Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Chàng trai và cô gái trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa

Chia sẻ: Tiêu Sở Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Chàng trai và cô gái trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa được thực hiện với mục tiêu nhằm tìm hiểu, thống kê những câu ca dao về tình yêu đôi lứa trong kho tàng ca dao Việt Nam; tập hợp những câu ca dao có chứa hình ảnh chàng trai cô gái, khảo sát phân tích những cung bậc, sắc thái tình cảm ở họ; tìm hiểu, phân tích không gian và thời gian nghệ thuật, các hình ảnh ẩn dụ, so sánh trong ca dao tình yêu đôi lứa để làm nổi bật tâm trạng của nhân vật trữ tình. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Chàng trai và cô gái trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa

TRCTOfNG Ofl I HOC VO TRUING TOflN KHOA KHOA HOC CO BAN KHOA LUAN TOT NGHIEP CHUYEN NGANH VAN HOC CHANG TRAI VA CO GAI TRONG CA DAO NAM BO VE TINH YEU DOI LlfA Giang vien hirang dan: Sinh vien thyc hien: TS. TRAN VAN NAM DANG VAN TRI Hau Giang, thdng 05 nam 2013
LOI CAM TA Toi xin chan thanh cam on Ban giam hieu, can bo, nhan vien truang Dai hoc V6 Truang Toan, Khoa Co ban, thu vien Dai hoc V6 Truang Toan va trung tarn hoc lieu Dai hoc Can Tha da tao dieu kien thuan lgi de toi hoan thanh khoa luan. Tran trong cam an cac thay giao, co giao da danh nhieu tarn huyet, het long giang day, giup toi va cac ban sinh vien khac co nhung kien thuc quy bau, nhung phuang phap, ky nang can thiet trong cong tac chuyen mon sau nay. Dae biet, toi xin bay to long bik on sau sdc toi Tien si TRAN VAN NAM nguai da huang din toi tan tinh, giup toi hoan thanh luan van nay. Toi xin chan thanh cam an! Hgu giang, ngay...thang 04 nam 2013 DANG VAN TRI
LOfI CAM DOAN Toi xin cam doan rang de tai nay la do chinh toi thuc hien, cac so lieu thu thap va kit qua phan tich trong dk tai la trung thuc, de tai khong trung vai bat cu de tai nghien cuu khoa hoc nao. Sinh vien thirc hien DANG VAN TRI
DANH MUC TIT VIET TAT NVTT Nhan vat tru tinh CDNB Ca dao Nam Bo Cb Chu bien Cn CM nhiem TP. HCM Thanh ph6 Ho Chi Minh Nxb Nha xuat ban
MUC LUC Trang MO DAU 1. Li do chon de tai 1 2. lich sir van de 1 3. Muc dich yeu cau 3 4. Pham vi nghien ciru 4 5. Phuong phap nghien cuu 4 Chirong 1 KHAI QUAT VE CA DAO VA CA DAO 6 NAM BO 1.1. Khai quat ve ca dao va ca dao Nam Bo 5 1.1.1. Khai niem ca dao 5 1.1.2. Giai thuyet ve ca dao Nam Bo 6 1.2. Phan loai ca dao 7 1.2.1. Cadao ve tinh yeu que hirong dat nuac 7 1.2.2. Ca dao ve tinh cam gia dinh 7 1.2.3. Ca dao ve tinh yeu doi lira 8 1.2.4. Cadao ve phong tuc tap quan vatam li xahoi 8 1.3. Nhung noi dung chinh cua ca dao tinh yeu doi Ilia 6'Nam Bo 9 1.3.1. Nhung bai ca ngo lai 9 1.3.2. Nhung bai ca the nguyen 14 1.3.3. Nhung bai catuong tir 15 1.3.4. Nhung bai ca han tinh 16 Chirong 2 NHAN VAT CHANG TRAI VA CO GAI TRONG CA DAO NAM BO TINH YEU DOI LUA 2.1. Nhan vat chang trai trong ca dao ve tinh yeu doi lua 20 2.1.1. Nhung phan anh tinh cam ciia chang trai trong hoan canh tinh yeu thuan lgi.... 20 2.1.2. Nhung phan anh tinh cam cua chang trai trong hoan canh tinh cam khong thuan lai 28 2.2. Nhan vat co gai trong ca dao ve tinh yeu doi lira 41 2.2.1. Nhung phan anh tinh cam cua co gai trong hoan canh tinh yeu thuan lgi 41 2.2.2. Nhung phan anh tinh cam cua co gai trong hoan canh tinh yeu khong thuan lgi.46 Chinrng 3 NGHE THUAT NHAN VAT CHANG TRAI VA CO GAI TRONG CA DAO NAM BO VE TINH YEU DOI LUA 3.1. Thoi gian va khong gian nghe thuat hai yeu to tao nen boi canh de chang trai va co gai xuat hien 58 3.1.1. Thai gian nghe thuat 59 3.1.2. Khong gian nghe thuat 62
Chang trai va co gai trong ca cdao tinh yeu doi lua a Nam Bo MO DAU 1. Ly do chon de tai Tinh yeu la de tai muon thua trong van chuang, ke ca van chuang binh dan Ian van chuang bac hoc. Van hoc dan gian noi chung va ca dao noi rieng la manh dat mau ma cua tinh yeu. Den vai ca dao la den vai tieng noi tam tinh cua nguai binh dan, den vai giai dieu, Ian dieu dan ca mugt ma sau lang. Tu xa xua ong cha ta da biet dung ca dao lam phong phu cho tam hon, tinh cam minh. Cuoc song lao dong gan vai dong lua menh mong bat ngat, dong song tru tinh tha mong, la dieu kien thuan lgi de tac gia binh dan giay bai tam sir, boc 16 tam tu tinh cam cua minh. Nhung cuoc hoi he, dinh dam cung la nai trai gai gap go giao duyen cung nhau. Bang cau ho dieu hat binh di ma nen tha, nguai binh dan da tim thay a nhau tieng long rao rue, thon thuc. Tim thay su dong dieu cua doi ba tinh cam, su rung dong cua nhip dap con tim! Sinh ra va Ian len tren Dong bang song Cuu Long (DBSCL). Dong bang rong Ian a cue Nam cua to quoc, toi may man dugc song trong bau khong khi ca dao, dan ca tu tam be. Lai ca, tieng hat dam tham huang vj que huang nhu bau sua nggt nuoi duang tam hon, lam dep tuoi tha toi. Khong biet tu thua nao nhung lai hat ru cua ba, cua me vao nhung buoi trua he, nhung dem trang thanh da tham sau vao tam hon tha ngay cua toi. Toi bat dau yeu nhung luy tre lang, nhung canh dong vang hoe sac nang, nhung dong song ben nuac, nhung con de chay dai xa tap in bong nhung than dua, nhung vuan trai cay xum xue tnu qua,... Tinh yeu que huang, ca dao dan ca da nung nau trong tam tri toi hoai bao: Phai lam dieu gi do cho ca dao dan ca que huang them giau dep. Va den nay nguyen uac cua toi da phan nao dugc thoa man. Hien toi dang tien hanh nghien cuu de tai: Chang trai va co gai trong ca dao tinh yeu doi lua. Thuc hien cong trinh nay khong chi giup toi song lai vai nhung ki niem thai au tha ma con tao cho toi ca hoi dugc tim hieu va nghien cuu sau han ve kho tang ca dao dan toe, dac biet la ca dao tinh yeu doi lua. 2. L|ch su* van de 2.1 Cac cong trinh nghien cuu ca dao Nam Bo Viec suu tam ca dao ngay cang dugc day manh nhat la vao the ki XX . Tu the he nay truyen sang the he sau va tu do vi mo cua no ngay cang Ian, chat lugng. De suu tam mot each nhanh chong va co hieu qua, nguai ta da dung phuang phap dien da. Sau day la mot so cong trinh dugc suu tam (dugc xep theo thu tu ten tac gia). - Huynh Tinh Ciia, 1901, Cau hat gop, (tai ban), Menard, Sdi Gon. - Dang Thanh Kim, 1912, Cau hat gop va cau ho, Huynh Kim Danh, Sdi Gon. GVHD: TS Tran Van Nam SVTH: Dang Van Tri
Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lira a Nam Bo - Dang Le Nghi, 1917, Cau hat hue tinh, Sdi Gon. - Dang Tan Tai, 1922, Cau hat vd ho gop, Xua nay, Sdi Gon. - Nguyen Cong Chanh, J928, Cau ho xay lua, Xua nay, Sdi Gon. - Dang Trong Quan, 1928, Hat doi dap, Xua nay, Sdi Gon. - Dang Le Nghi, 1929, Cau hat theo ban cay, Xua nay, Sdi Gon. - Cu Hoanh San, 1933, Cau ho xay lua doi dap, Xua nay, Sdi Gon. - Cu Hoanh San, 1934, Cau hat vd ho gop, Xua nay, Sdi Gon. - Le Thi Minh, Ho mien Nam, 1956, Pham Van Turn, Sdi Gon. - Thuan Phong, 1958, Ca dao giang luan, A Chdu. - Bui Manh Nhi, 1980, Sen Thap Muai, TP,HCM. - Huynh Nggc Trang, 1988, Ca dao dan ca Nam ky luc tinh, Nxb Tong hop Dong Nai. - Thach Phuang - Ngo Hien, 1994, ca dao Nam Trung Bo, Khoa hoc xa hoi, Ha Noi. - Khoa Ngu van Dai hgc Can Tha, 1997, Van hoc dan gian Dong Bang Song Cuu Long, Giao due. - Chu Xuan Dien, 2002, Van hoc dan gian Soc Trang, TP,HCM. - Chu Xuan Dien, 2005, Van hoc dan gian Bac Lieu, Nghe thuat, TP,HCM. Ngoai ra con co quyen Ca dao Dong Thap Muai do Do Van Tan chii bien. Trong quyen nay tac gia co de cap den ca dao noi dung tinh yeu, da chi ra net dac trung cua ca dao Dong Thap Muai noi rieng va ca dao tinh yeu Nam Bo noi chung. Tu do, ta thay khoi lugng ca dao Nam Bo duac suu tam kha nhieu. Mac du Nam Bo la vung dat mai dugc hinh thanh khoang 300 nam. Sau khi thong nhat dat nuac, cong viec suu tam ca dao dugc thuan lgi hon va so lugng ngay cang tang. 2.2 Cac cong trinh nghien cihi ve nhan vat tru* tinh trong ca dao Nam Bo Trong quyen Ca dao dan ca Nam Bo, Nxb TP, HCM, 1984, nhom tac gia Bao Dinh Giang, Nguyen Tan Phat, Tran Tan VTnh, Bui Manh Nhi da co nhieu bai tieu bieu va cung rat phong phu khi viet ve vung dat va con nguai Nam Bo. Them vao do nhom tac gia da lam noi bat len nhung net dac sac ve nghe thuat va hinh thuc the hien cho ca dao Nam Bo. Qua do cac tac gia da chi ra cho thong nhat cua ca dao Nam Bo so vai cac mien khac nhu ve de tai, cugi nguon,...Khi de cap den tinh yeu trai gai, NVTT (nhan vat tru tinh) da "the hien niem thuong noi nha, the hien tinh yeu mot each boc true, tu nhien...khiyeu khong chi co cac chang trai ma ngay ca cac co gai cung quyet Hit vuot qua nhung tra ngai ciia le giao phong kien de bao ve hanh phuc cua minli" [22, tr.46]. Cong trinh da mang lai nhieu gia tri, la ca sa nghien cuu ca dao Nam Bo a nhieu khia canh. GVHD: TS Tran Van Nam 2 SVTH: Dang Van Tri
Giao su Le Tri Vien trong quyen Tha van Dong Thap, tuyen tap I (truac 1945), Nxb Tong hop Dong Thap, 1986 da suu tam dugc mot khoi lugng Ian ve tu lieu tha van. Nhom bien soan da chia ra lam hai phan: tha van dan gian va tha van tac gia. Nhung net dac trung cua con nguai Dong Thap va Nam Bo dugc giao su Le Tri Vien de cap trong "Lai giai thieu" rat sinh dong, "cuang true, nghia khi - phong khoang, ngang tang - boc true - chan chat... con nguai hay chuong tiet nghia... nhieu nguai Trung dung, khi tiet, trong nghia khinh tai, du hang phu nu cung the" [29, tr-.43-44]. Nhan vat tru tinh trong ca dao thi "phong khoang, thodi mai,... xudtphdt tu tam long cua con nguai lao dong song bang thuc te khong song bang giao dieu,... do la tieng noi chan that nhat ciia trai tim. No vuat qua xieng xich le giao" [29,tr.47-48]. Tap chi Van hoa dan gian, so 2-1990, tr 62 dang bai cua Nguyln Trgng Hoan: Den vai Dong Thap Muai - ve dep bai ca dao song nuac: Chiec xuong giang cau, Dau ngang con cat, Dau sat me nha, Anh thay em co mot me gia, Mudn vdphung duang biet la dang khong? Bai viet chu y khai thac sau cac yeu to thi phap nhu khong gian nghe thuat, ngon ngu,... Ben canh do con chu y phan tich tam trang cua chang trai qua lai to tinh kin dao, te nhj thong minh. Tuy nhien, phan nhieu tac gia chu y khang dinh ve dep song nuac cua bai ca dao. Chung quy lai cac cong trinh nghien cuu, suu tam ca dao tinh yeu doi lua tuy phong phu nhung van con han che, chua that bao quat. Cac tac gia chi mai de cap den nhung van de chung chung cua ca dao tinh yeu, con viec di sau nghien cuu chuyen biet nhung goc do, khia canh cua ca dao tinh yeu thi chua nhieu. De gop mot phan hieu biet thien can cua minh trong ca dao tinh yeu, chung toi mao muoi nghien cuu chuyen sau ve de tai: Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua, nhu mot doa hoa dai trong vuan hoa ngat ngao huang sac cua thi ca binh dan. 3. Muc dich van de Vai cong trinh; Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua, chung toi co gang dat dugc nhung muc dich sau: Tim hieu, thong ke nhung cau ca dao ve tinh yeu doi lua trong kho tang ca dao Viet Nam. Tap hgp nhung cau ca dao co chua hinh anh chang trai co gai, khao sat phan tich nhung cung bac, sac thai tinh cam a hg.
Khao sat chi ra dugc net rieng, net dac trung cua chang trai, co gai trong ca dao tinh yeu doi lua. Co gang phan tich, lam ro nhung net tam trang noi bat cua chang trai va co gai trong tung giai doan phat trien cua tinh yeu. Khao sat thong ke nhung cau ca dao tinh yeu doi lua co chua hinh anh bieu trung dan, song doi cho chang trai va co gai. Tim hieu, phan tich khong gian va thai gian nghe thuat, cac hinh anh an du, so sanh trong ca dao tinh yeu doi lua de lam noi bat tam trang ciia nhan vat tru tinh. 4. Phani vi nghien ciru Vai de tai: Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua a Nam Bo, chung toi chu yeu khao sat nhung cau ca dao trong tap " Ca dao dan ca Nam Bo" cua nhom tac gia Bao Dinh Giang - Nguyen Tan Phat - Bui Manh Nhi, nhung cau ca dao trong quyen Van hgc dan gian Dong bang song cuu long do khoa ngu van Dai hgc Can Tha sang tac. Trong nhung truang hap can thiet toi se dan nhung cau ca dao ngoai pham vi noi tren. 5. Phuxmg phap nghien ciru De dat dugc hieu qua cao trong viec nghien cuu cua minh chung toi se su dung cac phuang phap sau: Phuang phap thong ke Dua vao nhung tuyen tap ca dao Viet Nam, chung toi tien hanh thdng ke nhung bai ca dao ve tinh yeu doi lua lam ca sa du lieu cho viec phan tich. Phuang phap he thong Do ca dao tinh yeu chiem lugng kha Ian trong kho tang ca dao Viet Nam, nen de dat dugc hieu qua cao trong viec nghien cuu, chung toi se tien hanh he thong ca dao tinh yeu theo chu de de tien cho viec phan tich. Phuang phap phan tich Tu viec he thong va thong ke ca dao tinh yeu, chung toi se ti£n hanh phan tich, lam r5 nhung net tinh each cua chang trai va co gai cung nhu noi dung va hinh thuc nghe thuat cua ca dao tinh yeu. Phuang phap tong hap Vai phuang phap nay chung toi tien hanh tong hop nhung y kien nhan djnh, danh gia cua cac hgc gia ve ca dao tinh yeu doi lua, dac biet la nhung nhan dinh, danh gia ve nhan vat chang trai va co gai. Thong qua do chung toi cung dua ra nhieu y kien, nhan dinh khai quat cua minh ve ca dao tinh yeu doi lua Viet Nam. Ben canh nhung phuang phap cu the, trong qua trinh nghien cuu thuc hien de tai nay chung toi cung linh hoat su dung nhung phuang phap lich su, so sanh, doi chieu,...
CHlTONG 1 KHAI QUAT VE CA DAO VA CA DAO d NAM BO 1.1. Khai quat ve ca dao va ca dao Nam Bo 1.1.1. Khai niem ca dao Thuat ngu ca dao dan ca mai chi xuat hien a nuac ta khoang dau the ky XX. Truac kia de ggi cac hinh thuc sinh hoat ca hat, giai nghien cuu thuang dung nhung tu: Ca, ho, vi,... theo nhom tac gia " Tong hap van hoc dan gian nguai Viet", tap 15 ca dao thi: " dau the ky XX, cac tu phong dao, ca dao tiep tuc co mat trong nhung sdch, bao ghi bang chu cdi a, b, c, ... (con goi la sdch bao chit quoc ngu): "Tuc ngu phong dao "; " tuc ngu ca dao "; " phong dao ca dao phuang ngdn tuc ngu:, ...[9;tr. 19]. Tuy nhien den thai diem nay giai thuc gia van chua co sir thong nhat ve khai niem ca dao. Rat nhieu hgc gia trong qua trinh nghien cuu dua ra khai niem ca dao nhung van chua mang tinh thuyet phuc cao. Sau day la mot vai khai niem ca dao tieu bieu cua cac hgc gia: Theo Chu Xuan Dien: "Ca dao von la mot thuat ngu Han - Viet. Theo each hieu thong thuang thi ca dao la lai cua cac bai hat dan ca da tuac bo di nhung tieng dem, tieng lay... hoac nguac lai, la nhung cau tha co the "be " thanh nhung Ian dieu dan ca " [2, tr. 79]. Con theo Vu Ngoc Phan thi: " ca dao la mot loai tha dan gian co the ngam dugc nhu cac the tha khac va co the xay dung dugc thanh cac dieu dan ca." [22;tr. 42]. Theo Nguyen Xuan Kinh: " ca dao la nhung sang tac van chuang dugc pho bien rgng rai, dugc luu truyen qua nhieu the he mang nhung dac diem nhat dinh va ben vung ve mat phong each. Va ca dao da tra thanh mot thuat ngu dung de chi mot the tha dan gian" [ 9, tr. 79 ]. Theo tac gia Huynh Minh - True Phugng : " Can cu vao nghia chit Han thi: Ca la hat, dao la bai ngdn khong co chuang khuc. Noi mot each rong han ca dao la cau hat hay la bai hat ngdn khong thanh chuang khuc luu dung truyen khdu trong giai tri thuc binh dan. "[13, tr.73]. Hien nay cac khai niem ca dao phong phu, nhung tuu chung lai cac tac gia deu co chung quan diem ca dao la: Nhung cau hat co van dieu, thuang duac sang tac bang the luc bat, duac luu truyen rong khdp trong dan gian tu the he nay sang the he khac. Nam trong he thong ca dao Viet Nam, ca dao Nam Bo co nhung diem chung va rieng biet so vai cac vung khac.
1.1.2 Giai thuyet ve ca dao Nam Bo Ca dao Nam Bg la bg phan ca dao dugc suu tam a mien Nam, bao gom nhung cau hat, cau ho co tu vung dat que huang dugc nguai dan luu giu va truyen nhau theo den vung dat nay va nhung cau hat mai dugc sang tac a day. Qua do, da the hien dugc tam tu, tinh cam cua nguai dan nai day co nhung net dac sac tieu bieu cho nguai dan Nam Bo. Co the noi ca dao Nam Bo gan lien vai dai song sinh hoat hang ngay, the hien tinh binh dan trong con nguai Nam Bo ngay tu tha au, no tra thanh mot phan khong the thieu trong dai song Nam Bo, cung vai cac hoat dong van hoc nghe thuat khac ca dao Nam Bo da vuan den nhung thanh cong Ian trong nen van hoa van hgc Viet Nam. Ca dao Nam Bg la mot the thuc cua van hoa tinh than, la tu tuong, tam tu, tinh cam cua nguai Nam Bo rat than thang, boc true, binh dan rat gan vai lai an tilng noi hang ngay. Day la nai la nai phan anh dai song sinh hoat cua nguai dan Nam Bo : Anh thuang em, thuang dai thuang dot, Thuang lot da 6c, thuang troc da dau, Ngu di thi nha, thuc day thi thuang, Giuc ngua buong cuang len duang thuang 16, Hai ong trai, mai ngo lai xa. [25,tr333]. Ca dao Nam Bo con la nai the hien nhung cung bac cua tinh yeu, co the noi nguai dan que Nam Bo da bay to tinh cam cua minh vao trong ca dao, dieu nay da to them nhung gia tri nghe thuat cho nen van hoc dan gian Viet Nam. Tat ca deu dugc the hien trong ca dao: Anh thuang em chang dam lai gan, Cay nguai than can phan tran vai em. [25,tr330]. Bi len ba la Track ba vai md, Khong chiu man gian, Tuc minh bi no bo ngang. Track hong nhan vo duyen, bac phan, Duyen na a gan chang dang xung doi. [25,tr347]. Viec su dung ngon ngu trong van hgc dan gian noi chung va ca dao noi rieng thuang su dung nhung tu ngu moc mac, gian dj gan lien vai lai an tieng noi hang
ngay cua nhan dan. Chang han cau ca dao sau day tac gia su dung rat nhieu khau ngu: Em thuang anh cuon goi cho tron, Cha ba ma ngu, chun Ion cua sau. Anh ai, an cha chua tra, nghia me em chua den Sao anh dam bieu, em cuon men theo anh ? [25,tr397]. 1.2 Phan loai ca dao Tinh den thai diem nay viec nghien cuu ca dao cua cac hoc gia da dat dugc nhieu thanh tuu dang khich le. Tuy nhien ca dao Viet Nam vo cung phong phu ve so lugng, rai rae a khap cac vung mien cua to quoc, do do viec tap hop lai thanh he thong la vo cung kho khan. Chinh vi the nen viec phan loai ca dao cung gap nhieu bat lgi. Theo Hoang Tien Tuu thi: "Hien nay dang ton tai nhung each phan loai ca dao tru tinh khac nhau trong giai suu tam va nghien cuu ca dao nuac ta. Hai each phan loai dugc ap dung nhieu nhat hien nay la phan loai theo de tai va phan loai theo nguon dan ca."[29, tr. 157-158]. Tuy nhien moi each phan loai co uu nhugc diem rieng, chua co each nao dugc xem dugc xem la thuyet phuc. Trong bai viet nay chung toi phan loai ca dao theo phuang an thu nhat, do la phan loai theo he de tai. 1.2.1 Ca dao ve tinh yeu que hirong dat nircrc Nam Bo la vung dong bang vai nhieu san vat, nguon tai nhien thien nhien da dang va phong phu nen nguai dan nai day da sang tac ra nhieu cau ca dao de nggi ca canh dep que huang. - Ai ai ve miet Thap Muai, Ca torn san bat, lua trai san an. [25,tr320]. - Mi Hung, Mi Thuan, Mi Chdnh, Mi Hoa, Anh di dau ciing ghe lai nha, Ngheo em, em chiu, gd vit dai anh. [25,tr321]. Co the noi qua ca dao con nguai nai day da bay to tinh cam cua minh vao do. 1.2.2 Ca dao ve tinh cam gia dinh Cung vai ca dao ve tinh yeu que huang dat nuac thi ca dao ve tinh cam gia dinh cung la mot bo phan phong phu trong kho tang ca dao Viet Nam. Ca dao ve tinh cam gia dinh la cac bai ca phan anh cac moi quan he trong gia dinh. Tinh cam vg chong, tinh mau tu, long hieu thao cua con chau doi vai ong ba cha me,...
- Ma ai con vit chet chim Tho tay vat no, cd lim kim can con. [10,tr527]. - Anh di, em a lai nha, Hai vai gdnh nang me gia, con tha. Lam than bao qudn nang mua, Anh di, anh lieu tranh dua vai dai. [25,tr327]. Con rat nhieu cau ca dao noi ve tinh cam gia dinh, qua nhung cau ca dao nhu vay cho chung ta thay each doi xu trong gia dinh cua nguai dan Nam Bo dam da tinh tham. 1.2.3 Ca dao ve tinh yeu doi lira Ca dao ve tinh yeu nam nu la nhung cau ho, dieu hat cua nam nu thanh nien boc 16 nhung cam xuc, cung dieu tinh cam cua ho. Ca dao tinh yeu gom co nhieu cung bac tinh cam nhu: Ca dao ngo lai, ca dao the nguyen, ca dao han tinh,.... - Dut tay mot chut chang dau, Xa em mot chut nhu dao cat long. [4,tr273]. - Anh nghieng tai duai gio, Cho thiep ke cong kho anh nghe. Tu ngay anh dau ban cua luai trang, Mieng dang, cam 6i, Cong em bong dung, da ngoi, Bay gia anh a bac ong trai nao de anh. [25,tr336]. 1.2.4 Ca dao ve phong tuc tap quan va tam li xa hoi Ca dao khong chi la nai con nguai the hien tinh yeu que huang, dat nuac, nhung cung bac tinh cam trong gia dinh, nhung cau cao dao day tinh yeu giua nam va nu, ca dao Nam B6 con phan anh nhung phong tuc tap quan cua nguai dan nai day rat gan gui va thiet thuc: Cdi non ba la, ai na ngat ngong, La thai a vay, lay chong lam chi. [25,tr476]. - Mam ngon xem lay mang mang, Nguai khong xem thay hai hang toe mai. [25,tr478].
Tom lai tuy co gap doi chut kho khan, nhung viec phan loai ca dao hien nay da ca ban hoan thanh va dat dugc nhieu thanh tuu kha quan. Dieu nay se giup cho giai nghien cuu, cac hgc gia tiep can ca dao mot each de dang han. 1.3 Nhirng noi dung chinh cua ca dao tinh yeu doi lira 6* Nam Bo Van hgc dan gian noi chung va ca dao noi rieng la manh dat mau ma cua tinh yeu. Tu thai xa xua ca dao dugc xem la hinh thuc sinh hoat van hoa lanh manh cua ong cha ta. Ca dao, dan ca ra dai gan lien vai cuoc song lao dong cua nguai binh dan. Tac gia binh dan mugn giai dieu nhe nhang, am ap cua cau ho, dieu hat de lam vai di noi ca cue, vat va cua cuoc song muu sinh. Ben canh do nhung le hoi dinh dam, nhung cuoc du xuan cung la dieu kien thuan lgi cho sang tac ca dao. Trong xa hoi xua do anh huang cua che do phong kien, che do nho giao, gia truang nen nam nu it co ca hoi gap go giao duyen cung nhau. Chinh vi thi nhung buoi lao dong vao nhung ngay mua, nhung cuoc du ngoan khi xuan ve la ca hoi thuan lgi de ho boc 16 tam tu tinh cam cua minh. Trong tinh yeu khuc dao dau luc nao cung kho khan nh&t. Nhung chang trai, co gai mai thuang rat ngai bay to tinh cam cua minh. ( Dac biet la trong xa hoi phong kien), ho bi go ep bai nhung phong tuc ha khac, che do gia truang,.... Han nua tinh yeu la van de te nhi, rat kho bay to. Dung truac doi tugng minh yeu hg thuang rut re, e then khong biet noi gi. Bai lieu minh noi ra d6i tugng co dong y khong? Lai noi cua minh du mem mong, duyen dang chua? Sir lo lang cua hg la xac dang, co ca sa. Ta thu di vao tim hieu tam trang cua hg trong buoi dhu den vai tinh yeu. 1.3.1 Nhirng bai ca ngo loi Tinh yeu la thu tinh cam thieng lieng khong the thieu cua moi nguai chung ta. Tinh yeu lam cho moi chung ta hoan thien han, cuoc song tot dep han. Trong tinh yeu, dac biet la khuc dao dau thi chang trai thuang chu dong ngo lai cung co gai. Do tinh chat cua cuoc song lao dong, tinh each cua nguai nong dan thuang boc true, thang than nen cac chang trai thuang bay to tinh cam mot each true tiep, doi khi so sang, tao bao. - Anh ngoi me ao, thay ca lao xao len ngap, Con dang, con duac, con nho, con to. Thay em con nho anh lo, Cha em thi duac nhung sa roi uong cong. [25,tr331]. - Anh thuang em chang dam lai gan, Cay nguai than can phan tran vai em. [25,tr330].
Cach bay to tinh cam cua chang trai mai nghe qua that kho chap nhan. Nhung suy ngam lai van co the chap nhan dugc. Chung ta co the hieu lai noi cua chang trai a hai goc do, do co the la lai noi that long cua chang trai, neu the thi rat so sang. Nhung chung ta cung co the hieu day la each noi pha lung cua chang trai. Nghia la trong qua trinh lao dong cue nhoc, chang trai muon tao sinh khi vui ve nen mai buong lai tan tinh nhu the! Va neu nhu the thi co gai khong viec gi phai cao tieng, tuc gian ca. Chang trai tinh te, lai noi cua anh vira thuc vira ao, dieu nay se khong gay cho co gai su ngai ngung, trai lai con tao nen an tugng trong long co gai! - Bay lau em con nghi ngai, Bua nay em keu dai bang minh. Phu mdu hay dang, khong le giet minh vai em ? [25,tr345]. Cung la to tinh true tiep nhung co nhung chang trai thi rat lich thiep, te nhi: - Anh muon vdng lai, sa nang mang tai tieng. Gia khdeh qua duang, sam vieng toi tham. [25,tr328]. Chang trai that thong minh, trong lai nha cay cua minh anh da ngam cung cap cho co gai thong tin la minh chua co vg. Ao anh rach, me thi gia yeu khong va may dugc, vay con vg anh dau? Vai suy nghi nhu the thi co gai hieu ngay chang trai muon tham do tinh y cua minh. That dao de chang trai van thuc hien dugc muc dich ngo lai ma khong gay cho co ai su e then, nga ngang. Nhung khong phai chang trai nao cung chon cho minh each ngo lai true tiep, co nhung chang trai khong di thang vao van de ma noi vdng vo lap lung, dieu nay se lam cho cac co gai de chap nhan hon. Cheo ghe mai noi, mai Mm, Long anh thuang bau nen tim tai day. Tai day la xu, la lang, Ai ai cung la, chi minh nang anh quen. [25,tr361]. Trong tinh yeu khong phai luc nao chang trai cung chu dong ngo lai truac, ma doi khi dieu do xuat hien a cac co gai, mac du khong nhieu. Trong each to tinh, uam hoi cua minh, co gai doi khi ciing rat bao dan, lam luc lem linh, dao de. Chung ta hay xem each to tinh cua cac co gai sau: Gap anh truac hoi sau chdo, Nam nay anh co nai nao hay chua ? Co roi nam ngodi nam xua, Nam nay va bo hay chua co gi. 10
[4,tr282]. - Khen ai lap cdi cau mot tram ba muai sau nhip Em di khong kip gd nghia cung chang, Phai dieu tdu khang sao anh danh voi dirt ? Dim em nam thao thuc, ta buc thu rai Bay lau nay em mang tieng chiu lai, Bay gia em hoi thiet: Anh a dai vai em khong ? [25,tr412]. Cac co gai da manh dan bay to khat vong cua minh. That tu tin, cac co gai da vugt qua rao can le nghi phong kien de noi len tieng long xao dong cua minh. Uac ma cua co gai khong co gi la ghe gom nhung qua that khong de de dat dugc. Duai cac trieu dai phong kien, nguai phu nu luon bi chen ep khac khe, dieu nay da khien cho hg luon be tac, bat lire trong cuoc song, dac biet la trong tinh yeu doi lua. Vi the khat vgng yeu thuang luc nao cung rao rue, chay bong trong long hg. Do song trong cac le giao, nho giao nen viec the hien tinh cam cua cac co gai co doi phan han che, the nhung khong vi the ma hg im lang hg da len tieng de giai bay, de the hien tinh cam cua minh het sue tao bao va manh me: - Em than mot tieng than trai dat xoay van, Chim tren rung con rai luy, huong chi anh a tren tran lai khong thuang. [4,tr277]. - Mot lai the khong thai na, Hai lai the, khong va thai chong Ba lai the, khai nui lap song, Em quyet theo anh cho tron, keo uong cong anh cha. [25,tr431]. Ben canh su lem linh tao bao, thi net duyen dang, diu dang la diem noi bat a cac co gai. Cac co gai sau day cung boc true, thang than chang kem, nhung cung day y nhi duyen dang. - Ao ba ba trang khong ngdn, khong dai, Sao anh khong ban, ban hoai do thun ? Hai dua minh chang dang nam chung, Thang nay gio bac, ban do thun cho dm minh. [25,tr332]. - Kho qua xanh, kho qua dang, Kho qua mac nang, kho qua deo, Dau sanh, dau tu, dau ngheo em ciing theo. [4,tr303]. 11
Giong nhu cac chang trai, cac co gai cung rat ngai ngung khi noi thang vao van de. Chinh vi the each noi dua day, vong vo la sir lira chgn cua da so cac co gai khi ngo lai cung chang trai. Day la each noi day an y cua mot co gai: - Ai ve cuoc dat trong cau, Cho em vun ke day trdu ke ben. Khi nao trdu no ben len, Cau kia co trai lap nen cua nha. [16, tr. 156]. Trong tinh yeu doi khi khong phai luc nao cung chang trai, hay co ngo lai truac ma lam luc ca hai cung tho 16 tinh cam cua minh. Nhung luc nhu the ta se thay dugc nhung lai doi dap day nho nha va thanh tao b ho. - Anh ai, dung vach vdeh, be rao, Vuan que mai lap, qua dao con non. Anh muon vo be trai dao non, Cha cho dung luc, biet con hay khong. [10,tr456]. - Bau co chong chua, bau thua cho thiet, Keo anh lam toi nghiep cho anh. Em co chong roi, hoi nam xua nam xua, Nam nay chong bo ciing nhu chua chong. [25,tr343]. Dieu dac biet trong nhung bai ca dao ngo lai, hau het cac chang trai, co gai deu ly tuang hoa doi tugng ciia minh. Nhung chang trai co gai cua buoi ban dau ay luon mang ve dep kieu sa, phuc hau ve ngoai hinh, tam hon thi vi tha, thanh khiet va day bao dung. Chang trai mot khi da thuang co gai thi co b dau, nhu the nao thi chang trai van thuang. - Anh thuang em thay mat thuang danh, Hay la ong ta ba nguyet de danh cho anh. [4,tr. 170]. - Anh thuang em khong biet de dau, De trong tui do lau lau tham chung. [4,tr. 169]. - Trite xinh true moc dau dinh, Em xinh em dung mot minh ciing xinh. 12
Sir cuong dieu, ly tuong la dieu khong the thieu trong tinh yeu. Trong tinh yeu, nhung nguai dang yeu rat thich nghe nhung lai co canh, dac biet la cac co gai. Nhung lai khen tang se lam tang them huang vi cua tinh yeu! Chang trai da hieu dugc tam ly do a co gai nen da buong ngay lai khen: Em xinh em dung mot minh ciing xinh. Khoi phai ban cai co gai hien nhien la rat hanh phuc. Nha sir thau hieu tam ly phai dep ma chang trai da co ca hoi. Tam long nhan hau cua cac co gai ciing la diem thu hut su chii y ciia cac chang trai. - Anh thuang em nhu la dai bi, Ngay thi giai nang, dim thi nam suang. [25,tr329]. - Anh thuang em lam saojhdy mat thuang liin ? Thuang lai an tiing noi, cha khong phai thay sai day chuyin anh thuang. [4,tr257]. Cuoc song cua moi chiing ta se tra nen te nhat, vo vi neu chung ta khong co uac ma, hoai bao. Va tinh yeu ciing the, uac ma, hoai bao la khong the thieu trong tinh yeu, no tao nen sue hap dan, diem tua cho doi lua yeu nhau. Mot khi da that sir nghiem tuc trong tinh yeu thi nhung chang trai co gai luon ma uac dugc sir sum hap, thanh vg thanh chong. Day la uac ma ciia chang trai: - Phai chi anh hoa dang con chim vdng, Leo lin bo xuong ma nang ma chai! Phai chi anh hoa dang con dai, Bay lin dap xuong cho nai em nam I Phai chi anh hoa dang con tam, Nha ta det do dim nam ciing em I [25,tr446]. - Phai chi anh a dang cho nay, Thuc khuya day sam sum vay co nhau ! [25,tr446]. Nhung co gai trong xa hoi xua do anh huang ciia le giao phong kien nen hg luon uac ma co dugc cuoc song binh yen, an phan. - La kho con dinh trin canh Gian minh noi vay, sao danh bo nhau. [10,tr401]. - Len non thiip ciing lin theo Phong khi mua nang hiim ngheo co nhau. 13
[10,tr407]. Giai doan dau trong tinh yeu la giai doan dep nhat, nen tha nhat. Bai luc nay nhung chang trai, co gai yeu bang sir rung cam that sir cua con tim, bang sir rao rue soi noi ciia tuoi tre. Tinh yeu cua hg lung linh, trong sang nhu nhung vien nggc, chua bi sir can thiep ciia the lire nao. 1.3.2 Nhirng bai ca the nguyen Mot khi da that sir yeu nhau, de chiem trgn niem tin ciia nguai minh yeu, dong thai khang dinh long chung thuy sat son cua minh, thi nhung chang trai co gai mugn lai the de chung minh cho tinh yeu cua ho. Thuang nhung nhan vat tru tinh trong ca dao mugn hinh anh thien nhien trang hoa, niii song de chung minh cho tam long thuy chung ciia minh. - Trong trin lau nhat thuc, Trang an bong vi non, Anh thuang em nhu ruot that gan mon, Thdc danh li biet, song con thuang em. [25,tr471]. Doi vai cac co gai khi thuang thi ciing to ra manh me, khang dinh tinh yeu ciia minh mot each tao bao: - Bin nay song, em bac cay cau muai hai tam van, Bin kia song, em lap cdi quan hai tang. Ba nai di noi khong ung, Ban buon nuoi me, cam chung dai anh. [25,tr346]. - Kho qua xanh, kho qua trang, Kho qua mac nang kho qua deo, Du sanh, du tu, du ngheo em ciing theo. [4,tr303]. Lai the cua co gai qua that la rat chac chan. Co da gieo vao long chang trai mot niem tin manh liet. Do do tam long ciia co gai se chang doi thay! Cac co gai da mugn hinh anh trai kho qua cang lam nggi sang tam long thuy chung ciia co gai. Co se yeu chang trai den trgn dai, trgn kiep? Long chung thuy duang nhu da tra thanh bieu tugng ciia nguai phu nu Viet Nam, mot khi da yeu thi san mon bien can, da ndt vdng phai hg ciing khong thay long doi da: Tram nam tuang rdch con thai, La duyin chiu la, ciing cha dai anh. [4,tr402]. 14
- Mai gap nhau dung buong lai noi quay, Tiin tai khong trong may, em quy nghia tau khang. Em mi chi nhirng hot thuy xodn, Miin anh giii dang tam long vdng dung phai. [25,tr433]. Trong xa hoi phong kien, trai gai yeu nhau den dugc vai nhau phai vugt qua biet bao trac tra, trong gai. Vi the khong it nhung doi trai gai phai chju canh chia ly. 1.3.3 Nhirng bai ca tirong tir Co the noi khong gi dau kho bang tinh yeu tuong tu, no lam cho con nguai chet dan chet mon ve the xac, ngay dem tuong nha khong nguoi. Khong co noi nha nao da diet han noi nha trong tinh yeu, no bao mon tam can ciia nguai dang yeu: Thang giing kho han, bau can sen tan, Dim khuya trai la gan vdng, Trong mau tai sang ra dang gap em. [25,tr455]. Chang phai la tinh yeu neu khong co noi nha. Noi nha trong tinh yeu la rat mong lung, da diet. Nha den: Rugt that gan bao ciing la tiihu thuang thay trong ca dao tinh yeu doi lua. Chang trai trong dan chung vira neu ciing rai vao canh huong tuang tu, anh nha nguai yeu den nao long, quan that tam can. Day la noi nha mong ciia mot chang trai: - Anh thuang em, thuang dai thuang dot, Thuang lot da 6c, thuang troc da dau, Ngu di thi nha, thuc day thi thuang, Giuc ngua buong cuang len duang thuang 16, Hai ong trai, mai ngo lai xa. [25,tr333]. Nguai phu ntr von da yeu duoi, khi gap dieu bat hanh trong tinh yeu thi cang yeu duoi va dau kho them. Su ngong trong, mong dgi trong tinh yeu khong gi co the dien ta qua cac cau ca dao sau: - Cha anh em gang sue cha, Cha hoi muai bay, bay gia ba muai [4,tr. 226]. - Nha ai, em nhung khoc tham, Hai tay do quet uat dam ca hai. [25,tr443]. 15