Không dùng nước bưởi với
thuốc trị tăng huyết áp
Nhiều người không biểt rằng thức ăn thức uống có thể ảnh hưởng đến
hiệu quả của việc dùng thuốc, đặc biệt là thuốc uống. Riêng thức uống thường
được dùng để uống thuốc (gọi là chiêu thuốc), nếu dùng loại không thích hợp
có khi hại thuốc, không còn tác dụng trị bệnh hoặc gây tai biến. PGS.TS.DS.
Nguyễn Hữu Đức cho độc giả những lời khuyên bổ ích.
Không phải loại nước nào cũng uống được với thuốc
Đối với nhiều người, uống thuốc với bất cứ nước gì có vẻ không quan
trọng, thậm chí có người lựa chọn hẳn một loại nước xét ra có mùi vị thích hợp,
nhằm loại trừ cảm giác khó chịu do dùng thuốc. Có người rất thích dùng nước ép
trái cây để uống thuốc vì có cảm giác dễ chịu do mùi vị trái cây đưa đến. Không
những thế, có người uống thuốc với nước xong, vội vàng ăn thật nhiều trái cây để
làm mất dư vị khó chịu của việc uống thuốc.
Cả hai trường hợp vừa kể có thể gọi chung là uống thuốc với nước trái cây
(vì ăn trái cây ngay sau uống thuốc, dịch trái cây cũng sẽ tác động trực tiếp với
thuốc ở dạ dày). Nên biết rằng, nhiều loại nước trái cây hiện nay đã được chứng
minh là gây hại nếu uống chung với thuốc.
Nước
lã đun sôi để nguội hoặc nước lọc hợp vệ sinh là loại nước tốt nhất dùng để uống
thuốc.
Nước cam, nước táo dùng uống thuốc có thể làm giảm sự hấp thu một số
thuốc do làm chất sinh học ở ruột đảm nhận việc chuyển vận thuốc vào máu không
hoạt động được. Nước cam, nước chanh có vị chua có thể làm cho kháng sinh như:
ampicillin, erythromycin, lincomycin bị hỏng do các kháng sinh này kém bền
vững ở môi trường acid (vị chua chính là acid).
Nghiêm trọng nhất là nước bưởi chùm (grape-fruit), là loại bưởi dùng nhiều
ở phương Tây, nhưng thận trọng cũng nên lưu ý cả nước bưởi trồng ở ta (tên nước
ngoài là pomelo) vì cả hai đều chứa hoạt chất naringin và bergamotin (ở bưởi ta
hai chất này có chứa trong vỏ nhiều hơn). Khi uống chung với một số thuốc (như
thuốc statin trị rối loạn lipid huyết, thuốc atenolol trị tăng huyết áp,…) nước bưởi
chùm sẽ làm tăng độc tính của thuốc do naringin có trong nước bưởi ức chế men
chuyển hóa thuốc ở gan, làm tăng nồng độ thuốc quá đáng ở trong máu.
Vì sao nước bưởi chùm làm hại thuốc?
Có khá nhiều thuốc tương tác với nước bưởi. Bưởi được đề cập ở đây là
bưởi chùm, có tên khoa học Citrus paradisis, khác với bưởi có ở ta có tên khoa học
là Citrus grandis họ Rutaceae. Sự tương tác giữa nước bưởi chùm và thuốc được
khám phá tình cờ vào năm 1989, khi đó, tác giả Bailey phát hiện nếu dùng cùng
lúc bưởi chùm và uống thuốc felodipin trị tăng huyết áp, nồng độ felodipin trong
máu tăng gấp 3 lần so với bình thường. Chính nước bưởi chùm làm tăng nồng độ
felodipin trong máu, tức làm cho sự chuyển hóa thải trừ felodipin bị chậm giống
như dùng quá liều felodipin.
Cơ chế tương tác giữa nước bưởi chùm và thuốc có thể giải thích như sau:
nhiều thuốc được chuyển hóa bằng enzyme cytochrom P-450 có ký hiệu CYP3A4
có ở gan và ruột. Bình thường cơ thể có đủ CYP3A4 để chuyển hóa các thuốc,
trong đó có felodipin, nên uống đúng liều thuốc sẽ không xảy ra chuyện gì. Khi ăn
hoặc uống bưởi chùm, nồng độ CYP3A4 trong gan ruột, đặc biệt là ở ruột, bị chất
naringin và bergamotin có trong nước bưởi chùm làm cho enzyme giảm đi rất
nhiều. Do đó, sự chuyển hóa và thải trừ thuốc sẽ kém và chậm hơn so với bình
thường, giống như dùng thuốc quá liều gây ngộ độc.
Nước gì tốt nhất dùng để uống thuốc?
Nước lã đun sôi để nguội hoặc nước lọc hợp vệ sinh là loại nước tốt nhất
dùng để uống thuốc. Uống thuốc với loại nước này với lượng nước đủ sẽ giúp đưa
thuốc viên (viên nén hoặc viên nang) từ miệng xuống nhanh đến dạ dày, tan rã và
hòa tan tạo dung dịch thuốc, sau đó trôi xuống ruột là vị trí dược chất sẽ hấp thu
vào máu cho tác dụng.
Đối với thuốc là viên nang hay còn gọi là viên nhộng là dạng dễ nuốt, một
số người uống khan, không uống chung với nước (đặc biệt là người cao tuổi do rối
loạn tiểu tiện thường đi tiểu lắt nhắt rất ngại uống nước), viên nang uống khan có
thể dính lại ở thực quản gây viêm loét thực quản rất tai hại. Vì vậy, uống thuốc với
lượng nước đủ là cần thiết, và thậm chí có một số thuốc đòi hỏi phải uống nước
thật nhiều (như thuốc chứa dược chất sulfamid) để thuốc được lọc bài tiết nhiều
theo nước tiểu, không gây đóng sỏi hại thận.
Có thể dùng nước đóng chai nhưng phải là nước tinh khiết chứ không nên
dùng nước chứa các chất khoáng (còn gọi nước suối) để uống thuốc, bởi vì chất
khoáng như; canxi, natri… có thể tương kỵ gây hại thuốc.