SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
Đơn vị : Trường THPT Thanh Bình
Mã số: ................................
(Do HĐKH Sở GD&ĐT ghi)
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ LÀM MỘT
SỐ DẠNG BÀI TẬP SINH HỌC VỀ XÁC SUẤT
Người thực hiện: NGUYỄN ĐÌNH ĐẮC
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lý giáo dục
- Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học
- Lĩnh vực khác: ..............................................
Có đính kèm:
Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác
Năm học: 2011 - 2012
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: Nguyễn Đình Đắc
2. Ngày tháng năm sinh: 25 – 10 - 1979
3. Giới tính: Nam
4. Địa chỉ: xã Phú An, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai
5. Điện thoại: 0946404215 (CQ)/ (NR); ĐTDĐ:
6. Fax: E-mail:
7. Chức vụ: Giáo viên giảng dạy môn sinh học
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Thanh Bình
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân sinh học
- Năm nhận bằng: 2003
- Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm sinh học
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy môn sinh học
Số năm có kinh nghiệm: 9
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:
…………………………………
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
- Trong quá trình giảng dạy sinh học khối 12 thì bài tập vận dụng là một vấn đề
khó cho học sinh, trong đó có toán xác suất thống kê, vì lí do :
+ Kiến thức môn sinh ở phần di truyền học quá nhiều và khó, thời gian trên lớp
không đủ giải quyết được nhiều bài tập vận dụng cho học sinh.
+ Ở THPT, học sinh được nghiên cứu về toán xác suất ít và đa số còn mơ hồ,
lúng túng, mang tính mò mẫm
+ Số học sinh chú ý học môn sinh ít, nhất là những trường vùng sâu,vùng xa
- Hiện nay, các dạng bài tập tính xác suất được vận dụng trong thực tế cũng như thi
tốt nghiệp, cao đẳng đại học rất nhiều.
- Mặt khác tự học là phương pháp để học sinh phát huy tích cực và chủ động trong
việc lĩnh hội kiến thức
Nhằm giúp học sinh học tốt hơn về dạng toán sinh học về xác suất, tôi mạnh
dạn viết sáng kiến này. Mong được sự góp ý và giúp đỡ của đồng nghiệp.
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1, Cơ sở lý luận
Việc ứng dụng toán toán xác suất vào giải bài tập yêu cầu hoc sinh phải
nắm được một số kiến thức về xác suất như:
1.1 Khái niệm xác suất:
Có nhiều cách định nghĩa xác suất P:
- Cách 1: Định nghĩa phổ thông cổ điển trong toán học thống kê: "Xác suất
của một sự kiện là tỉ số giữa khả năng thuận lợi để sự kiện đó xảy ra trên tổng số
khả năng có thể”
- Cách 2: Xác suất của biến cố A là một số không âm, kí hiệu P(A) (P viết tắt
từ chữ Probability), biểu thị khả năng xảy ra biến cố A và được định nghĩa như
sau:
P(A) = Số trường hợp thuận lợi cho A/ Số trường hợp có thể có khi phép
thử thực hện.
(Những khả năng hoặc các biến cố sơ cấp - nếu chúng xảy ra thì suy ra A xảy ra -
gọi là những trường hợp thuận lợi cho A).
Trong lí thuyết xác suất còn phân biệt tần suất thực nghiệm (tần suất sự kiện
trong thực tế hay tần suất có thể kiểm chứng) và tần suất chủ quan (hay tần suất
Bayer - tần suất sự kiện không thể kiểm chứng). Các bài tập toán trong sinh học
còn hay gặp một thuật ngữ nữa đó là tần số. Trong sinh học, có thể hiểu từ ”tần số”
trong các hiện tượng di truyền là "tần suất thực nghiệm”, nghĩa là số lần đã xảy ra
biến cố đó trong một hiện tượng hay quá trình sinh học có thể hoặc đã được thống
kê hay kiểm định được.
1.2. Tổng xác suất :
Được áp dụng khi các biến cố là xung khắc hoặc đối nhau.
- Nếu A và B xung khắc: )( BAP
= P(A) + P(B)
- Nếu A và B đối lập: P(A) = 1- P(B) hay P(A) + P(B) = 1
Ví dụ cụ thể
Khi gieo con xúc sắc có 6 mặt, thì khả năng xuất hiện 1 mặt là 1/6. Hỏi xác
suất xuất hiện mặt có số chẵn khi gieo là bao nhiêu ?
Mặt có số chẵn của con xúc sắc có 3 loại (tức là mặt có 2, 4 và 6.Lúc này,
biến cố mong đợi là tổng xác suất 3 sự kiện A (2), B (4), C (6), nên biến cố tổng:
P (AUBUC) = P(A) U P(B) U P(C)
Do mỗi sự kiện đều có đồng khả năng và là 1/6. Suy ra biến cố mong đợi
= 1/6 + 1/6 + 1/6 = 3/6 hay 1/2.
Phép cộng xác suất được ứng dụng để xác định tỉ lệ một kiểu hình nào đó (tức tìm
tần suất thực nghiệm).
1.3. Tích xác suất
- Được áp dụng đối với các biến cố giao.
- Nếu A và B độc lập thì biến cố giao: P(AB) = P(A).P(B)
Ví dụ cụ thể
Khi chơi cá ngựa, mỗi lần gieo con xúc sắc có 6 mặt thì khả năng xuất hiện 1 mặt
mong muốn là 1/6. Giả sử muốn mặt có 6 chấm (”con lục”) và gieo cùng một lúc 2
con xúc sắc, vậy xác suất có 2 con lục một lúc là bao nhiêu ?
Lúc này, biến cố mong đợi phụ thuộc cùng một lúc vào 2 sự kiện A và B,
nên gọi là biến cố tích và được biểu diễn là A giao B. Do mỗi sự kiện đều có đồng
khả năng với xác suất là 1/6, nên biến cố mong đợi sẽ có xác suất P(AB) = P(A).
P(B) = 1/6 x 1/6 = 1/36.
Để đơn giản, ta có thể hiểu rằng xác suất của một sự kiện mà phụ thuộc
vào nhiều biến cố độc lập thì sẽ bằng tích xác suất của các biến cố độc lập tạo nên
sự kiện đó.
Ngoài ra học sinh còn phải nắm và hiểu rõ kiến thức sinh học về mặt lí
thuyết của các bài toán sinh cần ứng dụng công thức xác xuất.
2, Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
Học sinh cần được tiếp xúc với một số dạng toán và phương pháp giải cụ thể, sau
đó đưa ra các dạng bài tập cho học sinh vận dụng.
2.1 Một số dạng bài tập thường gặp và phương pháp làm.
2.1.1 Bài toán liên quan tới tính tổng xác suất
Ví dụ 1 : bệnh bạch tạng do gen lặn a nằm trên NST thường quy định. Bố và
Mẹ đều dị hợp về gen này thì xác suất để sinh con ra bình thường là bao nhiêu ?
P : Aa x Aa thu được con :
0,25 AA (bình thường) + 0,50Aa (bình thường) + 0,25aa (bệnh bạch tạng).
Vậy con sinh ra bình thường chiếm 0,25 + 0,50 = 0,75 hoặc 3/4 hay 75%.
Ví du 2 : Ở ruồi, thân xám, cánh dài trội so với thân đen, cánh cụt. Các gen
quy định tính trạng nằm trên NST thường ở dạng liên kết gen với nhau. Cho ruồi
thuần chủng thân xám, cánh dài lai với ruồi thân đen cánh cụt thu được F1. cho F1
giao phối với nhau thì xác suất sinh ra ruồi thân xám, cánh dài là bao nhiêu ( biết
hoán vị gen xảy ra một bên với tần số f = 20%)
Hướng dẫn F1 có kiểu gen
AB
ab
F1 x F1:
AB
ab
x
AB
ab
G 0,4 AB, 0,4ab, 0,1Ab, 0,1aB 0,5 AB, 0,5ab
F2 :
0,4 AB 0,4ab 0,1Ab 0,1aB