ĐỀ CƯƠNG CÂU HỎI ÔN TẬP PHẦN KỸ THUẬT XẠ TRỊ
Câu 1: Định nghĩa xạ trị?
Xạ trị là quá trình điều trị có sử dụng phóng xạ cho nhiều bệnh khác nhau. Mục
đích của xạ trị là nhằm đưa một liều phóng xạ rất chính xác tới một thể tích bia xác
định với một mức độ tổn thương nhỏ nhất cho các mô bao quanh, nhằm loại trừ
bệnh tật, kéo dài được sự sống hay cải thiện chất lượng cuộc sống.
Câu 2: Người ta có thể hội tụ chùm bức xạ ion hóa vào khối u được hay
không? Nếu có thì bằng cách nào?
Ta có thể hội tụ chùm bức xạ ion hóa vào khối u bằng cách phối hợp nhiều trường
chiếu.
Câu 3: Một ống tia X có thể được sử dụng để tạo ra chùm tia điều trị 3MeV
được không? Tại sao?
Không. Để tạo ra chùm tia điều trị có năng lượng ~MeV, người ta phải dử dụng
đến máy gia tốc tuyến tính vì bóng tia X hoạt động ở điện áp 40 – 150kV, không
đủ để tạo được chùm tia có năng lượng cỡ MeV. Hơn nữa nếu sử dụng điện áp quá
cao sẽ làm nóng chảy bia Cathode vì chỉ có 1% động năng dùng để tạo tia X, 99%
còn lại tạo thành nhiệt.
Câu 4: Tại sao các ống tia X lại được bao quanh bởi dầu?
- Cách điện
- Tản nhiệt
Câu 5: Ưu điểm của việc sử dụng năng lượng tia X cao hơn trong xạ trị?
- Giảm tán xạ (chùm tia X với năng lượng cao hơn sẽ đi xuyên qua mô mà không
gây
- Tăng hiệu suất phát xạ
Câu 6: Phổ đường thẳng trong quá trình phát xạ tia X là gì?
Câu 7: Đơn vị đo liều xạ là gì? Gy
Câu 8: Thiết bị nào làm sắc nét chùm tia?
Bộ chuẩn trực:
-Sơ cấp: hình chóp cụt
-Thứ cấp (bộ chuẩn trực đa lá or khối đồng) -> định dạng chùm tia sát với thể
tích khối u
Câu 9: Mục đích của xạ trị phù hợp?
Đưa một liều xạ rất chính xác tới một thể tích bia đã xác định với một mức độ tổn
thương nhỏ nhất tới các mô lành xung quanh.
Liều bức xạ cao nhất tại khối u và thấp nhất ở các tổ chức lành xung quanh
Câu 10: Đầu ra của một máy gia tốc tuyến tính là một chùm tia có cường độ
không đổi, đúng hay sai?
-Trường hợp nếu chỉ điều trị cho một bệnh nhân thì cường độ đầu ra của máy
gia tốc tuyến tính là không đổi
-Trường hợp điều trị cho nhiều bệnh nhân thì sẽ có sự thay đổi
Câu 11: Có phải bóng tia X là một cách hiệu quả để tạo ra bức xạ? Tại sao?
Không. Vì có đến 99% động năng của chùm e tới đập vào cathode chuyển thành
nhiệt và chỉ có 1% tạo ra tia X
Câu 12: Từ “skin sparing” có nghĩa là gì?
Liều đạt cực đại ngay bên dưới da (là tổng hợp của chùm sơ cấp và thứ cấp).
Năng lượng chùm tia tới cao hơn sẽ độ sâu dưới da nơi liều chiếu đạt cực đại lớn
hơn.
Câu 13: Xuất liều thông thường của một máy gia tốc tuyến tính là
200cGy/phút đúng hya sai? Giải thích?
Câu 14: Nhiệm vụ của Collimator là gì?
Làm sắc nét chùm tia (định hướng chùm tia)
Câu 15: Tại sao Vonfram thường được chọn làm bia trong bóng tia X?
-Số hiệu nguyên tử lớn
-Nhiệt độ nóng chảy cao
-Hiệu xuất phát tia X cao
Câu 16: Brachytherapy là gì?
Xạ trị trong (xạ trị áp sát): là kỹ thuật điều trị sử dụng các nguồn đồng vị phóng xạ
đặt trong thể tích khối u theo một trong ba cách: áp vào, đặt vào khe hở hoặc gài
vào bên trong cơ thể.
Câu 17:
Câu 18:
Câu 19: Khi nào dùng xạ trị bằng Co-60, máy gia tốc tuyến tính và chùm tia X
năng lượng hàng trăm kV?
Căn cứ vào đặc tính của khối u mà ta lựa chọn loại máy xạ trị cho phù hợp.
Câu 20:
Câu 21: Trong điều trị bức xạ điện áp MV, người ta thường xuyên xem xét sử
dụng lọc nêm. Lọc nêm này có ảnh hưởng đến sự phân bố đồng liều như thế
nào và góc của lọc nêm có ý nghĩa gì?
-Lọc nêm làm biến dạng các đường đồng liều cơ bản -> hiệu chỉnh năng
lượng chùm tia theo hướng mong muốn
-Góc nghiêng của lọc nêm quyết định góc nghiêng của đường đồng liều. Do
nó được xác định bằng góc của đường tiếp tuyến với đường cong đồng liều
50% và đường vuông góc với trục chùm tia.
Câu 22: Bộ lọc phẳng chùm tia là một thành phần cần thiết của một máy gia tốc
tuyến tính. Giải thích tại sao và miêu tả một phương pháp đánh giá mức độ hiệu
quả của nó?
-Chùm tia X được tạo ra có năng nượng phân bố không đều, năng lượng tia X
tập chung ở khu vực trục chùm tia và giảm dần ở hai bên. Để làm phẳng
chùm tia ta phải sử dụng bộ lọc phẳng chùm tia.
-Phương pháp đánh giá độ hiệu quả của bộ lọc phẳng là sử dụng buồng ion
hóa. Buồng ion hóa được đặt ngay sau bộ lọc phẳng chùm tia. Cấu tạo: các
tấm nhôm mỏng hình tròn, được chia thành các cung để lấy mẫu các vùng
khác nhau của trường bức xạ -> so sánh. Buồng ion hóa giúp giám sát năng
lượng chùm tia, độ bằng phẳng cũng như tính đối xứng của chùm và suất
liều.
Câu 23:
Câu 24:
Câu 25: Định nghĩa vùng bán dạ trong máy gia tốc tuyến tính và máy Co-60?
Nguyên nhân nào gây nên vùng bán dạ và cách khắc phục như nào?
-Vùng bán dạ là sự suy giảm liều ở phía biên của chùm tia (liều suy giảm 20
– 80% so với ở tâm)
-Nguyên nhân: Kích thước của nguồn; khoảng cách từ nguồn – collimator; sự
truyền qua collimator
-Cách khắc phục: giảm kích thước nguồn; tăng khoảng cách từ nguồn –
collimator; giảm bề dày collimator
Câu 26: Khi tiến hành xạ trị cho bệnh nhân, người ta phải căn cứ vào các tiêu
chí nào để lựa chọn chùm tia điều trị? Hãy giải thích?
Các tiêu chí:
-Loại ung thư
-Kích thước khối u
-Vị trí của khối u trong cơ thể
-Quãng đường đi của tia xạ trong cơ thể.
-Sức khỏe tổng quát của bệnh nhân và tiền sử y tế
-Bệnh nhân có đang điều trị một loại ung thư khác không
-Tuổi or các điều kiện y tế khác
Câu 28: Có mấy phương pháp điều trị bằng bức xạ ion hóa? Hãy phân biệt
các phương pháp này?
1 Tia Genz + xạ trị với chùm tia X mềm: 10 - 20kVp
+ Tia X biên
+ năng lượng quá thấp, khả năng đâm xuyên
thấp
+ Điều trị bệnh da liễu
2 Xạ trị bề mặt
(Superfical)
+ Chùm tia X: 50 – 150kVp
+ Khoảng cách từ nguồn tới da là 20cm
+ Điều trị tổn thương da
3 Xạ trị tiếp xúc + Chùm tia X: 40 – 50kVp
+ SSD từ 1.5 – 5cm
+
4 Xạ trị trực áp + 150 –500kVp
+ Điều trị sâu hơn
+ SSD = 50cm
5 Xạ trị siêu cao áp + 500 – 1000kVp
+ SSD = 80cm
+ Máy Co-60
Câu 29: Tại sao cần quá trình mô phỏng khi điều trị cho bệnh nhân bằng máy
gia tốc tuyến tính? Người lta thực hiện mô phỏng điều trị bằng cách nào?
Mô phỏng: định dạng, xác định chùm; xác định đường bao ngoài; hiển thị chùm ảo
-Xác định kích thước thực của bệnh nhân dựa trên phim X quang
-Khoảng cách từ khối u tới mặt da
-Vị trí các chùm tia trên da bệnh nhân
-Hướng đi của tia trung tâm
-Khoảng cách từ tâm u đến tâm trường chiếu trên da bệnh nhân
Thực hiện mô phỏng:
-Thiết bị: X quang chuẩn đoán, máy CT,…
-Chẩn đoán bệnh -> Xác định cơ quan và thể tích bia -> Chọn chùm tia ->
Tính toán liều -> Định dạng chùm -> mô phỏng -> mô tả và tạo mô sinh học
Câu 30: Nhiệm vụ của thiết bị theo dõi trong máy GTTT là gì? Tại sao trong
máy Co-60 không sử dụng thiết bị này?
Nhiệm vụ buồng ion hóa:
-Theo dõi liều theo đơn vị MU, giám sát năng lượng chùm tia, độ bằng
phẳng, tính đối xứng của chùm và suất liều
Máy Co-60 sử dụng đồng vị phóng xạ, là nguồn cố định nên không cần thiết bị
theo dõi
Câu 38: Tại sao một số loại xạ trị cần được đưa vào dưới nhiều liều nhỏ?
Phương pháp này được gọi là chiếu phân đoạn:
-Tế bào lành có thời gian phục hồi
-Tế bào ung thư bị tiêu diệt dần
Câu 31: Trình bày nguyên lý gia tốc thẳng
Các ống có chiều dài tăng dần, cách nhau một đoạn không đổi.