NGUYÊN LI U S N XU T XÀ PHÒNGỆ Ả Ấ
CÁC NGUYÊN LI U H U CỆ Ữ Ơ
1.D u m đ ng v t:ầ ỡ ộ ậ
D u m đ ng v t ph bi n nh t là m bò, m c u, m l n, dâu cá…ầ ỡ ộ ậ ổ ế ấ ỡ ỡ ừ ỡ ợ
M bò và m c u th ng g m các tristearin, tripalmitin và 40-60% triolein.ỡ ỡ ừ ươ ồ
Nhi t đ nóng ch y kho ng 45-50ệ ộ ả ả 0C (m bò) và 45-55ỡ0C (m c u), ch s iotỡ ừ ỉ ố
t 35 đ n 46, ch s xà phòng t 193 đ n 198, t tr ng là 0,86 100ừ ế ỉ ố ừ ế ỷ ọ ở 0C,
đ ng l ng xà phòng hóa 285-287.ươ ượ
D u cá th ng ch a các triglixerit c a axit oleic, stearic, physotolic và cóầ ườ ứ ủ
mùi tanh c a trimetilamin. Ch s iot 100-110, ch s xà phòng 200, đ ngủ ỉ ố ỉ ố ươ
l ng xà phòng hóa 280-330.ượ
Ngoài ra đ n u xà phòng ng i ta còn có th dùng b t c m t lo i mể ấ ườ ể ấ ứ ộ ạ ỡ
đ ng v t nào khác nh m ng a, m trâu, các lo i m u ph th i c a côngộ ậ ư ỡ ự ỡ ạ ẫ ế ả ủ
nghi p th c ph m (c a các súc v t ch t do d ch b nh, vì quá trình x lý nhi tệ ự ẩ ủ ậ ế ị ệ ử ệ
s làm ch t m i vi trùng gây b nh)ẽ ế ọ ệ
M đ ng v t là nguyên li u r t t t trong công nghi p xà phòng, nh m t oỡ ộ ậ ệ ấ ố ệ ằ ạ
cho s n ph m m t đ c ng mong mu n; xà phòng t t th ng dùng ph i h pả ẩ ộ ộ ứ ố ố ườ ố ợ
c d u m đ ng v t và th c v t.ả ầ ỡ ộ ậ ự ậ
2. D u th c v t:ầ ự ậ
B t c d u th c nào cũng có th dùng đ n u xà phòng, t các lo i d uấ ứ ầ ự ể ể ấ ừ ạ ầ
không khô nh d u d a, d u s , d u ve, d u d c, d u h t bông, d u h ngư ầ ừ ầ ở ầ ầ ọ ầ ạ ầ ướ
d ng, d u l c, d u v ng, d u cám đ n các lo i d u n a khô nh d u h tươ ầ ạ ầ ừ ầ ế ạ ầ ử ư ầ ạ
cao su, d u khô nh d u lanh, d u tr u, d u lai…Tuy nhiên, trong th c t , ítầ ư ầ ầ ẩ ầ ự ế
khi ng i ta dùng các lo i d u khô đ n u xà phòng vì 2 lý do: d u khô làườ ạ ầ ể ấ ầ
nguyên li u quý và hi m dùng trong ngành s n xu t s n, m c in và trong d uệ ế ả ấ ơ ự ầ
khô, hàm l ng các axit béo không no cao (linoleic và linolenic) d b oxy hóaượ ễ ị
trong quá trình ch bi n và b o qu n khi n s n ph m có mùi hôi, khét nhế ế ả ả ế ả ẩ ả
h ng đ n ch t l ng xà phòng.ưở ế ấ ượ
Các lo i d u th ng dùng trong công nghi p xà phòng nh t là:ạ ầ ườ ệ ấ
D u d a ép t cùi d a (coco nucifera),d u d a có t tr ng 0,86-0,90 ầ ừ ừ ừ ầ ừ ỷ ọ ở
150C, nhi t đ nong ch y 23-26ệ ộ ả 0C, ch s xà phòng 250-260, đ ng l ng xàỉ ố ươ ượ
phòng hóa 216-225, ch s iot 8-9, ch t không xà phòng hóa 0,1-0,3%, g mỉ ố ấ ồ
sterol, tokopherol và squalen. Thành ph n các axit béo trong d u d a nh sau:ầ ầ ừ ư
Caproic 0,5% Palmitoleic 0,2%
Caprilic 8,0% Oleic 6,0%
Capric 7,0% Linoleic 2,3%
Lauric 18,0% Palmitic 9,0%
Miristic 17,0% Stearic 2,0%
Cùi d a ph i khô ch a t i 65% d u. Xà phòng n u b ng d u d a có s cừ ơ ứ ớ ầ ấ ằ ầ ừ ứ
t y gi t và lên b t t t nh t vì có hàm l ng lauric, mirictic cao (nh ng ch tẩ ặ ọ ố ấ ượ ữ ấ
t o b t có g c ankil g m 11-13 nguyên t C có kh năng t y gi t và t o b tạ ọ ố ồ ử ả ẩ ặ ạ ọ
cao nh t).ấ
D u c l y t cây c (Flaesis guineenis), tr ng nhi u châu Á, châu Phiầ ọ ấ ừ ọ ồ ề ở
và M La Tinh, trong đó riêng Malayxia chi m 40% t ng s n l ng th gi i.ỹ ế ổ ả ượ ế ớ
D u c ép t cùi và nhân c a qu c .ầ ọ ừ ủ ả ọ
Thành ph n các axit béo có trong d u c nh sau:ầ ầ ọ ư
D u nhân cầ ọ D u cùi cầ ọ
Caprilic 3% -
Capric 4% -
Lauric 52% -
Miristic 17% 1%
Palmitic 8% 48%
Stearic 2% 4%
Oleic 13% 38%
Lionleic 1% 9%
Ch s ỉ ố iot 16-23% 44-58%
Ch s xà phòngỉ ố 241-255% 196-205%
Ch t không xàấ
phòng hóa
0,1% 0,8%
T tr ng 15ỷ ọ ở 0C 0,02 0,87
D u nhân c th ng dùng đ ăn ho c là b nhân t o, còn dàu cùi c dùngầ ọ ườ ể ặ ơ ạ ọ
đ n u xà phòng vì hàm l ng axits t do khá l n (15-25%)ể ấ ượ ự ớ
D u d c l y t qu c a cây d c (Garcia tonkinensis) m c các t nh mi nầ ọ ấ ừ ả ủ ọ ọ ở ỉ ề
b c n c ta nh Hoàng Liên S n, Vĩnh phú, Hà S n Bình. Qu d c dùng đắ ướ ư ơ ơ ả ọ ể
n u canh, h t ép l y d u n u xà phòng, khô d u đ bón ru ng. Thành ph nấ ạ ấ ầ ấ ầ ể ộ ầ
ch y u c a d u d c là triglixeric c a axit oleic.ủ ế ủ ầ ọ ủ
D u l c l y t nhân l c (Arachis hypogaea), t tr ng 15ầ ạ ấ ừ ạ ỷ ọ ở 0C là 0,92, chỉ
s xà phòng 185-193, ch s iot 83-95. Thành ph n các axit béo trong d u l cố ỉ ố ầ ầ ạ
là:
Palmitic 6,3% Stearic 4,9%
Oleic 60,6% Linoleic 21,6%
Gadoelic 3,3% Lignoseric 2,6%
Ch t không xà phòng hóa 0,1-1,0%ấ
D u l c th ng dùng đ ăn. Ng i ta ch t n d ng lo i kém ph m ch t,ầ ạ ườ ể ườ ỉ ậ ụ ạ ẩ ấ
d u c n thu h i đ n u xà phòng.ầ ặ ồ ể ấ
D u v ng ép t h t v ng (sesamum indicum), có t tr ng 15ầ ừ ừ ạ ừ ỷ ọ ở 0C là 0,92,
ch s xà phòng 188-193, ch s iot 103-115. Thành ph n các axit béo trongỉ ố ỉ ố ầ
d u v ng là:ầ ừ
Palmitic 8,0% Stearic 18,0%
Oleic 49,4% Gadoleic 2,0%
LInoleic 3,7%
D u cám ép t cám g o (Oryza sativa). Lo i t t dùng đ ăn, lo i d u c nầ ừ ạ ạ ố ể ạ ầ ặ
ho c kém ph m ch t dùng đ n u xà phòng. Thành ph n axit béo c a d uặ ẩ ấ ể ấ ầ ư ầ
cám nh sau:ư
Miristic 0,4-1,0% Palmitic 12-18%
Stearic 1-3% Oleic 48,2%
Linoleic 29,4%
Ch s xà phòng 180-195; ch s iot 91-110.ỉ ố ỉ ố
D u s l y t h t cây s (Camelia sasanqua Thunb, Thea sasanqua) m cầ ở ấ ừ ạ ở ọ
nhi u Trung Qu c, n Đ , Vi t Nam (Vĩnh Phúc, Bình Tr Thiên, Hà S nề ở ố Ấ ộ ệ ị ơ
Bình, Thanh Hóa). D u ch y u là triglixerit c a axit oleic (75-87%), ch s xàầ ủ ế ủ ỉ ố
phòng 190-195, ch s iot 85-90, lo i ch t l ng x u dùng đ n u xà phòng.ỉ ố ạ ấ ượ ấ ể ấ
D u h t cao su ép t h t cây cao su (Hevea brasilliensia). Nhân h t ch aầ ạ ừ ạ ạ ứ
40-45% d u. Thành ph n các axit béo trong d u g m:ầ ầ ầ ồ
Palmitic 9-12% Stearic 5-12%
Oleic 11,5-29,0% Linolenic 20-26%
Ch t không xà phòng hóa 183-190; ch s iot 136-145ấ ỉ ố
D u h t cao su thu c lo i d u n a khô, hi n đang đ c s d ng ch y uầ ạ ộ ạ ầ ử ệ ượ ử ụ ủ ế
làm s n d u và s n alkit. Tuy nhiên do ta có di n tích r ng cao su l n, nênơ ầ ơ ệ ừ ớ
n u khai thác tri t đ có th dành m t l ng d u h t cao su đ s n xu t xàế ệ ể ể ộ ượ ầ ạ ể ả ấ
phòng.
D u ve còn g i là d u th u d u, d u đu đ tía, l y t h t cây th u d uầ ọ ầ ầ ầ ầ ủ ấ ừ ạ ầ ầ
(Ricinus communis). T tr ng c a d u 15ỉ ọ ủ ầ ở 0C là 0,96, ch s xà phòng hóa 177-ỉ ố
187, ch s iot 83-86. Thành ph n các axit béo c a d u là: ỉ ố ầ ủ ầ
Stearic 2% Oleic 7%
Linoleic 4% Rixinoleic 87%
D u ve có nhi u công d ng. D u ve dehidrat hóa là lo i d u n a khô dùngầ ề ụ ầ ạ ầ ử
đ s n xu t s n, d u ve sunfon hóa làm ch t th m t cho công nghi pể ả ấ ơ ầ ấ ấ ướ ệ
nhu m và in hoa. Nhi t phân d u ve s thu đ c các s n ph m làm nghuyênộ ệ ầ ẽ ượ ả ẩ
li u s n xu t ch t d o và s i poliamit. Nó còn đ c pha ch thành d u phanhệ ả ấ ấ ẻ ợ ượ ế ầ
cho ô tô, máy kéo. Xà phòng t d u ve có tác d ng gi t r a t t.ừ ầ ụ ặ ử ố
D u đen ép t qu đen (thuocj chi Cleydiocarpenary Shaw, h Euphoribia-ầ ừ ả ọ
ceace), m c t p trung Hoàng Liên S n, S n La,Lai Châu, L ng S n. Tọ ậ ở ơ ơ ạ ơ ỷ