LUẬN VĂN:
Hồ Chí Minh với đồng bào Việt Bắc
(1941 - 1954)
Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Từ thập kỷ sáu mươi đến nay, khối lượng lớn công trình nghiên cứu về Chủ tịch
Hồ Chí Minh lần lượt được công bố ngày càng nhiều. Tuy nhiên, việc tìm hiểu sự nghiệp
cách mạng, đặc biệt là tình cảm của Người với đồng bào Việt Bắc chưa thể xem là đã đầy
đủ. Bởi vì, đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa
lớn, thì việc nghiên cứu, học tập công lao, sự nghiệp, tư tưởng của Người là việc làm
thường xuyên, liên tục của nhiều thế hệ.
Chiến khu Việt Bắc, cái nôi của cách mạng Việt Nam với những địa danh như:
Pác Bó, Tân Trào, Tỉn Keo, Quảng Nạp, Đèo Đe, Núi Hồng... gắn liền với những năm
tháng sống, chiến đấu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã đi vào những trang sử vẻ vang của
dân tộc. Việt Bắc, núi sông và con người, địa lợi và nhân hòa, đã tạo nên thế đứng ban
đầu cho công cuộc đấu tranh giải phóng đất nước mà nòng cốt là phong trào cứu quốc
của đồng bào các dân tộc để tiến tới cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thắng lợi trên
phạm vi toàn quốc. Trong cuộc kháng chiến 9 năm, chính nơi đây không chỉ là Tổng
hành dinh của Bộ chỉ huy tối cao, mà còn trở thành chiến lũy có "Rừng che bộ đội, rừng
vây quân thù" ngày càng vững chắc để tiến tới chiến thắng Điện Biên, chấn động địa cầu.
Đồng bào các dân tộc Việt Bắc giàu lòng yêu nước, giàu truyền thống cách
mạng, hăng say lao động sản xuất, có tinh thần chịu đựng gian khổ, giúp đỡ, chăm sóc
cán bộ hoạt động cách mạng như người thân trong gia đình, tin tưởng tuyệt đối vào sự
lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ. Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ thiên tài của cách mạng
Việt Nam, dành tình cảm sâu sắc và tin tưởng tuyệt đối vào sự giúp đỡ che chở của các
dân tộc Việt Bắc. Người phát huy sức mạnh tổng hợp của "nhân hòa" Việt Bắc vào cuộc
Cách mạng Tháng Tám và kháng chiến trường kì chống thực dân Pháp xâm lược. Tìm
hiểu mối quan hệ giữa lãnh tụ Hồ Chí Minh với đồng bào các dân tộc Việt Bắc trong cách
mạng và trong kháng chiến chống thực dân Pháp là một nhiệm vụ cần thiết không chỉ đắp
bồi lịch sử dân tộc, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, mà còn có ý nghĩa lâu dài trong
tương lai.
Là một giáo viên lịch sử, đang giảng dạy trên thủ phủ Việt Bắc năm xưa - tôi
thấy mình phải có trách nhiệm tìm hiểu và giáo dục cho thế hệ trẻ những di sản quý báu
của Chủ tịch Hồ Chí Minh với đồng bào các dân tộc Việt Bắc, góp phần thiết thực vào sự
thành công cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" của
Trung ương Đảng phát động.
Xuất phát từ nhận thức đó, tôi chọn vấn đề Hồ Chí Minh với đồng bào Việt Bắc
(1941 - 1954) làm đề tài luận văn.
Về mặt khoa học, đề tài góp phần làm rõ một số vấn đề trong thời kỳ Hồ Chí
Minh sống tại Việt Bắc lãnh đạo cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 (1941 - 1945) và
lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954). Đề tài còn giúp hiểu rõ
hơn vai trò của Hồ Chí Minh trong việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, mối quan hệ
gắn bó giữa Đảng và dân trong cách mạng giải phóng dân tộc.
Về ý nghĩa thực tiễn, đề tài góp phần đánh giá vai trò của lãnh tụ với quần chúng
nhân dân, vai trò của quần chúng nhân dân với lãnh tụ trong lịch sử, thấy rõ mối quan hệ
giữa Đảng và dân trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Qua đó rút ra được
những bài học về việc xác định đúng đắn vai trò của quần chúng nhân dân, sức mạnh của
nhân dân trong cách mạng; về mối quan hệ mật thiết giữa Đảng và dân; về xây dựng khối
đại đoàn kết dân tộc; về việc gần dân, quan tâm tới dân, hiểu dân để có những quyết sách
đúng, đặc biệt là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi. Trong sự nghiệp đất
nước ta đang trên đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế hiện
nay, những bài học đó vẫn còn nguyên giá trị.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới đề tài, đã có không ít tác phẩm, hồi ức,
truyện ký, công trình nghiên cứu lịch sử đề cập với các góc độ khác nhau.
Trong tác phẩm: "Căn cứ địa Việt Bắc (1940-1945)" của TS. Hoàng Ngọc La -
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tác giả đề cập đến vị trí chiến lược,
truyền thống đấu tranh trong lịch sử, khẳng định vai trò căn cứ địa Việt Bắc trong lãnh
đạo giành thắng lợi Cách mạng Tháng Tám 1945.
Tác phẩm "Lịch sử ATK Định Hóa trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm
lược 1945-1954" của TS. Nguyễn Xuân Minh và Nguyễn Xuân Hùng - Huyện ủy Định
Hóa, xuất bản 1997, khắc họa vị trí, vai trò chiến lược của ATK Định Hóa trong sự
nghiệp kháng chiến, kiến quốc, đồng thời cũng nhắc đến ATK Định Hóa là nơi phát tích
chiến dịch Điện Biên Phủ...
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, dành hẳn một chương: "Cuộc họp Tỉn Keo" trong cuốn
"Điện Biên Phủ điểm hẹn lịch sử", nhà xuất bản Chính trị quốc gia (tái bản 1998) nêu
diễn biến Hội nghị của Bộ Chính trị do Hồ Chủ tịch chủ trì thông qua chủ trương, kế
hoạch tác chiến Đông - Xuân 1953-1954 và quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ. Tác
giả tập trung trình bày quá trình tổ chức, chỉ huy chiến đấu và diễn biến dẫn tới thắng lợi
tại mặt trận Điện Biên Phủ.
Tác phẩm "Nhớ ơn Người" của Bế Minh Hà, Nxb Văn hóa dân tộc, 1990, tập hợp
những bài hồi kí của các đồng chí lãnh đạo, các chiến sĩ cách mạng là người dân tộc thiểu
số đã từng sống và làm việc với Bác. Ngoài ra, còn có bài viết của giáo sư tiến sĩ Nicôlai
Niculin (Liên Xô) người đã từng gặp gỡ tiếp xúc với Bác.
Tác phẩm "Hồ Chủ tịch với Việt Bắc", Nxb Dân tộc, 1960, gồm những bài hồi kí
của những người được sống gần Bác Hồ ở Việt Bắc giai đoạn 1941-1945.
Trong tác phẩm "Thơ ca cách mạng ở Việt Bắc (1936-1945)" của Triều Ân, Nxb
Văn hóa dân tộc, 1977, tập hợp 141 bài của 20 tác giả trong đó có thơ ca của Chủ tịch Hồ
Chí Minh.
Tác phẩm "Theo Bác đi chiến dịch" của Ngọc Châu và Hà Hữu Khiếu, Nxb Quân
đội nhân dân, 2000, đồng chí Ngọc Châu, người trực tiếp bảo vệ Bác Hồ ở chiến khu Việt
Bắc và Hà Nội đã viết lại những kỉ niệm của bản thân và đồng đội mỗi lần theo Bác đi
công tác, được Bác dạy bảo đã trở thành những kỉ niệm ghi nhớ suốt đời của các cán bộ
chiến sĩ trong đơn vị.
Tác phẩm "Chiến đấu trong vòng vây" của Võ Nguyên Giáp (Hữu Mai ghi), Nxb
Quân đội nhân dân, 1995, viết về vai trò lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh trong
cách mạng giải phóng dân tộc (1945 - 1954).
Tác phẩm "Bác Hồ ở Việt Bắc", Nxb Việt Bắc, 1975, giới thiệu hoạt động của Bác ba
thời kỳ ở Việt Bắc: trước Cách mạng Tháng Tám; kháng chiến chống Pháp; thời kì hòa bình.
Cuốn sách tập hợp các hồi kí của nhân dân, cán bộ đã vinh dự được gặp, được làm việc và
được Người huấn luyện và đào tạo ở Việt Bắc.
Tác phẩm "Những ngày đầu" của Lê Dục Tôn, Nxb Việt Bắc, 1971, là hồi kí của
một chiến sĩ đã tham gia xây dựng cơ sở cách mạng, tổ chức và lãnh đạo cứu quốc quân,
xây dựng khu căn cứ Việt Bắc những ngày đầu cho đến Cách mạng Tháng Tám 1945.
Tác phẩm "Bác Hồ chăm sóc cán bộ" của Lâm Ngọc Thụ, Nxb Văn học, 1995,
nói về sự quan tâm săn sóc của Bác Hồ đối với cán bộ ngay từ những năm ở chiến khu
Việt Bắc.
Trong tác phẩm "Bác Hồ của chúng ta", tác giả Xuân Diệu đã viết về những kỉ
niệm của nhà thơ về những năm tháng bên Bác ở chiến khu Việt Bắc.
Trong bài "Mệnh lệnh gửi liên khu Việt Bắc chuyển các tỉnh trong liên khu" trong
cuốn "Bác Hồ với nhân dân các dân tộc Lạng Sơn", Nxb Văn hóa thông tin 1995 tr 38:
Bác viết mệnh lệnh gửi liên khu Việt Bắc ngày 6 tháng 8 năm 1950 yêu cầu các tỉnh
chỉnh đốn phát triển chiến tranh du kích ở các xã.
v.v...
Ngoài các sách, còn có nhiều báo và tạp chí có bài viết về Bác Hồ trong thời gian
ở Việt Bắc:
Báo Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh chủ nhật, 7/10/2001 có bài: "Một đám cưới
ở ATK", tác giả Trường Phước kể lại kỉ niệm về đám cưới của ông Nguyễn Anh Tuấn,
hiệu phó, bí thư trường Đại học Tổng hợp Hà Nội tại ATK Việt Bắc năm 1947. Ông cũng
là người từng được gặp và làm việc với Bác Hồ tại ATK Việt Bắc.
Báo Lâm Đồng, 1998, có bài "Gặp lại người hai lần đưa đường cho Bác Hồ ở
Việt Bắc "Nhớ ông cụ mắt sáng ngời", tác giả Phan Bùi Minh Đạt kể lại kỉ niệm sâu sắc
của bác Đàm Riêu Toàn, người đã từng đóng vai con của "Già Thu", đưa đường cho Bác
Hồ đi công tác thời kỳ ở Việt Bắc.
Báo Bắc Ninh, 1998, có bài "Năm mươi năm trước: Tết chiến khu của chính phủ