Khóa luận tốt nghiệp: Tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại" nhằm thực trạng về công tác thu thập, quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại; từ những kết quả đã thu thập được từ đó đánh giá ưu, nhược điểm của hoạt động này. Qua đó đưa ra các giải pháp phát triển nguồn tài liệu nội sinh và nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA NGOẠI NGỮ - TIN HỌC KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP TÀI LIỆU NỘI SINH TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI Giảng viên hƣớng dẫn : Th.s Lê Ngọc Diệp Sinh viên thực hiện : Trƣơng Thị Cẩm Vân Mã số sinh viên : 2005TTVA013 Lớp : 2005TTVA Hệ đào tạo : Đại học chính quy Khoá học : 2020 - 2024 HÀ NỘI - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài nghiên cứu này là công trình nghiên cứu do tôi tự tìm hiểu. Các số liệu đƣợc đƣa ra trong khóa luận là thực tế và trung thực. Những kết luận mà tôi đƣa ra trong đây đều bám sát theo tình hình thực tiễn. Nếu có phát hiện không đúng nhƣ đã nói, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Sinh viên Trƣơng Thị Cẩm Vân
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ và tạo điều kiện của Ban Giám hiệu Học viện Hành Chính Quốc gia, Khoa Ngoại ngữ - Tin học, sự giảng dạy và hƣớng dẫn vô cùng quý báu từ giảng viên Ths. Lê Ngọc Diệp. Bên cạnh đó tôi cũng nhận đƣợc sự động viên và giúp đỡ nhiệt tình trong quá trình từ Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại Hà Nội để có thể thu thập dữ liệu phân tích và làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu, tạo mọi điều kiện để có thể hoàn thành bài khóa luận này. Do mặt hạn chế về thời gian cũng nhƣ là số lƣợng kiến thức hiện có nên không thể tránh khỏi những thiếu sót không đáng có, tôi rất mong nhận đƣợc những lời nhận xét đánh giá từ thầy, cô để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn cả về mặt nội dung và hình thức. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày …. tháng …. năm 2024 Sinh viên Trƣơng Thị Cẩm Vân
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tỷ lệ số phiếu khảo sát thực tế các nhóm ngƣời dùng tin .................. 24 Bảng 2.1: Số lƣợng sách nội sinh tại Thƣ viện ................................................... 32 Bảng 2.2: Lƣợng ngƣời dùng tin mƣợn về nhà đối với tài liệu nội sinh ............ 47
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ NDT : Ngƣời dùng tin TLNS : Tài liệu nội sinh NCKH : Nghiên cứu khoa học CSDL : Cơ sở dữ liệu ĐHTM : Đại học Thƣơng Mại NCT : Nhu cầu tin TV : Thƣ viện
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. ............................................................ 4 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. ........................................................... 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................... 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khoá luận ............................................... 5 7. Cấu trúc khoá luận..................................................................................... 6 CHƢƠNG 1. VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÀI LIỆU NỘI SINH VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI .................................... 7 1.1. Những vấn đề chung về tài liệu nội sinh ................................................ 7 1.1.1. Một số khái niệm công cụ ........................................................... 7 1.1.2. Đặc điểm và phân loại của tài liệu nội sinh .............................. 10 1.1.3. Vai trò của tài liệu nội sinh ....................................................... 12 1.1.4. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý và khai thác tài liệu nội sinh ...................................................................................................... 13 1.1.5. Quy trình tổ chức, quản lý nguồn tài liệu nội sinh.................... 15 1.2. Khái quát về Trƣờng Đại học Thƣơng Mại ......................................... 19 1.2.1. Lịch sử hình thành ..................................................................... 19 1.3.1. Hoạt động thông tin thƣ viện tại Trƣờng Đại học Thƣơng mại. ............................................................................................................. 21 1.3.2. Đặc điểm ngƣời dùng tin và nhu cầu sử dụng TLNS tại Trƣờng Đại học Thƣơng Mại. .......................................................................... 23 1.3.3. Vai trò, ý nghĩa của tài liệu nội sinh đối với hoạt động đào tạo nghiên cứu khoa học tại Trƣờng Đại học Thƣơng mại. ...................... 28
Tiểu kết chƣơng 1........................................................................................ 29 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG TÀI LIỆU NỘI SINH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ................................................................................................... 30 2.1. Đặc điểm tài liệu nội sinh..................................................................... 30 2.2.1. Về hình thức .............................................................................. 30 2.1.2. Về nội dung ............................................................................... 34 2.2. Thu thập tài liệu nội sinh ...................................................................... 36 2.2.1. Chính sách thu thập ................................................................... 36 2.2.2. Phƣơng thức thu thập ................................................................ 37 2.3. Xử lý tài liệu nội sinh ........................................................................... 38 2.3.1. Xử lý kỹ thuật............................................................................ 38 2.3.2. Xử lý hình thức ......................................................................... 38 2.3.3. Xử lý về nội dung ...................................................................... 41 2.4. Khai thác và bảo quản tài liệu nội sinh. ............................................... 46 2.4.1. Phổ biến tài nội sinh .................................................................. 46 2.4.2. Bảo quản tài liệu nội sinh .......................................................... 50 2.5. Đánh giá của ngƣời dùng tin về tài liệu nội sinh ................................. 51 2.6. Nhận xét, đánh giá................................................................................ 55 Với 55 năm phát triển bề dày lịch sử, thƣ viện trƣờng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình học tập tại trƣờng. Từ đó tác giả có một vài nhận xét sau .......................................................................................................... 55 2.6.1. Điểm mạnh, hạn chế.................................................................. 55 2.6.2. Nguyên nhân ............................................................................. 57 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TỔ CHỨC QUẢN LÝ VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU NỘI SINH TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ................................................................................................... 60 3.1. Nhóm giải pháp xây dựng và phát triển tài liệu nội sinh ..................... 60 3.1.1. Nâng cao nhận thức của NDT về vai trò tài liệu nội sinh đối TLNS trong Trƣờng. ........................................................................... 60 3.1.2. Khuyến khích phát triển tài liệu nội sinh .................................. 62
3.1.3. Xây dựng chính sách thu thập tài liệu nội sinh ......................... 63 3.1.4. Công tác xử lý tài liệu ............................................................... 63 3.2. Nâng cao hiệu quả công tác tổ chức, bảo quản tài liệu nội sinh tại Thƣ viện trƣờng Đại học Thƣơng mại. ............................................................... 64 3.3. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả khai thác tài liệu nội sinh ............ 67 3.3.1. Ban hành quy định về khai thác tài liệu nội sinh ...................... 67 3.3.2. Tăng cƣờng chia sẽ nguồn lực thông tin giữa các trƣờng Đại học Thƣơng Mại và cơ quan có liên quan ................................................. 68 Tiểu kết chƣơng 3........................................................................................ 70 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 72 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 75
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay với sự phát triển nhanh của công nghệ số, sự bùng nổ trên không gian mạng cùng sự xuất hiện của nhiều loại hình tài liệu đa dạng, đặc biệt là các tài liệu số đã có sự thâm nhập sâu sắc tới hoạt động thông tin thƣ viện nói chung và hệ thống trung tâm thông tin - thƣ viện các trƣờng đại học nói riêng. Đối với sự phát triển đó đã mang lại nhiều hiệu quả tích cực, đặt ra nhiều thách thức trong việc kiểm soát hết nguồn tin. Cho nên điều này đã đặt ra bài toán khó đối với các hệ thống, cơ quan thông tin - thƣ viện cần phải có những định hƣớng, qua đó tổ chức quản lý và khai thác nguồn lực thông tin một cách sao cho có lợi và phù hợp đƣợc nhu cầu của ngƣời dùng tin. Các cơ quan, tổ chức giáo dục, việc sử dụng thông tin nhằm phục vụ các hoạt động giáo dục, đào tạo và nghiên cứu là một nhu cầu tất yếu đảm bảo chất lƣợng đào tạo. Các thƣ viện tại trƣờng đại học hiện nay ở Việt Nam đã và đang từng bƣớc phát triển theo hƣớng các trung tâm học liệu. Bên cạnh các tài liệu đƣợc sƣu tầm làm phong phú hơn thƣ viện, mỗi trƣờng đại học còn có một cách sƣu tầm tài liệu khác là nguồn tài liệu nội sinh. Đây là sản phẩm của hoạt động nghiên cứu, giảng dạy của trƣờng thể hiện trình độ, chất lƣợng đào tạo nơi đây có phù hợp với yêu cầu hiện tại hay không. Vận dụng nguồn tài liệu nội sinh một cách hiệu quả, hợp lý, phù hợp góp phần trong việc nâng cao chất lƣợng giảng dạy, đào tạo của trƣờng đại học. Để bắt kịp thời đại, các trƣờng đại học bắt đầu chuyển đổi dần phƣơng thức đào tạo từ mô hình đào tạo theo niên chế sang mô hình đào tạo theo tín chỉ. Chính điều này làm cho nguồn lực thông tin nói chung và nguồn thông tin nội sinh nói riêng góp phần thay đổi không nhỏ trong việc xây dựng, định hƣớng giúp giảng viên, sinh viên có hƣớng đi đúng trong bƣớc đầu làm quen với 1
phƣơng thức đào tạo mới. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của điều này với việc nghiên cứu, giảng dạy của cán bộ nghiên cứu, giảng viên; việc học tập và nghiên cứu của sinh viên trƣờng đại học nói chung, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Tài liệu nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp cử nhân ngành Thông tin - Thƣ viện của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Tài liệu nội sinh hiện nay nhận đƣợc nhiều sự quan tâm, chú ý từ nhiều chuyên gia nghiên cứu và các cán bộ thƣ viện, khi nền giáo dục bắt đầu phát triển. Từ cuối những năm 1990 ở nƣớc ta, nguồn tài liệu nội sinh đã bƣớc đầu đƣợc quan tâm, nghiên cứu. Sau này, với báo cáo của các chuyên gia và cán bộ thông tin, các bài viết, những đề tài nghiên cứu khoa học, nguồn tài liệu nội sinh đã dần đƣợc nhân diện một cách khá rõ ràng và cụ thể cả về khái niệm, đặc điểm, cách phân nhóm cũng nhƣ các giải pháp tổng thể nhằm quản lý tốt nguồn tin này. Tùy vào từng thời điểm việc đánh giá tài liệu nội sinh cũng có những cách tiếp cận khác nhau, tuy nhiên hầu hết đều có sự thống nhất rằng tài liệu nội sinh có sự quan trọng không thể thiếu đối với mỗi cơ quan, tổ chức. * Nghiên cứu về cơ sở lý luận và tài liệu nội sinh: Bài viết của tác giả Huỳnh Mẫn Đạt trong Hội thảo thƣ viện toàn quốc “Nền tảng công nghệ thông tin – truyền thông trong hoạt động thông tin Thư viện phục vụ đổi mới giáo dục Đại học- Cao đẳng trong thời kỳ hội nhập” và bài báo “Tài liệu nội sinh – nguồn tin vô giá trong các trường đại học”. Bài viết trình bày khái quát hệ thống các khái niệm miêu tả tài liệu nội sinh là gì, các quy trình số hóa nguồn tài liệu nội sinh, lựa chọn công nghệ và đƣa ra các giải pháp quản lý giúp các trƣờng đại học làm tốt công tác số hóa nguồn tài liệu nội sinh. Luận văn Th.s Đặng Thị Trang năm 2013 với đề tài nghiên cứu "Tổ chức 2
và quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại trường đại học Sư phạm 2". Đề tài nêu lên khái niệm tài liệu nội sinh qua thực trạng tài liệu nội sinh của trƣờng đƣa ra giải pháp về tổ chức quản lý tài liệu nội sinh. Bản tin thƣ viện- Công nghệ thông tin (tháng 5/2012) “Tài liệu nội sinh" Hoàng Thuý Liễu - Phòng Tham khảo - Thƣ viện Đại học Khoa học Tự nhiên Thành phố Hồ Chí Minh. Bài viết nêu lên những khái niệm, đặc điểm của tài liệu nội sinh và vấn đề bản quyền trong việc tích hợp nguồn tài liệu nội sinh. Tạp chí thông tin và thƣ viện số 4 Nguyễn Viết Nghĩa năm 1999 "Một số vấn đề xung quanh việc thu thập, khai thác tài liệu xám". * Nghiên cứu thực trạng tài liệu nội sinh tại các trường đại học và các tổ chức: Công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ của tác giả Trần Mạnh Tuấn năm 2006 với đề tài "Thực trạng và các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác nguồn tin khoa học nội sinh tại Viện Khoa học xã hội Việt Nam”. Nghiên cứu thông qua một số luận văn thạc sĩ tại các trƣờng đại học, vấn đề nguồn tài liệu nội sinh đƣợc đề cập nhƣ sau: Tác giả Nguyễn Mai Chi năm 2011 với đề tài," Hoàn thiện công tác tổ chức quản lý nguồn tài liệu nội sinh đáp ứng phương thức đào tạo theo tín chỉ tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội” Luận văn thạc sĩ khoa học thƣ viện Trƣờng Đại học Văn Hóa, Hà Nội Tác giả Trần Thị Thanh Vân với đề tài “Nghiên cứu hoàn thiện công tác tổ chức quản lý nguồn tài liệu nội xảm của Đại học Hà Nội đáp ứng phương pháp đào tạo theo tín chỉ”. Nghiên cứu luận văn Th.s của Trƣờng Đại học Văn Hoá Hà Nội. Các công trình này ngoài những vấn đề cơ sở lý luận đều tập trung phân tích về thực trạng quản lý tài liệu nội sinh tại các trƣờng đại học cụ thể, từ đó đƣa ra giải pháp về tổ chức quản lý tài liệu nội sinh. 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu: Công tác tổ chức, quản lý nguồn tài liệu nội sinh. Phạm vi nghiên cứu: Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. * Mục đích nghiên cứu: thực trạng về công tác thu thập, quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại; từ những kết quả đã thu thập đƣợc từ đó đánh giá ƣu, nhƣợc điểm của hoạt động này. Qua đó đƣa ra các giải pháp phát triển nguồn tài liệu nội sinh và nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại. * Nhiệm vụ nghiên cứu: + Làm rõ các vấn đề về lý thuyết chung liên quan đến tài liệu nội sinh. + Thực trạng công tác xây dựng, thu thập và quản lý nguồn tài liệu nội sinh tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu. Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc tôi sử dụng là: - Phương pháp quan sát thực tế: khảo sát thực tế ở các phòng ban tại thƣ viện Trƣờng để thu thập thông tin, nhìn nhận tình hình thực tế tài liệu nội sinh và đánh giá mức độ sử dụng tài liệu nội sinh của NDT. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tìm hiểu các tài liệu nội sinh có liên quan đến đề tài đƣợc sắp xếp thuộc loại nào, ở kho nào và tình trạng bảo mật của tài liệu ra sao. - Phương pháp phân tích: Phân tích qua đối tƣợng là bạn đọc chủ yếu sử dụng loại tài liệu gì tại Thƣ viện. Mục đích sử dụng tài liệu của họ. Phân tích các nhu cầu sử dụng tài liệu của NDT, những số liệu liên quan đến tần suất sử dụng 4
tài liệu, lĩnh vực có nhu cầu tin, mức độ đáp ứng tài liệu ra sao. - Phương pháp thống kê: Từ các báo cáo hằng năm, của Thƣ viện cho biết đƣợc số lƣợng NDT đến mƣợn tài liệu là bao nhiêu? Đối tƣợng nào là thƣờng xuyên của Thƣ viện? Nhu cầu tin của họ nhƣ thế nào? Lĩnh vực nào đƣợc bạn đọc quan tâm nhiều nhất. - Phương pháp tổng hợp số liệu: Tổng hợp số liệu dựa trên những phƣơng pháp thống kê đã sử dụng trƣớc đó, từ đó ta biết đƣợc những mức độ sử dụng tài liệu nội sinh của NDT tại Thƣ viện. Bạn đọc thƣờng xuyên của Thƣ viện là nhóm ngƣời dùng tin nào? Thực tế nguồn tài liệu tại Thƣ viện trong giai đoạn hiện nay. Mức độ đáp ứng yêu cầu tin cho bạn đọc có hợp lý hay không. - Phương pháp khảo sát thực tế: Thực hiện công tác khảo sát trên phạm vi trƣờng Đại học Thƣơng mại bằng việc thực hiện điền phiếu khảo sát với số lƣợng phiếu là 250 phiếu để đánh giá ý kiến của NDT về tài liệu nội sinh tại Trƣờng. - Phương pháp phỏng vấn (phỏng vấn trực tiếp): Đƣợc tiến hành trên 2 đối tƣợng: + Cán bộ Thƣ viện: cán bộ thƣ viện cung cấp cũng nhƣ các báo cáo liên quan đến vấn đề tài liệu nội sinh từ đó ta biết thực trạng quản lý tại Thƣ viện. + Ngƣời dùng tin: thái độ hài lòng của bạn đọc trong công tác quản lý thƣ viện của cán bộ nơi đây 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khoá luận * Ý nghĩa lí luận: Ý nghĩa của tài liệu nội sinh trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học tại Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về tài liệu nội sinh tại Trƣờng Đại học Thƣơng mại; * Ý nghĩa thực tiễn: 5
Đƣa ra giải pháp nâng cao hiệu quả khắc phục những hạn chế còn tồn đọng trong quản lý khai thác tài liệu nội sinh của Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho những đề tài nghiên cứu về tài liệu nội sinh sau này tại các trƣờng đại học khác 7. Cấu trúc khoá luận Bài khóa luận đƣợc tìm hiểu làm 3 chƣơng: Chương 1: Vấn đề chung về tài liệu nội sinh và hoạt động của Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Chương 2: Thực trạng tài liệu nội sinh tại Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác tổ chức xây dựng, quản lý và khai thác tài liệu nội sinh tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Thƣơng mại. 6
CHƢƠNG 1. VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÀI LIỆU NỘI SINH VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI 1.1. Những vấn đề chung về tài liệu nội sinh 1.1.1. Một số khái niệm công cụ 1.1.1.1. Tài liệu Đối với khái niệm tài liệu nội sinh hiện nay có nhiều quan điểm nhận định khác nhau của nhiều tác giả nhƣ: Theo khoản 3 Điều 2 Nghị định 11/CP-2014 của Chính phủ về hoạt động thông tin khoa học và công nghệ cho rằng “tài liệu là dạng vật chất ghi nhận những thông tin dưới dạng văn bản, âm thanh, đồ họa, hình ảnh, phim, video nhằm mục đích bảo quản, phổ biến và sử dụng". Theo từ điển Oxford English Dictionary cho rằng “Tài liệu là tất cả mọi thứ có thể cung cấp cho ta thông tin về một sự vật, sự việc để làm chứng cho một điều gì đó”. Theo từ điển Rober cho rằng “Tài liệu là mọi văn bản dùng để minh chứng hay chỉ dẫn". Từ những khái niệm trên tác giả định nghĩa “tài liệu” một cách ngắn gọn nhƣ sau: "Tài liệu - là thông tin được gắn trên vật mang tin với những tiêu chí cho phép nhận dạng nó”. Tại mỗi tổ chức, cơ quan, đối với công tác quản lý, văn thƣ, lƣu trữ, điều quan trọng là làm nhƣ thế nào để có thể nhận dạng đƣợc thông tin chứa đựng trong tài liệu, sao cho tài liệu đƣợc trình bày theo trật tự đƣợc thiết lập với những tiêu chí nhất định đƣợc đƣa ra. 1.1.1.2. Tài liệu nội sinh Trong “Từ điển tiếng Việt” định nghĩa “nội sinh” đƣợc dùng để chỉ tất cả những gì đƣợc sinh ra từ bên trong bản thân sự vật, đối tƣợng đƣợc nói đến. Đối với hoạt động thông tin – thƣ viện, thuật ngữ “nội sinh” đƣợc sử dụng 7
rộng rãi khi nói đến nguồn thông tin của tổ chức, đây là tài liệu đƣợc hình thành trong quá trình hoạt động của chính tổ chức đó, cũng nhƣ các hoạt động nghiên cứu, sản xuất, quản lý, học tập của cơ quan, khoa học kỹ thuật, viện nghiên cứu, các trƣờng đại học.... Đề cập đến khái niệm tài liệu nội sinh ở Việt Nam hiện nay có những quan điểm tiếp cận khác nhau. Theo tác giả Nguyễn Hữu Hùng triển khai tài liệu nội sinh ở phƣơng diện “Nguồn tin nội sinh". Ông cho rằng "Nguồn tin nội sinh của một tổ chức xã hội là tập hợp những thông tin được tạo nên bởi các hoạt động của chính tổ chức đó". Tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Thăng Long tài liệu nội sinh đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “Tài liệu nội sinh là tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động, giảng dạy, nghiên cứu khoa học, học tập, quản lý, sáng tạo các sản phẩm công nghệ của các cá nhân và toàn thể cán bộ giảng viên trong trường ”. Công tác tổ chức quản lý và khai thác nguồn tin này đƣợc các cơ quan, tổ chức tiến hành dƣới nhiều hình thức khác nhau tùy theo tình hình trực tiếp, là sự quan tâm của các cấp lãnh đạo hay nhu cầu tin của chính cơ quan tổ chức đó. Thông thƣờng, việc quản lý này do các cơ quan thông tin thực triển khai xử lý thông tin và tổ chức khai thác trong hoặc ngoài tổ chức. Đây là quá trình đào tạo lâu dài tích lũy nguồn tài liệu để quản lý, khai thác phục vụ cho NDT. Thông qua đó phản ánh rõ nét những gì đã đạt đƣợc và chƣa đạt đƣợc cũng nhƣ nội tại tiềm lực của trƣờng. Tập hợp những thông tin đƣợc tạo ra từ các hoạt động giảng dạy, đào tạo, nghiên cứu của chính trƣờng đại học đó là nguồn tài liệu nội sinh của nơi đó. Có thể thấy tại Việt Nam hiện nay, khái niệm tài liệu nội sinh đƣợc đề cập trong nhiều nghiên cứu và cũng có những cách tiếp cận khác nhau. Nghiên cứu này tác giả tiếp cận tài liệu nội sinh là những tài liệu đƣợc hình thành trong quá 8
trình hoạt động của các tổ chức. Trong một tổ chức tài liệu nội sinh vừa là một nguồn lực vừa phản ánh đầy đủ, có hệ thống về các thành tựu của tổ chức đó. Tại trƣờng đại học tài liệu nội sinh đƣợc hình thành từ kết quả của quá trình đào tạo, học tập, nghiên cứu và các hoạt động khác của nhà trƣờng. có hai nhiệm vụ là đào tạo và nghiên cứu từ đó đã hình thành nên sự đa dạng về nguồn tài liệu. Đây là nguồn tài liệu quý báu có tính tham khảo cao cho các thế hệ sau. Hiện nay khi hoạt động đào tạo ngày càng đòi hỏi chất lƣợng cao, công tác nghiên cứu khoa học phải đẩy mạnh không những. Để không bị tụt lại phía sau đòi hỏi trƣờng Đại học phải đẩy mạnh chất lƣợng cũng nhƣ số lƣợng về nội dung. Nhƣ vậy qua khái niệm chung của các nhà khoa học, kế thừa những luận điểm hợp lý của các tiếp cận và quan niệm về tài liệu nội sinh, về cơ bản có nhiều điểm tƣơng đồng với nhau. Từ đó rút ra đƣợc khái niệm tài liệu nội sinh là tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động, giảng dạy, nghiên cứu khoa học, học tập, quản lý, sáng tạo các sản phẩm công nghệ của các cá nhân và toàn thể cán bộ giảng viên trong trƣờng. 1.1.1.3. Tổ chức, quản lý Tổ chức, quản lý là một trong những hoạt động quan trọng trong một tổ chức. Tất cả mọi tổ chức dù có quy mô lớn hay nhỏ, hoạt động theo hình thức nào, đều cần đƣợc tổ chức theo một thể thống nhất, đều cần có sự quản lý. Việc tổ chức, quản lý nhằm đảm bảo hoạt động của tổ chức đƣợc diễn ra có chủ đích, theo đúng định hƣớng đã định ra và đạt đƣợc mục tiêu cuối cùng. Hoạt động quản lý bao gồm việc lên chiến lƣợc, lập kế hoạch, điều động, sử dụng mọi nguồn lực của tổ chức nhƣ nhân lực, tài chính, công nghệ,.… một cách hiệu quả. 1.1.1.4. Tổ chức, quản lý tài liệu nội sinh Quản lý nguồn tin nội sinh là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ 9
thể là các cơ quan thông tin thƣ viện đến các đối tƣợng quản lý là nguồn tin nội sinh. Nhằm đạt mục tiêu là làm sao để nguồn tin nội sinh này đƣợc khai thác và sử dụng một cách tốt nhất, sử dụng một cách lâu dài, cho nhiều mục đích. 1.1.2. Đặc điểm và phân loại của tài liệu nội sinh 1.1.2.1. Đặc điểm của tài liệu nội sinh Tài liệu nội sinh đƣợc hình thành sớm, đƣợc cập nhật liên tục, so với các tài liệu xuất bản khác tài liệu nội sinh chứa đựng thông tin, kinh nghiệm đã tích lũy trong thời gian hoạt động. - Tài liệu nội sinh với sự đa dạng đƣợc hình thành theo từng mốc thời gian khác nhau từ đó tạo nên các nhóm có đặc điểm và việc khai thác, sử dụng cũng có nhiều khác biệt. Tài liệu nội sinh xuất bản gắn liền với mục tiêu sứ mệnh của tổ chức, cơ quan đó. - Tài liệu nội sinh đƣợc xuất bản không có mục đích kinh doanh. - Tài liệu nội sinh đƣợc biết đến với mục đích sử dụng trong phạm vi của chính cơ quan tổ chức đó không đƣợc phân bố rộng rãi tới các cơ quan tổ chức khác bên ngoài. - Tài liệu nội sinh trong trƣờng đại học đƣợc hiểu là những thông tin đƣợc sinh ra và tích lũy theo thời gian của một trƣờng đại học đƣợc lƣu trữ trên các vật mang tin khác nhau, do đó tài liệu nội sinh trong trƣờng đại học có đặc điểm sau: + Luận án, luận văn là tài liệu nội sinh đƣợc tạo nên trong quá trình hoạt động NCKH + Tài liệu chịu sự quản lý của trƣờng + Tài liệu không đƣợc công bố rộng rãi Nguồn tin tạo ra khác nhau tùy thuộc vào mỗi tổ chức nghiên cứu, đào tạo. Vì thế tài liệu nội sinh cũng hết sức đa dạng phong phúc và mang tính đặc 10
thù riêng. 1.1.2.2. Phân loại tài liệu nội sinh Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Hùng chia tài liệu nội sinh của tổ chức thành 2 nhóm cơ bản: -Tài liệu phản ánh cấu trúc trật tự tổ chức của đơn vị. Loại tài liệu thƣ viện nội sinh này nhằm để “quản lý”, “điều khiển” chính cơ quan, tổ chức đó. - Tài liệu thông tin “tự do”: phản ánh kết quả hoạt động chuyên môn công tác của đơn vị tại đó. đây là thông tin nhằm để phát triển đơn vị, ứng dụng vào trƣờng đại học nhằm để tổ chức quản lý tài liệu nội sinh trong trƣờng. Theo Th.s Trần Mạnh Tuấn chia nguồn tin nội sinh của trƣờng đại học thành các loại sau: -Các luận án, luận văn khóa luận, các tƣ liệu điều tra hồ sơ các thí nghiệm, hệ thống chƣơng trình, giáo trình, đề cƣơng bài giảng.... là tài liệu phản ảnh kết quả hoạt động học tập đào tạo. + Tài liệu phản ánh kết quả nghiên cứu là các báo cáo trong quá trình triển khai các chƣơng trình, đề án, … + Tiềm lực về nghiên cứu khoa học và đào tạo phản ánh qua TLNS, bao gồm cả các quy mô hợp tác về các lĩnh vực, các hoạt động đào tạo ảnh hƣởng tới phát triển chung; Trên thực tế có nhiều căn cứ để phân chia tài liệu nội sinh -Căn cứ vào nội dung: + Tài liệu nội sinh về khoa học và công nghệ + Tài liệu nội sinh về khoa học kỹ thuật + Tài liệu nội sinh về khoa học xã hội + Tài liệu nội sinh về y học - Căn cứ vào hình thức: + Giáo trình 11
+ Luận văn, luận án + Bài báo - Căn cứ vào phƣơng thức tạo lập và lƣu trữ: + Tài liệu điện tử + Tài liệu truyền thống - Căn cứ vào mức độ phổ biến: + Tài liệu công bố + Tài liệu không công bố 1.1.3. Vai trò của tài liệu nội sinh Tài liệu nội sinh của trƣờng đại học có những mang những vai trò sau : - Đối với ngƣời dùng tin: Trong hoạt động đào tạo nghiên cứu TLNS đóng vai trò quan. Bộ phận chiếm tỷ trọng lớn của tài liệu nội sinh trong trƣờng đại học là tài liệu xám, là kết tinh của trí tuệ trong trƣờng đại học, là tài sản vô giá mà thế hệ trƣớc để lại cho thế hệ sau. Hoạt động nghiên cứu khoa học là hoạt động mang tính kế thừa, khoa học đƣợc nuôi dƣỡng bởi khoa học, chỉnh nhờ những kết quả nghiên cứu của các thế hệ đi trƣớc để lại mà những thế hệ tiếp sau đó kế thừa và phát triển sáng tạo ra cái mới, cái tiến bộ, phù hợp với thời đại. - Đối với trƣờng đại học: Mọi hoạt động trong đào tạo, nghiên cứu của trƣờng đại học đều cần đến nguồn TLNS này. Đây là nguồn nguyên liệu chứa đựng yếu tố tiềm lực đặc biệt quan trọng để triển khai, thực hiện các hoạt động đào tạo, nghiên cứu. Ở đó là nguồn học liệu thiết yếu phục vụ cho việc giảng dạy giảng viên và việc học tập sinh viên. Nó cũng là tài liệu tham khảo cần thiết cho hoạt động nghiên cứu của các cán bộ, giảng viên, sinh viên nhà khoa học, trong việc triển khai các hoạt động nghiên cứu của mình. 12