199
Bài 55
GÃY CỘT SỐNG
MỤC TIÊU
1. Trình bày được các nguyên nhân gãy cột sống
2. Trình bày được triệu chứng lâm sàng gãy cột sống
3. Trình bày được phương pháp sơ cứu ban đầu ở tuyến y tế cơ sở với bệnh
nhân gãy cột sống
NỘI DUNG
Gãy cột sống là một cấp cứu ngoại khoa, chiếm tỷ lệ 3 - 4% trong tổng số các
loại gãy xương. Sơ cứu ban đầu sớm, đúng là một việc quan trọng giúp cho điều trị tốt,
làm giảm tỷ lệ tử vong và di chứng cho người bệnh.
1. Nguyên nhân
1.1. Nguyên nhân trực tiếp: Do tác nhân đập trực tiếp vào cột sống: Gỗ đè, cây đổ,
sập nhà, tường đổ v.v.
1.2. Nguyên nhân gián tiếp: Ngã ngồi gây nên lún và gãy cột sống.
1.3. Nguyên nhân bệnh lý: Lao cột sống, sau cơn co cứng của uốn ván (ít gặp).
2. Giải phẫu và sinh lý bệnh
Hình 55.1. Gãy vững Hình 55.2. Gãy không vững
(kèm trật khớp)
2.1. Sinh lý bệnh
Cột sống đã tạo nên trục của bộ xương che chở cho tuỷ sống. Đầu thân cử động
được là nhờ có các đĩa sống. Cột sống có 2 đoạn đóng vai trò bản lề:
- Bản lề giữa cột sống cổ và lưng.
- Bản lề giữa cột sống lưng và thắt lưng.
Hai vùng này di động nhiều. Đây là điểm yếu của cột sống lưng. Khi bị chấn
thương phần lớn sức mạnh dồn vào đó nên dễ bị gãy hơn các điểm khác.
- Tuỷ sống có 2 đoạn phình to, đoạn ở cột sống cổ và lưng. Hai nơi này phát
nguyên ra các dây thần kinh đi tứ chi. Khi gãy cột sống có ảnh hưởng đến tuỷ sống sẽ
gây hiện tượng liệt chi. Tuỳ theo từng vị trí của tổn thương mà có thể bị liệt cả 2 chi
dưới hoặc tứ chi.
2.2. Giải phẫu bệnh
Đa số gãy ở thân đốt, đường gãy chạy từ trên xuống dưới và từ sau ra trước của
đốt sống cho nên đoạn trên chệch ra trước, đoạn dưới chệch ra sau làm cho cột sống bị
cong và tuỷ sống bị đè ép hoặc bị đứt.
Các thể gãy xương sống:
