Nghiên cứu Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 2 * 2020
B – Khoa học Dược
258
KHẢO SÁT ĐỘC TÍNH CẤP ĐƯỜNG UỐNG VÀ TÁC ĐỘNG
HẠ ĐƯỜNG HUYẾT CỦA CÁC CAO CHIẾT TỪ PHÁT HOA THỐT NỐT ĐỰC
(BORASSUS FLABELLIFER L.)
Bùi Thị Phương Trang
*
, Nguyễn Thị Kim Oanh
**
, Nguyễn Lê Thanh Tuyền
**
,
Trần Thị Quế
***
, Đỗ Thị Hồng Tươi
*
TÓM TẮT
Mục tiêu: Đề tài khảo sát độc tính cấp đường uống và tác động hạ đường huyết của các cao chiết từ phát hoa
Thốt nốt đực nhằm cung cấp cơ sở khoa học về tính an toàn và hiệu quả của các cao chiết.
Đối tượng và phương pháp: Các thử nghiệm được tiến hành trên chuột nhắt Swiss albino, 6-7 tuần tuổi,
trọng lượng trung bình khoảng 20 g gồm: khảo sát độc tính cấp đường uống trong 72 giờ; khảo sát tác động hạ
đường huyết trên chuột nhắt đực gây đái tháo đường bằng cách tiêm tĩnh mạch liều duy nhất streptozotocin 170
mg/kg và chuột nhắt đực bình thường, sử dụng glibenclamid 5 mg/kg làm thuốc đối chứng.
Kết quả: Các cao BC96, BCHH và BN60 chiết từ phát hoa Thốt nốt đực không thể hiện độc tính cấp đường
uống trên chuột nhắt với liều tối đa qua kim (D
max
) là 80 g/kg cho BC96 và BCHH, 60 g/kg cho BN60. Trên chuột
bị đái tháo đường, sau 2 tuần điều trị, BC96 cho uống liều 440 mg/kg và 880 mg/kg giảm đường huyết lần lượt là
42,4% và 35,7%, BCHH cho uống liều 400 mg/kg và 800 mg/kg giảm đường huyết lần lượt là 38,4% và 43,2%,
BN60 cho uống liều 700 mg/kg và 1400 mg/kg giảm đường huyết lần lượt là 43,4% và 44,2%, so với 43,7% của
lô uống glibenclamid 5 mg/kg. Trên chuột bình thường, cao Thốt nốt BCHH không làm hạ đường huyết cũng
như ảnh hưởng thể trọng của chuột.
Kết luận: Cao BC96, BCHH, BN60 không thể hiện độc tính cấp đường uống ở liều tối đa D
max
lần lượt là 80
g/kg, 80 g/kgvà 60 g/kg. Trên chuột bị đái tháo đường (ĐTĐ), cả 3 cao đều thể hiện tác động hạ đường huyết sau
14 ngày uống cao tương tự đối chứng glibenclamid 5 mg/kg.
Từ khóa: Thốt nốt, phát hoa đực, độc tính cấp, tác động hạ đường huyết
ABSTRACT
STUDY ON ACUTE ORAL TOXICITY AND HYPOGLYCEMIC EFFECT
OF EXTRACTS FROM MALE INFLORESCENCES OF BORASSUS FLABELLIFER L.
Bui Thi Phuong Trang, Nguyen Thi Kim Oanh, Nguyen Le Thanh Tuyen,
Tran Thi Que, Do Thi Hong Tuoi
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine* Vol. 24 - No. 2 - 2020: 258 - 264
Objectives: Study on acute oral toxicity and hypoglycemic effect of extracts from Borassus flabellifer L.
male inflorescence.
Materials and methods: In vivo experiments were carried out in Swiss albino mice, aging 6 -7 weeks,
weighing about 20 g. The acute oral toxicity of tested extracts was examined within 72 hours. The hypoglycemic
effect was studied in diabetic male mice induced by an intravenous dose of 170 mg/kg of streptozotocine and
normal male mice, using 5 mg/kg glibenclamide as a positive control.
*
Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
**
Trung tâm Công nghệ Dược Sài Gòn, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
***
Trung tâm Công nghệ Sinh học Tỉnh An Giang
Tác giả liên lạc: PGS.TS. Đỗ Thị Hồng Tươi ĐT: 0908683080 Email: hongtuoi@ump.edu.vn
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 2 * 2020 Nghiên cứu
B – Khoa học Dược 259
Results: Three extracts BC96, BCHH and BN60 from B. flabellifer male inflorescence had no acute oral
toxicity in mice at the maximum oral dose (D
max
) of 80 g/kg for the BC96 and BCHH extract or 60 g/kg for the
BN60 extract. In streptozotocin-induced diabetic mice, the plasma glucose reduced 42.4% and 35.7%,
respectively, at dose of 440 mg/kg and 880 mg/kg of the BC96 extract. At dose of 400 mg/kg and 800 mg/kg, mice
administered with BCHH extract cut down to 38.4% and 43.2% on the blood sugar, respectively. With 700
mg/kg and 1400 mg/kg dose of the BN60 extract, the plasma glucose levels were respectively decreased to 43.4%
and 44.2%. These were comparable with glibenclamid positive control at 5 mg/kg dose (43.7%). In normal mice,
the BCHH extract at the oral doses of 400 and 800 mg/kg did not affect the weight or plasma glucose level.
Conclusions: The BC96, BCHH and BN60 extracts had no acute oral toxicity in mice at the maximum oral
dose (D
max
) of 80, 80 and 60 g/kg, respectively. In hyperglycemic mice, all 3 extracts showed hypoglycemic effect
after 14 days treatment; this effect was similar to that of 5 mg/kg glibenclamide.
Key words: Borassus flabellifer L., male inflorescence, acute toxicity, hypoglycemic effect
ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Liên đoàn đái tháo đường quốc tế, Việt
Nam có 3,54 triệu người mắc đái tháo đường
(ĐTĐ) trong độ tuổi từ 20-79 vào năm 2017 và
tăng lên 6,13 triệu người vào năm 2045. ĐTĐ là
một trong những nguyên nhân gây tử vong
hàng đầu tại Việt Nam, ước tính năm 2017 có
29.000 người lớn tử vong liên quan đến ĐTĐ,
tương đương mỗi ngày có 80 ca tử vong do
ĐTĐ
(1)
. Hiện nay, các thuốc hóa tổng hợp điều trị
ĐTĐ có thể gây ra tác dụng không mong muốn
như hạ đường huyết, tăng cân, rối loạn tiêu hóa,
nhiễm acid lactic… và tình trạng giảm đáp ứng
điều trị
(2)
. Do đó, sử dụng thảo dược được xem là
liệu pháp thay thế tiềm năng trong kiểm soát
đường huyết, hạn chế tác dụng phụ khi sử dụng
lâu dài.
Thốt nốt trồng phổ biến ở các tỉnh miền Tây
và Đông Nam Bộ, giáp biên giới Campuchia từ
Tây Ninh đến Kiên Giang. Đặc biệt, cây Thốt nốt
được trồng nhiều nhất ở An Giang. Trong dân
gian, cuống cụm hoa, nước chảy từ cụm hoa,
đường Thốt nốt… được dùng chữa sốt, viêm tấy,
sốt rét, lá lách to, vàng da, lỵ, khó tiểu tiện
(3)
. Gần
đây, một số nghiên cứu đã báo cáo tác động
dược lý của cao chiết từ phát hoa, rễ, hạt… của
cây Thốt nốt như chống oxy hóa, độc tế bào ung
thư, tác động giảm đau, kháng viêm, hạ đường
huyết
(4)
. Từ đó, đề tài khảo sát độc tính cấp
đường uống và tác động hạ đường huyết của các
cao chiết từ phát hoa Thốt nốt đực nhằm cung
cấp cơ sở khoa học về tính an toàn và hiệu quả
của các cao chiết này với mục tiêu cụ thể khảo
sát độc tính cấp đường uống, tác động hạ đường
huyết trên chuột nhắt gây đái tháo đường bằng
streptozotocin và trên chuột nhắt bình thường.
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Mẫu thử
Các cao chiết từ phát hoa Thốt nốt đực được
cung cấp bởi Trung tâm Công nghệ Sinh học An
Giang. Phát hoa Thốt nốt đực được định danh và
thu hái lúc sáng sớm ở xã Vĩnh Trung, huyện
Tịnh Biên, tỉnh An Giang vào tháng 4/2018. Mẫu
dược liệu được rửa sạch, cắt lát, phơi khô và xay
nhỏ. Sau đó, tiến hành chiết bằng các dung môi
và phương pháp khác nhau, thu được 03 cao ký
hiệu BC96, BCHH và BN60 có hiệu suất chiết lần
lượt là 7,19%, 12,88% và 8,13%; độ ẩm trung bình
lần lượt là 19,57%, 21,78% và 12,19%.
Động vật thử nghiệm
Chuột nhắt Swiss albino, đực và cái, 6-7 tuần
tuổi, trọng lượng 20-22 g do Viện Vaccin và Sinh
phẩm Y tế Nha Trang cung cấp. Chuột khoẻ
mạnh, không có biểu hiện bất thường, nuôi ổn
định ở môi trường thí nghiệm 5 ngày trong lồng
nhựa 25 x 35 x 15 cm (6 chuột/lồng) và cung cấp
thức ăn, nước uống đầy đủ trong thử nghiệm.
Hóa chất
Streptozotocin, ethylen diamin tetra-acetic
(EDTA) (Sigma-Aldrich, Hoa Kỳ), kit định lượng
glucose (Clinitech, Pháp), glibenclamid
Nghiên cứu Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 2 * 2020
B – Khoa học Dược
260
(Biogaran, Pháp), cồn 96%, ether ethylic
(Guangdong Guanghua, Trung Quốc), NaCl
0,9% (OPV, Việt Nam).
Phương pháp nghiên cứu
Khảo sát độc tính cấp đường uống
Mỗi cao thử được tiến hành trên 10 chuột (5
đực, 5 cái). Cho chuột nhịn đói ít nhất 12 giờ
trước khi cho uống các cao thử (BCHH, BC96,
BN60). Chuột được uống liều duy nhất ở nồng
độ cao thử tối đa có thể qua kim, thể tích 40
ml/kg trong điều kiện ổn định. Theo dõi và ghi
nhận cử động tổng quát, biểu hiện về hành vi,
trạng thái lông, ăn uống, tiêu tiểu và số lượng
chết của chuột trong 72 giờ theo “Hướng dẫn
thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng thuốc
đông y, thuốc từ dược liệu” của Bộ Y tế ban hành
theo quyết định số 141/QĐ-K2ĐT ngày
27/10/2015
(5)
. Nếu sau 72 giờ, chuột không có dấu
hiệu bất thường hoặc chết, tiếp tục theo dõi
trong vòng 14 ngày. Nếu có chuột chết, mổ chuột
để đánh giá đại thể các cơ quan và giảm liều để
tìm liều tối thiểu gây chết 100% chuột (LD
100
),
liều tối đa không gây chết chuột nào (LD
0
) và
liều gây chết 50% chuột (LD
50
).
Khảo sát tác động hạ đường huyết trên chuột
bị đái tháo đường
Chuột nhịn đói ít nhất 12 giờ, chia thành 2
nhóm: Nhóm chuột bình thường: tiêm tĩnh mạch
(iv) NaCl 0,9%; nhóm chuột bị ĐTĐ: iv
streptozotocin (pha trong NaCl 0,9%) liều 170
mg/kg, thể tích tiêm 10 ml/kg
(6)
. Sau 6 ngày, định
lượng đường huyết (chuột nhịn đói ít nhất 12
giờ). Chuột tiêm streptozotocin có đường huyết
đói ≥ 200 mg/dL được xem bị đái tháo đường và
chia đều vào các lô, sao cho đường huyết trung
bình của các lô tương đương nhau (p > 0,05): Lô
chứng bệnh: uống nước cất; lô đối chiếu: uống
glibenclamid 5 mg/kg; Lô Ia và Ib: uống cao
BCHH liều 400 và 800 mg/kg; lô IIa và IIb: uống
cao BC96 liều 440 và 880 mg/kg; Lô IIIa và IIIb:
uống cao BN60 liều 700 và 1400 mg/kg. Cho
chuột uống nước cất, glibenclamid hoặc cao Thốt
nốt 1 lần/ngày vào buổi sáng (8-10 giờ), thể tích
10 ml/kg trong 14 ngày liên tiếp. Theo dõi đường
huyết của chuột thử nghiệm mỗi 7 ngày bằng
cách lấy máu tĩnh mạch đuôi (chuột được cho
nhịn đói).
Khảo sát tác động hạ đường huyết trên chuột
bình thường.
Chuột khỏe mạnh bình thường được chia
ngẫu nhiên thành các lô (n = 8): Lô sinh lý: uống
nước cất; lô Ia: uống cao BCHH liều 400 mg/kg;
lô Ib: uống cao BCHH liều 800 mg/kg. Cho chuột
uống nước cất hoặc cao Thốt nốt 1 lần/ngày vào
buổi sáng (8-10 giờ), thể tích 10 ml/kg trong 14
ngày. Theo dõi đường huyết của chuột thử
nghiệm mỗi 7 ngày bằng cách lấy máu tĩnh mạch
đuôi (chuột được cho nhịn đói).
Định lượng glucose huyết theo nguyên tắc
enzym màu bằng kit thử của Clinitech. Tính
nồng độ glucose:
Nồng độ glucose (mg/dl) = [(A
thử
-
A
trắng
)/(A
chuẩn
- A
trắng
)] x C
chuẩn
x độ pha loãng.
Xử lý kết quả và phân tích thống kê
Kết quả trình bày dạng trung bình ± độ lệch
chuẩn của giá trị trung bình (Mean ± SEM). Số
liệu được phân tích thống kê bằng phép kiểm
Kruskal-Wallis và Mann-Whitney với phần mềm
SPSS 22.0. Sự khác biệt có ý nghĩa khi p < 0,05.
KẾT QUẢ
Độc tính cấp đường uống trên chuột nhắt của
các cao Thốt nốt
Khảo sát trên 10 chuột với nồng độ tối đa có
thể bơm qua kim, thể tích 40 ml/kg là: BC96: 80
g/kg; BCHH: 80 g/kg; BN60: 60 g/kg. Sau khi cho
chuột uống, chuột giảm hoạt động, đi lại chậm
chạp hơn. Sau khoảng 90 phút, chuột linh hoạt
trở lại, ăn cám viên, uống nước, tiêu tiểu, cử
động bình thường. Chuột hoạt động bình
thường, không có chuột nào chết trong 72 giờ và
14 ngày quan sát. Quan sát đại thể các cơ quan
sau 14 ngày không ghi nhận dấu hiệu bất
thường nào của tim, gan, thận, phổi và hệ tiêu
hóa. Như vậy, đề tài không thể xác định được
LD
50
. Các cao Thốt nốt BC96, BCHH, BN60
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 2 * 2020 Nghiên cứu
B – Khoa học Dược 261
không thể hiện độc tính cấp đường uống với liều
tối đa có thể cho uống qua kim (D
max
) lần lượt là
80; 80 và 60 g/kg trọng lượng chuột.
Tác động lên trọng lượng và đường huyết của chuột đái tháo đường
Tác động lên trọng lượng của chuột đái tháo đường
Bảng 1. Trọng lượng trung bình các lô chuột ĐTĐ trong 14 ngày (N: ngày)
Lô (n=6) N0 N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N10 N11 N12 N13
Sinh
lý
26,1
± 0,8
26,9 ±
0,8
27,2 ±
0,7
28,2 ±
0,7
28,4 ±
0,7
28,6 ±
0,8
28,6 ±
0,9
28,9 ±
1,0
29,1 ±
0,8
29,8 ±
0,8
30,1 ±
0,9
30,0 ±
0,7
30,6 ±
0,7
30,6 ±
0,7
Chứng
bệnh
20,8 ±
0,8**
20,6 ±
0,9**
20,4 ±
0,9**
20,3 ±
1,0**
19,9 ±
1,2**
20,1 ±
0,9**
20,5 ±
1,0**
20,1 ±
1,0**
20,4 ±
1,1**
20,2 ±
1,0**
19,9 ±
1,1**
19,7 ±
0,9**
20,1 ±
1,0**
20,2 ±
0,9**
Gliben-
clamid
20,9 ±
1,2**
21,3 ±
1,2**
21,8 ±
1,3**
22,0 ±
1,2**
22,4 ±
1,2**
22,3 ±
1,2**
21,7 ±
1,3**
22,2 ±
1,3**
22,0 ±
1,5**
22,1 ±
1,5**
21,9 ±
1,5**
21,8 ±
1,6**
21,7 ±
1,7**
22,1 ±
1,5**
BC96
440 mg/kg
20,7 ±
1,2**
20,8 ±
1,4**
20,5 ±
1,2**
20,6 ±
1,2**
20,1 ±
1,3**
20,5 ±
1,2**
20,4 ±
1,3**
20,7 ±
1,3**
20,4 ±
1,3**
20,6 ±
1,3**
20,0 ±
1,2**
20,4 ±
1,4**
20,8 ±
1,5**
20,6 ±
1,4**
BC96
880mg/kg
21,1 ±
1,2**
20,8 ±
1,3**
21,2 ±
1,3**
21,0 ±
1,3**
21,2 ±
1,3**
21,3 ±
1,4**
20,8 ±
1,6**
21,4 ±
1,4**
21,3 ±
1,3**
22,1 ±
1,4**
21,3 ±
1,4**
21,4 ±
1,4**
21,9 ±
1,4**
21,2 ±
1,4**
BCHH
400mg/kg
22,6 ±
1,1*
22,7 ±
1,2*
22,6 ±
1,2**
22,1 ±
1,2**
22,9 ±
1,2**
23,0 ±
1,2**
22,7 ±
1,3**
22,3 ±
1,4**
21,9 ±
1,6**
22,2 ±
1,5**
21,6 ±
1,6**
22,2 ±
1,6**
22,5 ±
1,6**
22,1 ±
1,3**
BCHH
800mg/kg
22,0 ±
1,2*
21,9 ±
1,3**
21,4 ±
1,4**
21,3 ±
1,5**
21,8 ±
1,5**
22,4 ±
1,5**
22,6 ±
1,4**
22,3 ±
1,1**
22,5 ±
1,1**
22,6 ±
1,1**
22,8 ±
1,2**
23,0 ±
1,2**
23,4 ±
1,2**
23,6 ±
1,3**
BN60
700mg/kg
20,9 ±
1,0**
21,2 ±
1,2**
21,4 ±
1,1**
21,6 ±
1,0**
21,9 ±
0,9**
21,9 ±
0,9**
22,2 ±
0,9**
22,4 ±
1,1**
21,8 ±
1,2**
22,2 ±
1,3**
22,6 ±
1,3**
22,1 ±
1,3**
22,3 ±
1,3**
22,7 ±
1,3**
BN60
1400mg/kg
21,9 ±
1,3*
22,0 ±
1,4**
21,7 ±
1,4**
22,6 ±
1,8**
22,1 ±
1,5**
21,3 ±
2,1*
22,0 ±
1,6**
21,6 ±
1,5**
22,0 ±
1,6**
21,3 ±
1,3**
21,8 ±
1,5**
21,5 ±
1,4**
22,0 ±
1,5**
22,1 ±
1,7**
*p < 0,05: so với lô sinh lý;
#
p < 0,05: so với lô chứng bệnh ở cùng thời điểm khảo sát
Tại thời điểm bắt đầu điều trị (N0), chuột
sinh lý có trọng lượng trung bình 26,1 g trong
khi chuột đái tháo đường có trọng lượng trung
bình 21,3 g, thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,01) có
thể do streptozotocin gây độc tế bào tụy dẫn
đến tăng đường huyết và giảm trọng lượng cơ
thể chuột. Trong thời gian thử nghiệm, chuột
ở các lô tiêm streptozotocin có trọng lượng cơ
thể giảm khoảng 3,5 - 7,0 g so với chuột sinh lý
(p <0,01). Chuột ở các lô điều trị với cao BCHH
800 mg/kg, BN 700 mg/kg và glibenclamid có
trọng lượng cơ thể ổn định và tăng 1 - 2 g. Dù
sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê giữa
các lô điều trị so với lô chứng bệnh (p >0,05,
Bảng 2), kết quả bước đầu gợi ý các cao thử
BCHH 800 mg/kg, BN 700 mg/kg có thể giúp
duy trì thể trạng của chuột đái tháo đường
tương tự glibenclamid.
Kết quả tác động hạ đường huyết của cao
Thốt nốt trên chuột đái tháo đường trình bày ở
Bảng 2.
Bảng 2. Đường huyết trung bình của các lô chuột ĐTĐ vào ngày 0, 7 và 14
Lô (n = 6) Đường huyết trung bình ± SEM (mg/dL)
Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14
Sinh lý 87,60 ± 3,01 76,10 ± 5,85 84,52 ± 4,11
Chứng bệnh 268,39 ± 23,12** 226,57 ± 10,96**
228,04 ± 25,23**
Glibenclamid 5 mg/kg 277,02 ± 22,35** 150,33 ± 18,17**
##
155,83 ± 10,19**
#
BC96 440 mg/kg 264,54 ± 23,33** 200,46 ± 19,07** 152,36 ± 34,34
BC96 880 mg/kg 254,39 ± 19,15** 217,11 ± 10,92**
$
163,68 ± 20,39*
BCHH 400 mg/kg 279,30 ± 14,95** 249,50 ± 20,65**
$$
171,91 ± 22,13*
BCHH 800 mg/kg 281,50 ± 19,34** 202,54 ± 17,26** 159,92 ± 11,30**
#
BN60 700 mg/kg 261,35 ± 17,12** 148,70 ± 30,28 147,33 ± 50,45
BN60 1400 mg/kg 256,95 ± 21,04** 215,06 ± 34,46** 143,25 ± 47,30
Nghiên cứu Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 24 * Số 2 * 2020
B – Khoa học Dược
262
*p < 0,05 và **p < 0,01: so với lô sinh lý ở cùng thời điểm khảo sát;
#
p < 0,05 và
##
p < 0,01: so với lô chứng bệnh ở cùng thời
điểm khảo sát;
$
p < 0,05 và
$$
p < 0,01: so với lô glibenclamid ở cùng thời điểm khảo sát
Tại thời điểm ban đầu, chuột được tiêm
streptozotocin có đường huyết tăng 3,1 lần so
với chuột sinh lý (p < 0,01). Những chuột có
đường huyết ≥ 200 mg/dl được chia vào 8 lô
(lô chứng bệnh, glibenclamid và các lô uống
cao thử) sao cho đường huyết trung bình
trước khi điều trị (N0) giữa các lô này khác
nhau không có ý nghĩa thống kê (p >0,05).
Kết quả cho thấy lô chuột uống glibenclamid
liều 5 mg/kg sau 7 và 15 ngày đều có đường huyết
giảm khoảng 45% so với thời điểm trước khi điều
trị (p <0,05) và thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với
lô chứng bệnh ở cùng thời điểm khảo sát (p <0,05).
Sau 7 ngày điều trị, cao BCHH liều 400
mg/kg và 800 mg/kg làm giảm đường huyết
lần lượt khoảng 10,7% và 28,0% so với trước
khi điều trị, khác biệt không có ý nghĩa thống
kê so với lô chứng bệnh ở cùng thời điểm
khảo sát (p >0,05). Sau 15 ngày, lô chuột uống
cao BCHH liều 400 mg/kg và 800 mg/kg có
đường huyết giảm lần lượt 38,4% và 43,2% so
với ngày 0 (p <0,05); tuy nhiên, chỉ có lô cao
BCHH 800 mg/kg có đường huyết thấp hơn có
ý nghĩa so với lô chứng bệnh (p <0,05). Giữa 2
liều 400 mg/kg và 800 mg/kg, đường huyết của
chuột thử nghiệm khác biệt không có ý nghĩa
ở 2 thời điểm khảo sát sau điều trị (p >0,05). So
với glibenclamid 5 mg/kg, lô BCHH 800 mg/kg
có đường huyết không khác biệt sau 7 và 14
ngày điều trị (p >0,05); lô BCHH 400 mg/kg có
đường huyết cao hơn có ý nghĩa thống kê sau
7 ngày (p <0,05) nhưng không khác biệt sau 14
ngày điều trị (p >0,05).
Cao BC96 liều 440 mg/kg và 880 mg/kg
làm giảm đường huyết lần lượt khoảng 24,2%
và 14,7% sau 7 ngày; khoảng 42,4% và 35,7%
sau 15 ngày điều trị, thấp hơn có ý nghĩa
thống kê so với trước khi điều trị (p <0,05)
nhưng không có ý nghĩa thống kê so với lô
chứng bệnh ở cùng thời điểm khảo sát
(p >0,05). Đường huyết giữa 2 liều khác biệt
không có ý nghĩa (p >0,05). So với lô
glibenclamid, đường huyết của lô BC96 liều
440 mg/kg khác biệt không có ý nghĩa thống
kê sau 7 và 14 ngày điều trị (p >0,05); lô BC96
880 mg/kg có đường huyết cao hơn có ý nghĩa
vào ngày 7 (p <0,05) nhưng không khác biệt
vào ngày 14 (p >0,05).
Vào ngày 7 và ngày 15, đường huyết của
chuột uống cao BN60 liều 700 mg/kg giảm
khoảng 44% so với trước khi điều trị (p <0,05).
Cao BN60 liều 1400 mg/kg làm giảm đường
huyết chuột 16,3% vào ngày 7 và 44,2% vào ngày
15 (p >0,05). Tuy nhiên, đường huyết của 2 lô cao
BN60 đều khác biệt không có ý nghĩa thống kê
so với lô chứng bệnh ở tất cả các ngày khảo sát
(p >0,05). So với glibenclamid 5 mg/kg, lô BN60
700 mg/kg có đường huyết không khác biệt sau 7
và 14 ngày điều trị (p >0,05); lô BN60 1400 mg/kg
có đường huyết cao hơn có ý nghĩa sau 7 ngày
(p <0,05) nhưng không khác biệt sau 14 ngày
điều trị (p >0,05).
Như vậy, các cao BCHH, BC96 và BN60 đều
thể hiện tác dụng hạ đường huyết sau 14 ngày
điều trị ở cả 2 mức liều khảo sát, làm giảm 35% -
45% đường huyết của chuột đái tháo đường so
với trước khi điều trị, đặc biệt BCHH liều 800
mg/kg có tác dụng hạ đường huyết tương tự
thuốc đối chiếu glibenclamid 5 mg/kg.
Tác động lên trọng lượng và đường huyết của
chuột bình thường
Tác động lên trọng lượng của chuột bình thường
Dựa trên kết quả về hiệu suất chiết, tính khả
thi trong thực tế, hiệu quả kinh tế so với tác động
hạ đường huyết, đề tài chọn cao BCHH là cao
tiềm năng và tiếp tục khảo sát tác động hạ đường
huyết của cao chiết này trên chuột bình thường ở
2 mức liều 400 mg/kg và 800 mg/kg. Kết quả tác
động của cao BCHH trên trọng lượng cơ thể
chuột bình thường được trình bày trong Bảng 3.
Chuột ở các lô đều tăng trọng lượng cơ thể
tương tự nhau, khoảng 3 - 4 g/tuần. Trọng lượng
cơ thể ở lô uống cao BCHH liều 400 mg/kg và