Kỹ năng sống cho trẻ mầm
non – Hãy dạy trẻ từ ý thức
Thời gian gần đây, chủ đề dạy kỹ năng sống cho trẻ được rất nhiều phụ
huynh quan tâm. Bên cạnh đó, để đáp ứng nhu cầu về kỹ năng sống cho trẻ,
các trung tâm dạy kỹ năng sống cũng lần lượt ra đời. Tuy nhiên dạy trẻ kỹ
năng sống như thế nào lại là một vấn đề cần đặt ra nhiều câu hỏi.
Kỹ năng sống cho trẻ là cung cấp cho trẻ những kỹ năng gì và dạy trẻ kỹ
năng đó như thế nào?
Có thể bởi từ “kỹ năng sống” còn rất mới mẻ nên chúng ta có vẻ quan trọng
hóa “kỹ năng sống” mà không để ý rằng: trong cuộc sống hàng ngày ở nhà và
ở trường trẻ vẫn được rèn luyện về ‘kỹ năng sống” cơ bản.
Có thể hiểu ở đây hai vấn đề: hành động và kỹ năng.
Khi tôi dạy trẻ rằng: con hãy lượm rác trên sân trường và trong lớp, trẻ thực
hiện yêu cầu của cô, đó là hành động. Hầu hết các trẻ lứa tuổi mầm non đều
biết các hành động đơn giản: nhặt rác, chào hỏi người lớn, xin lỗi và cám
ơn… Nhưng để những hành động đó trở thành kỹ năng thì lại cần một quá
trình. Hành động của trẻ trở thành kỹ năng khi trẻ thấy một cộng rác, trẻ nhặt
bỏ vào thùng mà không cần ai nhắc nhở, vì khi đó trẻ làm vì ý thức: thấy có
rác là phải bỏ vào thùng, chứ không làm vì người khác sai bảo.
Như vậy, bên cạnh việc dạy trẻ các hành động: bảo vệ môi trường, tránh xa
nơi nguy hiểm, biết xin lỗi, cám ơn… chúng ta cần dạy trẻ ý thức được
những việc làm đó và trẻ thực hiện các hành động đó vì ý thức trẻ hiểu chứ
không phải vì người lớn bắt trẻ phải làm, khi đó kỹ năng sống của trẻ được
hình thành và theo trẻ đến suốt cuộc đời.
Khi hiểu được bản chất của việc dạy kỹ năng sống cho trẻ: “đưa hành động
vào trong ý thức” thì việc dạy kỹ năng sống cho trẻ nên đơn giản và các bậc
cha mẹ và thầy cô đều có thể thực hiện được mà không phải băn khoăn là làm
sao để dạy trẻ kỹ năng sống.
Làm sao để hình thành được ý thức của trẻ thông qua các hành động?
Việc dạy hành động cho trẻ quá đơn giản: nhặt một cọng rác, nói một câu xin
lỗi, một câu cám ơn, nhận biết những hành động, nơi chốn và con người có
thể gây nguy hại cho trẻ…Nhưng để trẻ hiểu được ý nghĩa của các hành động
trên và thực hiện hành động trên và chính ý thức của trẻ thúc đẩy trẻ làm chứ
không phải do bị ép buộc thì lại là một vấn đề khác.
Để trẻ hành động bằng ý thức chứ không phải bằng bản năng hay bị ép buộc,
trước hết, người lớn phải giải thích cho trẻ hiểu ý nghĩa của các hành động
trên và người lớn chính là tấm gương cho trẻ thực hiện và noi theo.
Ví dụ: khi chúng ta dạy trẻ nói lời cám ơn khi nhận được sự giúp đỡ của
người khác hoặc khi người khác làm một điều gì đó cho mình. Nhưng trong
mối quan hệ giữa những người thân trong gia đình hoặc giữa các cô giáo và
giữa cô giáo với trẻ, người lớn không nói lời cám ơn thì trẻ cũng sẽ không
hình thành được ý thức của việc nên cám ơn người khác.
Khi thấy trên sân trường có lá cây, cô giáo đi qua và bảo trẻ: con hãy nhặt bỏ
vào thùng rác đi. Khi ấy trẻ sẽ nhặt vì bị sai khiến.
Cũng tình huống trên: cô nhặt lá cây bỏ vào thùng rác và hỏi trẻ: con biết tại
sao cô bỏ lá cây vào thùng rác không? giải thích cho trẻ hiểu: việc làm này
nhằm giữ sân trường sạch đẹp cho các con học và chơi. Lần sau thấy rác trẻ
sẽ tự động nhặt rác vì trẻ hiểu rằng: nhặt rác là làm sạch sân trường.
Để dạy trẻ kỹ năng sống, chính người lớn hãy tỏ ra rằng mình là người sống
có kỹ năng và hình thành kỹ năng sống cho trẻ thông qua chính việc hình
thành ý thức cho trẻ trong việc thực hiện các hành động trong giao tiếp cũng
như trong việc bảo vệ chính bản thân trẻ.
Sinh động những bài học về kỹ năng sống
Cô giáo hướng dẫn một số kỹ năng cho HS trước khi đi tham quan
doanh trại quân đội
(GD&TĐ)
-
Đ
ối với trẻ mầm non, các b
ài h
ọc về kỹ năng sống rất quan
trọng để nuôi dưỡng một nhân cách tốt về sau này. Cùng với những hoạt
động ngoại khóa, dã ngoại là cơ hội vàng để rèn luyện cho trẻ các kỹ
năng xã hội, kỹ năng tương tác tích cực với cộng đồng. Đây cũng là cơ
hội để cô giáo nhìn lại kết quả giáo dục và xây dựng lại kế hoạch giáo
dục trẻ.
Dạy bé đi chợ, trồng rau
Sau hai lần thử nghiệm tổ chức cho bé lớp nhỡ và lớp lớn đi chơi ở siêu thị,
Trường Mầm non Dạ Lan Hương (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng) đã tổ chức
cho bé mua sắm đồ - dưới sự giám sát của cô giáo, để tập cho trẻ biết giá trị
của đồng tiền, học cách chi tiêu tiền thế nào cho hợp lý.
Anh Nguyễn Văn Nhẫn - có con học ở lớp Nhỡ kể: “Dù đã được đi siêu thị
nhiều lần với ba mẹ, thế nhưng, lần đầu tiên đư
ợc tự tay mang giỏ đi lựa chọn
đồ, bé nhà mình phấn khởi lắm, về nhà cứ khoe suốt”. Có bé mua bánh kẹo
theo sở thích của mình, có bé mua đồ dùng cho gia đình như gói đường cho
mẹ, dầu gội cho bố…
Trường Mầm non Đức Trí (Đà Nẵng) còn tổ chức hội chợ quê cho bé, với
những sản vật do các bé thu hoạch được từ khu vườn thực hành của trường
như cà tím, bầu, bí, mướp đắng, chuối…
Từ khu vườn thực hành này, các bé trường Đức Trí còn được cùng cô giáo
trồng, chăm sóc những luống rau, cùng hồi hộp xem chú gà con mổ vỏ chui
ra khỏi quả trứng…
Khó có thể tả hết niềm hân hoan, háo hức của trẻ nhỏ khi có điều kiện tiếp
xúc và tương tác với môi trường bên ngoài trường học.
Trước đây, hoạt động dã ngoại của các trường mầm non trên địa bàn TP Đà
Nẵng rất đơn điệu, cho dù đây là hoạt động nằm trong chương trình học. Một
cán bộ phụ trách mầm non cho biết, thường thì các trường mầm non chỉ có
hai điểm đến: nhà sàn Bác Hồ ở bảo tàng quân khu V và công viên 29.3.
Thế nhưng, vài năm trở lại đây, với mục đích tăng cường rèn luyện kỹ năng
sống cho trẻ, việc tổ chức dã ngoại cho trẻ mầm non được đẩy mạnh, các
điểm đến cũng phong phú hơn: Bảo tàng, vườn rau Trà Quế (Hội An), doanh
trại quân đội, xưởng làm bánh ngọt, hệ thống siêu thị, bãi biển, trường tiểu
học…
Cô Phan Thị Kim Phùng - Hiệu trưởng Trường Mầm non Dạ Lan Hương cho
biết: “Đầu mỗi năm học, nhà trường đều thống nhất với Hội phụ huynh kế
hoạch đi dã ngoại, đi những đâu, cháu học được cái gì, dự trù kinh phí… đều
phải bàn bạc cụ thể.
Thậm chí, trên đoạn đường đi đến nơi vui chơi, chúng tôi cũng tận dụng xem
có thể cho các cháu học cái gì.
Như lên xe thì phải chào hỏi bác tài xế, hướng dẫn các cháu lên xuống xe thế
nào cho an toàn, sắp xếp ba lô thế nào cho gọn gàng, ôn lại các bài học ở lớp
như tín hiệu đèn giao thông…, giới thiệu cho các cháu một số địa điểm vui
chơi công cộng mà xe đi ngang qua…”.