /> dấu (n = 35) (n = 51)<br /> (n = 5)<br /> (n = 2)<br /> (n = 1)<br /> CKL<br /> <br /> 18<br /> <br /> 48<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chất<br /> Loại tế bào ung thư màng phổi<br /> đánh UTMAT UTBMTBT UTBMTBN UTBMTBG UTBMTBGT<br /> dấu (n = 35) (n = 51)<br /> (n = 5)<br /> (n = 2)<br /> (n = 1)<br /> MW<br /> TTF1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 49<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> SP-A<br /> <br /> 1<br /> <br /> 18<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> DES<br /> <br /> 17<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> HBM<br /> E-1<br /> <br /> 23<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> CAL<br /> <br /> 35<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> CKLMW: Cytokeratin Low Molecular Weight. TTF-1:<br /> Thyroid Transcription Factor-1. SP-A: Surfactant<br /> Protein A. DES: Desmin. HBME-1: Mesothelioma Ab1. CAL: Calretinin. UTMAT: U trung mạc ác tính.<br /> UTBMTBT: ung thư biểu mô tế bào tuyến. UTBMTBN:<br /> ung thư biểu mô tế bào nhỏ. UTBMTBG: ung thư biểu mô tế<br /> bào gai. UTBMTBGT: ung thư biểu mô tế bào gai-tuyến.<br /> <br /> Bảng 3: Số lượng các chất đánh dấu dương tính theo<br /> loại ung thư biểu mô tế bào tuyến và u trung mạc ác<br /> tính<br /> Loại ung thư màng Chất đánh dấu hóa mô miễn dịch<br /> phổi<br /> CKLM TTF1 SP-A DES HBME-1 CAL<br /> W<br /> UTBMTBT (n = 51)<br /> <br /> 48<br /> <br /> 49<br /> <br /> 18<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> UTMATDBM (n = 19)<br /> <br /> 8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 14<br /> <br /> 19<br /> <br /> UTMATDHH (n = 6)<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> UTMATDS (n = 4)<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> UTMATDN (n = 3)<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> UTMATDBS (n = 2)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> UTMATDBSn (n = 1)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> CK: CytokeratinLMW (Cytokeratin Low Molecular<br /> Weight). TTF-1: Thyroid Transcription Factor-1. SP-A:<br /> Surfactant Protein A. DES: Desmin. HBME-1:<br /> Mesothelioma Ab-1. CAL: Calretinin. UTBMTBT: ung<br /> thư biểu mô tế bào tuyến. UTMATDBM: U trung mạc<br /> ác tính dạng biểu mô. UTMATDHH: u trung mạc ác<br /> tính dạng hổn hợp. UTMATDS: u trung mạc ác tính<br /> dạng sarcôm. UTMATDN: u trung mạc ác tính biệt hóa<br /> cao dạng nhú. TMATDBSn: u trung mạc ác tính dạng<br /> bất sản.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Hóa mô miễn dịch là một kỹ thuật quan<br /> trọng trong chẩn đoán u trung mạc ác tính, đặc<br /> biệt trong chẩn đoán phân biệt u trung mạc ác<br /> tính với ung thư biểu mô tế bào tuyến. Sự phân<br /> biệt này cực kỳ quan trọng cả trong mục đích<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> 105<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> tiên lượng bệnh lẫn pháp y(12).<br /> Các sợi Cytokeratin là các sợi trung gian tạo<br /> nên bộ khung của các tế bào biểu mô, kèm tạo<br /> sự nâng đỡ chính cho toàn thể cấu trúc của các<br /> biểu mô. Trong cơ thể người có khoảng 20 loại<br /> CK khác nhau. Cytokeratin là chất đánh dấu<br /> đầu tiên dùng trong chẩn đoán xác định nguồn<br /> gốc u biểu mô, đặc biệt là ung thư biểu mô tế<br /> bào gai. Có rất nhiều loại cytokeratin nằm trong<br /> các cơ quan của cơ thể. Cytokeratin dương tính<br /> cao (khoảng 90%) trong các trường hợp ung thư<br /> biểu mô phổi, đặc biệt là loại Cytokeratin phân<br /> tử lượng thấp(5). Trong nghiên cứu của chúng<br /> tôi, CK dương tính ở 51,4% (18/35 bệnh nhân) u<br /> trung mạc màng phổi ác tính, 94,1% (48/51 bệnh<br /> nhân) ung thư màng phổi loại tế bào biểu mô<br /> tuyến (p < 0,000005). CK dương tính ở 80% (4/5<br /> bệnh nhân) ung thư biểu mô tế bào nhỏ, 100%<br /> (2/2 bệnh nhân) ung thư biểu mô tế bào gai. (1/1<br /> bệnh nhân) ung thư biểu mô tế bào gai-tuyến.<br /> TTF-1 (Thyroid Transcription Factor-1) là<br /> một yếu tố phiên mã chứa homeodomain để<br /> điều tiết hoạt động phiên mã của các gen tuyến<br /> giáp trong tế bào nang. Nó được chọn lọc thể<br /> hiện trong tuyến giáp, phổi, và trong não trung<br /> gian. Một số nghiên cứu cho thấy TTF-1 là cần<br /> thiết để tạo hình các cơ quan này. Trong ung thư<br /> tế bào biểu mô tuyến, TTF-1 hiếm khi hiện diện<br /> trong các khối u có nguồn gốc ngoài phổi, TTF-1<br /> cũng có thể phân biệt giữa u trung mạc màng<br /> phổi ác tính và ung thư màng phổi loại tế bào<br /> biểu mô tuyến di căn từ phổi, vì nhuộm miễn<br /> dịch TTF-1 luôn âm tính trong tổn thương u<br /> trung mạc màng phổi ác tính(8). Nghiên cứu của<br /> chúng tôi cho thấy TTF-1 dương tính ở 5,7%<br /> (2/35 bệnh nhân) u trung mạc ác tính, trong khi<br /> tỷ lệ này ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào<br /> tuyến là 96,1% (49/51 bệnh nhân) (p < 0,000005).<br /> Do số lượng bệnh nhân ung thư màng phổi<br /> loại biểu mô tế bào nhỏ, loại biểu mô tế bào gai,<br /> loại biểu mô tế bào gai-tuyến là ít nên cần có<br /> những nghiên cứu với số lượng bệnh nhân lớn<br /> hơn để đánh giá vai trò của CK, TTF-1 trong<br /> chẩn đoán xác định các loại ung thư này. Tuy<br /> <br /> 106<br /> <br /> nhiên, không có nhiều khó khăn trong chẩn<br /> đoán hình thái học giữa u trung mạc màng phổi<br /> ác tính với ung thư màng phổi loại biểu mô tế<br /> bào nhỏ, loại biểu mô tế bào gai, loại biểu mô tế<br /> bào gai-tuyến(10).<br /> Chất tạo sức căng bề mặt của phổi (Lung<br /> Surfactant) là một phức hợp lipoprotein được<br /> tổng hợp và chế tiết từ những phế bào type II<br /> của phế nang. Thành phần chính của Surfactant<br /> A này là protein với cấu tạo là glycoprotein đã<br /> được giảm biến tính có phân tử lượng khoảng 35<br /> kD. Trong tràn dịch màng phổi ác tính, nồng độ<br /> SP-A cao chỉ có ở những bệnh nhân với ung thư<br /> biểu mô tế bào tuyến. Các nghiên cứu hiện nay<br /> cho thấy mức độ rất thấp của SP-A trong dịch<br /> màng phổi của u trung mạc ác tính. Sự hiện diện<br /> của SP-A có thể dùng để phân biệt ung thư<br /> màng phổi loại tế bào biểu mô tuyến và u trung<br /> mạc ác tính, vì SP-A chưa bao giờ được phát<br /> hiện trong u mạc ác tính bằng hoá mô miễn<br /> dịch(11). Trong nghiên cứu của chúng tôi, SP-A<br /> chỉ dương tính ở 2,9% (1/35 bệnh nhân) u trung<br /> mạc màng phổi ác tính, trong khi tỷ lệ dương<br /> tính ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào tuyến<br /> là 35,3% (18/51 bệnh nhân) (p < 0,0004).<br /> Calretinin là protein 29 Kda thuộc thành<br /> phần của nhóm lớn gia đình các protein gắn kết<br /> calci(5). Calretinin là một trong những chất đánh<br /> dấu đầu tiên được coi là hữu ích trong chẩn<br /> đoán u trung mạc. Nhiều nghiên cứu đã khẳng<br /> định sự hữu ích trong nhuộm hóa mô với<br /> calretinin trong chẩn đoán phân biệt giữa u<br /> trung mạc và ung thư biểu mô tế bào tuyến, chỉ<br /> có một số tương đối ít các nghiên cứu cho thấy<br /> có biểu hiện calretinin dương tính trong ung thư<br /> biểu mô tế bào gai của phổi. Những nghiên cứu<br /> hiện nay cho thấy calretinin đều dương tính<br /> trong tất cả các u trung mạc, nên đây chính là<br /> tiêu chuẩn chẩn đoán đầu tiên. Trong khi đó có<br /> 40% ung thư biểu mô tế bào gai dương tính với<br /> calretinin. Calretinin có khả năng dương tính lan<br /> tỏa trong mô tới 100% các trường hợp u trung<br /> mạc dạng biểu mô, nhưng chỉ dương tính từng ổ<br /> rải rác trong 10% tất cả các loại ung thư biểu mô<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> tế bào tuyến, 18% dương tính trong tất cả các<br /> loại ung thư biểu mô tế bào gai(10). Trong nghiên<br /> cứu của chúng tôi, 100% (35/35 bệnh nhân) u<br /> trung mạc ác tính có phản ứng dương tính với<br /> calretinin, trong khi tỷ lệ này ở ung thư biểu mô<br /> tế bào tuyến chỉ là 2% (2/51 bệnh nhân). Sự khác<br /> biệt này thật sự có ý nghĩa thống kê.<br /> Desmin là loại sợi protein trung gian thuộc<br /> nhóm 53 kDa. Kháng thể này có đặc hiệu cao với<br /> desmin và không có phản ứng chéo với các sợi<br /> protein trung gian khác, nó có phản ứng với các<br /> sợi có vách trong các mô cơ vân (cả cơ vân bám<br /> xương và cơ tim) và trong mô cơ sẽ bắt màu<br /> nhuộm rõ nhất ở vùng sợi Z đặc trưng của tế bào<br /> cơ vân. Kháng thể kháng desmin thường được<br /> dùng để xác định các u có nguồn gốc mô cơ. Nó<br /> có thể có phản ứng cả trong sarcôm cơ trơn và<br /> sarcôm cơ vân(4). Desmin được phát hiện trong<br /> 56% các u trung mạc ác tính và âm tính trong các<br /> loại ung thư biểu mô của phổi, do đó nó có thể<br /> được dùng để chẩn đoán phân biệt các u này [6].<br /> Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho thấy Desmin<br /> hoàn toàn âm tính trong ung thư biểu mô màng<br /> phổi và dương tính trong 48,6% (17/35 bệnh<br /> nhân) u trung mạc màng phổi ác tính.<br /> Kháng thể đơn dòng từ chuột HBME-1 được<br /> phát hiện trên bề mặt các tế bào trung mạc là<br /> một chất sinh miễn dịch trong u trung mạc dạng<br /> biểu mô. Kháng thể này có thể xuất hiện trên bề<br /> mặt các tế bào trung mạc bình thường và tế bào<br /> u trung mạc, đôi khi cả trên các tế bào biểu mô<br /> khác. Khi nhuộm dương tính có thể thấy bắt<br /> màu ở rìa tế bào hoặc trong các vi nhung mao<br /> của tế bào. Kháng thể đơn dòng HBME-1 chủ<br /> yếu để chẩn đoán phân biệt giữa u trung mạc<br /> dạng biểu mô và ung thư biểu mô tuyến(7). Sự<br /> hiện diện kháng thể HBME-1 dương tính trên bờ<br /> bàn chải của các tế bào trung mạc cho phép chẩn<br /> đoán phân biệt được giữa u trung mạc màng<br /> phổi và ung thư biểu mô tế bào tuyến của phổi.<br /> Việc phân tích dưới kính hiển vi điện tử cũng<br /> cho thấy được các dấu hiệu này và được làm rõ<br /> hơn khi quan sát dưới kính hiển vi quang học(3).<br /> HBME-1 dương tính trong tất cả các trường hợp<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> u trung biểu mô ác tính dạng biểu mô nhưng<br /> dương tính chỉ 39% trong ung thư phổi loại tế<br /> bào biểu mô tuyến(9). Trong nghiên cứu của<br /> chúng tôi, HBME-1 chỉ dương tính trong 2%<br /> (1/51 bệnh nhân) ung thư màng phổi loại tế bào<br /> biểu mô tuyến, nhưng dương tính trong 65,7%<br /> (23/35 bệnh nhân) u trung mạc màng phổi ác<br /> tính (p < 0,000000001), bao gồm 73,7% (14/19<br /> bệnh nhân) u trung mạc màng phổi ác tính dạng<br /> biểu mô, 100% (6/6 bệnh nhân) u trung mạc ác<br /> tính dạng hổn hợp, 100% (3/3 bệnh nhân) u<br /> trung mạc ác tính biệt hóa cao dạng nhú.<br /> Từ những kết quả nghiên cứu, chúng tôi<br /> nhận thấy có sự thay đổi chẩn đoán loại tế bào<br /> ung thư màng phổi sau khi làm xét nghiệm hóa<br /> mô miễn dịch. Trong thực hành hàng ngày, nên<br /> nhuộm hóa mô miễn dịch thường quy bằng các<br /> chất đánh dấu hóa mô miễn dịch như<br /> Cytokeratin, Thyroid Transcription Factor-1,<br /> Surfactant Protein A, Desmin, Mesothelioma<br /> Ab-1 và Calretinin để chẩn đoán phân biệt u<br /> trung mạc màng phổi ác tính và ung thư màng<br /> phổi loại tế bào biểu mô tuyến.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Attanoos R.L., Gibbs A.R. (2003), “'Pseudomesotheliomatous'<br /> carcinomas of the pleura: a 10-year analysis of cases from the<br /> Environmental Lung Disease Research Group, Cardiff”.<br /> Histopathology, 43, pp.444-452.<br /> Churg A, Roggli V, Galateau-Salle F, et al. (2004),<br /> “Mesothelioma”, Pathology and Genetics of Tumours of the<br /> Lung,Pleura, Thymus and Heart. Lyon: IARC Press; pp.128136.<br /> Dahlstrom J.E., Maxwell L.E., Brodie N. et al. (2001),<br /> “Distinctive microvillous brush border staining with HBME-1<br /> distinguishes pleural mesotheliomas from pulmonary<br /> adenocarcinomas”, Pathology, 33(3), pp.287-291.<br /> Debus E., Weber K., Osborn M. (1983), “Monoclonal antibodies<br /> to desmin, the muscle-specific intermediate filament protein”,<br /> The EMBO Joumal, 2(12), pp.2305-2312.<br /> Hoda M. I., Mohamed A.A.N., Iman L.A. et al. (2006), “Pleural<br /> Mesothelioma: Diagnostic Problems and Evaluation of<br /> Pronostic Factors”, Journal of the Egyptian Nat. Cancer Inst.,<br /> 18(4), pp.303-310.<br /> Hurlimann J. (1994), “Desmin and neural marker expression in<br /> mesothelial cells and mesotheliomas”, Hum Pathol, 25(8),<br /> pp.753-757.<br /> Mokhtari M., Sadeghi M., Talebi A. (2005), “Monoclonal<br /> antibody HBME-1 usefulness in differentiation of benign<br /> neoplasm and differentiated thyroid carcinoma”, Acta Medica<br /> Iranica, 43(2), pp.85-88.<br /> Ng W.K., Chow J.C., Ng P.K. (2002), “Thyroid Transcription<br /> Factor-1 is Highly Sensitive and Specific in Differentiating<br /> <br /> 107<br /> <br />