Ạ PHÒNG GIÁO D C VÀ ĐÀO T O BÌNH XUYÊN
Ứ Ạ Ụ ƯỜ NG THCS Đ O Đ C TR
ƯỚ
Ề Ị
Ẫ
Ậ
H
NG D N H C SINH GI I BÀI T P V Đ NH
Ậ
Ạ
CHUYÊN ĐỀ Ả Ọ Ố Ế
Ạ
LU T ÔM CHO ĐO N M CH N I TI P, SONG SONG ÔN THI L P 10Ớ
ươ ng Nam
ả ứ ụ
ơ ị ườ ạ ứ ễ Tác gi : Nguy n Ph Ch c v : Giáo viên Đ n v công tác: Tr ng THCS Đ o Đ c.
Bình Xuyên, tháng 11/2021
ả ễ ươ ề Nguy n Ph ng Nam. 1. Tác gi chuyên đ :
ứ ụ Giáo viên. 2. Ch c v :
ơ ị ứ ạ THCS Đ o Đ c – Bình Xuyên – Vĩnh Phúc. 3. Đ n v công tác:
ẫ ả ề ị ậ ậ ạ i bài t p v đ nh lu t ôm cho đo n
ố ế ọ ớ ạ 4. Tên chuyên đ :ề H ng d n h c sinh gi ướ m ch n i ti p, song song ôn thi l p 10.
ố ượ ọ ớ ớ ự ế ố ế ạ 8 ti t.ế 5. Đ i t ng h c sinh l p 9 ôn thi vào l p 10; d ki n s ti t d y:
ấ ượ ự ủ ơ ị ớ ọ ạ 6. Th c tr ng ch t l ng thi vào l p 10 c a đ n v năm h c 2020 – 2021.
ế 6.1. Lý do vi ề t chuyên đ .
ọ ồ
ấ ẫ
ố
ọ ọ ệ ướ ụ ủ ươ ng trình giáo d c c a các c p theo h ị ờ ế ợ ụ ướ ỉ
ọ ạ
ộ ưở ủ ụ ộ
ạ ộ ọ
ự ệ
ự ứ ụ ố ớ
ợ
ọ ễ ệ ộ ố ộ ộ i m t s n i dung m t cách h p lý h n, t o c ậ ụ ọ ẫ ướ ng d n h c sinh v n d ng làm bài t p ư ự ả ế ớ ọ c đây v i h c sinh trung bình y u ch a t gi
ụ ự Năm h c 20212022 là năm h c th c hi n m c tiêu kép bao g mhoàn ọ ụ ệ ng d n nhi m v năm h c thành ch ặ ớ ượ ư ồ c u tiên đ t đ ng th i k t h p v i công tác phòng ch ng d ch Covid19 đ ề ẫ ộ ừ ầ ầ đ u năm h c B giáo d c đã có h lên hàng đ u. Ngay t ng d n đi u ch nh ậ ấ ộ n i dung d y h c c p THCS môn V t lí đi kèm công văn 4040/BGDĐT ở ng B GDĐT; S giáo d c và GDTrH ngày 16 tháng 9 năm 2021 c a B tr ẫ ố ướ ng d n các phòng đào t o đã xây d ng n i dung c t lõi các môn h c và h ộ ữ ọ ạ ươ ả ng trình môn h c và d y h c nh ng n i giáo d c th c hi n tinh gi n ch ả ướ ị c. Đây là dung c t lõi ng phó v i tình hình d ch b nh đang di n ra trên c n ơ ắ ạ ơ ế ạ ơ ộ ể c h i đ giáo viên s p x p l ậ ở ộ ờ ộ ể m t h i đ giáo viên có th i gian h ế ướ ố ộ s n i dung khó mà tr i quy t c.ượ đ
ọ ố
ỏ ọ ấ ồ ưỡ ng h c sinh gi
ọ ọ ế ớ
ả ụ ụ ạ ồ ưỡ ụ ấ
ả ạ ố ớ ẩ ọ ể ự ẩ ọ
ể
c các nhà tr ườ ượ ố ậ
ươ ế ả ằ ớ ạ t tìm tòi ph
ầ ỉ ệ ọ ủ ừ
ườ ừ ọ ấ ệ ớ Đ i v i c p THCS thì ngoài nhi m v quan tr ng là nâng cao ch t ộ ạ ượ i, ph đ o h c sinh y u kém còn có m t ngđào t o b i d l ụ ế ứ ớ ệ nhi m v h t s c khó khăn khácđó là b i d ng h c sinh l p 9 ôn thi vào l p ớ ầ ẩ 10. Đó là s n ph m đ u ra đ i v i giáo d c c p THCS. Các em h c sinh l p 9 ể ế ấ ề ầ ph i đ t chu n yêu c u v ph m ch t và năng l c môn h c đ có th ti p ườ ụ ọ t c h c lên THPT. Có th nói ôn thi vào l p 10 luôn đ ng quan ụ ể ả ắ i pháp đ kh c ph c tình tr ng này. Mu n v y ng i giáo viên tâm và tìm gi ỉ ế ạ ng pháp nh m phát huy tính t d y mà còn ph i bi không ch bi ự ủ ỗ ọ tích c c c a h c sinh và tăng d n t l h c sinh đ vào THPT c a t ng nhà ng theo t ng năm h c. tr
ọ ượ ườ
ộ ọ ng đ ộ ố ộ ộ ớ ậ Đ i v i b môn V t lí, m t b môn th ủ ổ ợ
ề ả ọ
ự ậ tr
ệ
ậ ậ
ạ ộ ữ ậ
ổ ọ ộ ậ ả nhiên. Qua th c t ớ
ậ
ậ ặ ấ ưở ậ ệ ế ạ ặ
ấ ượ ồ
ư ớ
ề ậ ạ ọ ố ớ ộ c ch n là m t trong ba ằ ớ môn n m trong bài thi t h p vào l p 10 c a m t s năm. Các em h c sinh l p ộ ọ ừ ầ đ u năm h c ph i h c đ u các môn thu c các lĩnh v c KHTN và 9 ngay t ứ ơ ả ở ườ ấ ể ế ể KHXH đ có ki n th c c b n cho kì thi chuy n c p. Môn V t lí ng ế ứ ậ ậ ặ t là b c THCS, bài t p V t lí đóng vai trò h t s c quan ph thông đ c bi ộ ọ ạ ậ ọ ẫ ệ ướ ng d n h c sinh làm bài t p V t lí là m t ho t đ ng d y h c, tr ng, vi c h ể ệ ượ ọ ậ ệ m t công vi c khó khăn. Bài t p V t lí giúp h c sinh hi u nh ng hi n t ng ự ế ế ớ ự ậ ậ ơ ả ủ i t V t lí và các quy lu t c b n c a V t lí trong th gi ọ ậ ở ườ ạ ng THCS nói chung, môn V t lí l p 9 nói riêng h c tr gi ng d y V t lí ề ả ề i các bài t p V t lí, đi u sinh còn g p r t nhi u khó khăn, lúng túng khi gi ề ữ ọ ả t là nh ng em này nh h ng d y và h c. Đ c bi ng ít nhi u đ n ch t l ề ấ ượ ượ ọ c phân lu ng thi vào THPT. Nhìn chung v ch t l h c sinh sau khi đã đ ng ự ự ế ở ứ ề ạ m c trung bình y u,ch a th c s yêu đ i trà thi vào l p 10 có nhi u em là ế ấ thích môn h c, kĩ năng làm bài t p còn r t nhi u h n ch .
ố ế ệ Th c hi n k ho ch s 60/KHPGDĐT ngày 21 tháng 10 năm 2021 v
ấ ượ ự ớ
ả ề ậ
ủ ư ề ể ng tuy n sinh vào l p 10 và s phân ổ ợ h p vào THPT. Tôi đã tìm tòi, ọ ướ i bài
ớ ậ ạ ạ ự ạ ệ ổ ứ ộ ch c h i th o nâng cao ch t l vi c t ế t chuyên đ môn V t lí trong bài thi t công vi ả ẫ ề “H ng d n h c sinh gi ộ ứ nghiên c u đ a ra n i dung c a chuyên đ ố ế ậ ề ị t p v đ nh lu t ôm cho đo n m ch n i ti p, song song ôn thi l p 10”
ơ ọ ả ạ ị
ế ớ 6.2. Th c tr ng k t qu thi vào l p 10 c a đ n v năm h c 20192020 ậ (năm h c thi môn V t lí trong bài thi t ủ ổ ợ . h p)
ố ọ t nghi p THCS: 127 h c sinh
ị ể ứ ệ ế ế ọ ự ọ ổ ổ ố ọ ọ t (): 02 h c sinh chi m 1,7% và x p th 5/14
ườ tr
ế ế ế ọ ệ ố ọ + T ng s h c sinh t ự ố ọ + T ng s h c sinh đăng kí d thi vào THPT: 115 h c sinh + S h c sinh b đi m li ệ ng trong huy n. + S h c sinh b đi m y u kém (): 25 h c sinh chi m 21,7% và x p th ứ
8/14 tr ị ể ệ ng trong huy n.
ể ế ế ọ + S h c sinh đi m trên trung bình (): 80h c sinh chi m 69,6% và x p th ứ
ệ 5/14 tr
ố ọ ườ ố ọ ườ ố ọ ỏ ứ ế ế ọ ể i (): 62 h c sinh chi m 53,9% và x p th 3/14
ườ ng trong huy n. + S h c sinh đi m khá gi ệ ng trong huy n. tr
ệ ấ ậ ế ặ ư ạ ậ t đ c tr ng) các d ng bài t p
ệ ố ư ề ặ ạ 7. H th ng (phân lo i, d u hi u nh n bi ủ đ c tr ng c a chuyên đ
ạ ị ậ 1. D ng bài t p đ nh tính.
ị ậ ầ ọ ữ Bài t p đ nh tính là nh ng bài t p mà khi gi
ứ ạ ấ ủ ậ ậ ị t đ
ả ệ ủ ữ ự ậ ả i, h c sinh không c n th c ữ ả ử ụ ệ hi n các phép tính ph c t p mà ph i s d ng nh ng phép suy lu n lôgic trên ế ượ ậ ậ ệ ơ ở ể c c s hi u rõ b n ch t c a các khái ni m, đ nh lu t v t lí và nh n bi ợ ụ ể ườ ể ng h p c th . nh ng bi u hi n c a chúng trong các tr
ệ ề ặ ọ ầ Bài t p đ nh tính có t m quan tr ng đ c bi
ữ ả ậ ậ i đ
ứ ế ề
ở ộ ậ ậ ị
c b t đ u t ứ ọ ậ ủ ọ ế ị ậ t vì nhi u bài t p tính toán có ệ ệ ậ ị ể ả ượ c ph i thông qua nh ng bài t p đ nh tính....Vì v y vi c luy n th gi ề ộ ấ ứ ủ ọ ế ậ t p, đào sâu ki n th c và m r ng ki n th c c a h c sinh v m t v n đ nào ầ ượ ắ ầ ừ ả ạ đó c n đ bài t p đ nh tính. Đây là lo i bài t p có kh năng trau ạ ứ ồ d i ki n th c và t o h ng thú h c t p c a h c sinh.
ể ả ậ ả ị Đ gi i quy t đ
ỏ ọ c bài t p đ nh tính đòi h i h c sinh ph i phân tích đ ậ ậ ị
ệ ượ ị ậ ể ứ ạ ấ ủ ạ ạ ạ ậ ơ ị ượ ế ượ c ớ ả b n ch t c a các hi n t ng V t lí. V i các bài t p đ nh tính ta có th chia ra ả là hai lo i: Lo i bài t p đ nh tính đ n gi n và lo i bài t p đ nh tính ph c t p.
ậ ả ơ ị a. Bài t p đ nh tính đ n gi n:
ậ ả ụ ả ậ ơ Gi
ộ ậ ị ậ ệ ạ ị i bài t p đ nh tính đ n gi n h c sinh ch c n v n d ng m t hai khái c d ng bài t p này nên
ể ủ ệ ố ị ỉ ầ ọ ế ượ ể ả ọ i quy t đ ni m hay đ nh lu t đã h c là có th gi ậ ắ dùng đ c ng c , kh c sâu khái ni m hay đ nh lu t.
ứ ạ ậ ị b. Bài t p đ nh tính ph c t p:
ệ ậ ả
ố ớ ộ ỏ ọ ỗ ỏ
ứ ạ ậ ị i các bài t p này là Đ i v i các bài t p d ng đ nh tính ph c t p thì vi c gi ả ữ i m t chu i các câu h i đ nh tính. Nh ng câu h i này đòi h i h c sinh ph i ậ ậ ạ ỏ ị ộ ị ệ ậ ụ ấ ậ ộ ả gi ự d a vào vi c v n d ng m t đ nh lu t v t lí, m t tính ch t v t lí nào đó.
ậ ạ ị ượ 2. D ng bài t p đ nh l ng:
ậ ị ạ ậ ậ Bài t p đ nh l
ậ ượ ứ ụ ượ ộ ế ậ ệ ề ng là lo i bài t p v n d ng m t ho c nhi u khái ni m, ộ ớ c k t qu . V i bài t p thu c
ộ ố ạ ơ ả ề ể ặ ả ư ể ể ị đ nh lu t, công th c đ có th tính toán ra đ chuyên đ này có th chia thành m t s d ng c b n nh sau:
ở ệ ế ệ ườ ộ ệ ở
ị Xác đ nh c ươ ệ ng đ dòng đi n, hi u đi n th , đi n tr , đi n tr ạ ệ ố ế ạ ặ ạ D ng 1: ươ ng đ t ng trong đo n m ch n i ti p ho c song song.
ạ ặ
ệ ộ ệ ệ ở ở ắ Cho đo n m ch g m các đi n tr m c n i ti p ho c song song. Xác đ nh ở ệ
ạ ồ ế ố ườ : c ạ ế ạ ị ệ ng đ dòng đi n, hi u đi n th , đi n tr , đi n tr ạ còn l ố ế ệ ế ố t các y u t ộ m t trong các y u t ươ ươ t ng trong đo n m ch khi bi ng đ ế i.
ạ
ạ Đo n m ch ố ế n i ti p
ạ ạ Đo n m ch song song
ạ ỗ ợ ườ ạ ạ ệ ề ấ D ng 2: Đo n m ch h n h p t ở ng minh (nhi u nh t 3 đi n tr )
ạ ạ ạ
ệ ệ ớ ạ ố ệ ệ ớ ở ở ở ở
ồ Đo n m ch g m 2 đi n tr ế ố n i ti p và song song v i đi n tr th 3ứ ồ Đo n m ch g m 2 đi n tr ế song song và n i ti p v i đi n tr th 3ứ
ạ ế ạ ế D ng 3: ề D ng bài toán v ampe k và vôn k
ạ ề ế D ng bài toán v ampe k : Tìm s ch c a ampe k ho c cho bi ế ố ỉ t s ch
ố ỉ ủ ệ ở ủ ế ệ ệ ệ ặ ạ ế ặ ế ủ c a ampe k tìm hi u đi n th ho c đi n tr c a m ch đi n.
ề ế ế ặ ế ố D ng bài toán v vôn k : Tìm s ch c a vôn k ho c cho bi t s ch ỉ
ườ ở ủ ệ ệ ạ ộ ố ặ ỉ ủ ệ ế ng đ dòng đi n ho c đi n tr c a m ch đi n. ạ ủ c a vôn k tìm c
ươ ơ ả ể ả ư ặ ng pháp c b n, đ c tr ng đ gi ậ i các bài t p
ệ ố 8. H th ng các ph trong chuyên đ .ề
ứ ủ ạ ậ ị ị ượ ỏ 8.1 Hình th c c a d ng câu h i, bài t p đ nh tính và đ nh l ng
ỏ ắ ự ạ
ổ ợ ề ầ ớ ạ ệ (TNKQ d ng có 4 l a ch n – đây là d ng h p ph n thi
ọ ậ a. Câu h i, bài t p tr c nghi m: ề ậ bài t p trong đ thi vào THPT nhi u năm nay v i bài thi môn t môn V t lí)ậ
ầ ỗ ỏ ỳ
ọ ể ọ ộ ọ ầ ể ạ Cách làm: Tu vào m i lo i câu h i, sau khi đ c và hi u rõ đ u bài (ph n ẫ d n), HS ch n m t trong các cách sau đây đ ch n đáp án:
ứ Đ c l n l
ữ ỏ ế ộ ữ ụ
ọ ầ ượ ụ ể ọ ứ ượ ỏ ọ ấ ắ ậ ế ứ t các đáp án A, B, C, D sau đó căn c vào nh ng ki n th c ớ V t lí c th ch n đáp án đúng nh t: Áp d ng v i nh ng câu h i mà n i dung ắ ki n th c đ c h i h c sinh đã n m ch c.
ọ ầ ượ ử ụ Đ c l n l t các đáp án A, B, C, D sau đó s d ng ph
ườ ọ ươ ỏ ạ ừ ng pháp lo i tr ị ng áp d ng cho các câu h i mang tính đ nh
ượ ư ể ạ đ lo i ra đáp án không ch n: Th tính ta không tìm đ ụ ạ ễ ấ c đáp án đúng nh ng l i d th y đáp án sai.
ơ ở ề ự ả ằ D a trên c s đ bài, gi
ớ ấ ể ớ ờ ả i bài toán b ng cách nhanh nh t đ tìm ra đáp i thì ta i gi
ượ ườ ụ ọ ỏ ị án, sau đó so sánh v i đáp án đã cho xem đáp án nào trùng v i l ng áp d ng cho các câu h i có tính đ nh l ch n: Th ng.
L u ýư :
ụ ữ ỏ ừ ạ Chú ý đ n nh ng câu h i có c m t d ng “sai” ho c ặ “không đúng” vì
ầ ế ẫ ấ ễ r t d nh m l n.
ọ ế ẫ ầ ọ ạ i
ấ ư ể ế Khi đ c đáp án n u th y đáp án đúng v n c n đ c h t các đáp án còn l ư ầ ủ vì có th đáp án đó đúng nh ng ch a đ y đ .
ậ ự ậ ỏ b. Câu h i, bài t p t lu n:
ươ ướ ệ ấ ể ả i
ng pháp hi u qu nh t nên h ậ ươ ả ậ ằ Cách làm:Ph ầ bài t p ph n này là “Gi ả i bài t p b ng ph ọ ẫ ng d n cho h c sinh đ gi ng pháp phân tích”
ươ ể ọ Theo ph
ầ ạ ượ ấ ạ ượ ng pháp này thì xu t phát đi m là đ i l ng c n tìm. H c sinh ậ ữ ớ ế ạ ượ ng v t lí t có liên quan v i nh ng đ i l ư ng ch a bi
ả ph i tìm xem đ i l nào.
ạ ượ ế ầ ằ
ứ ữ ệ ữ ế ứ ế ủ ng c n tìm b ng công th c: N u 1 v c a công th c là ứ ấ t thì công th c y
ễ ể Bi u di n đ i l ồ ầ ạ ượ đ i l ng c n tìm còn v kia g m nh ng d ki n đã bi cho phép ta gi ế c bài toán. ả ượ i đ
ả ậ ị ị ượ ề ạ ạ i bài t p đ nh tính và đ nh l ố ng v đo n m ch n i ng pháp gi
ươ 8.2 Ph ế ti p, song song.
ươ ậ ị ị ượ 8.2.1 Ph ng pháp chung cho bài t p đ nh tính và đ nh l ng:
ớ ở ươ ắ ng đ
ầ ế ọ H c sinh c n nh và n m ch c khái ni m v đi n tr t ủ ệ ơ ồ ạ ươ ứ ủ ề ệ ệ ắ ế
ợ ườ ạ ạ ạ ỗ
ố ế ấ ạ ề ệ ng, vai ạ trò c a Vôn k và Ampe k trong s đ m ch đi n, các công th c c a đo n ạ m ch n i ti p, đo n m ch song song, đo n m ch có h n h p t ng minh có ở ụ ể nhi u nh t 3 đi n tr c th :
ở ươ ươ ệ a. Đi n tr t ng đ ng.
ệ ạ ộ ng đ ồ ng c a m t đo n m ch g m các đi n tr là đi n tr
Đi n tr t ể ở ươ ế ươ ạ ạ ớ ở ế ệ ệ
ệ ị ư ướ ệ ạ ạ ệ ủ ở ườ ạ có th thay th cho đo n m ch này sao cho v i cùng hi u đi n th thì c ng ẫ ạ ộ đ dòng đi n ch y qua đo n m ch v n có giá tr nh tr c.
ơ ồ ạ ủ ế ệ ế b. Vai trò c a Ampe k và Vôn k trong s đ m ch đi n.
ế ể ườ ộ
i ta dùng ampe k đ đo c ớ ụ ụ ầ ệ ng đ dòng đi n, ampe k th ớ ắ Ng c m c n i ti p v i d ng c c n đo ho c đ
ườ ắ ạ ượ ộ ế ệ ế ườ ng ặ ộ ế ố c m c n i ti p v i m t ụ ạ ế ườ ng đ dòng đi n ch y qua d ng t c
ắ ố ế ạ ố ế ượ đ ố ỉ ủ ạ đo n m ch. S ch c a ampe k cho bi ạ ụ c hay đo n m ch nó m c n i ti p.
ườ ế ể ệ Ng
ế ườ ạ
ượ ng đ ố ỉ ủ ạ ạ ặ ế ữ ụ ầ ệ ế ố ạ ụ ệ ặ ắ ệ ế i ta dùng vôn k đ đo hi u đi n th , vôn k th c m c ớ ụ ớ song song v i d ng c c n đo ho c song song v i đo n m ch. S ch c a vôn ầ ụ ế t s đo hi u đi n th gi a hai đ u d ng c đó ho c đo n m ch đó. k cho bi
ậ
ậ ủ ấ ậ ằ ệ ệ ắ
ở ủ ấ ả t c các bài t p c a cu n sách bài t p V t lí 9, đi n tr c a ở ủ ố c coi là b ng 0; còn đi n tr c a ớ ế ố L u ý:ư Trong t ỏ ượ ế ampe k , dây n i, công t c K r t nh đ vôn k vô cùng l n.
ố ế ạ ạ o n m ch n i ti p. c. Đ
ở ắ ố ế ệ ạ ạ ồ Trong đo n m ch g m hai đi n tr m c n i ti p:
ị ư ườ ộ ạ ọ ệ + C ng đ dòng đi n có giá tr nh nhau t ể i m i đi m: I = I
1 = I2
ệ ế ữ ệ ệ ệ ằ ạ ổ
+ Hi u đi n th gi a hai đ u đo n m ch b ng t ng hi u đi n th gi a ầ ầ ầ ệ ỗ ế ữ ở hai đ u m i đi n tr thành ph n:U = U ạ 1 + U2
ươ ố ế ủ ệ ằ ạ ạ ổ ệ + Đi n tr t ng c a đo n m ch n i ti p b ng t ng các đi n tr ở
ợ h p thành: R ở ươ ng đ tđ = R1 + R2
ở ắ ệ ệ
ệ m c n i ti p, hi u đi n ở ệ ố ế ở ế ữ ạ ệ ậ ỗ ớ ả Trong đo n m ch g m hai đi n tr ạ ệ + H qu : ệ ở ỷ ệ ầ th gi a hai đ u m i đi n tr t ồ thu n v i đi n tr đi n tr đó: l
ở ắ ố ế ệ ạ ạ ồ Trong đo n m ch g m ba đi n tr m c n i ti p.
ườ ệ ộ + C ng đ dòng đi n: I = I
1 = I2 = I3
ế ệ ệ + Hi u đi n th : U = U
1 + U2
ở ươ ươ ̣ ng đ ng luôn ệ + Đi n tr Rtđ = R1 + R2 + R3(Điên tr t
ươ ̀ ng: ầ ơ ̣ ở ươ ng đ t ở ớ l n h n các điên tr thanh ph n: R
tđ> R1, R2, R3)
ệ ả + H qu : ; ; ;…
ạ ạ d. Đo n m ch song song.
ở ắ ệ ạ ạ ồ Trong đo n m ch g m hai đi n tr m c song song:
ườ ằ ạ ộ ổ ườ ộ + C ng đ dòng đi n trong m ch chính b ng t ng c ệ ng đ dòng đi n
ẽ ạ trong các m ch r :I = I ệ 1 + I2
ệ ệ ế ạ ằ ệ ế ầ + Hi u đi n th hai đ u đo n m ch song song b ng hi u đi n th hai
ẽ ạ ạ ỗ ệ ầ đ u m i đo n m ch r : U = U ạ 1 = U2
ạ ị
ả ủ ả ị ng đ ủ ằ ổ ệ Ngh ch đ o c a đi n ủ ng c a đo n m ch song song b ng t ng các ngh ch đ o c a
ắ ươ ở ươ ệ ng c a đo n m c song song: + Đi n tr t ươ ạ ở ươ ng đ tr t ở ệ ừ t ng đi n tr thành ph n: ủ ạ ầ Rtđ =
ườ ệ ệ ạ ộ ỗ ả C ng đ dòng đi n ch y qua m i đi n tr ở ỉ ệ t l ớ ị ngh ch v i
ệ + H qu : ở ệ đi n tr đó:
ở ắ ệ ạ ạ ồ Trong đo n m ch g m ba đi n tr m c song song.
ườ ệ ộ + C ng đ dòng đi n: I = I
1 + I2 + I3
ế ệ ệ + Hi u đi n th : U = U
1 = U2 = U3
ở ươ ươ ệ + Đi n tr t ng đ ng: =>
̀ ở ươ ươ ỏ ơ ầ ở ̣ ̣ (Điên tr t ng đ ng luôn nh h n các điên tr thanh ph n: R
tđ< R1, R2, R3)
ệ + H qu : ả ; ; ;...
ạ ề ệ ấ ồ ỗ ợ ạ e. Đo n m ch h n h p ở (g m nhi u nh t 3 đi n tr )
ố ế ạ Dùng công th c m ch n i ti p áp
ệ ụ d ng đi n tr R
Dùng công th c m ch song song áp
ệ ụ d ng cho đi n tr R ứ ở 1 và R2 ạ ứ ở 12 và R 3
Dùng công th c m ch song song áp
ệ ụ d ng cho đi n tr R
ố ế ạ Dùng công th c m ch n i ti p áp
ệ ụ d ng cho đi n tr R ạ ứ ở 2 và R 3 ứ ở 1 v R23
ơ ồ ả ị ượ f. S đ gi ậ i bài t p đ nh l ậ ng V t lí.
ươ 8.2.2 Ph ng pháp riêng.
ươ ả ạ ị 8.2.2.1. Ph ng pháp gi ậ i d ng bài t p đ nh tính.
ậ ị ơ ạ ả a. D ng bài t p đ nh tính đ n gi n:
ươ ả ậ ơ ng pháp gi
ả Gi i: ệ ộ ọ ị ậ ả i bài t p đ nh tính đ n gi n h c sinh ch c n v n ạ c d ng
ỉ ầ ế ượ i quy t đ ậ ị ậ ắ ể ủ ệ ậ ố ọ Ph ể ả ụ d ng m t hai khái ni m hay đ nh lu t đã h c là có th gi ị bài t p này nên dùng đ c ng c , kh c sâu khái ni n hay đ nh lu t.
ứ ạ ậ ị ạ b. D ng bài t p đ nh tính ph c t p:
ả ứ ạ ậ ị i các bài t p đ nh tính ph c t p này giáo viên i:
ươ ườ ng pháp gi ẫ ướ ả Khi gi ọ ạ Ph th ng h ng d n h c sinh phân tích ra ba giai đo n:
ệ ỏ ề + Phân tích đi u ki n câu h i.
ậ ơ ở ỏ
+ Phân tích các hi n t ậ ậ ệ ượ ị ộ ạ ượ ậ ệ trong câu h i, trên c s đó liên h ấ ậ ộ ng v t lí hay m t tính ch t v t lí
ả ng v t lí mô t ớ ị v i đ nh lu t v t lí, đ nh nghĩa, m t đ i l liên quan.
ứ ươ ứ ể ả ế ề ợ ổ ệ + T ng h p các đi u ki n đã cho và ki n th c t ng ng đ gi i.
ươ ả ạ ậ ị ượ 8.2.2.2. Ph ng pháp gi i d ng bài t p đ nh l ng.
ở ệ ế ệ ườ ộ ệ ở
ị Xác đ nh c ươ ệ ng đ dòng đi n, hi u đi n th , đi n tr , đi n tr ạ ệ ố ế ạ ặ ạ D ng 1: ươ t ng đ ng trong đo n m ch n i ti p ho c song song.
ạ ậ ố ự ệ ả ộ ươ Đây là d ng bài t p mu n gi ả ượ i đ ạ c ph i th c hi n m t lo t ng pháp:
Ph các phép tính.
ướ ầ ẫ ọ Giáo viên c n h
ướ ng d n h c sinh đ c k đ , tìm hi u ý nghĩa ữ ỹ ề ẩ ố ọ ữ ệ c 1: ữ ớ B ậ ế ắ ả ể thu t ng m i (n u có), n m v ng các d ki n đâu là n s ph i tìm.
ậ ỏ ả ấ ậ ủ Phân tích n i dung bài t p, làm sáng t b n ch t v t lí c a các
ả ậ ướ B ệ ượ hi n t c 2: ng mô t ộ trong bài t p.
ướ ươ ả ế ạ ạ ả ậ ị Xác đ nh ph ng pháp gi i và v ch ra k ho ch gi i bài t p. B c 3:
ướ ế ả ế ậ ạ ạ Ti n hành gi i bài t p theo k ho ch đã v ch ra. B c 4:
ạ ỗ ợ ườ ạ ạ ệ ề ấ D ng 2: Đo n m ch h n h p t ở ng minh (nhi u nh t 3 đi n tr )
ươ Ph ng pháp:
ệ ạ B c 1:
ướ ế ệ ệ ệ ộ ệ Phân tích c u trúc m ch đi n: Trong m ch có bao nhiêu hi u ạ ng đ dòng đi n. C ng đ dòng đi n nào ch y
ạ ộ ở ườ ệ ườ ệ ữ ệ ệ ầ ở ấ đi n th ? Có bao nhiêu c ế qua đi n tr nào? Hi u đi n th nào gi a 2 đ u đi n tr nào.
ướ ệ ạ ắ t c u trúc m ch đi n: Nh ng đi n tr nào m c n i ti p, m c B
Vi c 2: ụ ữ ố ế ế ấ ệ ở ớ ụ ệ ở ở ắ ố ế ệ song song, c m đi n tr nào song song, n i ti p v i c m đi n tr nào?
ướ ậ ủ ả ạ ượ t, k t lu n c a bài toán, nh ng đ i l ậ ng v t lý B c 3:
Phân tích gi ư ế ữ ệ thi ữ ữ ế ơ ồ nào đã có, ch a có. Ghi nh ng d li u bài toán cho lên s đ .
ướ ệ ờ ự ả Th c hi n l i gi ơ ồ i theo s đ . B c 4:
ạ ạ ế ề ế D ng 3: D ng bài toán v ampe k và vôn k
ươ Ph ng pháp:
ủ ế ế ệ ạ ỉ Phân tích m ch đi n, ch ra vai trò c a Ampe k và Vôn k trong c 1:
ệ ướ B ơ ồ ạ s đ m ch đi n.
ướ ạ ượ ỉ ế ạ ượ ư ế ữ Ch ra nh ng đ i l ng nào đã bi t, đ i l ng nào ch a bi t. B c 2:
ướ ị ướ Đ nh h ng cách làm. B c 3:
ử ụ ố ế ạ ạ ạ B c 4:
ướ ể ứ ủ ệ ế ạ
ỉ ủ ệ ế ế ị
ạ S d ng công th c c a đo n m ch n i ti p, đo n m ch song ừ ị ủ song đ tính I, U, R trong m ch đi n. T v trí và vai trò c a Ampe k , Vôn ế ượ ố k trong s đ m ch đi n xác đ nh đ c s ch c a Ampe k và Vôn k và ượ ạ c l ng ơ ồ ạ i.
ọ ệ ố ậ ụ ể ờ ả i gi i minh h a cho chuyên
ụ 9. H th ng các ví d bài t p c th cùng l đ .ề
ụ ề ạ ậ ị 9.1.Ví d v d ng bài t p đ nh tính.
ụ ạ ơ ả ị ậ a. Ví d d ng bài t p đ nh tính đ n gi n:
ạ ệ ở 1 m c n i ti p v i đi n tr R
ệ ủ ớ ệ ườ ạ ở 2 m cắ ắ ạ ng đ dòng đi n c a toàn m ch, ồ 1, I2 l n l
ầ ượ ể ọ ệ ộ ng đ dòng đi n qua R ố ế Ví d 1:ụ Cho đo n m ch g m đi n tr R ạ ộ ệ t là c vào m ch đi n. G i I, I ứ ườ 1, R2. Bi u th c đúng là c
A. I = I1 = I2 B. I = I1 + I2 C. I ≠ I1 = I2 D. I1 ≠ I2
→ ướ ể ứ ẫ Bi u th c đúng: I = I
1 = I2
H ng d n: Đáp án A
ố ế ở ắ ạ ạ ạ không có
Ví d 2:ụ Đo n m ch g m các đi n tr m c n i ti p là đo n m ch ệ ể ặ đ c đi m nào d ạ ồ ướ i đây?
ủ ữ ể ề ệ ạ ạ ố ở A. Đo n m ch có nh ng đi m n i chung c a nhi u đi n tr .
ỉ ủ ữ ể ệ ạ ạ ố ở B. Đo n m ch có nh ng đi m n i chung ch c a hai đi n tr .
ở ủ ệ ạ ạ ạ ườ ệ C. Dòng đi n ch y qua các đi n tr c a đo n m ch có cùng c ộ ng đ .
ạ ở ắ ữ ệ ế ạ ớ
ạ D. Đo n m ch có nh ng đi n tr m c liên ti p v i nhau và không có m ch r .ẽ
ạ ủ ể ố ẫ Đo n m ch có nh ng đi m n i chung c a nhi u đi n tr thì có
ướ ể ẽ ạ ạ ả ề ố ế ữ ạ H ng d n: th là m ch r nhánh, phân nhánh ⇒ không ph i m ch n i ti p ở ệ → Đáp án A
ề ể ọ ớ ỉ
Ví d 3:ụ (Đ thi tuy n sinh vào l p 10 THPT t nh Vĩnh Phúc năm h c 2019 2020)
ở ươ ươ ủ ệ ạ ạ ồ ng đ ng (R ở
tđ) c a đo n m ch g m hai đi n tr
ệ ứ Công th c tính đi n tr t ắ ố ế R1, R2 m c n i ti p là
A. B. C. D.
ướ ứ ẫ Công th c đúng: H ng d n: → Đáp án A
ể ề ớ ọ ỉ
Ví d 4:ụ (Đ thi tuy n sinh vào l p 10 THPT t nh Vĩnh Phúc năm h c 2020 2021)
ạ ạ ệ ồ ở ươ ệ ng đ ươ ng ắ ố ế ở 1 và R2 m c n i ti p có đi n tr t
Đo n m ch g m hai đi n tr R là
A. B. C. D.
ướ ứ ẫ Công th c đúng: H ng d n: → Đáp án A
ầ
ế AB vào hai đ u đo n m ch g m hai đi n tr ạ ỗ ệ ồ ở ươ ạ ệ ế ữ ệ ệ ầ ở ệ ứ ng ng là
ặ Ví d 5:ụ Đ t m t hi u đi n th U ệ ộ ắ ố ế R1 và R2 m c n i ti p. Hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr t U1, U2. H th c ệ ứ không đúng là
A. RAB = R1 + R2 B. IAB = I1 = I2 C. U1/U2 =R2/R1 D. UAB = U1 + U2
→ ướ ệ ứ ẫ H th c không đúng U1/U2 =R2/R1 H ng d n: Đáp án C
ộ ặ ệ ệ ầ
ế ữ ồ ệ ế ệ ạ ầ ạ ỗ ắ
ệ Ví d 6:ụ Đ t m t hi u đi n th UAB vào hai đ u đo n m ch g m hai đi n tr Rở 1 và R2 m c song song. Hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr t ở ươ ệ ng ứ ng là U ệ ứ 1, U2. H th c đúng là
A. RAB = R1 + R2 B. IAB = I1 = I2 C. I1/I2 = R2/R1 D. UAB = U1 + U2
ướ ẫ H ng d n:
=> Đáp án A sai
=> Đáp án B sai
=> Đáp án D sai
→ Đáp án C
ứ ạ ụ ạ ậ ị b. Ví d d ng bài t p đ nh tính ph c t p:
ộ ạ
ắ ố ế ệ ậ ồ ở ằ ể ế ệ ế ầ ở 1, R2 và R3 m c n i ti p. Khi hi u ệ ở 1, R2,
ằ ệ Ví d 1:ụ M t m ch đi n g m ba đi n tr R ệ ệ đi n th hai đ u các đi n tr b ng nhau ta có th k t lu n các đi n tr R R3 b ng nhau vì sao?
ở ắ ố ế ậ ị ẫ Vì theo đ nh lu t ôm ta có , ba đi n tr m c n i ti p nên c
ệ ế ằ ế ệ ệ ằ
ườ ướ ng H ng d n: ả ằ ệ ộ đ dòng đi n b ng nhau (). N u hi u đi n th b ng nhau thì R ph i b ng nhau. V y ậ
ầ ượ
nt và R// l n l
ệ ươ ở 1 và R2 (v i Rớ ượ ủ ố ế ắ ng c a chúng khi đ
1 = R2 = r), g i Rọ t là ể c m c n i ti p và song song. Bi u
ệ ứ Ví d 2:ụ Có hai đi n tr R ở ươ đi n tr t ng đ th c đúng là
A. Rnt = 2R// B. Rnt = 4R// C. R// = 2Rnt C. R// = 4Rnt
ướ ẫ R1 nt R2 => Rnt = R1 + R2 = 2r H ng d n:
R1//R2 =>
→ V y Rậ
nt = 4R//
Đáp án B
ệ ớ
ệ ầ ượ ệ
1 n i ti p v i (R ng đ dòng đi n l n l
t qua các đi n tr R
2 song song R3), trong đó R1 = ở 1,
ệ ố ố ế ồ ạ Ví d 3:ụ Cho m ch đi n g m R R2 = R3 = R. G i Iọ 1, I2, I3 là c ộ ườ R2, R3. Gi a Iữ 1, I2, I3 có m i quan h là
D. A. I1 = I2 = I3 B. I2 = I3 = 2I1 C. I1 = I2 = 2I3
ướ ẫ R2//R3 => U2 = U3 mà R2 = R3 => I2 = I3 (1) H ng d n:
I1= I2 + I3 => I1 = 2I2 = 2I3 =>(2)
→ ừ T (1) và (2) ta có: Đáp án D
ậ ự c. Bài t p t ệ luy n.
ệ ể ở ươ ươ ủ ng đ ạ ạ ng c a đo n m ch
ị ứ Câu 1: Bi u th c nào sau đây xác đ nh đi n tr t ắ ở 1, R2 m c song song? ệ có hai đi n tr R
A. 1/Rtđ = 1/R1 + 1/R2 B. Rtđ = R1.R2/(R1 R2)
C. Rtđ = R1 + R2 D. Rtđ = R1 R2
ướ ố ớ ệ ạ ồ i đây ở ạ không đúng đ i v i đo n m ch g m các đi n tr
ắ ể Câu 2: Phát bi u nào d m c song song?
ườ ệ ằ ạ ổ ườ ộ ệ ng đ dòng đi n
ộ ạ A. C ng đ dòng đi n trong m ch chính b ng t ng c ẽ trong các m ch r .
ế ữ ệ ệ ằ ầ ổ
ệ ỗ ệ ầ ạ ạ ệ ế ữ ạ B. Hi u đi n th gi a hai đ u đo n m ch b ng t ng các hi u đi n th gi a ạ ở ắ hai đ u m i đi n tr m c trong đo n m ch.
ế ữ ệ ệ ầ ạ ằ
ệ ở ắ ệ ệ ạ ạ ỗ ầ ạ ế ữ C. Hi u đi n th gi a hai đ u đo n m ch b ng hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr m c trong đo n m ch.
ế ữ ở ắ ệ ầ ạ ạ ỗ ỉ ệ ậ thu n
ệ ệ ệ ở D. Hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr m c trong đo n m ch t l ớ v i đi n tr đó.
ạ ệ ở 1 m c song song v i đi n tr R
ọ ắ ệ ệ ở 2 m cắ ớ ệ ạ ế ủ t là hi u đi n th c a toàn m ch, hi u ồ 1, U2 l n l
ứ ệ ể ạ Câu 3: Cho đo n m ch g m đi n tr R ạ ệ vào m ch đi n. G i U, U ế đi n th qua R ệ ầ ượ 1, R2. Bi u th c đúng là
A. U = U1 = U2 B. U = U1 + U2 C. U ≠ U1 = U2 D. U1 ≠ U2
ế ữ ệ ệ ạ ạ ắ ầ ố
ạ ế Câu 4: Trong đo n m ch m c n i ti p, hi u đi n th gi a hai đ u đo n m chạ
ế ữ ệ ệ ệ ệ ằ ầ ầ ỗ ở A. b ng hi u các hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr thành ph n.
ế ữ ệ ệ ệ ằ ầ ầ ổ ỗ ở B. b ng t ng hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr thành ph n.
ế ữ ệ ệ ệ ằ ầ ầ ỗ ở C. b ng các hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr thành ph n.
ỏ ơ ổ ế ữ ệ ệ ệ ầ ỗ ở thành
D. luôn nh h n t ng các hi u đi n th gi a hai đ u m i đi n tr ph n.ầ
ở ắ ệ ệ ạ , công th c ứ đúng là Câu 5:M ch đi n có hai đi n tr m c song song
D. . A. U = U1 = U2. B. U = U1 + U2. C. .
ụ ạ ậ ị ượ 9.2. Ví d d ng bài t p đ nh l ng.
ở ệ ế ệ ườ ộ ệ ở
ị Xác đ nh c ươ ệ ng đ dòng đi n, hi u đi n th , đi n tr , đi n tr ạ ệ ố ế ạ ặ ạ D ng 1: ươ ng đ t ng trong đo n m ch n i ti p ho c song song.
ề ể ớ ọ ỉ
Ví d 1:ụ (Đ thi tuy n sinh vào l p 10 THPT t nh Vĩnh Phúc năm h c 2019 2020)
ắ ặ ầ ạ
ệ ệ ạ ng đ dòng đi n qua đi n tr R ở 1 và m c song song v i nhau. Đ t vào hai đ u đo n m ch này ở 1 là 1A. ộ ệ
ộ ườ ổ ệ ộ ệ Hai đi n tr R ế ệ m t hi u đi n th không đ i U thì c ệ C ng đ dòng đi n qua đi n tr R ớ ườ ở 2 b ngằ
A. 3A B. 2A C. 4A D. 1A
ướ ẫ H ng d n:
ướ ườ ệ ộ ả Ẩ ố n s ph i tìm là c ng đ dòng đi n qua R
2 (I2 = ?)
B c 1:
ướ ườ ng đ ộ R1//R2 và => Theo h th c c a đo n m ch song song thì c
ệ ỉ ệ ừ ệ ị c 2: B dòng đi n t l ệ ứ ủ ở t ớ ngh ch v i đi n tr ạ đó tính đ ạ ượ 2 c I
ạ ướ ậ ả ụ ể ụ ạ ạ L p k ho ch gi ệ ứ ủ i c th : Áp d ng h th c c a đo n m ch song
ầ ế B c 3: ạ ượ song, rút ra đ i l ố ng c n tìm và thay s .
ướ ế ả ậ Ti n hành gi i bài t p. B c 4:
→ ạ ạ ệ ứ ủ Vì R1//R2 và nên theo h th c c a đo n m ch song song Đáp án B
ộ ạ ệ ệ ồ
Ω ắ ế ườ ệ ệ ạ ộ
ế ạ ở 1 = 2 , RΩ 2 = 5 , RΩ 3 = 3 m c n i Ví d 2:ụ M t m ch đi n g m 3 đi n tr R ố ầ ệ ạ ti p. C ng đ dòng đi n ch y trong m ch là 1,2A. Hi u đi n th hai đ u m ch là
A. 10V B. 11V C. 12V D. 13V
ướ ệ ở ạ ẫ Đi n tr m ch: R = R )Ω
1 + R2 + R3 = 2 + 5 + 3 = 10 (
H ng d n:
→ ệ ế ệ ầ ạ Hi u đi n th hai đ u m ch là: U = I.R = 1,2.10 = 12V Đáp án C
ộ ạ ệ
ở 1 = 6 ệ , RΩ 2 = 3 ở ươ ế ệ Ω ắ m c song song ườ ươ ng ng và c ng đ
ể ạ ệ ồ Ví d 3:ụ M t đo n m ch g m hai đi n tr R ạ ệ ớ v i nhau vào hai đi m có hi u đi n th 6V. Đi n tr t ộ đ dòng đi n qua m ch chính là
Ω Ω Ω Ω , I = 0,6A B. R = 9 , I = 1AC. R = 2 , I = 1A D. R = 2 , I =
A. R = 9 3A
ướ ở ắ ệ ẫ Đi n tr m c song song nên H ng d n:
→ ườ ộ ệ C ng đ dòng đi n: Đáp án D
ổ ợ ể ớ ỉ ọ h pthi tuy n sinh vào l p 10 THPT t nh Vĩnh
ề Ví d 4:ụ (Đ minh h a bài thi t ọ Phúc năm h c 2019 2020)
ở ươ ệ ắ ươ ủ ở ượ ớ c m c song song v i nhau. Đi n tr t ng đ ạ ng c a đo n
ạ ệ Hai đi n tr đ m ch này là
A. B. C. D.
ướ ở ắ ệ ẫ Đi n tr m c song song và R
1 = R2 nên:
H ng d n:
→ Đáp án B
Ω ắ
2 = 3R1 và R1 = 15 ế
ở 1 và R2, bi ể t Rế ệ ệ ệ ở
ườ Ví d 5:ụ Cho hai đi n tr R . Khi m c hai ạ ệ đi n tr này n i ti p vào hai đi m có hi u đi n th 120V thì dòng đi n ch y qua nó có c ệ ố ế ộ ng đ là
A. 2A B. 2,5A C. 4A D. 0,4A
ướ ẫ Ta có R2 = 3R1 = 3.15 = 45 ( )Ω H ng d n:
ở ươ ệ ươ ủ Đi n tr t ng đ ạ ng c a m ch là: R )Ω
tđ = R1 + R2 = 15 + 45 = 60 (
ườ ệ ộ C ng đ dòng đi n là: I = U/R = 120/60 =2A → Đáp án A
ậ ự Bài t p t ệ luy n:
ộ ố ệ c dòng đi n có c
ộ ố ượ ng đ t ườ ệ i đa 1A. Hi u đi n th t i đa 2A ế ố i đa
ể ặ ạ ắ ạ ở 1 = 15 ch u đ ệ ị Câu 1: Cho hai đi n tr , R ượ ị ườ ệ c dòng đi n có c và R2 = 10 ch u đ ồ ầ có th đ t vào hai đ u đo n m ch g m R ng đ t ệ 1 và R2 m c song song là
A. 40V B. 10V C. 30V D. 25V
ệ ượ
ng đ dòng đi n qua R ế t .Ω ắ 2 là 0,6A và R1 = 20 c m c song song vào hai đi m A và B. Bi , RΩ 3 = 60
ộ ộ ở 1, R2, R3 đ Câu 2: Ba đi n tr R ệ ườ c ệ ườ C ng đ dòng đi n qua R ể , RΩ 2 = 30 ầ ượ t là ạ 1, R3 và qua m ch chính l n l
A. 0,9A; 0,3A và 1,8A B. 0,9A; 0,3A và 1,5A
C. 0,5A; 0,3A và 1,8A D. 0,9A; 0,5A và 1,8A
ệ ắ
ớ ệ ệ R c m c song song v i nhau.Trong đó , dòng ở 2 có
Câu 3:Hai đi n tr R ệ đi n m ch chính có c ườ c ượ ở 1 và R2 đ ạ ộ ườ ng đ I = 1,2A và dòng đi n đi qua đi n tr ị ệ ộ 2 = 0,4A. Giá tr đi n tr R ng đ I ở 2 là
A. 10 Ω B. 12 Ω C. 15 Ω D. 13 Ω
ệ ạ ạ ộ ở 1 và R2 m c n i ti p nhau trong m t đo n m ch. Bi
ế ầ ạ ạ ế t MN =
ế ữ t là ố ế ắ Câu 4: Hai đi n tr R ệ ệ ỉ R1 = 2R2, ampe k ch 1,8A, hi u đi n th gi a hai đ u đo n m ch là U ị ầ ượ ở 1 và R2 có giá tr l n l ệ 54V. Đi n tr R
Ω Ω Ω Ω Ω B. 20 và 11 Ω C. 12 và 20 D. 13 và
Ω A. 20 và 10 20Ω
Ω ệ ệ ệ ạ ồ . Hi u đi n th ế ở 1 = 3 , RΩ 2 = 8 , RΩ 3 = 7
ạ Câu 5: Đo n m ch g m đi n tr R UAB = 36V.
ườ ạ ộ a) Tính c ệ ng đ dòng đi n trong m ch?
ệ ằ ấ ở ườ ộ ệ ng đ dòng đi n
ị ị ủ ầ ả ớ ệ ở 3 b ng đi n tr có giá tr R’ thì th y c b) Thay đi n tr R ầ gi m đi hai l n so v i ban đ u. Tính giá tr c a R’ khi đó?
ạ ỗ ợ ườ ạ ạ ề ệ ấ D ng 2: Đo n m ch h n h p t ở ng minh (nhi u nh t 3 đi n tr )
ệ
ệ ẽ. ư ệ . Hi u đi n Ví d 1:ụ Cho m ch đi n nh hình v 1= 6(cid:0) ạ ; R3 = 30(cid:0)
t Rế ế ủ
ươ ; R2 = 20(cid:0) Bi ồ th c a ngu n là 9V. Tính: ệ a) Đi n tr ở ươ t ng đ ủ ng c a toàn
m ch?ạ
ườ ệ ộ ỗ ệ b) C ng đ dòng đi n qua m i đi n
tr ?ở
ướ ẫ H ng d n:
ướ ệ ấ ạ Phân tích c u trúc m ch đi n: B c 1:
ệ ệ ệ ế ấ ạ ấ ệ M ch đi n có m y dòng đi n ? Có m y hi u đi n th ?
ộ ạ ườ ng đ dòng đi n I, I
ạ ệ
1, I2. Trong đó: I m ch chính cũng là I qua R ệ
ế ệ ồ ệ 2, I2ch y qua đi n tr R ở 3. Có 3 hi u đi n th đó là: U ngu n, U
1, I1 1,
ệ R1 nt (R2 // R3)
ướ ướ ậ ủ ạ ượ ế ấ Vi Phân tích gi Bài toán cho các đ i l ng
c 2: c 3: ầ
ệ ệ ế ở ồ
ầ ơ ồ a) Tính Rtm = ?Tìm => TìmRtm = R1 + R23
ườ ệ ộ ở ỗ ng đ dòng đi n qua m i đi n tr
ệ 1: Tính => I1 = I
Có 3 c ạ ch y qua R U2,3 ạ t c u trúc m ch đi n: B ế ế ả t, k t lu n c a bài toán: thi B ạ ượ nào? C n tính các đ i l ng nào? ị ệ Bài toán cho 3 giá tr đi n tr và hi u đi n th ngu n. ả C n ph i tính R tđ? I , I1, I2? S đ : b) Tính c ể Đ tính I Tính I2, I3: Tính , tính , tính và
ướ ệ ờ ự ả Th c hi n l i gi ơ ồ i theo s đ . B c 4:
ở ươ ươ ủ ệ ạ ạ ồ ệ a) Đi n tr t ng đ ng c a đo n m ch g m 2 đi n tr ở R2// R3 là:
ệ ạ ở Đi n tr toàn m ch là: Rtm = R1 + R2,3 = 6 + 12 = 18 ()
ườ ệ ạ ộ ệ b) C ng đ dòng đi n ch y qua đi n tr R ở 1 là:
Ta có: =>
ườ ệ ệ ạ ộ C ng đ dòng đi n ch y qua đi n tr R ở 2, R3 là:
(ho c Iặ 3 = I – I2 = 0,5 – 0,3 = 0,2A)
ệ ể ắ ệ ở ở
ạ ở ắ ệ
ẽ ồ ạ ươ ủ ệ ế Ví d 2:ụ Cho ba đi n tr là , , . Dùng ba đi n tr này đ m c thành đo n m ch ạ ố ộ ạ song song có hai m ch r , trong đó m t m ch r g m hai đi n tr m c n i ỗ ở ươ ti p. Tính đi n tr t ạ ạ ng c a m i đo n m ch này? ẽ ng đ
ướ ệ ệ ệ ấ ạ ạ ồ Phân tích c u trúc m ch đi n: M ch đi n g m có 3 đi n tr R ở 1, R2, c 1:
B R3
ướ ế ấ ệ ạ Vi t c u trúc m ch đi n: B c 2:
ơ ồ ơ ồ ơ ồ S đ 1: (R
1 nt R2) // R3; S đ 2: (
R1 ntR3) // R2; S đ 3: ( R2 nt R3) // R1
ướ ậ ủ ạ ượ Phân tích gi Bài toán cho các đ i l ng
c 3: ầ
ả ở ỗ ạ ế ế ả t, k t lu n c a bài toán: thi B ạ ượ ng nào? nào? C n tính các đ i l ị ệ Bài toán cho ba giá tr đi n tr ầ ởR1, R2, R3. C n ph i tính R ạ m i đo n m ch.
tđ
ứ ụ ệ ể ơ ồ Đ tính R
tđ ta áp d ng công th c: (Trong đó R
ở A, RB, RC là các đi n tr ) S đ :
ướ ệ ờ ự ả Th c hi n l i gi ơ ồ i theo s đ . B c 4:
ơ ồ S đ 1:
ơ ồ S đ 2:
ơ ồ S đ 3:
ậ ự Bài t p t ệ luy n.
ẽ ạ
ư ệ Bài 1: Cho m ch đi n nh hình v , trong ở 1 = 3r; R2 = r; R3 = 6r. Tính
ệ ở ươ ệ R ươ ủ ệ đó các đi n tr đi n tr t ng đ ạ ng c a m ch đi n.
ạ
ệ ư ườ ng đ I t , , . Dòng đi n qua R ẽ Bài 2: Cho m ch đi n nh hình v , ộ 3 = ệ 3 có c
ế bi 0,3A
ộ ạ ệ ng đ dòng đi n ch y qua các
ệ đi n tr R
ế ữ ệ ầ ườ a. Tính c ở 1 và R2? ạ ệ b. Tính hi u đi n th gi a hai đ u đo n
m ch?ạ
ạ ế ề ạ D ng 3: ế D ng bài toán v ampe k và vôn k .
ư ơ ồ Ví d 1:ụ Cho m ch đi n có s đ ạ ở 1 = R
ẽ Ω ế ỉ ệ ệ nh hình v , trong đó có đi n tr 5 , RΩ 2 = 15 Vôn k ch 3V.
ế ữ
ế a. Tính s ch c a ampe k . ầ b. Tính hi u đi n th gi a hai đ u ủ ố ỉ ủ ệ ệ ạ ạ AB c a đo n m ch.
ệ ế ế ơ ồ ướ ướ ẫ Phân tích m ch đi n, vai trò c a Ampe k và Vôn k trong s đ .
ụ
ụ ạ
ệ ệ ệ ầ
ạ ượ ư ế ỉ ng nào ch a bi t, đ i l t.
ng nào đã bi ạ ượ ạ ạ ượ ữ t nh ng đ i l ế ng nào?
ạ ượ H ng d n: ủ ạ c 1: B ư ế ệ ở ắ ớ Các đi n tr m c v i nhau nh th nào? ắ ố ế ở ượ ệ c m c n i ti p : R Các đi n tr đ 1 nt R2 ư ế ắ ượ ụ ụ c m c nh th nào và có có công d ng gì ? Các d ng c đo đ ế ắ ụ ế ắ ố ế Có 2 d ng c đo là : Ampe k m c n i ti p vào m ch và Vôn k m c song ở 2. Ampe k đoế ế ữ ệ ở 2 đo hi u đi n th gi a hai đ u đi n tr R ớ song v i đi n tr R ệ ộ ườ ng đ dòng đi n m ch chính. c ữ ướ Ch ra nh ng đ i l B c 2: ế Bài toán đã cho bi tế R1,R2, U2 Cho bi ầ Yêu c u đi tìm đ i l ng nào? Tìm : IA = ?; UAB = ?
ướ ị ướ ế ể Đ nh h ng cách làm, vi ứ t các bi u th c có liên quan. B c 3:
ộ ố ạ ạ ệ ố ế ừ ệ ủ ườ đó tìm ng đ dòng đi n trong đo n m ch n i ti p t
ự
ế ạ ượ ạ ượ ạ ế t 2 đ i l ạ ng đó là I và R ố ế ệ tđ. Tìm công th c tính đi n ng đã cho vào công
ầ AB c n bi ủ ng c a đo n m ch n i ti p, th các đ i l ả
ố ế ạ ạ c 4:
ủ ế ạ
ứ ủ ệ ị ơ ồ ạ ỉ ủ ệ ế ế ố ạ S d ng công th c c a đo n m ch n i ti p, đo n m ch song song ế c s ch c a Ampe k và Vôn k và
ượ ạ c l i.
ố ế
1 = I2 = I = IA
ủ ế ng đ )Ω
tđ = R1 + R2 = 5 + 15 = 20 (
ạ ng c a đo n m ch là: R ạ ủ ạ ạ ế ữ ệ ệ
Tìm m i quan h c a c ra IA ố Mu n tìm U ươ ở ươ tr t ng đ ế ứ th c tính ra k t qu ạ ử ụ ướ B ừ ị ể đ tính I, U, R trong m ch đi n. T v trí và vai trò c a Ampe k , Vôn k ượ trong s đ m ch đi n xác đ nh đ ng a. Vì R1 và R2 ghép n i ti p nên I ố ỉ ủ S ch c a ampe k là: ươ ở ươ ệ b. Đi n tr t ầ Hi u đi n th gi a hai đ u AB c a đo n m ch là: UAB = I.Rtđ = 0,2.20 = 4 (V)
ơ ồ ệ
Ví d 2:ụ Cho m ch đi n có s đ nh ẽ
Ω ế ữ ệ ệ ạ ầ
ạ ư 1 = 15 ; RΩ 2= 30 ; RΩ 3 = hình v . Trong đó R ạ 60 . Hi u đi n th gi a hai đ u đo n m ch UAB = 42V.
ệ ươ ủ a. Tính đi n tr ở ươ t ng đ ạ ng c a đo n
ạ m ch AB?
ườ ộ ệ ệ ng đ dòng đi n qua các đi n
b. Tính c ố ỉ ủ ở ế tr và s ch c a ampe k ?
ướ ẫ H ng d n:
ướ ơ ồ ủ ế ế ệ ạ Phân tích m ch đi n, vai trò c a Ampe k và Vôn k trong s đ . B c 1:
ở ắ ớ ở ượ ư ế ắ ố ế c m c n i ti p: R ệ Các đi n tr m c v i nhau nh th nào? ệ 1 nt R2,3 Các đi n tr đ
ở ượ ắ ệ Các đi n tr đ c m c song song: R
2 // R3
ượ ụ ắ c m c nh th nào và có có công d ng gì ?
ế ạ ng đ ộ
ụ ụ ệ ườ ệ ệ ụ ư ế Các d ng c đo đ ụ ế ắ ố ế Có 1 d ng c đo là : Ampe k m c n i ti p vào m ch. Ampe k đo c ộ ạ ng đ dòng đi n qua đi n tr R dòng đi n m ch chính và c ườ ở 1: IA = I = I1
ướ ạ ượ ỉ ế ạ ượ ư ế ữ Ch ra nh ng đ i l ng nào đã bi t, đ i l ng nào ch a bi t. B c 2:
ế ạ ượ ữ t nh ng đ i l ng nào?
Bài toán đã cho bi Cho bi tế R1,R2, R3, UAB
ạ ượ ầ Yêu c u đi tìm đ i l ng nào? Tìm: RAB = ?; I1, I2, I3, IA =?
ướ ị ướ ế ể Đ nh h ng cách làm. Vi ứ t các bi u th c có liên quan: B c 3:
ứ ệ ở ươ ươ ủ ạ ạ ng đ ng c a đo n m ch có R
2 song song v iớ
ể Bi u th c tính đi n tr t R3: hay
ở ươ ứ ể ệ ươ ủ ạ ạ Bi u th c tính đi n tr t ng đ ng c a đo n m ch có R ố ế 1 n i ti p R
2,3:
Rtđ = R1 + R2,3
ườ ệ ệ ạ ạ ộ
ở 1 ng đ dòng đi n trong m ch chính, ch y qua đi n tr R ế ứ ể Bi u th c tính c ố ỉ ủ và s ch c a Ampe k :
ế ặ ệ ệ ạ ạ ồ ầ Hi u đi n th đ t vào hai đ u đo n m ch song song g m R
2//R3:
ườ ệ ạ ộ ệ C ng đ dòng đi n ch y qua đi n tr R ở 2 và R3:
ho c ặ
ử ụ ố ế ạ c 4:
ứ ủ ệ ạ ừ ị ạ ế ạ ạ S d ng công th c c a đo n m ch n i ti p, đo n m ch song song ơ ồ
ượ ố ỉ ủ ế ệ ị ướ B ể đ tính I, U, R trong m ch đi n. T v trí và vai trò c a Ampe k trong s đ ạ c s ch c a Ampe k và ng m ch đi n xác đ nh đ ủ ượ ạ c l i.
ở ươ ệ ươ ủ ạ a. Tính đi n tr t ng đ ạ ng c a đo n m ch AB:
)Ω Vì R2 //R3 nên:R23 = = = 20(
ố ế ệ ệ ạ ạ ớ Vì đo n m ch AB có đi n tr R ở 1 n i ti p v i đi n tr R ở 23 nên:
)Ω RAB = R1+ R23 = 15 + 20 = 35(
ườ ố ỉ ủ ệ ộ ở b. Tính c ế ệ ng đ dòng đi n qua các đi n tr và s ch c a ampe k :
ố ỉ ủ ườ ệ ệ ạ ộ ng đ dòng đi n ch y qua đi n tr ở
ệ ế A cũng chính là c S ch c a ampe k I ạ ạ R1và dòng đi n ch y trong m ch chính:
ườ ệ ệ ộ C ng đ dòng đi n qua đi n tr R ở 2, R3 là:
Ta có:
ậ V y ;
ậ ự ệ Bài t p t luy n
ư .
ủ ệ ạ ẽ Bài 1: Cho m ch đi n nh hình v , 1=15(cid:0) ế ỉ Vôn k ch 12V, R ở ươ a. Tính đi n tr t ệ , R2=10(cid:0) ươ ng đ ạ ng c a đo n
ạ m ch MN.
ỉ ố ủ b. Tính ch s c a các Ampe k A ế 1, A2
và A.
ộ ư ệ
, R1 = 20(cid:0)
ệ ạ Bài 2: Cho m t m ch đi n nh hình 3 = 10(cid:0) , ampe k Aế 1 chỉ v : Rẽ 1,5A. Ampe k Aế 2 ch 1A. Các dây n i và ố ỉ ampe k có đi n tr không đáng k . Tính:
ể ở ươ ệ ế ở ệ a. Đi n tr R ng đ ươ ng ở 2 và đi n tr t
toàn m ch?ạ
ế ủ ệ ệ ạ b. Hi u đi n th c a m ch AB?
ề ế ụ ả 10. V k t qu áp d ng:
ư ể Ch a tri n khai
ứ Đ o Đ c, ngày 10 tháng 11
ạ năm 2021 Ng ườ ế i vi t
ươ ễ Nguy n Ph ng Nam
