KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
260
ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG NHIỄM TRÙNG HUYẾT TẠI ĐƠN VỊ
GHÉP TẾ BÀO GỐC- KHOA HUYẾT HỌC - BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
TỪ NĂM 2017 ĐẾN 6 THÁNG ĐẦU NĂM 2024
Trần Thanh Tùng1, Trương Phạm Hồng Diễm1, Nguyễn Thị Ngọc Sang1,
Trương Thiên Phú1, Lê Lữ Linh1, Lê Phước Đậm1,
Huỳnh Dương Bch Trâm1, Trần Kim Thoa1,
Phùng Thị Tố Trang1, Nguyễn Thị Bé Út1
TÓM TẮT31
Mục tiêu: Đánh giá tnh trạng nhiễm trng
của bệnh nhân tại đơn vị Ghép tế bào thuộc khoa
Huyết học tại bệnh viện Ch Rẫy.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Đối tưng nghiên cứu: Tất cả bệnh nhân có
tnh trạng nhiễm trng đưc thực hiện cấy bệnh
phẩm với kết quả dương tnh điều trị tại Khoa
huyết học, bệnh viện Ch Rẫy từ tháng 1/2018
đến hết tháng 6/2024.
Phương pháp nghiên cứu: Mô tả hàng loạt ca.
Kết quả: Chúng tôi ghi nhận đưc 33 bệnh
nhân có tnh trạng nhiễm trng với 37 kết quả
cấy dương tnh trong tổng số 314 lưt nhập viện
(10,5%). Bệnh nhân nam chiếm 42,4%. Tuổi
trung vị là 38 (27-53) tuổi. Đa số tác nhân đưc
phân lập là vi khuẩn gram âm (81,8%), trong đó
nhiều nhất là Klebsiella pneumoniae đa kháng,
tiếp đến là Escherichia coli, Pseudomonas
aeruginosa với tỉ lệ lần lưt là 45,5%, 27,3%,
12,1%. Tỉ lệ Klebsiella pneumoniae và E.coli đề
kháng với carbapenem lần lưt là 80,0% và
22,0%. Tác nhân gram dương chiếm 15,2% gồm
1Bệnh viện Chợ Rẫy
Chịu trách nhiệm chính: Trương Phạm Hồng Diễm
SĐT: 0938140389
Email: hongdiem141192@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
ba loại chnh là Streptococcus spp. (9,1%),
Staphylococcus aureus (3,0%) và Staphylococcus
epidermidis (3,0%), tất cả cn nhạy với
vancomycin. Có 1 trưng hp cấy máu dương
tnh với vi nấm Candida tropicalis. Phần lớn
bệnh nhân có chỉ số CRP tăng với giá trị trung vị
là 99,1 (4,2 - 324) (mg/L) và giá trị procalcitonin
không tăng với giá trị trung vị là 0,33 (0,07 –
18,3) (ng/ml). Tỉ lệ tử vong liên quan nhiễm
trùng là 30,3%.
Kết luận: Tỉ lệ nhiễm trng huyết có phân
lập đưc tác nhân gây bệnh tại đơn vị Ghép tế
bào gốc- khoa Huyết học- Bệnh viện ChRẫy là
10,5% lưt nhập viện. Tác nhân vi khuẩn thưng
gặp nhất là gram âm, trong đó chiếm tỉ lệ cao
nhất là K. pneumoniae đa kháng. Tỉ lệ tử vong
liên quan nhiễm trng là 30,3%.
Từ khóa: Nhiễm trng, đơn vị ghép, hóa trị
liều cao, ghép tế bào gốc
SUMMARY
ASSESSMENT OF THE
CHARACTERISTICS OF
BLOODSTREAM INFECTION IN THE
HEMATOPOIETIC STEM CELL
TRANSPLANTATION AT CHO RAY
HOSPITAL FROM 2018 TO THE FIRST
6 MONTHS OF 2024
Objective: The aim of this study was to
investigate the characteristics of bloodstream
infection in the hematopoietic stem cell
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
261
transplantation unit at Cho Ray Hospital from
2018 to the first 6 months of 2024
Materials and Methods: We retrospectively
reviewed the medical data of patients who
developed bloodstream infections with positive
blood cultures in the Hematopoietic stem cell
transplantation unit at Cho Ray Hospital from
2018 to the first six months of 2024. Methods: a
case series report.
Results: Overall, 37 organisms were isolated
from 33 patients, which accounted for 10.5% of
314 admissions. The percentage of male patients
was 42.4%. The median age was 38 (27-53)
years. The majority of isolated pathogens were
gram-negative bacteria (81.8%), of which the
most was multidrug-resistant Klebsiella
pneumoniae, followed by Escherichia coli,
Pseudomonas aeruginosa with ratios of 45.5%,
27.3%, and 12.1%, respectively. The rates of
Klebsiella pneumoniae and E.coli resistant to
carbapenem were 80.0% and 22.0%,
respectively. Gram-positive agents accounted for
15.2%, including three main types: Streptococcus
spp. (9.1%), Staphylococcus aureus (3.0%) and
Staphylococcus epidermidis (3.0%), all of which
were susceptible to vancomycin. Only 1 episode
of fungemia occurred during the study period,
which was Candida tropicalis. Most patients had
elevated CRP with a median value of 99.1 (4.2 -
324) (mg/L) and non-elevated procalcitonin with
a median value of 0.33 (0.07 - 18.3) (ng/ml). The
infection-related mortality rate was 30.3%.
Conclusion: The rate of sepsis with isolated
pathogens in the Stem Cell Transplant Unit -
Hematology Department - Cho Ray Hospital was
10.5% of admissions. The most common
bacterial agents were gram-negative, of which
the highest rate was multidrug-resistant K.
pneumoniae. The mortality rate related to
infection was 30.3%.
Keywords: Infections, stem cell
transplantation unit, high dose chemotherapy,
stem cell transplantation
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngày nay, nhiễm khuẩn huyết vẫn là
nguyên nhân chnh gây bệnh tật và tử vong
trên toàn thế giới, đặc biệt ở nhóm suy giảm
miễn dịch nghiêm trọng do mắc bệnh lý
huyết học ác tnh đang đưc hóa trị hoặc
ghép tế bào gốc [1], [2]. Về mặt căn nguyên,
tác nhân gây nhiễm khuẩn huyết thay đổi
theo thi gian và tỉ lệ đề kháng của từng vi
khuẩn cũng thay đổi do nhiều nguyên nhân.
Trong đó, vi khuẩn Gram âm vẫn là nhóm vi
khuẩn gây nhiễm khuẩn huyết thưng gặp
nhất, trong đó điển hnh là
K.pneumoniae. Hiện nay, nhiễm khuẩn
huyết do K.pneumoniae có xu hướng
ngày càng tăng, với đặc điểm lâm sàng
đa dạng, tỷ lệ sốc nhiễm khuẩn, suy đa
tạng và tử vong cao [2], [3]. Do có sự khác
biệt trong phổ vi sinh vật, tnh trạng đề
kháng kháng sinh giữa các khu vực trên thế
giới. Nên việc lựa chọn kháng sinh điều trị
theo kinh nghiệm cần cẩn thận, kĩ lưỡng, dựa
vào đặc điểm từng trung tâm điều trị cụ thể
thay v áp dụng nguyên tắc chung cho tất cả
các trung tâm sẽ mang lại li ch nhiều hơn
[2].
Đơn vị Ghép tế bào thuộc khoa Huyết
học bệnh viện Ch Rẫy đưc thành lập từ
năm 2016 bao gồm 6 phng (1 giưng - 1
nhà vệ sinh/phng), với hệ thống lọc kh
HEPA. Tối đa có 6 bệnh nhân cng điều trị
tại một thi điểm, đưc chăm sóc hoàn toàn
bằng nhân viên y tế và không tiếp xúc trực
tiếp với thân nhân [4].
Sau khoảng thi gian đưa vào hoạt động
để điều trị bệnh nhân hóa trị liều cao, ghép tế
bào gốc tự thân hay đồng loài, nhằm nâng
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
262
cao hiệu quả điều trị bệnh đặc biệt kiểm soát
tốt hơn tnh trạng nhiễm trng ở đơn vị Ghép
tế bào thuộc khoa Huyết học bệnh viện Ch
Rẫy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm
đánh giá tnh trạng nhiễm trng huyết của
bệnh nhân đưc điều trị tại đơn vị ghép tế
bào gốc khoa Huyết học, bệnh viện Ch Rẫy.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Tất cả bệnh nhân
có tnh trạng nhiễm trng đưc thực hiện cấy
máu có kết quả dương tnh tại đơn vị Ghép tế
bào gốc - Khoa huyết học, bệnh viện Ch
Rẫy từ tháng 1/2018 đến hết tháng 6/2024.
Tiêu chuẩn chọn mẫu: Bệnh nhân đưc
hoá trị liều cao hoặc ghép tế bào gốc tạo máu
tại Đơn vị ghép tế bào gốc - Khoa Huyết
học- Bệnh viện Ch Rẫy, có biểu hiện lâm
sàng nghi ng nhiễm trng và đưc thực hiện
cấy máu có kết quả dương tnh. Loại trừ các
trưng hp không đầy đủ thông tin về chẩn
đoán và điều trị.
Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế
nghiên cứu hồi cứu, mô tả hàng loạt ca.
Các bước tiến hành: Lập danh sách hồ
sơ bệnh án những bệnh nhân tại đơn vị Ghép
tế bào, khoa Huyết học trong thi gian
nghiên cứu thỏa tiêu chuẩn chọn mẫu. Thu
thập số liệu lâm sàng, cận lâm sàng và điều
trị, dựa vào hồi cứu hồ sơ bệnh án theo nội
dung ở phiếu thu thập số liệu. Các tiêu ch
khảo sát gồm: đặc điểm dịch tễ (tuổi, giới,
thi gian nằm viện, chẩn đoán, điều trị); đặc
điểm lâm sàng, cận lâm sàng (CRP,
procalcitonin, Creatinin, AST, ALT, Xquang
ngực, nước tiểu); đặc điểm vi sinh (loại, tỉ lệ,
tnh trạng đề kháng thuốc); biến chứng
nhiễm trng (suy hô hấp, suy thận cấp, suy
gan cấp và choáng nhiễm trng [5]); kết cục
(tử vong và sống).
Phân tch số liệu: Phân tch số liệu bằng
phần mềm Microsoft Excel 365 và SPSS
ver.25, biến số định tnh đưc mô tả bằng
bảng phân phối tần số và tỉ lệ; các biến định
lưng đưc biểu diễn bằng trung vị với
khoảng giá trị nhỏ nhất- lớn nhất nếu có phân
phối không chuẩn; sử dụng phép kiểm chnh
xác Fisher để so sánh các tỉ lệ. Sử dụng kiểm
định phi tham số Mann- Whitney cho các
biến định lưng có phân phối không chuẩn.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong thi gian tiến hành nghiên cứu,
chúng tôi ghi nhận có 314 lưt bệnh nhân
nhập viện tại đơn vị Ghép tế bào gốc- khoa
Huyết học- Bệnh viện Ch Rẫy, trong đó có
33 bệnh nhân (chiếm 10,5%) có tnh trạng
nhiễm trng huyết với 37 kết quả cấy máu
dương tnh.
Đặc điểm lâm sàng: Trong số 33 bệnh
nhân, bệnh nhân nam/ nữ lần lưt 14/19 với
tỉ lệ 42,5% và 57,6%; tỷ lệ nữ: nam là 1:1,35.
Độ tuổi trung vị là 38 tuổi, nhỏ nhất là 27 và
lớn nhất 53 tuổi. Phần lớn bệnh nhân thuộc
nhóm bạch cầu cấp dng tuỷ và dng lympho
tái phát/kháng trị, đưc hoá trị liều cao cứu
vớt, chiếm 60,6%, cn lại là nhóm bệnh nhân
lymphoma và đa u tuỷ đưc ghép tế bào gốc
tạo máu ngoại vi tự thân, chiếm 39,3% (Bảng
1). Có 3 bệnh nhân trong nghiên cứu có mẫu
cấy máu dương tnh với 2 loại vi khuẩn trong
1 lần cấy, và 1 bệnh nhân có mẫu cấy máu
dương tnh với 2 loại vi khuẩn trong 2 lần
cấy khác nhau trong cng một đt nhập viện.
Tất cả các mẫu cấy đều đưc thực hiện ở
bệnh nhân có sốt giảm bạch cầu hạt sau hoá
trị hoặc sau điều kiện hoá ghép tế bào gốc
máu ngoại vi tự thân, khởi phát sau 48 gi từ
thi điểm nhập viện.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
263
Bảng 1. Đặc điểm của bnh nhân trong nghiên cứu
Đặc điểm (N = 33)
Số lượng (%)
Giới nam
14 (42,4)
Tuổi, trung vị (GTNN – GTLN)
38 (27 – 53)
Chẩn đoán
Bạch cầu cấp dng tuỷ
16 (48,4)
Bạch cầu cấp dng lympho
4 (12,1)
Đa u tuỷ
3 (9,1)
Lymphoma
10 (30,3)
Nhóm điều trị
Hoá trị
23 (69,7)
Ghép tế bào gốc tự thân
10 (30,3)
Thời gian nằm viện, trung vị (GTNN - GTLN)
28 (17 – 39)
Biểu đồ 1. Phân bố tác nhân nhiễm khuẩn qua các năm
Đặc điểm cận lâm sàng: Phần lớn bệnh
nhân có chỉ số CRP tăng với giá trị trung vị
là 99,1 (4,2 - 324) (mg/L) và giá trị
procalcitonin không tăng với giá trị trung vị
là 0,33 (0,07 – 18,3) (ng/ml). Có khoảng
15,2% bệnh nhân có tổn thương phổi trên
Xquang ngực, 10,4% bệnh nhân có xét
nghiệm nước tiểu nghi ng tnh trạng nhiễm
trng. Về biến chứng nhiễm trng, nghiên
cứu chúng tôi ghi nhận có 11 (33,3%) bệnh
nhân có choáng nhiễm trng, 10 bệnh nhân
có biến chứng suy hô hấp cấp (SOFA>=2
[5]) (30,3%), tỉ lệ biến chứng suy gan cấp
(SOFA>=2 [5]) và suy thận cấp (SOFA>=2
[5]) là 9,1%. Có 10 (30,3%) bệnh nhân tử
vong trong vng 30 ngày, riêng tỉ lệ tử vong
ở nhóm có kết quả cấy là K.pneumoniae
kháng carbapenem lên đến 50,0%.
Bảng 2. Phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan đến tỉ ltử vong
Tử vong (%)
Sống (%)
p
Sốc (n=11)
10 (90,9)
1
<0,001*
Suy hô hấp (n=10)
9 (90)
1
<0,001*
Suy gan (n=3)
3 (100)
0
--
Suy thận (n=3)
3 (100)
0
--
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
264
Vi khuẩn Gram âm (n=27)
9 (33,3)
18 (66,7)
0,51*
Tuổi (GTNN – GTLN)
37 (21 – 55)
0,8**
Thi gian nằm viện (GTNN – GTLN)
22 (17 – 31)
29 (18 – 53)
0,007**
Ghép (n=10)
1 (10)
9 (90)
0,09*
Hóa trị (n=23)
9 (39,1)
14 (61,9)
0,09*
CRP (GTNN – GTLN)
218 (14,6 – 324)
93 (4,2 – 215)
0,052**
Procalcitonin (GTNN – GTLN)
25,69 (17,5 – 47,3)
0,17 (0,03 – 47,6)
0,009**
* Phép kiểm chính xác Fisher
** Phép kiểm phi tham số Mann-Whitney
Các yếu tố như thi gian nằm viện, biến chứng suy hô hấp, sốc, giá trị procalcitonin khác
biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm tử vong sau 30 ngày và nhóm sống cn sau 30 ngày.
Biểu đồ 1. Đặc điểm kháng thuốc của các tác nhân Gram âm
Đặc điểm vi sinh: Tác nhân vi khuẩn
gram âm chiếm tỉ lệ cao nhất (81,8%), trong
đó nhiều nhất là Klebsiella pneumoniae, tiếp
đến là Escherichia coli, Pseudomonas
aeruginosa, Acinetobacter baumannii,
Pandoraea sputorum, Serratia marcescens với
tỉ lệ lần lưt là 45,5%, 27,3%, 12,1%, 3,0%,
3,0% và 3,0%. Tác nhân gram dương chiếm
15,2% gồm ba loại chnh là Streptococcus
spp. (9,1%), Staphylococcus aureus (3,0%)
và Staphylococcus epidermidis (3,0%). Có 1
trưng hp cấy máu dương tnh với vi nấm
Candida tropicalis, chiếm 3,0%. Tỉ lệ vi
khuẩn gram âm đa kháng là 100%.
Trong nghiên cứu của chúng tôi,
Escherichia coli đề kháng hoàn toàn với
ampicilin, ciprofloxacin, moxifloxacin
(100%), đề kháng cao với levofloxacin, tỉ lệ
đề kháng khoảng 86%. Đối với nhóm
carpbapenem, E.coli cn nhạy với
meropenem, imipenem và ertapenem (tỉ lệ đề
kháng là 22%). Vi khuẩn này cn nhạy với
nhóm aminoglycoside (amikacin,
gentamycin) (tỉ lệ kháng là 29-33%) và
piperacillin/tazobactam (tỉ lệ kháng là 22%).
Klebsiella pneumoniae đề kháng hoàn toàn
với ciprofloxacin và moxifloxacin (100%),
và đề kháng cao với amikacin, levofloxacin,
piperacillin/tazobactam, ceftazidime, với tỉ lệ