
-Tæì 80 200oC : austenit dæ chæa chuyãøn biãún. Luïc naìy trong maïctenxit coï sæû táûp
trung caï ûi vaì tiãút ra dæåïi daûng caïc bêt
yc bon la
H
coï cäng thæïc FexC (x tæì 2,0 2,4) åí
daûng táúm moíng vaì ráút phán taïn. Læåüng caïc bon trong mactenxit giaím tæì úng
coìn 0,25% 0,40% vaì tyí säú c/a giaím âi. Caïc bêt y 0,80% xuä
y
H
chæa coï kiãøu maûng riãng, noï phaíi
täön taûi trong kiãøu maûng cuía mactenxit. Häùn håüp gäm caïc bêt ö
H
vaì maïtenxit ngheìo caïc
bon goüi laì mactenxit ram.
Fe
D
(C) 0,80 o>Fe
D
(C) 0,25-0,40 + Fe2y2,4C@uäúi giai âoaûn naìy täú chæïc cuía theïp laì maïctenxit ram vaì austenit dæ.
b-Giai âoaûn II : (200 260oC)
rong giai âoaûn naìy caïc bon váùn tiãúp tuûc tiãút ra khoíi maïctenxit laìm cho dung dëch
ràõn chè coìn 0,15 0,20%C. Bãn caûnh âoï coï quaï trçnh austenit dæ chuyãøn biãún thaình
maïctenxit ram
F
CyTye
J
(C)0,80 o>Fe
D
(C)0,15 y 0,20 + Fe2y 2,4C@ Cuäúi giai âoaûn naìy theïp täi coï täø chæïc laì macïtenxit ram
-Giai âoaûn III : (260 400oC)
Trong giai âoaûn naìy caí hai pha cuía maïctenxit ram âãöu chuyãøn biãún :
-Táút caí caïc bon quaï baîo hoaì âæåüc tiãút ra khoíi mactenxit âäü chênh phæång c/a = 1
aì maïctenxit ngheìo caïc bon tråí thaình pherit.
-Caïc bêt
Hìçnh 4.16 -Täø chæïc tãú vi cuía mactenxit ram
cyv
H
åí daûng táúm moíng biãún thaình xãmentit åí daûng haût. Så âäö cuía hai quaï
çnh naìy nhæ sau : tr
Fe
D
(C)0,15 20 o Fe
y
D
+Fe3C haût
Fe2y2,4CFe
3C haût
Cuäúi giai âoaûn naìy täø chæïc cuía theïp täi laì häùn håüp phe rit vaì xãmentit åí daûng haût ráút
hoí mën, khäng nhçn tháúy âæåüc dæåïi kênh hiãøn vi quang hoüc goüi laì troxtit ram
on
101
Giáo trình hình thành tổng hợp nghiên cứu kỹ thuật tổ
chức tế vi của mactenxit ram

Hìçnh 4.1
7
-Täø chæïc tãú vi cuía träxtit ram
d-Giai âoaûn IV : (>400oC)
Tiãúp tuûc nung lãn cao hån 400oC trong theïp täi khäng coï chuyãøn biãún pha gç måïi
aì chè coï quaï trçnh låïn lãn cuía caïc haût xãmentit.
åí nhiãût âäü 500 600oC täø chæïc laì häùn håüp pherit vaì xãmentit daûng haût khaï phán taïn,
áùn chæa nhçn tháúy âæåüc dæåïi kinh hiãøn vi quang hoüc, goüi laì xoocbit ram
ngáön A1 (727oC), luïc naìy haût xãmentit âaî khaï låïn coï thãø nhçn
hiãøn vi quang hoüc, häùn håüp âoï goüi laì peïclit haût.
myv
Hìçnh 4.18- Täø chæïc tãú vi cuía xoocbit ram
Nãúu tiãúp tuûc nung lã
tháúy âæåüc bàòng kênh
4.3.UÍ VAÌ THÆÅÌNG HOÏA THEÏP :
4.3.1.UÍ theïp :
1-Âënh nghéa :
102

UÍ theïp laì phæång phaïp nung noïng theïp âãún nhiãût âäü nháút âënh, giæî nhiãût vaì laìm
nguäüi cháûm cuìng loì âãø nháûn âæåüc täø chæïc äøn âënh (gáön våïi täø chæïc cán bàòng) coï âäü bãön
âäü cæïng tháúp nháút vaì âäü deío cao.
2-Muûc âêch :
UÍ nhàòm caïc muûc âêch sau âáy :
a-Giam âäü cæïng cuía theïp âãø dãù gia cäng càõt goüt.í
n æïng suáút bãn trong do gia cäng càõt vaì biãún daûng.
ång phaïp uí :
:
b-Laìm tàng âäü deío âãø dãù tiãún haình biãún daûng nguäüi.
c-Laìm giaím hay khæí boí hoaìn toaì
d-Laìm âäöng âãöu thaình pháön hoïa hoüc trãn váût âuïc bë thiãn têch.
e-Laìm nhoí haût theïp.
3-Caïc phæ
a-UÍ tháúp (uínon)
Laì phæång phaïp uí tiãún haình åí nhiãût âäü tæì 200
y
6000C våïi muûc âêch laì giaím hay
khæí boí æïng suáút bãn trong åí váût âuïc hay saín pháøm qua gia cäng cå khê (càõt goüt, dáûp
2nguäüi). Nãúu nhiãût âäü uí chè tæì 00 y300oC seî khæí mäüt pháön æïng suáút bãn trong (laìm
khæí boí hoaìn toaìn æïng suáút bãn trong.
ïy
cuía theïp. Âäúi
í laì
haïp naìy laìm giaím âäü cæïng vaì laìm thay âäøi kêch thæåïc haût.
hæ khäng sæí duûng næîa vç dãù laìm haût låïn do kãút
í nung noïng theïp âãún traûng thaïi hoaìn toaìn laì austenit, åí nhiãût âäü
Tuí = Ac3 + (30 50oC)
uía uí hoaìn toaìn laì :
boí
giaím båït), nãúu tæì 450 y 600oC thç seî
Cäng duûng : duìng cho caïc váût âuïc låïn nhæ thán ma càõt goüt, xeïc màng sau khi maìi,
loì xo sau khi uäún nguäüi...Phæång phaïp naìy khäng laìm thay âäøi âäü cæïng
våïi gang âäü cæïng coï thãø giaím mäüt êt do quaï trçnh graphêt hoïa.
b-UÍ kãút tinh laûi :
Laì phæång phaïp uí tiãún haình åí nhiãût âäü kãút tinh laûi (våïi theïp caïc bon nhiãût âäü u
600 y7000C). Phæång p
Cäng duûng : duìng cho caïc theïp qua biãún daûng nguäüi, bë biãún cæïng âãø khäi phuûc laûi
cå tênh nhæ træoïc khi biãún daûng.
Ngaìy nay phæång phaïp naìy háöun
tinh laûi láön thæï hai. Âãø âaût âæåüc muûc âêch naìy ta duìng caïc phæång phaïp uí coï chuyãøn
biãún pha.
c-UÍ hoaìn toaìn :
Laì phæång phaïpu
cao hån Ac3. Nhiãût âäü uí tênh theo cäng thæïc :
y Muûc âêch c
-Laìm nhoí haût theïp : do nung cao hån Ac3 tæì 30 y 50oC nãn haût austenit váùn coìn
nhoí, do âoï khi laìm nguäüi seî nhánû âæåüc täø chæïc pherit - peïclit coï haût nhoí.
-Laìm giaím âäü cæïng vaì tàng âäü deío âãø dáûp nguäüi vaì càõt goüt.
Cäng duûng : duìng cho theïp træåïc cuìng têch våïi læåüng caïc bon tæì : 0,30 y 0,65%.
Sau khi uí hoaìn toaìn ta nháûn âæåüc täø chæïc pherit - peïc lit, trong âoï peïclêtåí daûng táúm.
toaìn : d-UÍ khäng hoaìn
Laì phæång phaïp uí nung noïng theïp âãún nhiãût âäü cao hån Ac1 vaì nhoí hån Accm tæïc laì
traûng khäng hoaìn toaìn laì austenit. Nhiãût âäü uí tênh theo cäng thæïc :
T
uí = Ac1 + (30 y 50oC)
103

Täø chæïc taûo thaình sau khi uí khäng hoaìn toaìn laì peclit haût chæï khäng phaíi laì peclit
táúm. Do nhiãût âäü uí tháúp hån Accm nãn austenit chæa âäöng âãöu hoïa thaình pháön hay coìn
mäüt êt xãmentit cuía peclit chæa chuyãøn biãún hãút hay caïc pháön tæí xãmentit hai nãn dãù
duìng cho theïp coï haìm læåüng caïc bon 0,70% maì chuí yãúu laì theïp sau
ía uí khäng hoaìn toaìn, nhiãût âäü dao âäüng mäüt caïch tuáön
daìng taûo ra peclit haût.
Cäng duûng : tcuìng têch.
e-UÍ cáöu hoïa :
Âáy laì mäüt daûng âàûc biãûtcu
hoaìn quanh Ac1, nung noïng lãn âãún nhiãût âäü 750 y 7600C giæî nhiãût khoaíng nàm phuït,
sau âoï laìm nguäüi xuäúng 650 y 6600C giæî nhiãût khoaíng nàm phuït... Cæïláûp âi láûp laûi nhæ
quaï trçnh cáöu hoïa xãmentit nãn nháûn âæåüc hoaìn toaìn laì peclit haût.
ûy âäü cæïng coìn khaï cao, khäng càõt goüt âæåüc. Luïc
î nhiãût xong laìm nguäüi xuäúng tháúp
âæåüc täø chæïc peclit
aình pháön
ì phæång phaïp nhiãût luyãûn gäöm coï nung noïng theïp âãún traûng thaïi hoaìn
saìn xæåíng. Täø
hæïc nháûn âæåüc khi thæåìng hoïa tæång tæû nhæ khi uí nhæng âäü cæïng cao hån mäüt êt vaì haût
hoí mën hån do täúc âäü nguäüi låïn hån.
Tthæåììng hoïa = Ac3hay Accm + (30
váûy nhiãöu láön taûora
Säú læåüng chu trçnh phuû thuäüc vaìo kêch thæåïc chi tiãút vaì mæïc âäü cáöu hoïa.
f-UÍ âàóng nhiãût :
Âäúi våïi theïp håüp kim cao do austenit quaï nguäüi coï tênh äøn âënh quaï låïn nãn laìm
nguäüi cháûm cuìng loì khäng nháûn âæåüc täø chæïc peclit âäöng nháút maì coï thãø laì peclit -
xoocbit, xoocbit, xoocbit-trästit... vç vá
naìy ta duìng phæång phaïp uí âàóng nhiãût. Sau khi giæ
hån Ac1khoaíng 500C vaì tiãún haình laìm nguäüi âàóng nhiãût taûi âoï trong mäüt thåìi gian nháút
âënh ( xaïc âënh theo giaín âäö T-T-T cuía theïp). Phæång phaïp naìy nháûn
âäöng nháút.
Cäng duûng : duìng cho theïp håüp kim âãø ruït ngàõn thåìi gian uí.
g-UÍ khuãúch taïn :
Laì phæång phaïp uí nung noïng theïp âãún nhiãût âäü ráút cao tæì 1100 y1500C våïi thåìi
gian giæî ngiãût ráút daìi tæì 10 y15h âãø tàng khaï nàng khuãúch taïn laìm âäöng âãöuth
hoïa hoüc trong caïc vuìng cuía haût.
Cäng duûng : duìng cho váût âuïc theïp håüp kim cao bë thiãn têch. Sau uí khuãúch taïn haût
ráút to nãn phaíi tiãún haình uí thæåìng hay caïn noïng âãø laìm nhoí haût theïp.
4.3.2.Thæåìng hoïa :
Thæåìng hoïala
toaìn laì austenit giæî nhiãût vaì laìm nguäüi ngoaìi khäng khê ténh.
Thäng thæåìng sau khi giæî nhiãût xong láúy chi tiãút ra vaì laìm nguäüi trãn
c
n
y
500C)
Cäng duûng : Do täø chæïc nháûn âæåüc gáön våïi traûng thaïi cán bàòng nãn thæåìng hoïa coï
äng duûng tæång tæû nhæ uí, tuy nhiãn noï cuîng coï mäüt säú âiãøm khaïc :
-Âaût âæåüc âäü cæïng thêch håüp âãø gia cäng càõt cho theïp caïc bon tháúp 0,25%C. Våïi
eïp naìy nãúu uí âäü cæïng quaï tháúp phoi seî ráút deío khoï gaîy, khoï càõt goüt.
-Laìm nhoí xãmentit chuáøn bë cho nhiãût luyãûn kãút thuïc. Khi thæåìng hoïa seî taûo ra täø
hæïc peclit phán taïn hay xoocbit trong âoï kêch thæåïc cuía xãmentit nhoí mën nãn khi
ung noïng nháûn âæåüc austenit nhoí mën. Muûc âêch naìy thæåìng aïp duûng khi täi.
cdth
c
n
104

-Phaï læåïi xãmentit hai cuía theïp sau cuìng têch. Trong theïp sau cuìng têch xãmentit
ai thæåìng åí daûng læåïi ráút cæïng vaì gioìn. Vç váûy khi gia cäng càõt goüt khoï nháûn âæåüc bãö
àût nhàôn boïng cao. Khi thæåìng hoïa do laìm nguäüi nhanh hån uí nãn xãmentit khäng këp
ãút ra åí daûng læåïïi næîa.
.4.TÄI THEÏP :
Trong táút caí caïc nguyãn cäng nhiãût luyãûn täi theïp laì phæång phaïp quan troüng nháút
0 50
0C)
hi täi laì maïctenxit vaì austenit dæ. Do váûy âäü cæïng cuía theïp âaût âæåüc giaï trë
âæåüc maïctenxit
h
m
ti
4
vç noï taûo ra cho chi tiãút âäü bãön, âäü cæïng vaì tênh chäúng maìi moìn cao nháút.
H
çnh 4.19 -
K
hoaíng nhiãût âä uí,thæåìng hoaï vaì täi cho theïp cac bon
4.4.1.Âënh nghéa vaì muûcâêch
1-Âënh nghéa :
Täi theïp laì phæång phaïp nhiãût luyãûn gäöm coï : nung noïng theïp âãún nhiãût âäü cao hån
nhiãût âäü tåïi haûn (>Ac1) laìm xuáút hiãûn täø chæïc austenit, giæî nhiãût räöi laìm nguäüi nhanh låïn
hån täúc âäü nguäüi tåïi haûn âãø nháûn âæåüc täø chæïc khäng cán bàòng coï âäü cæïng cao.
2-Muûc âêch :
a-Náng cao âäü cæïng vaì tênh chäúng maìi moìn cho chi tiãút (sau khi âaî tiãún haình ram)
b-Náng cao âäü bãön vaì khaí nàng chëu taíi cho chi tiãút maïy.
4.4.2.Phæång phaïp choün nhiãût âäü täi theïp :
1-Âäúi våïi theïp træoïc cuìng têch :
T
täi = Ac3+(3 y Våïi nhiãût âäü täi nhæ trãn ta nháûn âæåüc täø chæïc åí nhiãût âäü nung laì austenit âäöng
nháút, sau k
cao nháút.
Nãúu choün nhiãût âäü täi tháúp hån Ac3thç taûi nhiãût âäü nung ta nháûn âæåüc täø chæïc laì
austenit vaì pherêt váùn coìn, chæa hoìa tan hãút. Do váûy sau khi täi ta nháûn
+ austenit dæ + pherit. Pherit laì mäüt pha mãöm laìm cho âäü cæïng cuía theïp bë giaím âi vaì
taûo ra caïc âiãøm mãöm laìm xáúu cå tênh cuía noï.
105

