Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Đặc điểm truyện ngắn lãng mạn của Macxim Gorki

Chia sẻ: Tiêu Sở Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Đặc điểm truyện ngắn lãng mạn của Macxim Gorki được thực hiện với mục tiêu nhằm khái quát được những đặc điểm truyện ngắn lãng mạn của Macxim Gorki. Hơn nữa, khóa luận giúp người viết hiểu sâu hơn về giá trị của truyện ngắn lãng mạn bên cạnh truyện ngắn hiện thực cũng như đóng góp của nhà văn qua các tác phẩm ấy. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Đặc điểm truyện ngắn lãng mạn của Macxim Gorki

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC VOÕ TRÖÔØNG TOAÛN KHOA KHOA H C CƠ B N KHÓA LU N T T NGHI P CHUYÊN NGÀNH VĂN H C Đ C ĐI M TRUY N NG N LÃNG M N C A MACXIM GORKI NGUY N TH THANH TI N H u Giang, 2013
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC VOÕ TRÖÔØNG TOAÛN KHOA KHOA H C CƠ B N KHÓA LU N T T NGHI P CHUYÊN NGÀNH VĂN H C Đ C ĐI M TRUY N NG N LÃNG M N C A MACXIM GORKI Gi ng viên hư ng d n: Sinh vên th c hi n: TR N TH NÂU NGUY N TH THANH TI N H u Giang, 2013
L IC MT Sau th i gian h c t p, nghiên c u tôi ñã hoàn thành lu n văn t t nghi p. Tôi xin g i l i c m ơn ñ n các th y cô Trư ng Đ i h c Võ Trư ng To n ñã t o ñi u ki n thu n l i cho tôi trong su t quá trình h c t p và th c hi n ñ tài, và các th y cô th nh gi ng ñã gi ng d y tôi trong su t khóa h c. Đ c bi t, tôi xin kính g i l i c m ơn ñ n th y Nguy n Lâm Đi n, ngư i ñã hư ng d n ñ tôi hoàn thành khóa lu n. Đ ng th i, tôi cũng g i l i c m ơn ñ n gia ñình và b n bè ñã giúp ñ và ñ ng viên tôi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u. Trân tr ng c m ơn! Sinh viên th c hi n Nguy n Th Thanh Ti n
L I CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñ tài này là do chính tôi th c hi n, các s li u và k t qu phân tích trong ñ tài là trung th c, ñ tài không trùng v i b t c ñ tài nào. Sinh viên th c hi n Nguy n Th Thanh Ti n
M CL C Ph n m t – PH N M Đ U 1. Lý do ch n ñ tài .................................................................................................1 2. M c ñích nghiên c u ...........................................................................................2 3. L ch s v n ñ .....................................................................................................2 4. Ph m vi nghiên c u .............................................................................................4 5. Phương pháp nghiên c u ......................................................................................5 Ph n hai – PH N N I DUNG Chương 1: KHÁI QUÁT V MACXIM GORKI VÀ TH LO I TRUY N NG N LÃNG M N 1.1 Khái quát v tác gi Macxim Gorki ...................................................................6 1.1.1 Ti u s tác gi .................................................................................................6 1.1.2 S nghi p sáng tác...........................................................................................6 1.2 V th lo i truy n ng n c a Macxim Gorki .......................................................7 1.3 Gi i thuy t v truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki....................................11 Chương 2: Đ C ĐI M N I DUNG TRUY N NG N LÃNG M N C A MACXIM GORKI 2.1 C m h ng lãng m n ...........................................................................................13 2.1.1 Ti p thu c m h ng lãng m n t truy n th ng văn h c dân gian và văn h c lãng m n ..................................................................................................................13 2.1.2 C m h ng t th c ti n cu c s ng và tinh th n tinh th n th i ñ i cách m ng vô s n .....................................................................................................17 2.2 Ch ñ .. .............................................................................................................22 2.2.1 Ca ng i t do.......... ........................................................................................22 2.2.2 Ca ng i con ngư i ...........................................................................................30 2.2.3 Ca ng i ngư i anh hùng lý tư ng ....................................................................33
2.2.4 Phê phán l i s ng tiêu c c, ti u tư s n .............................................................37 2.3 Giá tr nhân văn và giá tr tư tư ng c a truy n lãng m n 2.3.1 Th c t nh tình yêu t do c a qu n chúng nhân dân ..........................................41 2.3.2 Đóng góp to l n ñ i v i phong trào cách m ng vô s n Nga .............................44 2.3.3 Đóng góp v phương di n văn hóa, văn h c ....................................................46 Chương 3 – Đ C ĐI M NGH THU T TRUY N NG N LÃNG M N C A MACXIM GORKI 3.1 Hình th c sáng tác dân gian................................................................................48 3.1.1 Hình th c truy n c tích ..................................................................................48 3.1.2 Hình th c truy n thuy t...................................................................................49 3.2 Ngh thu t xây d ng nhân v t4 ..........................................................................49 3.2.1 H th ng nhân v t ....... ...................................................................................49 3.2.2 Ngh thu t xây d ng nhân v t .........................................................................52 3.3 Không gian ngh thu t ....... ...............................................................................55 3.4 K t c u truy n l ng truy n ...............................................................................56 3.5 Nh ng th pháp ngh thu t lãng m n ...................................................................57 3.5.1 Ngh thu t lý tư ng hóa nhân v t ......................................................................57 3.5.2 Ngh thu t so sánh ............................................................................................57 3.5.3 Ngh thu t tư ng trưng, n d , phóng ñ i..........................................................59 K T LU N ..............................................................................................................62 TÀI LIÊU THAM KH O .......................................................................................64
Ph n m t – PH N M Đ U 1. Lý do ch n ñ tài Tr i qua hai cu c chi n tranh th gi i, Cách m ng tháng mư i Nga vĩ ñ i, cu c n i chi n…, văn h c Xô Vi t nhanh chóng ñi vào ñ i s ng và có tác ñ ng tích c c ñ i v i s phát tri n c a nó trên ñ t nư c Xô Vi t. Đ ng th i còn có tác ñ ng tích c c ñ i v i ñ i s ng tinh th n và s phát tri n văn h c ñương ñ i c a nhi u dân t c khác trên th gi i, ñ c bi t là các dân t c ñang ñ u tranh cho t do, ñ c l p, t ch c a mình. Có th nói, n n văn h c y có vai trò vô cùng to l n, nh t là văn h c Nga th k XX. Chính nh ng bi n ñ ng c a nư c Nga th k XX ñã s n sinh ra nh ng thiên tài văn h c n i ti ng như Alexei Tonstoi, M.Solokhov, Simonov, X.Êxênhin,… Và không th không k ñ n Macxim Gorki - ngư i khai sinh, b c th y c a văn h c Nga – Xô vi t. Tác ph m c a Macxim Gorki ñóng vai trò quan tr ng trong vi c ñưa văn h c Nga tr thành ng n c ñ u c a văn h c th gi i ñương ñ i trong công cu c th c t nh và ñ u tranh gi i phóng nhân lo i c n lao kh i ách áp b c th ng tr c a ch nghĩa tư b n. Ông cũng là ngư i ñánh d u m t bư c ngo t m i trong ti n trình văn h c th gi i hi n ñ i. K th a nh ng gì t t ñ p mà văn h c ti n b trư c ñó ñã ñ t ñư c, M.Gorki luôn tìm tòi, khám phá, sáng t o, ñi theo con ñư ng riêng c a mình. M.Gorki sáng tác nhi u th lo i. Trong m i lĩnh v c, thiên tài ngh thu t c a ông ñ u chi m lĩnh nh ng ñ nh cao chót vót. Tuy nhiên, có th nói truy n ng n là m t trong nh ng m t m nh nh t trong ngòi bút c a nhà văn này. Bút pháp c a M.Gorki ñ c ñáo, có th v n d ng b t c hình th c th hi n nào. Có tác ph m lãng m n, r t lãng m n; có tác ph m hi n th c, r t hi n th c; có tác ph m có c hai y u t v a lãng m n v a hi n th c. Các truy n ng n c a M.Gorki cho th y s phát tri n ñ m nét c a nhà văn t ch t tr tình – lãng m n ñ n ch k t h p hài hòa gi a lãng m n và hi n th c. Đ ng th i còn cho th y tư tư ng cũng như s g n bó máu th t c a nhà văn v i nhân dân và ñ t nư c qua các giai ño n cách m ng. Các tác ph m lãng m n ch nghĩa c a Gorki có ý nghĩa vô cùng quan tr ng. Vi t chúng, M.Gorki ñã k th a ñư c truy n th ng lãng m n ti n b c a các nhà văn n i ti ng như: Puskin, Lecmôntôp. Đ c bi t, trong nh ng sáng tác lãng m n y, chúng ta s th y nh ng nét m i. Không ch có s th hi n ngòi bút ñi tìm nhân v t chính 1
cho tác ph m mà còn có c n l c tìm ki m hư ng ñi và ñ i tư ng m i cho văn h c nói chung. V y “Đ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki” là gì? Đó là v n ñ ñ t ra. Và trong lu n văn này, ngư i vi t c g ng tìm hi u, nghiên c u, phân tích v n ñ “Đ c ñi m truy n ng n c a Macxim Gorki” trên cơ s kh o sát nh ng truy n ng n c a Macxim Gorki trong tuy n t p truy n ng n c a Macxim Gorki ñ hoàn thành lu n văn t t nghi p c a mình. 2. M c ñích nghiên c u Th c hi n ñ tài “Đ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki”, ngư i vi t nh m hư ng ñ n m c ñích: Khái quát ñư c nh ng ñ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki. Hơn n a, khóa lu n giúp ngư i vi t hi u sâu hơn v giá tr c a truy n ng n lãng m n bên c nh truy n ng n hi n th c cũng như ñóng góp c a nhà văn qua các tác ph m y. Đ c bi t, ñ tài là ngu n t ng h p tư li u quan tr ng ph c v cho công tác gi ng d y b môn Văn h c Nga nói chung, v văn hào Macxim Gorki nói riêng trong nhà trư ng. 3. L ch s v n ñ Gorki b t ñ u sáng tác v i nh ng truy n ng n hi n th c, nhưng khi xu t hi n truy n ng n lãng m n l i r t thành công và ñư c công chúng ñón nh n n ng nhi t. Ch trên cơ s nh n th c ñ y ñ tính ch t c a th i ñ i trong ñó Macxim Gorki ñã sáng tác m i có th hi u ñư c m t cách sâu s c nh ng c i r xã h i c a y u t lãng m n trong truy n ng n M.Gorki, nh ng nguyên nhân khi n cho nhà văn ñ y tinh th n cách m ng y hư ng v nh ng hình tư ng và nh ng ch ñ lãng m n ch nghĩa. Tuy nhiên s hư c u lãng m n ch nghĩa hoàn toàn không mâu thu n v i tính hi n th c. Và khi nói v ñ c ñi m c a truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki, ñã có không ít các công trình nghiên c u c a các nhà nghiên c u phê bình ñ câp ñ n: Trư c tiên là quy n L ch s văn h c Nga c a nhóm tác gi do Đ H ng Chung (ch biên), xu t b n năm 1997. Trong chương III v A.M. Gorki, các tác gi cũng ñã dành m t ph n gi i thi u v văn hào Macxim Gorki. Trong ñó, tác gi ñã nêu ñư c ñ c ñi m v n i dung cũng như hình th c c a các truy n ng n lãng m n tiêu bi u. 2
Đ c bi t, tác gi ñã kh ng ñ nh giá tr c a tác ph m lãng m n c a Gorki: “C m h ng tr tình toát ra t nh ng tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki không ph i ñưa con ngư i r i xa th c t i xã h i ñương th i, mà trái l i, g i m cho ñ c gi suy nghĩ sâu vào nh ng v n ñ xã h i – chính tr ñương th i”. Trong L ch s văn h c Xô Vi t, t p 1, Nxb Văn hóa c a S.U. Mêlich Nubar p, do Bùi Khánh Th d ch, xu t b n năm 1978 ñã phân tích rõ ngu n g c c a ch nghĩa lãng m n cách m ng Macxim Gorki, ñ ng th i ñi vào phân tích nh ng truy n ng n y. Tác gi còn khái quát ñ n v n ñ nhân ñ o ch nghĩa, ph m trù cái ñ p và cái anh dũng, s thâm nh p c a ch nghĩa hi n th c vào các truy n lãng m n ch nghĩa trong các tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki. Trong quy n Con ngư i năm tháng và nh ng hoài ni m c a vi n sĩ H Sĩ V nh, xu t b n năm 2008, tác gi cũng ñã ñ c p ñ n tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki. Nhưng ch ñ c p ñ n ý nghĩa, tính th i ñ i, tính hi n th c c a truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki, chưa ñ c p ñ n n i dung và hình th c truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki. Trong quy n Gorki bàn v văn h c, t p I, Nxb Văn h c Vi t Nam, 1970 c a Hoàng Minh d ch, sách ch ñ c p m t ít ñ n tính nhi t tình kh ng ñ nh cu c s ng c a các tác ph m lãng m n cách m ng giai ño n ñ u c a Macxim Gorki, v n chưa ñi sâu vào ñ c ñi m truy n ng n lãng m n c a nhà văn này. chương III: Giai ño n th hai trong quá trình sáng tác văn h c c a Gorkii: 1899-1905. Gorki g n li n v i cu c v n ñ ng cách m ng Nga ñương trong quy n Macxim Gorki- Đ i s ng, s nghi p văn h c g n li n v i cu c v n ñ ng cách m ng Nga 1905, Nxb Sách nghiên c u Hà N i, 1956 c a Hoàng Xuân Nh , ñã phân tích rõ các truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki. Thông qua vi c phân tích n i dung, di n bi n hành ñ ng, n i tâm nhân v t,… ñã th hi n ñư c tư tư ng, quan ñi m c a Macxim Gorki – m t con ngư i cách m ng vô s n. Trong bài Nhân v t anh hùng c a Macxim Gorki và truy n th ng văn h c dân c a H Sĩ V nh in trong t p chí văn h c, 1967, s 6, Tuy n t p 40 năm t p chí văn h c, t p 4, tr.263-274.. Nxb Thành ph H Chí Minh, 1999. ñã phân tích rõ hình nh nhân v t anh hùng và truy n th ng văn h c dân gian. Đ ng th i cũng nói ñ n ñóng góp c a tác ph m M.Gorki v phương di n văn hóa. T p chí chưa chú tr ng sâu ñ n v n ñ n i dung và ngh thu t c a truy n ng n lãng m n M.Gorki. 3
Quy n M cxim Gorki c a Nguy n Kim Đính, Nxb Văn hoá, 1981 ch tóm t t ti u s c a M cxim Gorki bên c nh nh ng ñóng góp c a ông trong n n văn h c Liên Xô ñ u th k 20. Đ ng th i còn nói ñên vai trò c a ông v i vi c xây d ng n n văn h c mang tính Đ ng, trong cu c ñ u tranh cách m ng 1905 và 1917. Trong M cxim Gorki v i tác ph m c a các nhà văn tr c a Tr n Tr ng Đăng Đàn, Nguy n Kim Hoa trong báo Văn ngh H u Giang 1979 ñã cung c p nh ng giai tho i v nhà văn Xô Vi t M cxim Gorki trong vi c gi ng d y nghi p v văn chương cho các nhà sáng tác tr . Quy n Maxime Gorki - Essenin - Aitmatov – Ostrovski c a Vũ Ti n Quỳnh, Nxb Thành ph H Chí Minh, 1995 ñã gi i thi u v cu c ñ i, s nghi p văn h c c a M.Gorki qua các giai ño n, nhưng chưa ñi ñ n vi c tìm hi u v ñ c ñi m truy n ng n lãng m n c a M.Gorki. Trong M cxim Gorki : S nghi p sáng tác văn h c t 1907 ñ n 1936 c a Hoàng Xuân Nh , T p chí S th t, 1959 nêu lên s nghi p sáng tác văn h c c a M.Gorki trong giai ño n t 1907 ñ n 1936, ñ ng th i ñ c p ñ n m t s tác ph m lãng m n nhưng chưa ñi sâu vào phân tích n i dung và hình th c. Nhìn chung, các giáo trình, công trình nghiên c u trên, ph n l n t p trung vào ph n n i dung, ít ñ c p ñ n ngh thu t và h u như chưa có m t bài vi t nào t p trung nghiên c u k v ngh thu t truy n ng n lãng m n c a M.Gorki. Các bài nghiên c u trình bày dư i d ng bài văn h c s , v n d ng phương pháp ti u s , phương pháp l ch s nên các tác ph m ñư c trình theo các m c th i gian dàn tr i, thi u tính h th ng. Vì v y, ngư i ñ c khó n m ñư c ý tr ng tâm. 4. Ph m vi nghiên c u Đ th c hi n ñ tài, ngư i vi t ñã t p trung vào t t c các truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki. Đó là: Maka Tsuñra, Cô gái và th n ch t, Nàng tiên bé nh và chàng chăn c u, Bà lão Iderghin, Bài ca chim ưng, Bài ca chim báo bão. Thông qua các tác ph m ñó, ngư i vi t tìm hi u “Đ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki”. Đ h tr cho công vi c nghiên c u, ngư i vi t ñã kh o sát, tham kh o và tìm hi u, phân tích, t ng h p nh ng công trình nghiên c u trư c ñó, nh ng tài li u, sách, các bài vi t liên quan. 4
5. Phương pháp nghiên c u Ngư i vi t ñã s d ng m t s phương pháp nghiên c u ñ th c hi n ñ tài như sau: Ngư i vi t ñã tìm hi u ñ c ñi m trong sáng tác c a Macxim Gorki v th lo i truy n ng n nói chung, truy n ng n lãng m n nói riêng. Quan tr ng là kh o sát nh ng tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki. Qua bi n pháp t ng h p, so sánh, ngư i vi t ñã phân tích và ch ng minh cho v n ñ nghiên c u v “ñ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki”. Trong ñ tài nghiên c u, phương pháp ñư c s d ng chính là phương pháp phân tích – h th ng, phương pháp so sánh l ch s . Trong ñó, phương pháp phân tích h th ng khái quát nh ng v n ñ m t cách h th ng, logic, ch t ch . Phương pháp so sánh l ch s , so sánh lo i hình cho phép so sánh s tương ñ ng, khác bi t gi a các quan ñi m, n i dung, c m h ng lãng m n, ch ñ , ñ tài, các bi n pháp ngh thu t,…so v i văn h c dân gian cũng như truy n ng n lãng m n. Qua ñó, ngư i vi t khái quát t ng h p ñưa ra ñư c “ñ c ñi m truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki”; ñ ng th i ñánh giá nh ng ñi m n i b t, nh ng cách tân, ñóng góp c a nhà văn trong các truy n ng n lãng m n c a mình. 5
Ph n hai – PH N N I DUNG Chương 1 KHÁI QUÁT V MACXIM GORKI VÀ TH LO I TRUY N NG N LÃNG M N 1.1 Khái quát v tác gi Macxim Gorki Nhà văn Macxim Gorki (M.Gorki) tên th t là Alêchxây Măcximôvich Pêscôp (1868-1936) sinh ra t i thành ph công nghi p Nigiơni Nôpgôrôt n m ven sông Vônga. Alêchxây Pêscôp m côi cha t năm lên ba và m côi m t năm lên mư i. Alêchxây ñã tr i qua th i thơ u thi u tu i thơ. Nhà văn nh ñ n th i thơ u c a mình như m t ác m ng hãi hùng. T bé Alêchxây ñã ch ng ki n thói thù h n ñ c ác c a m y ngư i c u trong gia ñình ông ngo i. Bà ngo i là ngư i b n duy nh t, ngu n yêu thương sư i m tâm h n thơ d i c a Alêchxây. Chính bà ñã khơi d y trong chú bé lòng yêu thích văn h c dân gian. Alêchxây mãi mãi c m ñ ng v lòng nhân h u và tâm h n trong sáng c a bà. Ông ngo i d ñòn, keo ki t, khô khan nhưng chính ông d y Alêchxây bi t ñ c bi t vi t và qua ông, chú bé b t ñ u l m c m nh n ñư c cái gai góc c a cu c ñ i. Th i thơ u tr i qua nhi u ñ ng cay, t i nh c: ngh h c s m, m i hơn mư i tu i ñã ph i vào ñ i, t l c ki m s ng th t v t v b ng nhi u ngh : r a bát, chài lư i, gác ñêm, coi hàng ga xe l a, khuân vác, làm tá ñi n, ñi làm m mu i, hái nho thuê, quai búa lò rèn, k toán trong xư ng s a ch a, ñ p ñư ng, b i rác, ñi , v tư ng thánh, ph b p... Bư c chân Alêchxây ñã in d u kh p nư c Nga. Hòa mình vào dòng ngư i ñói khát, lang thang, Alêchxây ñã nh n bi t t t c thói ñê m t c a cu c ñ i trĩu n ng như chì. V a ñi làm ki m s ng, v a t h c, s ng nhân h u và ñ lư ng, say mê ñ c sách, rèn mình qua trư ng ñ i kh c nghi t, qua lao ñ ng v t v , và v i ngh l c phi thư ng, Alêchxây vươn t i ánh sáng văn hóa, tr thành nhà văn Măcxim Gorki. Bư c vào làng báo, làng văn chuyên nghi p t năm 1892, ñ u năm 1898, Gorki ñã có tuy n t p truy n ng n và n i ti ng kh p nư c Nga. Năm 1902, Vi n hàn lâm khoa h c Nga nh t trí b u Gorki làm vi n sĩ danh d . Nga hoàng Nicôlai II ñã bác b quy t ñ nh c a Vi n hàn lâm. Trong hơn 40 năm c m bút, Gorki ñã th hi n tài năng trong nhi u th lo i. Ông là b c th y v truy n ng n và chân dung văn h c. Ông ñã vi t t i trên 20 v k ch và 6
nhi u ti u thuy t như "Ngư i m ", b ba t thu t, "Cu c ñ i Kim Xanghin"... Ti u thuy t "Ngư i m " t ng có nh hư ng tích c c Vi t Nam, ñ c bi t trong th i kỳ trư c Cách m ng tháng Tám 1945. Gorki tham gia ho t ñ ng cách m ng s m và b c nh sát Nga hoàng b t giam nhi u l n. Ông ñã tr thành b n chi n ñ u c a Lênin. Đánh giá cao tài năng c a Gorki, Lênin coi ông là "ñ i di n vĩ ñ i nh t c a ngh thu t vô s n".Gorki là ngư i th c có công ñ u trong vi c xây d ng n n văn hóa và văn h c m i. Năm 1934, t i Đ i h i nhà văn Xô Vi t l n th nh t, ông trình bày b n báo cáo dài v "Văn h c Xô Vi t" và ñư c b u làm ch t ch H i nhà văn Liên Xô. Gorki là m t trong nh ng ngư i ñ xư ng ch nghĩa hi n th c xã h i ch nghĩa. Coi ñây là phương pháp sáng tác c a văn h c ngh thu t vô s n. Nói ñ n Gorki là nói ñ n lòng tin yêu, th m chí sùng bái con ngư i: "T t c trong con ngư i, t t c vì con ngư i! (...) Con ngư i! Ti ng y th t tuy t di u! Ti ng y vang lên kiêu hãnh và hùng tráng xi t bao!" (K ch "Dư i ñáy"). Gorki bi t say ñ m trư c c nh ñ p thiên nhiên, nhưng ông thích thiên nhiên th hai hơn, nghĩa là cái thiên nhiên do con ngư i c i t o, xây ñ p. Gorki ca ng i lao ñ ng, quý tr ng khoa h c và say mê văn h c ngh thu t vì c ba ñ u góp ph n t o d ng cu c s ng văn hóa cho con ngư i. Ông khuyên con ngư i nên s ng t t hơn trư c khi s ng sư ng hơn. Ông ư c ao s hòa h p trong cái T t và cái Đ p. Vì th , ông coi m h c là ñ o ñ c h c c a tương lai. T năm lên mư i, trư c khi c m bút, con ngư i ñó ñã lao ñ ng v t v , n m tr i ñ c nh ñ i cay ñ ng g n mư i lăm năm tr i. Sau này, Gorki ñã t l i nh ng năm tháng cay ñ ng này trong b ba t thu t: "Th i thơ u"(1913), "Ki m s ng"(1916) và "Các trư ng ñ i h c c a tôi" (1923). T t c ñ u ñã ñư c d ch sang ti ng Vi t [18; tr.25]. K t c truy n th ng văn h c Nga th k XIX, M.Gorki ñ t n n móng cho văn h c Xô Vi t và là m t trong nh ng nhà văn l n c a th k XX. 1.2 V th lo i truy n ng n c a Macxim Gorki Macxim Gorki sáng tác nhi u th lo i: truy n ng n, truy n v a, ti u thuy t, h i kí, k ch, lí lu n và phê bình văn h c,…. m i lĩnh v c, ñ u có nh ng thành công nh t ñ nh. Trong ñó, truy n ng n là m t trong nh ng m t m nh nh t trong sáng tác c a Macxim Gorki. S lư ng truy n ng n c a ông r t nhi u (có ñ n hàng trăm truy n). D a vào n i dung và bút pháp, có th s p x p truy n ng n c a Macxim Gorki thành hai lo i: truy n lãng m n và truy n hi n th c. 7
Năm 1892, t báo Cavcaz xu t b n Tiflit ñã ñăng truy n Maka Tsuñra v i bút danh chưa h ñư c ai bi t t i “Macxim Gorki” và ñã làm xôn xao dư lu n ñ c gi . Sau ñó các báo l n lư t ñăng nh ng truy n Emelien palivtr, Lão Arkhiv và bé Lionca, Bà lão Izerghin, Tsencas,… Và mãi ñ n khi hai t p Bút kí và Truy n ng n (g m 20 tác ph m) c a Gorki ra m t ñ c gi , các nhà phê bình m i th a nh n ông là m t tài năng ñ c ñáo. Chính nh hai t p sách này mà tên tu i c a Macxim Gorki l ng l y kh p nư c Nga. Và hơn th n a, nhanh chóng lan sang Tây Âu, ñư c ñ t ngang hàng v i nh ng tên tu i chói l i c a Nga như L.Tolxtoi, Doxtoievxki, Tsekhov. Macxim Gorki ñã là m t nhà văn ki u m i c a th i ñ i m i – th i ñ i chuy n mình c a nư c Nga. Lênin ñã nh n xét v giai ño n này: “Ch nghĩa Mác v i tư cách là m t lí lu n cách m ng ñúng ñ n duy nh t, ñã ñư c nư c Nga th c s ñ t t i ñư c b ng ñau kh , tr i quan l ch s kéo dài n a th k c a nh ng ñau ñ n và hi sinh, c a ch nghĩa anh hùng cách m ng t xưa t i nay chưa t ng th y, c a ngh l c phi thư ng và nh ng tìm ki m say mê, c a s h c t p, th thách trong th c t , c a nh ng th t v ng, c a vi c ki m tra, so sánh ñ i chi u v i kinh nghi m c a châu Âu” Cu c ñ i và s ngh p c a Macxim Gorki là hình nh thu nh c a nư c Nga trong ñó, nư c Nga “nghèo nàn nhưng phong phú” ñã vươn d y t trong ñ m l y ñen t i c a nô l và ñau thương ra cánh ñ ng vui tràn ñ y t do và ánh sáng. Trong sáng tác c a nhà văn này, trong ñó có truy n ng n c a ông, là m t t m gương sinh ñ ng, ph n ánh con ñư ng ñ y gian kh nhưng vô cùng v vang y. Th i kì ch nghĩa tư b n Nga vào nh ng năm 90 phát tri n r t m nh m , nhưng ñ i s ng nhân dân vô cùng c c kh . Đ c bi t là n n ñói năm 1891-1892, lan kh p 30 t nh, làm hàng tri u ngư i ch t. N n ñói ñã ñ l i m t d u n sâu s c trong sáng tác th i kì ñ u c a Gorki. Do ñ ng cam c ng kh v i nhân dân, Macxim Gorki ñã bi t rõ cu c s ng ñói rét kh ng khi p qua chính tr i nghi m c a mình. N i dung c a nhi u truy n như Làm mu i, Ngư i b n ñư ng c a tôi, M t con ngư i ra ñ i, Emilien Palivtr, Tsencas,…là do nhà văn khai thác tr c ti p t v n s ng c a mình. Căn c vào ñ c ñi m n i dung và bút pháp, các nhà nghiên c u văn h c Nga khi biên so n giáo trình ñã chia truy n ng n c a Macxim Gorki thành 2 l p: truy n lãng m n và truy n hi n th c. 8
• V truy n lãng m n C m h ng ch ñ o trong truy n ng n lãng m n c a M. Gorki là ca ng i t do, ca ng i nh ng chi n công, ca ng i con ngư i và cu c s ng anh hùng, thi v hóa ý chí sáng t o c a con ngư i. Nhân v t trong nh ng tác ph m lãng m n c a Gorki th i kì ñ u n i b t lên là hình tư ng con ngư i tràn ñ y ý chí t do, khao khát l p chi n công, chi n ñ u và chi n th ng. Hàng lo t hình nh c a nh ng con ngư i dũng c m, t do, làm ch cu c s ng c a mình và có kh năng c i t o hi n th c xung quanh ñã ñư c Gorki xây d ng nên trong nh ng tác ph m lãng m n c a mình. Đ c ñi m c a nh ng tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki th i kì ñ u là hình th c sáng tác dân gian. Tác gi ñã xây d ng truy n b ng hình th c m t chuy n dân gian thông qua l i k c a nhân v t ngư i k chuy n mà nhân v t này ñ i di n cho qu n chúng nhân dân lao ñ ng (Ông lão ngư i Digan Markar Tsuñra k v truy n thuy t Lôikô Zoobar và Rañña, bà lão Idecghin k v ngư i anh hùng Đankô, Ông lão chăn c u k v truy n thuy t chim ưng dũng c m,…) Tác ph m lãng m n c a Gorki th hi n quan ñi m m i m thái ñ tích c c c a qu n chúng nhân dân ñang th c t nh, mu n c i t o hi n th c. Truy n ng n tiêu bi u: Markar Tsuñra (1892), Cô gái và th n ch t (1892), Nàng tiên bé nh và chàng chăn c u (1892), Bà lão Idecghin (1894). • V truy n hi n th c truy n ng n hi n th c, nhà văn t p trung miêu t hai l p ngư i trong xã h i: L p th nh t: M. Gorki phê phán, ñ kích gi i thư ng lưu trư ng gi và phê bình l i s ng ti u tư s n. Đó là l i s ng sa hoa, phù phi m c a b n trư ng gi . Ngòi bút c a ông mang tính châm bi m s c s o. Các tác ph m tiêu bi u như: Bài ca ñi n viên (1896), Qu chuông (1896), Nh ng k v n là ngư i (1897). Khi phê phán giai c p tư s n và l i s ng ti u tư s n, ngòi bút c a Gorki m nh m ñ kích vào tâm lí cá nhân, tư tư ng v k th p hèn c a b n trí th c trư ng gi . Paven Anñrêvich (truy n Đ a bé ăn xin) ñư c m nh danh là nhà hùng bi n tài năng, là v lu t gia xu t s c, tiêu bi u cho nhân sinh quan theo ki u R n nư c (trong “Bài ca chim ưng”). Đó là tư tư ng c u an vui v v i cu c s ng xám x t, m ñ m c a th c t i xã h i lúc b y gi - không dám mơ ư c, hoài bão l n mà t ñ c mình là thông minh, sáng su t. M t v văn sĩ trong “M t cu c g p g ” (1896) th hi n là 9
m t k ñ u hàng, buông xuôi, ph n b i l i nh ng tư tư ng ti n b mà trư c ñây h n t ng p . H n còn t ñ c r ng gi h n m i th c s là “ngh sĩ chân chính” vì ñã ñ t t i ngh thu t thu n túy, thanh cao nhưng th t ra ñó là th “ngh thu t v ngh thu t”. Truy n ng n tiêu bi u: Gi i s u (1897). L p th hai: Vi t v nh ng ngư i nghèo kh , nh t là nh ng ngư i “du th du th c” Vi t v ñ tài này, M.Gorki không ch t th c c nh s ng nghèo ñói b n hàn c a l p ngư i này mà còn miêu t nh ng ph m ch t t t ñ p còn n chìm trong tâm h n h . Cái ñ p ñó không ch nh ng em bé, nh ng ngư i ph n mà c nh ng ngư i du th du th c, nh ng tên tr m cư p (Senkas, Kônôvalôp…). Đó là cái nhìn m i c a th gi i quan Gorki. Ông nhìn th y và miêu t quá trình th c t nh và s t ý th c c a l p ngư i thu c t ng l p th p nh t c a xã h i và nh ng giá tr nhân b n còn ti m tàng trong tâm h n h . Tác ph m tiêu bi u: Senka (1985), Lão Arkhip và bé Liônka (1983), V ch ng Oóc- lôp (1897), Kônôvalôp (1897… * Tóm l i, v i truy n ng n c a mình, Gorki ñã mang vào văn h c m t lu ng gió m i ñã bu c nh ng ngư i ñương th i ph i thay ñ i. Truy n ng n c a M. Gorki giúp chúng ta th y r ng chính cái nư c Nga “nghèo nàn nhưng phong phú”, t nh ng tia l a nh c a s ph n kháng t phát s bùng lên ñám cháy l n c a cu c ñ u tranh cách m ng c a hàng tri u qu n chúng ñoàn k t xung quanh “nh ng con ngư i dũng c m” và dư i s lãnh ñ o c a h . ñó, b t ch p nh ng c nh ñ i s u th m, trong nhân dân v n vươn lên nh ng m m móng t t lành, ñ y s c sáng t o, làm cho lòng ngư i không bao gi tàn l i, ni m hi v ng vào kh năng t o ra m t cu c s ng tươi sáng và nhân ñ o hơn. Nh ng m m móng ñó là nh ng con ngư i kiêu hãnh, t do. Nhi t tình cơ b n trong truy n ng n c a M. Gorki là khát v ng ñ u tranh vì t do c a con ngư i. Nhi t tình này t o nên nh ng c m xúc sâu s c, nh ng rung ñ ng m nh m c a ông trư c nh ng s ph n bi th m c a con ngư i. Hơn n a, cu c ñ i ñ y “cay ñ ng” c a ông ñã khi n ông có th coi nh ng n i kh , nh ng khát v ng, ư c mơ c a nhân dân như nh ng n i kh , khát v ng, ư c mơ c a chính b n thân. T nh ng tác ph m c a Macxim Gorki, ñ u toát lên tinh th n nhân văn cao ñ p: trân tr ng con ngư i, nh t là ngư i ph n và nh ng ph m ch t ñáng quý h cho dù h thu c t ng l p b n cùng, dư i ñáy c a xã h i. 10
Có th nói, ñ c ñi m n i b t c a truy n ng n Macxim Gorki là s k t h p hài hòa gi a y u t lãng m n và y u t hi n th c. Đ c nh ng truy n c a Gorki, ta có c m giác như bư c vào m t th gi i mà t t c ñ u ñư c chi u r i b i m t ánh sáng mãnh li t phát ra t trái tim sâu n ng lòng yêu ñ i và yêu con ngư i c a tác gi . 1.3 Gi i thuy t v truy n ng n lãng m n c a Macxim Gorki Truy n ng n lãng m n c a M.Gorki mang ñ c ñi m chung là: Tác ph m lãng m n c a Gorki luôn toát lên tinh th n ca ng i t do, ca ng i ngư i anh hùng và nh ng hành ñ ng cao ñ p vì c ng ñ ng. Đó là nh ng nhân v t: Lôikô, Rañña trong Makar Tsuñra, Đankô trong Bà lão Idecghin, Cô gái trong Cô gái và th n ch t, chàng trai trong Nàng tiên bé nh và chàng chăn c u, chim ưng trong Bài ca chim ưng. H s sàng ñ u tranh cho t do, dám hi sinh quên mình vì c ng ñ ng. M c ñích h mu n t i là chinh ph c th thách, chinh ph c cho ư c mơ v cu c s ng h nh phúc, t do. Trong truy n ng n, nhà văn ñã chú ý xây d ng nhân v t có tính cách ña d ng, có th gi i n i tâm phong phú (Bà lão Idecghin, SenKas, Kônôvalôp,…). M t s truy n còn mang tính tri t lí v cu c ñ i (Bà lão Idecghin, SenKas, Kônôvalôp). Truy n lãng m n cũng như truy n hi n th c ñ u có nh ng cách tân so v i văn h c lãng m n và văn h c hi n th c trư c ñó. V phương di n ngh thu t, có th nói, Macxim ñã r t thành công trong vi c miêu t ñ i s ng tâm lí nhân v t qua nh ng ño n ñ i tho i, ñ c tho i. Nh ng tác ph m lãng m n thư ng có hình th c sáng tác dân gian. N i dung c a tác ph m ñư c xây d ng trên cơ s l i k c a nhân v t ngư i k chuy n. Vi c tác gi xây d ng hình nh ngư i k chuy n t o ra s c thái tr tình. Không gian trong tác ph m lãng m n cũng mang tính ngh thu t. Đó là m t không gian r ng và huy n bí (trên ñ ng c , ngoài b bi n) r t thích h p cho n i dung hư hư th c th c c a nh ng câu chuy n truy n thuy t. Macxim Gorki thư ng s d ng nh ng th pháp ngh thu t lãng m n có tác d ng tác ñ ng ñ n tình c m c a ngư i ñ c, ngư i nghe: l i so sánh, tương ph n, phóng ñ i, tư ng trưng, nhân hóa,…Ngôn ng ñư c nhà văn s d ng phong phú, s c s o, súc tích, giàu tính t o hình, có kh năng truy n ñ t ñ y ñ v ñ p c a thiên nhiên cũng như con ngư i. Ch nghĩa lãng m n trong tác ph m lãng m n c a M.Gorki ñư c bi u hi n thái ñ tích c c c a qu n chúng lao ñ ng ñang th c t nh, mu n c i t o hi n th c. 11
Trong truy n ng n lãng m n c a mình, nhà văn không có ý mu n v ra cho ngư i ta m t cu c s ng xa l ñ lãng quên cu c s ng th c t i, mà mu n phát hi n ra và phóng ñ i lên nh ng kh năng hi n có trong con ngư i nhưng ñang còn b nh ng ñi u t m thư ng, nh m n c a cu c ñ i che khu t. Qua ñó, con ngư i nhìn vào ñ y ñ th y ñư c cu c s ng và suy nghĩ hi n t i c a mình mà bi t c g ng, ñ u tranh cho tương lai t t ñ p, lo i b nh ng tư tư ng bi quan, tiêu c c ñang t n t i trong xã h i. Hơn n a, trong phong trào cách m ng vô s n Nga ñang di n ra Nga, truy n ng n lãng m n c a Gorki còn là vũ khí tinh th n quan tr ng, k p th i th c t nh ñ i v i qu n chúng nhân dân. 12
Chương 2 - Đ C ĐI M N I DUNG TRUY N NG N LÃNG M N C A MACXIM GORKI 2.1 C m h ng lãng m n 2.1.1 Ti p thu c m h ng lãng m n t truy n th ng văn h c dân gian và văn h c lãng m n C m h ng lãng m n là c m h ng kh ng ñ nh cái tôi ñ y c m xúc và hư ng tơi lý tư ng, ca ng i con ngư i m i, ca ng i ngư i anh hùng tin tư ng vào tương lai tươi sáng c a dân. Trong văn h c dân gian ñã xu t hi n c m h ng lãng m n, và trong tác ph m c a M.Gorki cũng v y. Có th nói, c m h ng lãng m n c a truy n ng n lãng m n M.Gorki b t ngu n t truy n th ng văn h c dân gian. Đi u ñó th hi n ch ñ và c t truy n c a truy n ng n lãng m n M.Gorki. Ch ñ v ngư i anh hùng trong sáng tác c a M.Gorki là s k th a truy n th ng văn h c dân gian Nga. Ta ñã b t g p hình tư ng ngư i anh hùng trong các sáng tác dân gian, t các th n tho i Hy L p như Hecto, Asin trong Cu c chi n thành Troy. Chính cu c chi n y thành Troy ñã làm ñ máu bi t bao con ngư i nhưng cũng chính t cu c chi n ñó ñã n i lên hình nh hai ngư i anh hùng luôn ñ i ch i nhau: Hector và Asin. Chàng hoàng t Hector ñã tham gia bi t bao cu c chi n ñ b o v thành qu c c a cha mình. Chàng bi t mình s thua cu c khi chi n ñ u v i Asin, nhưng vì danh d c a ñ t nư c, chàng s n sàng chi n ñ u. Tuy ch t, nhưng máu c a chàng ñã th m vào cát b i, và s mãi t n t i trong lòng m i ngư i v ngư i anh hùng này. Asin cũng chi n ñ u vì danh d c a ñ t nư c, tuy chi n ñ u vì cu c chi n phi nghĩa nhưng chàng v n mang dáng d p c a m t anh hùng. Và ngư i anh hùng ñã xu t hi n trong tác ph m lãng m n c a M.Gorki. H u h t, trong các tác ph m lãng m n c a Macxim Gorki ñ u mang “ch t anh hùng”. Ngư i anh hùng v a mang nét ñ p truy n th ng, v a mang nét ñ p hi n ñ i. Đó là con ngư i khao khát cu c s ng t do quên mình. Th t v y, trong Makar Tsuñra, không ch là câu chuy n v s xung ñ t gi a tình yêu và t do d n ñ n cái ch t c a Lôikô Zôbar và nàng Rañña mà còn ca ng i hình nh “ngư i anh hùng” dám hi sinh vì t do. Hành ñ ng ch n cái ch t ñ thõa mãn cho lý tư ng t do c a mình, h x ng ñáng là nh ng ngư i anh hùng chân chính. m i tác ph m, h u như ta cũng th y xu t hi n nh ng con ngư i anh hùng. Đó là chàng chăn c u dũng c m, ñ u 13
tranh vì s sinh t n c a cu c s ng, là chàng Đankô có trái tim yêu ngư i, là chim ưng, chim báo bão dũng c m, ñương ñ u v i th thách,…Và ñ c bi t, ngư i anh hùng lúc nào cũng g n v i t p th , s ng và hành ñ ng vì t p th . Hình tư ng t p th anh hùng trong tác ph m c a Gorki là nh ng ñ a con thiên nhiên, g n bó v i thiên nhiên và h chính là nh ng ngư i lao ñ ng Nga – chân ñ t, lang thang. M c dù là nh ng ngư i bình thư ng, nhưng h l i có nh ng khát v ng và lý tư ng hơn ngư i, luôn s ng và yêu t do, tràn ñ y ni m tin vào cu c s ng. M c khác, h chán ghét cu c s ng tù túng, m t t do, l i s ng ti u tư s n. Qua hình nh cu c s ng c a nh ng ngư i anh hùng, ta th y th p thoáng không khí ñư c thi v hóa trong truy n thuy t, c tích. Nh ng nhân v t anh hùng ñó ñư c xây d ng bên c nh nh ng anh hùng l ch s trong tác ph m văn h c dân gian. Ngư i anh hùng luôn g n li n v i s ki n xã h i (Bài ca chim báo bão). Đ c bi t là hình nh c a chim ưng dũng c m. Nhà văn ñã d a vào truy n thuy t c a dân t c Tácta. Hình tư ng con chim ưng trong truy n thuy t tư ng trưng cho s dũng mãnh c a con ngư i có ý chí s t thép. Cũng tương t như trong bài ca v Xtêpan Razin. Trư c lúc ch t Razin – con chim ưng ñã nói chuy n v i hai con qu ñen tư ng trưng cho th l c ñen t i cu c áp b c và hùng b o. Cu c nói chuy n ñó làm ta hình dung ñ n “cu c ñ u lý” gi a chim ưng và r n nư c. Tuy nhiên, trong bài Bài ca chim ưng, Gorki ñã khám phá ra m t ý nghĩa m i, cách m ng hơn. Chim ưng không ch là m t tráng sĩ mà còn là chi n sĩ c a ch nghĩa anh hùng cách m ng. Bài ca chim ưng là l i kêu g i hào hùng thúc gi c con ngư i hư ng vào cu c chi n ñ u, ch ng l i chính quy n chuyên ch và ch nghĩa tư b n Nga trong th i kì cách m ng ñang ti n g n. Bên c nh ñó, nhà văn ñã v n d ng ch t li u dân gian trong sáng tác c a mình: nhân v t nàng tiên trong Nàng tiên bé nh và chàng chăn c u có quan h ch em v i Nàng tiên cá ho c Nàng công chúa n m trên h t ñ u c a Alécxen, cũng tính tình tr m l ng, n t na, cái dáng d p d u dàng và ñoan trang, cũng ñôi m t ñăm chiêu và ñáng yêu y. Nàng s ng h nh phúc v i ch em trong ngôi nhà n kín trong r ng sâu. Nhưng giông t ch p gi t ñã phá ho i cu c yêu ñương thanh bình c a nàng. Nàng s giông bão và không dám r i kh i nhà. Đó là câu chuy n lúc ñ u có tên là Truy n thuy t v Marcô. Bài ca v Marcô mà ngư i chăn c u t ng hát là m t bài ca b t ngu n t truy n dân gian c a nhi u dân t c và t bài thơ miêu t lãng m n miêu 14