Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2; Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM ---------- KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC TRẦN PHẠM MINH TÂM Tên đề tài: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 Sinh viên thực hiện TRẦN PHẠM MINH TÂM MSSV: 2114010546 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC MẦM NON KHÓA 2014 – 2018 Cán bộ hướng dẫn Th.S ĐINH THỊ NGÀN THƯƠNG MSCB: 1134 Quảng Nam, tháng 4 năm 2018 Quảng Nam, tháng 4 năm 2018
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 Sinh viên thực hiện TRẦN PHẠM MINH TÂM MSSV: 2114010546 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA 2014 – 2018 Cán bộ hướng dẫn Th.S ĐINH THỊ NGÀN THƯƠNG MSCB: 1134 Quảng Nam, tháng 4 năm 2018
Lời cảm ơn Để hoàn thành khóa luận này, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của thầy cô giáo, bạn bè, người thân: Trước hết, em xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo - Thạc sĩ Đinh Thị Ngàn Thương, giảng viên trường Đại học Quảng Nam, Khoa Tiểu học - Mầm non là người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Khoa Tiểu học - Mầm non, trường Đại học Quảng Nam đã nhiệt tình giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin chân thành cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy (cô) giáo và các em HS trường TH Trần Quốc Toản, Tam Kỳ, Quảng Nam. Cuối cùng, em xin được cảm ơn bạn bè và gia đình đã quan tâm giúp đỡ và động viên em hoàn thành khóa luận này. Tuy có rất nhiều cố gắng và nỗ lực để hoàn thành khóa luận nhưng chắc chắn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 4 năm 2018 Sinh viên thực hiện Trần Phạm Minh Tâm
Lời cam đoan Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi và có sự hướng dẫn khoa học của cô giáo – Thạc sĩ Đinh Thị Ngàn Thương. Các số liệu sử dụng phân tích trong khóa luận có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong khóa luận do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Sinh viên thực hiện Trần Phạm Minh Tâm
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 3 3.2. Khách thể nghiên cứu...................................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận .......................................................... 3 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................... 3 5.3. Phương pháp thống kê toán học ...................................................................... 4 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 4 6.1. Trên thế giới .................................................................................................... 4 6.2. Ở Việt Nam ..................................................................................................... 4 7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 5 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 ........... 7 1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................. 7 1.1.1. Kiểm tra ........................................................................................................ 7 1.1.2. Đánh giá ....................................................................................................... 7 1.1.3. Đánh giá quá trình ........................................................................................ 8 1.1.4. Hồ sơ học tập................................................................................................ 8 1.2. Một số quy định chung của thông tư 22 về đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ........................................................................................................... 8 1.2.1. Đánh giá thường xuyên ................................................................................ 8 1.2.2. Đánh giá định kì ........................................................................................... 9 1.3. Một số vấn đề về hồ sơ học tập của HS ........................................................ 11 1.3.1. Ý nghĩa của việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học ở Tiểu học .............................................................................................................................. 11 1.3.2. Những xu hướng trong việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học hiện nay ......................................................................................................... 11 1.4. Đặc điểm tâm lý của học sinh giai đoạn lớp 1, 2, 3 ......................................... 14 1.5. Mục tiêu, nội dung chương trình môn Toán lớp 2 ........................................ 17 1.5.1. Mục tiêu dạy học môn Toán lớp 2 ............................................................. 17 1.5.2. Nội dung chương trình Toán lớp 2 ............................................................. 18
1.6. Thực trạng việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2 hiện nay của GV tiểu học ............................................................................ 20 1.6.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 20 1.6.2. Đối tượng điều tra ...................................................................................... 20 1.6.3. Nội dung điều tra ........................................................................................ 21 1.6.4. Phương pháp điều tra ................................................................................. 21 1.6.5. Kết quả điều tra .......................................................................................... 22 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 29 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 ............................................................................................. 30 2.1. Thiết kế hồ sơ học tập ................................................................................... 30 2.1.1. Một số căn cứ để thiết kế hồ sơ học tập ..................................................... 30 2.1.2. Nguyên tắc thiết kế hồ sơ học tập ............................................................. 33 2.1.3. Quy trình thiết kế hồ sơ học tập ................................................................. 34 2.1.4. Thiết kế mẫu hồ sơ học tập ........................................................................ 42 2.2.1. Quy trình sử dụng hồ sơ học tập ................................................................ 63 2.2.3. Đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hồ sơ học tập ........................ 65 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 68 3.1. Mô tả thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 68 3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 68 3.1.2. Đối tượng thực nghiệm .............................................................................. 68 3.1.3. Thời gian thực nghiệm ............................................................................... 68 3.1.4. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 69 3.2. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 69 3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm....................................................................... 71 3.3.1. Mục đích..................................................................................................... 71 3.3.2. Nội dung ..................................................................................................... 71 3.3.3. Kết quả ....................................................................................................... 71 3.3.4. Một số kết luận về kết quả thực nghiệm .................................................... 73 Tiểu kết chương 3................................................................................................. 74 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................. 75 1. Kết luận ............................................................................................................ 75 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 77 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GV Giáo viên HS Học sinh HSHT Hồ sơ học tập PHT Phiếu học tập TH Tiểu học
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU STT Tên bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Nội dung chương trình môn Toán lớp 2 18 2 Bảng 1.2 Thực trạng việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập 21 trong dạy học môn Toán của GV tiểu học 3 Bảng 1.3 Các loại hồ sơ học tập thường được GV tiểu học 23 lựa chọn trong dạy học môn Toán hiện nay 4 Bảng 1.4 Các hình thức đánh giá kết quả học tập môn Toán 25 của HS 5 Bảng 1.5 Mức độ thực hiện các phiếu học tập của HS trong 26 1 tháng 6 Bảng 1.6 Mức độ sử dụng các hình thức đánh giá kết quả 27 học tập môn Toán 7 Bảng 3.1 Mức độ hứng thú của HS đối với việc trang trí bìa 70 HSHT 8 Bảng 3.2 Mức độ hứng thú của HS đối với việc đánh giá kết 71 quả PHT
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Tên biểu đồ Tên bảng, biểu đồ Trang 1 Biểu đồ 1.1 Thực trạng việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học 22 tập trong dạy học môn Toán của GV tiểu học 2 Biểu đồ 1.2 Các loại hồ sơ học tập thường được GV tiểu học 23 lựa chọn trong dạy học môn Toán hiện nay 3 Biểu đồ 1.3 Các hình thức đánh giá kết quả học tập môn 25 Toán của HS 4 Biểu đồ 1.4 Mức độ thực hiện các phiếu học tập của HS 26 trong 1 tháng 5 Biểu đồ 1.5 Mức độ sử dụng các hình thức đánh giá kết quả 27 học tập môn Toán 6 Biểu đồ 3.1 Mức độ hứng thú của HS đối với việc trang trí 71 bìa HSHT 7 Biểu đồ 3.2 Mức độ hứng thú của HS đối với việc đánh giá 72 kết quả PHT
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xã hội ngày càng phát triển, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học – kỹ thuật hiện đại làm cho năng suất lao động không ngừng tăng lên, đời sống con người cũng được cải thiện rõ rệt, cùng với đó là sự tiếp diễn nhanh chóng của quá trình toàn cầu hóa và xu thế hội nhập quốc tế đã đặt ra nhiều thách thức đối với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Điều này đòi hỏi mỗi quốc gia phải có một chiến lược phát triển toàn diện nhằm đưa đất nước đi lên, vượt qua thách thức, chống lại nguy cơ tụt hậu và chủ động hội nhập quốc tế. Trong đó, đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao được xem là quốc sách hàng đầu của mỗi quốc gia. Đối với Việt Nam hiện nay, để phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, là điều kiện cơ bản để thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Và để đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong giai đoạn hiện nay, Đảng ta đã đề ra chủ trương: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Như vậy, con người luôn được xem là nhân tố quyết định trong mọi hoạt động, cho nên đầu tư phát triển nguồn nhân lực là tiêu chí hàng đầu hướng đến mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Xuất phát từ những quan điểm trên, Đảng và Nhà nước ta đã và đang tích cực đầu tư cho giáo dục – đào tạo, làm cho chất lượng giáo dục không ngừng được nâng cao ở tất cả các cấp học, đặc biệt là ở cấp TH. Thực tế, giáo dục TH luôn chiếm một vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, đây cũng là cấp học nhận được sự quan tâm đặc biệt của toàn xã hội. Mục tiêu của giáo dục cấp TH là giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo; đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách, tạo lập nguồn kiến thức căn bản và vững chắc cho HS khi bước vào các cấp học cao hơn, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 1
Để nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán ở TH, chúng ta thường xuyên nhắc đến đổi mới về phương pháp, phương tiện kĩ thuật, hình thức tổ chức dạy học… nhưng phương pháp được cho là khả thi nhất và mang tính ứng dụng cao, được các nhà giáo dục khuyến khích sử dụng hiện nay là “hồ sơ học tập”. Trong chương trình TH, môn Toán lớp 2 cũng khá đa dạng và phong phú về nội dung kiến thức nên khi GV đánh giá cần cụ thể, tỉ mỉ chứ không chỉ là kiểm tra cho điểm. Vì vậy, để quá trình đánh giá được cụ thể, khách quan và chính xác với từng HS thì người GV cần có phương tiện để tổng hợp kết quả học tập của HS, đó là hồ sơ học tập. Có thể nói hồ sơ học tập là một công cụ rất hữu hiệu trong giảng dạy và trong quá trình đánh giá xếp loại HS. Hồ sơ học tập giúp GV dễ dàng tập hợp và đánh giá liên tục các sản phẩm của HS, từ đó ghi nhận được những thành quả, sự tiến bộ trong học tập của các em. Với việc sử dụng hồ sơ học tập, GV có thể kết hợp linh hoạt các nguyên tắc đánh giá với thành quả đạt được của HS để đưa ra những nhận xét chính xác, cụ thể và đưa ra lời động viên đúng lúc, bổ sung những thiếu sót giúp các em hoàn thiện mình hơn. Ngoài ra, hồ sơ học tập còn giúp HS tổng hợp và củng cố kiến thức; đồng thời tự đánh giá kết quả, năng lực của bản thân, từ đó chủ động hơn trong học tập nhằm đạt kết quả cao hơn. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có đề tài nào đi sâu vào nghiên cứu việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học Toán ở TH, đặc biệt là môn Toán lớp 2. Xuất phát từ những lý do trên và để việc dạy học môn Toán lớp 2 đem lại hiệu quả cao hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phù hợp với việc đổi mới phương pháp dạy học, chúng tôi chọn đề tài: “Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2”. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. Đây là công cụ để HS lưu giữ những sản phẩm học tập của mình; đồng thời là cơ sở để GV và HS tham gia vào quá trình đánh giá. Nhờ đó, GV điều chỉnh hoạt động dạy, HS điều chỉnh hoạt động học nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học. 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy và học môn Toán lớp 2. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Nghiên cứu lý luận dạy học liên quan đến định hướng đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập nói chung, môn Toán nói riêng. - Điều tra thực trạng việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Thiết kế và sử dụng HSHT trong việc dạy học môn Toán lớp 2. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm xác định tính khả thi và tính hiệu quả của việc thiết kế và sử dụng HSHT trong quá trình dạy học môn Toán lớp 2. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Các vấn đề liên quan đến kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; các tài liệu về chương trình, SGK môn Toán lớp 2. - Phương pháp phân tích tổng hợp: Phân tích tổng hợp nhằm khai thác, chắt lọc những thông tin cần thiết có lên quan đến đề tài. - Phương pháp hệ thống hóa: Từ việc nghiên cứu, phân tích các vấn đề có liên quan, phương pháp này được sử dụng nhằm xây dựng và trình bày các nội dung được nghiên cứu một cách có hệ thống và logic. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát các hoạt động kiểm tra, đánh giá; quá trình thiết kế và sử dụng HSHT tại các trường TH nhằm tìm hiểu kinh nghiệm thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Phương pháp trò chuyện: Trao đổi với GV để tìm hiểu quan niệm, thái độ, cách thức xây dựng và sử dụng HSHT trong quá trình dạy học; cũng như những thuận lợi và khó khăn mà GV gặp phải. 3
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia, các giảng viên và GV có nhiều kinh nghiệm trong vấn đề đổi mới phương pháp đánh giá; cũng như HSHT làm phương tiện lưu trữ chứng cứ cho việc đánh giá kết quả học tập hiện nay. - Phương pháp điều tra: Điều tra thực trạng việc đánh giá của GV; thực trạng việc xây dựng và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành thực nghiệm ở một số trường TH để xem xét hiệu quả và tính khả thi của việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2 đã được đề xuất. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Tiến hành thu thập, xử lý và đánh giá số liệu bằng phương pháp thống kê toán học. 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Hiện nay, vấn đề đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá trong dạy học đang được các nhà giáo dục hết sức quan tâm. Trên thực tế, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề đổi mới trong kiểm tra, đánh giá HS; trong đó có việc thiết kế và sử dụng HSHT làm công cụ lưu trữ kết quả, làm cơ sở cho công tác đánh giá của GV và tự đánh giá của HS. 6.1. Trên thế giới [22] Nhà giáo dục Đức I.B.Bazeio (1724 – 1796) là người đầu tiên đề xuất một hệ kiểm tra – đánh giá trong trường học. Những năm 20, 30 của thế kỉ XX, Talph Tyler – Nhà giáo dục và tâm lý Hoa Kỳ đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc kiểm tra – đánh giá: “Quá trình kiểm tra – đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện mục tiêu trong quá trình dạy học”. 6.2. Ở Việt Nam Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), “Đánh giá kết quả học tập ở TH”, Dự án phát triển GV TH do ThS. Hoàng Thị Tuyết và TS Vũ Thị Phương Anh biên soạn. Theo Đức Minh, “Những cơ sở lý luận của kiểm tra – đánh giá học sinh”, Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 36/1975. 4
Báo Giáo dục và thời đại số ra ngày 11/11/2014 có bài viết “Hồ sơ học tập trong dạy học đại học” cho ta cái nhìn khái quát về HSHT và nguyên tắc xây dựng HSHT. Theo TS. Trần Văn Anh với đề tài “Xây dựng và sử dụng túi HSHT của HS trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông” đã nghiên cứu về phương án xây dựng và sử dụng HSHT trong dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông. Trong cuốn “Cẩm nang tạo nhận xét hiệu quả trong đánh giá HS TH” của tác giả Hoàng Thị Tuyết (chủ biên) và Nguyễn Thị Thu Trang có đề cập đến HSHT của HS, cụ thể là giới thiệu về các kiểu tạo HSHT từ các sản phẩm học tập hiện có của HS. 7. Đóng góp của đề tài Sau khi hoàn thành, đề tài có những đóng góp sau: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về đánh giá nói chung, và việc thiết kế, sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2 làm cơ sở cho việc đánh giá kết quả học tập nói riêng. - Đề xuất quy trình thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Mẫu HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - Điều tra thực trạng và tiến hành thực nghiệm việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2. - HSHT được sử dụng trong đánh giá quá trình học tập của HS trong suốt quá trình dạy học. - Tìm hiểu thực trạng việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2 tại trường TH Trần Quốc Toản, TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. - Tiến hành thực nghiệm việc thiết kế và sử dụng HSHT trong dạy học môn Toán lớp 2 tại trường TH Trần Quốc Toản, TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, phần nội dung chính của khóa luận gồm có 3 chương: 5
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2 Chương 2. Thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học môn Toán lớp 2 Chương 3. Thực nghiệm sư phạm 6
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỒ SƠ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 2 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Kiểm tra Theo Đại từ điển Tiếng Việt, Nguyễn Như Ý đã định nghĩa kiểm tra là xem xét thực chất, thực tế. Theo Nguyễn Bửu Kế, kiểm tra là tra xét, xem xét, kiểm tra là soát xét lại công việc, kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét. Còn theo Trần Bá Hoành, kiểm tra là cung cấp những dữ kiện, những thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá. [11/12] Kiểm tra là thuật ngữ chỉ cách thức hoặc hoạt động GV sử dụng để thu thập thông tin và biểu hiện kiến thức, kĩ năng và thái độ của HS trong học tập nhằm cung cấp dữ liệu làm cơ sở cho việc đánh giá. [18/12] Các nhà khoa học và các nhà giáo dục đều cho rằng kiểm tra với nghĩa là nhằm thu thập số liệu, chứng cứ xem xét, soát xét lại công việc thực tế để đánh giá và nhận xét. 1.1.2. Đánh giá [18/13] Theo quan niệm triết học, đánh giá là xác định những giá trị của những hiện tượng xã hội, hoạt động hành vi của con người tương xứng với những nguyên tắc và chuẩn mực nhất định, từ đó bộc lộ một thái độ. Nó có tính động cơ, phương tiện và mục đích hành động. Theo Đại từ điển Tiếng Việt của Nguyễn Như Ý, đánh giá là nhận xét bình phẩm về giá trị. Theo từ điển Tiếng Việt của Văn Tân thì đánh giá là nhận thức cho rõ giá trị của một người hoặc một vật. Theo K. Ulbrich: “Đánh giá là hệ thông hoạt động nhằm thu thập số liệu, sản phẩm, báo cáo có giá trị thực về sự hiểu biết và nắm vững những mục tiêu đã đề ra”. Đánh giá trong giáo dục, theo Dương Thiệu Tống là quá trình thu thập và xử lý kịp thời, có hệ thống thông tin về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân về chất lượng và hiệu quả giáo dục căn cứ vào mục tiêu dạy học, mục tiêu đào tạo làm cơ sở cho những chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo. 7
Cũng có thể nói rằng đánh giá là quá trình thu thập, phân tích và giải thích thông tin một cách hệ thống nhằm xác định mức độ đạt đến các mục tiêu giáo dục về phía HS. Theo Ralph Tyler, nhà giáo dục và tâm lý học Mĩ, “Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu trong các chương trình giáo dục”. Như vậy, đánh giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả của công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải tạo thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc. 1.1.3. Đánh giá quá trình Trong cuốn Cẩm nang tạo nhận xét hiệu quả trong đánh giá HS TH, cô Hoàng Thị Tuyết đã định nghĩa đánh giá quả trình là tiến trình thu thập, mô tả biểu hiện hay thể hiện của HS về kiến thức, kĩ năng, phẩm chất trong suốt quá trình học tập để nâng cao việc học của các em. [20/14] 1.1.4. Hồ sơ học tập Hồ sơ học tập là một tập hồ sơ trong đó HS lưu giữ các bài làm, sản phẩm của mình cùng với những lời nhận xét. HS lưu giữ HSHT của mình như một bằng chứng về những điều mà các em đã tiếp thu được. [18/21] HSHT có thể được sử dụng để xác định và điều chỉnh quá trình học tập của HS cũng như để đánh giá hoạt động và mức độ đạt được của các em. Tùy thuộc vào mục tiêu, có thể sử dụng các loại HSHT khác nhau. 1.2. Một số quy định chung của thông tư 22 về đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học [2/1-4] 1.2.1. Đánh giá thường xuyên * Đánh giá thường xuyên là đánh giá trong quá trình học tập, rèn luyện về kiến thức, kĩ năng, thái độ và một số biểu hiện năng lực, phẩm chất của HS, được thực hiện theo tiến trình nội dung của các môn học và các hoạt động giáo dục. Đánh giá thường xuyên cung cấp thông tin phản hồi cho GV và HS nhằm hỗ trợ, điều chỉnh kịp thời, thúc đẩy sự tiến bộ của HS theo mục tiêu giáo dục TH. 8
* Đánh giá thường xuyên về học tập: - GV dùng lời nói chỉ ra cho HS biết được chỗ đúng, chưa đúng và cách sửa chữa; viết nhận xét vào vở hoặc sản phẩm học tập của HS khi cần thiết, có biện pháp cụ thể giúp đỡ kịp thời; - HS tự nhận xét và tham gia nhận xét sản phẩm học tập của bạn, nhóm bạn trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập để học và làm tốt hơn; - Khuyến khích cha mẹ HS trao đổi với GV về các nhận xét, đánh giá HS bằng các hình thức phù hợp và phối hợp với GV động viên, giúp đỡ HS học tập, rèn luyện. * Đánh giá thường xuyên về năng lực, phẩm chất: - GV căn cứ vào các biểu hiện về nhận thức, kĩ năng, thái độ của HS ở từng năng lực, phẩm chất để nhận xét, có biện pháp giúp đỡ kịp thời; - HS được tự nhận xét và được tham gia nhận xét bạn, nhóm bạn về những biểu hiện của từng năng lực, phẩm chất để hoàn thiện bản thân; - Khuyến khích cha mẹ HS trao đổi, phối hợp với GV động viên, giúp đỡ HS rèn luyện và phát triển năng lực, phẩm chất." 1.2.2. Đánh giá định kì * Đánh giá định kì là đánh giá kết quả giáo dục của HS sau một giai đoạn học tập, rèn luyện, nhằm xác định mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của HS so với chuẩn kiến thức, kĩ năng quy định trong chương trình giáo dục phổ thông cấp TH và sự hình thành, phát triển năng lực, phẩm chất HS. * Đánh giá định kì về học tập: - Vào giữa học kì I, cuối học kì I, giữa học kì II và cuối năm học, GV căn cứ vào quá trình đánh giá thường xuyên và chuẩn kiến thức, kĩ năng để đánh giá HS đối với từng môn học, hoạt động giáo dục theo các mức sau: + Hoàn thành tốt: thực hiện tốt các yêu cầu học tập của môn học hoặc hoạt động giáo dục; + Hoàn thành: thực hiện được các yêu cầu học tập của môn học hoặc hoạt động giáo dục; 9
+ Chưa hoàn thành: chưa thực hiện được một số yêu cầu học tập của môn học hoặc hoạt động giáo dục; - Vào cuối học kì I và cuối năm học, đối với các môn học: Tiếng Việt, Toán, Khoa học, Lịch sử và Địa lí, Ngoại ngữ, Tin học, Tiếng dân tộc có bài kiểm tra định kì; Đối với lớp 4, lớp 5, có thêm bài kiểm tra định kì môn Tiếng Việt, môn Toán vào giữa học kì I và giữa học kì II; - Đề kiểm tra định kì phù hợp chuẩn kiến thức, kĩ năng và định hướng phát triển năng lực, gồm các câu hỏi, bài tập được thiết kế theo các mức như sau: + Mức 1: nhận biết, nhắc lại được kiến thức, kĩ năng đã học; + Mức 2: hiểu kiến thức, kĩ năng đã học, trình bày, giải thích được kiến thức theo cách hiểu của cá nhân; + Mức 3: biết vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết những vấn đề quen thuộc, tương tự trong học tập, cuộc sống; + Mức 4: vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề mới hoặc đưa ra những phản hồi hợp lý trong học tập, cuộc sống một cách linh hoạt; - Bài kiểm tra được GV sửa lỗi, nhận xét, cho điểm theo thang 10 điểm, không cho điểm 0, không cho điểm thập phân và được trả lại cho HS. Điểm của bài kiểm tra định kì không dùng để so sánh HS này với HS khác. Nếu kết quả bài kiểm tra cuối học kì I và cuối năm học bất thường so với đánh giá thường xuyên, GV đề xuất với nhà trường có thể cho HS làm bài kiểm tra khác để đánh giá đúng kết quả học tập của HS. * Đánh giá định kì về năng lực, phẩm chất Vào giữa học kì I, cuối học kì I, giữa học kì II và cuối năm học, GV chủ nhiệm căn cứ vào các biểu hiện liên quan đến nhận thức, kĩ năng, thái độ trong quá trình đánh giá thường xuyên về sự hình thành và phát triển từng năng lực, phẩm chất của mỗi HS, tổng hợp theo các mức sau: - Tốt: đáp ứng tốt yêu cầu giáo dục, biểu hiện rõ và thường xuyên; - Đạt: đáp ứng được yêu cầu giáo dục, biểu hiện nhưng chưa thường xuyên; - Cần cố gắng: chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu giáo dục, biểu hiện chưa rõ." 10
1.3. Một số vấn đề về hồ sơ học tập của HS 1.3.1. Ý nghĩa của việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học ở Tiểu học HSHT có ý nghĩa quan trọng đối với HS, là không gian cho sự sáng tạo và tìm hiểu về bản thân, khuyến khích niềm say mê trong học tập. HS không chỉ tập trung vào hoạt động học tập mà còn tạo hứng thú cho hoạt động đánh giá, đặc biệt ở đây là sự tự đánh giá… HSHT có thể được sử dụng để xác định và điều chỉnh quá trình học tập của HS cũng như để đánh giá hoạt động và mức độ đạt được của các em. 1.3.2. Những xu hướng trong việc thiết kế và sử dụng hồ sơ học tập trong dạy học hiện nay 1.3.2.1. Các loại hồ sơ học tập [22] - Hồ sơ tiến bộ: Bao gồm những bài tập, các sản phẩm người học thực hiện trong quá trình học và thông qua đó, GV và HS đánh giá quá trình tiến bộ của HS. Để thể hiện sự tiến bộ, HS cần có những minh chứng như: Một số phần trong các bài tập, sản phẩm hoạt động nhóm, sản phẩm hoạt động cá nhân, nhận xét hoặc ghi nhận của thành viên khác trong nhóm. - Hồ sơ quá trình: Là hồ sơ tự theo dõi quá trình học tập của HS, các em ghi lại những gì mình đã học được hoặc chưa học được về kiến thức, kỹ năng, thái độ của các môn học và xác định cách điều chỉnh như điều chỉnh cách học, cần đầu tư thêm thời gian, cần sự hỗ trợ của GV hay các bạn trong nhóm… - Hồ sơ mục tiêu: HS tự xây dựng mục tiêu học tập cho mình trên cơ sở tự đánh giá năng lực bản thân. Khác với hồ sơ tiến bộ, hồ sơ mục tiêu được thực hiện bằng việc nhìn nhận, phân tích, đối chiếu nhiều môn với nhau. Từ đó, HS tự đánh giá về khả năng học tập của mình nói chung, tốt hơn hay kém đi, môn học nào còn hạn chế…, sau đó, xây dựng kế hoạch hướng tới việc nâng cao năng lực học tập của mình. - Hồ sơ thành tích: HS tự đánh giá về các thành tích học tập nổi trội của mình trong quá trình học. Thông qua các thành tích học tập, các em tự khám phá những khả năng, tiềm năng của bản thân, như năng khiếu về ngôn ngữ, toán học, âm nhạc… 11