T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
105
KẾT QUẢ BỔ SUNG SẮT CHO NGƯỜI HIẾN MÁU NHẮC LẠI
THƯỜNG XUYÊN TẠI VIỆN HUYẾT HỌC – TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG
Hà Hữu Nguyện1, Bạch Quốc Khánh1, Bùi Thị Mai An2
TÓM TẮT12
Đặt vấn đề: Mỗi ml máu toàn phần có
khoảng 0,5 mg sắt v vậy mỗi lần hiến máu,
ngưi hiến máu (NHM) sẽ mất đi một lưng sắt
nhất định. Do vậy việc bổ sung sắt cho ngưi
hiến máu tnh nguyện nhắc lại thưng xuyên
(NHMTNNLTX) là việc rất cần thiết
Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá kết quả bổ
sung sắt cho NHMTNNLTX tại Viện Huyết học
– Truyền máu Trung ương (HH-TMTƯ)
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Gồm 158 NHMTNNLTX có nồng độ ferritin
huyết thanh (HT) dưới 26 ng/ml đưc uống bổ
sung sắt dạng viên có hàm lưng là 35 mg
nguyên tố sắt.
Phương pháp nghiên cứu: Can thiệp không
đối chứng
Kết quả: Có 158 NHMTNNLTX có chỉ số
ferritin giảm đã đưc uống bổ sung sắt dạng
viên, gồm 28 NHM nam và 130 NHM là nữ.
Tuổi trung bình ở nam là 30,9 ± 9,8 tuổi, ở nữ là
28,0 ± 7,1 tuổi. Số lần hiến máu trung bình ở
nam là 21,0 ± 10,7 lần, nữ là 10,1 ± 6,0 lần. Thi
gian xét nghiệm sau khi uống viên sắt bổ sung ở
NHMTNNLTX nam là 98,4 ± 17,8 ngày và ở nữ
là 109,7 ± 23,7 ngày. Các chỉ số huyết học gồm
1Viện Huyết học Truyền máu Trung ương
2Đại học Phenikaa
Chịu trách nhiệm chính: Bi Thị Mai An
SĐT: 0836290673
Email: drnguyennihbt@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 05/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
số lưng hồng cầu (SLHC), hemoglobin (Hb),
thể tích trung bình hồng cầu (MCV), lưng huyết
sắc tố trung bình hồng cầu (MCH), nồng độ trung
bình của hemoglobin có trong một tế bào hồng
cầu (MCHC) ở NTMTNNLTX nam và nữ đều
nằm trong giới hạn của ngưi bnh thưng. Ở
NHMTNNLTX nam: nồng độ sắt HT trung bình
sau uống viên sắt là 17,6 ± 8,1 µmol/l tăng so với
trước khi uống là 13,8 ± 5,8 µ mol/l, nồng độ
ferritin HT trung bình sau uống sắt là 32,7 ± 19,2
ng/ml tăng so với trước uống sắt là 17,6 ± 4,8
ng/ml và có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p
<0,05). Ở NHMTNNLTX nữ nồng độ sắt HT
trung bình sau khi uống sắt là 15,4 ± 8,9 µmol/l
tăng hơn so với trước khi uống sắt là 13,3 ± 6,2
µmol/l, nồng độ ferritin trung bình sau khi uống
sắt là 24,6 ± 14,6 ng/ml, tăng so với trước uống
sắt là 15,7 ± 5,7 ng/ml. Tỷ lệ NHMTNNLTX có
nồng độ sắt, ferritin huyết thanh trở về giới hạn
bnh thưng sau uống viên sắt ở nam giới là
78,6% và 64,3%; ở nữ giới là 62,3% và 39,2%.
Tỷ lệ NHMTNNLTX có nồng độ sắt, ferritin
huyết thanh trở về giới hạn bnh thưng sau uống
viên sắt ở nam giới là 78,6% và 64,3%; ở nữ giới
là 62,3% và 39,2%.
Kết luận:
- Các chỉ số huyết học: SLHC, Hct trung
bình của NHMTNNLTX nam sau khi uống bổ
sung sắt dạng viên đều tăng so với trước khi
uống. SLHC, Hb, trung bình ở NHMTNNLTX
nữ sau khi uống sắt tăng so với trước khi uống.
- Có sự cải thiện rõ rệt về tình trạng sắt và
ferritin huyết thanh ở NHMTNNLTX sau khi
uống viên sắt: Nồng độ sắt huyết thanh và ferritin
huyết thanh trung bình ở nam và nữ sau khi uống
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
106
sắt tăng so với trước khi uống. Tỷ lệ
NHMTNNLTX có nồng độ sắt, ferritin huyết
thanh trở về giới hạn bnh thưng sau uống viên
sắt ở nam giới là 78,6% và 64,3%; ở nữ giới là
62,3% và 39,2%.
Từ khóa: Ngưi hiến máu tình nguyện nhắc
lại thưng xuyên, sắt huyết thanh, ferritin huyết
thanh
SUMMARY
RESULTS OF IRON
SUPPLEMENTATION FOR REGULAR
VOLUNTARY NON-REMUNERATED
BLOOD DONORS AT NATIONAL
INSTITUTE OF HEMATOLOGY AND
BLOOD TRANSFUSION
Background: Each ml of whole blood has
about 0.5 mg of iron, so for each blood donation,
the donors will lose a certain amount of iron.
Therefore, iron supplementation for regular
repeated volunteer blood donors (RRVBD) is
necessary.
Objective: To evaluate the results of iron
supplementation for RRVBD at the National
Institute of Hematology and Blood Transfusion
(NIHBT).
Method: Including 158 RRVBD with serum
ferritin below 26 ng/ml taking iron tablets
containing 35 mg of elemental iron. Methods:
Cross-sectional description, prospective study.
Result: There are 158 RRVBD with
decreased ferritin levels who have taken iron
supplements. Among them, 28 are male and 130
are female. The average age for males is 30.9 ±
9.8 years, while for females it is 28.0 ± 7.1 years.
The average number of blood donations for
males is 21.0 ± 10.7 times, and for females it is
10.1 ± 6.0 times. The time interval for testing
after taking iron supplements for male RRVBD
is 98.4 ± 17.8 days, and for female RRVBD is
109.7 ± 23.7 days. Hematological indices
including red blood cell count (RBC),
hemoglobin (Hb), mean corpuscular volume
(MCV), mean corpuscular hemoglobin (MCH),
and mean corpuscular hemoglobin concentration
(MCHC) in both male and female RRVBD are
within normal ranges. In male RRVBD, the
average serum iron concentration after taking
iron supplements is 17.6 ± 8.1 µmol/l, increased
from 13.8 ± 5.8 µ mol/l before supplementation.
The average serum ferritin concentration after
taking iron supplements is 32.7 ± 19.2 ng/ml,
increased from 17.6 ± 4.8 ng/ml before
supplementation, with a statistically significant
difference (p < 0.05). In female RRVBD, the
average serum iron concentration after taking
iron supplements is 15.4 ± 8.9 µmol/l, increased
from 13.3 ± 6.2 µ mol/l before supplementation.
The average serum ferritin concentration after
taking iron supplements is 24.6 ± 14.6 ng/ml,
increased from 15.7 ± 5.7 ng/ml before
supplementation. The percentage of male
RRVBD with serum iron and ferritin levels
returning to normal ranges after iron
supplementation is 78.6% and 64.3%,
respectively. For female RRVBD, the
percentages are 62.3% and 39.2%, respectively.
Conclusion:
- Hematological indices: The RBC count
and average Hct of male RRVBD after taking
iron supplements increased compared to before
taking them. The RBC count and average Hb of
female RRVBD after taking iron increased
compared to before taking them.
- There was a significant improvement in
serum iron and ferritin levels in RRVBD after
taking iron supplements: The average serum iron
and ferritin levels in both males and females
increased after taking iron compared to before.
The proportion of male RRVBD with serum iron
and ferritin levels returning to normal limits after
taking iron supplements was 78.6% and 64.3%,
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
107
respectively; for females, it was 62.3% and
39.2%..
Keywords: regular repeated volunteer blood
donors, serum iron, serum ferritin.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Máu và các chế phẩm máu là loại thuốc
vô giá, rất cần thiết cho cấp cứu và điều trị,
nh có truyền máu mà nhiều ngưi bệnh đã
đưc cứu sống…, Cho đến nay máu vẫn chỉ
có thể lấy từ ngưi hiến máu mà chưa có
nguồn thay thế vì vậy việc quan tâm chăm
sóc, duy trì nguồn NHM là rất quan trọng
đặc biệt là NHMTNNLTX. Mỗi ml máu có
chứa 0,5 mg sắt vì vậy mỗi lần hiến máu
NHM mất đi một lưng sắt nhất định nên
việc bổ sung sắt cho NHMTNNLTX đã và
đang đưc nhiều nước trên thế giới quan tâm.
Hiện nay tại nước ta việc bổ sung sắt cho
NHMTNNLTX chưa đưc thực hiện một các
thưng [1], [2].
Chúng tôi thực hiện đề tài với mục tiêu
như sau: “Đánh giá kết quả bổ sung sắt cho
ngưi hiến máu tình nguyện nhắc lại thưng
xuyên tại Viện HH-TMTƯ”
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Có 158 NHMTNNLTX tại Viện Huyết
học – Truyền máu Trung ương giai đoạn từ
năm 2017 – 2023 đưc uống bổ sung viên
sắt.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Can thiệp
không đối chứng
2.2.2. Phương pháp tiến hành:
− Tiêu chuẩn lựa chọn: Là
NHMTNNLTX tham gia hiến máu theo tiêu
chuẩn lựa chọn NHM của thông tư
26/BYT/2013[3]. Tất cả NHMTNNLTX
đưc làm xét nghiệm tổng phân tích tế bào
máu, nồng độ sắt và ferritin huyết thanh. Lựa
chọn NHMTNNLTX có ferritin < 26 ng/ml
tiến hành tư vấn cho NHM uống bổ sung
viên sắt sau hiến máu. Đối tưng NHMTN
nam hiến tối thiểu 3 lần/ 1 năm và nữ tối
thiểu 2 lần/ 1 năm: Là NHMTNNHTX.
− Theo Joseph E. Kiss năm 2015: Những
NHM có nồng độ ferritin < 26 ng/ml là
NHM có nồng độ ferritin giảm và những
NHM có nồng độ ferritin ≥ 26 ng/ml là bnh
thưng [4].
− Cỡ mẫu ngưi hiến máu đưc bổ sung
viên sắt: Dựa vào công thức ước tính một tỷ
lệ : n = Z2 1- α/2 x p(1-p) : d2. Chọn α =
0,05, Z1- α/2 = 1,96, p = 0,22 (theo AABB
năm 2017). Dựa vào công thức ra tính ra cỡ
mẫu để ngưi hiến máu uống sắt là n ≥ 157.
2.2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu
− NHMTNNLTX có nồng độ ferritin HT
dưới 26 ng/ml đưc tư vấn uống bổ sung sắt
dạng viên:
+ Sắt dạng viên với thành phần ferrous
gluconate 300 mg tương đương với 35 mg
nguyên tố sắt, uống 1 viên xa bữa ăn trong
vòng 60 ngày.
+ Mi NHMTNNLTX đến Viện HH -
TMTƯ thực hiện lấy mẫu xét nghiệm lại sau
85 ngày kể từ ngày dùng thuốc và thi gian
lấy mẫu tối đa là 182 ngày.
+ Các xét nghiệm đưc làm lại sau khi
uống sắt gồm: Xét nghiệm tổng phân tích tế
bào máu, nồng độ sắt và ferritin huyết thanh.
− Đánh giá kết quả xét nghiệm của
NHMTNNLTX sau khi uống sắt.
2.3. Xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm
SPSS 20.0 và các thuật toán thống kê.
2.4. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu
đã đưc hội đồng Đạo đức trong nghiên cứu
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
108
y sinh học của trưng Đại học Y Hà Nội
chấp thuận theo số 82/HĐĐĐĐHYHN ngày
30/05/2017. Ngưi hiến máu bổ sung viên
sắt dạng uống đưc tư vấn về nguy cơ thiếu
sắt, li ch của uống sắt và những tác dụng
phụ đồng thi đảm bảo về quy định bảo mật
thông tin.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Một số đặc điểm của NHMTNNLTX bổ sung viên sắt dng uống ti Vin HH –
TMTƯ
Giới
Các chỉ số
Nam
(n=28)
Nữ
(n= 130)
Chung
(n=158)
Tuổi
X ±SD
30,9 ± 9,8
28,0 ± 7,1
28,5 ± 7,7
Số lần hiến máu
X ±SD
21,0 ± 10,7
10,1 ± 6,0
12,1 ± 8,2
Thi gian xét nghiệm
sau uống bổ sung sắt (ngày)
X ±SD
98,4 ± 17,8
109,7 ± 23,7
107,7 ± 23,2
Nhận xét: Có 158 NHMTNNLTX trong đó có 28 ngưi là nam và 130 ngưi là nữ. Tuổi
trung bnh ở nam là 30,9 ± 9,8 tuổi, ở nữ là 28,0 ± 7,1 tuổi. Số lần hiến máu trung bnh ở nam
là 21,0 ± 10,7 lần, nữ là 10,1 ± 6,0 lần. Thi gian xét nghiệm sau khi uống sắt bổ sung ở
NHMTNNLTX nam là 98,4 ± 17,8 ngày và ở nữ là 109,7 ± 23,7 ngày.
Bảng 2. Kết quả xét nghim một số chỉ số huyết học trước và sau uống sắt ở
NHMTNNLTX
NHMTNNLTX
uống viên sắt
SLHC
(T/l)
X ±SD
Hct
(l/l)
X ±SD
MCH
(pg)
X ±SD
MCHC
(g/l)
X ±SD
Nam
(n=28)
Trước uống sắt
5,08 ±
0,42
0,44
± 0,03
28,6
± 2,6
330,2
± 9,0
Sau uống sắt
5,26
±0,44
0,45
± 0,03
28,2
± 2,3
327,5
± 8,8
p
< 0,05
< 0,05
< 0,05
≥ 0,05
Nữ
(n=130)
Trước uống sắt
4,50
± 0,38
0,38
± 0,02
28,1
± 2,2
326,3
± 7,7
Sau uống sắt
4,61
± 0,43
0,39
± 0,03
28,0
± 2,0
326,7
± 11,0
p
< 0,05
≥ 0,05
≥ 0,05
≥ 0,05
Nhận xét: Một số chỉ số huyết học trung
bnh của NHMTNNLTX ở cả nam và nữ
trước và sau khi uống sắt đều nằm trong giới
hạn bnh thưng. Sau uống bổ sung viên sắt
th các chỉ số trung bnh về SLHC, Hct ở
nam tăng so với trước khi uống bổ sung sắt,
có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với
p<0,05, ở nữ các chỉ số trung bnh SLHC, Hb
tăng so với trước khi uống sắt, có sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
109
Bảng 3. Nồng độ sắt HT và ferritin HT trung bnh của NHMTNNLTX trước và sau khi
uống sắt
NHMTNNLTX
uống viên sắt
Nồng độ sắt HT(µmol/L)
X ±SD
Nồng độ ferritin HT(ng/ml)
X ±SD
Nam
(n=28)
Trước uống sắt
13,8 ± 5,8
17,6 ± 4,8
Sau uống sắt
17,6 ± 8,1
32,7 ± 19,2
p
< 0,05
< 0,05
Nữ
(n=130)
Trước uống sắt
13,3 ± 6,2
15,7 ± 5,7
Sau uống sắt
15,4 ± 8,9
24,6 ± 14,6
p
< 0,05
< 0,05
Nhận xét: Nồng độ sắt huyết thanh trung bình ở NHMTNNLTX ở cả nam và nữ sau uống
viên sắt tăng so với trước khi đưc bổ sung sắt và có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p <
0,05. Nồng độ ferritin huyết thanh trung bình ở NHMTNNLTX nam và nữ sau uống viên sắt
tăng so với trước khi đưc bổ sung sắt và có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Bảng 4. Tỷ lNHMTNNLTX có nồng độ sắt huyết thanh và ferritin huyết thanh bnh
thường sau khi uống sắt
Giới
Các chỉ số xét nghiệm
Nam
Nữ
Tổng
n
%
n
%
n
%
Trước
uống sắt
Sắt huyết
thanh
Giảm
12
42,9
55
42,3
67
42,4
Bnh thưng
16
57,1
75
57,7
91
57,6
Tổng
28
100
130
100
158
100
Ferritin huyết
thanh
Giảm
28
100
130
100
158
100
Bnh thưng
0
0
0
0
0
0
Tổng
28
100
130
100
158
100
Sau khi
uống sắt
Sắt huyết
thanh
Giảm
6
21,4
49
37,7
55
34,8
Bnh thưng
22
78,6
81
62,3
103
65,2
Tổng
28
100
130
100
158
100
Ferritin huyết
thanh
Giảm
10
35,7
79
60,8
89
56,3
Bnh thưng
18
64,3
51
39,2
69
43,7
Tổng
28
100
130
100
158
100
Nhận xét: Tỷ lệ NHMTNNLTX nam có
nồng độ sắt huyết thanh trở về giới hạn bnh
thưng (≥ 11µmol/L) sau khi uống sắt là
78,6% (trước uống sắt là 57,1%) và tỷ lệ
NHMTNNLTX nam có nồng độ ferritin
huyết thanh trở về giới hạn bnh thưng (≥
26 ng/ml) sau khi uống sắt là 64,3%. Ở
NHMTNNLTX nữ có nồng độ sắt huyết
thanh trở về giới hạn bnh thưng (≥
11µmol/L) sau khi uống sắt là 62,3% (trước
khi uống sắt tỷ lệ là 57,7%), và tỷ lệ
NHMTNNLTX nữ có nồng độ ferritin huyết
thanh trở về giới hạn bnh thưng (≥ 26
ng/ml) sau khi uống sắt là 39,2%.
IV. BÀN LUẬN
Kết quả bảng 1 cho thấy có 158
NHMTNNLTX có chỉ số ferritin giảm (< 26
ng/ml) đã đưc bổ sung viên sắt dạng uống
với liều là 35 mg yếu tố sắt, trong đó có 28