Luận văn thạc sĩ khoa học Giáo dục: Biện pháp rèn luyện kỹ năng sử dụng câu hỏi trong dạy học cho sinh viên khoa sư phạm trường ĐH Tây Nguyên

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi

Vò Minh ChiÕn

BiÖn ph¸p RÌN LUYÖN kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn khoa s− ph¹m - tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn thùc (hiÖn trong d¹y häc m«n gi¸o dôc häc)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hµ Néi, 2007

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi

Vò Minh ChiÕn

BiÖn ph¸p RÌN LUYÖN kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn khoa s− ph¹m - tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn thùc (hiÖn trong d¹y häc m«n gi¸o dôc häc)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyªn ngµnh: Gi¸o dôc häc M· sè: 60. 14. 01

Ng−êi h−íng dÉn khoa khäc: PGS.TS. Bïi V¨n Qu©n

Hµ Néi, 2007

Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n

Em xin tr©n träng bµy tá lßng biÕt ¬n PGS.TS: Bïi V¨n Qu©n, lµ

ng−êi h−íng dÉn khoa häc, ®· tËn t×nh gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh

nghiªn cøu

Em xin tr©n träng c¶m ¬n c¸c ThÇy C« gi¸o thuéc Khoa T©m lý -

Gi¸o dôc häc, Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi ®· gi¶ng d¹y vµ t¹o ®iÒu

kiÖn cho em häc tËp, nghiªn cøu

T¸c gi¶ xin tr©n träng c¶m ¬n c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o, gi¶ng viªn vµ

sinh viªn Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t¸c

gi¶ trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ triÓn khai thùc hiÖn ®Ò tµi

Xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn tÊt c¶ c¸c b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp - nh÷ng

ng−êi ®· lu«n ®éng viªn, khÝch lÖ t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy

MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng song nh÷ng thiÕu sãt trong luËn v¨n lµ khã

tr¸nh khái, rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n

®ång nghiÖp vµ nh÷ng ng−êi cïng quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc tr×nh

bµy trong luËn v¨n.

Xin tr©n träng c¶m ¬n!

Hµ Néi, ngµy 02 th¸ng 12 n¨m 2007

T¸c gi¶

Vò Minh ChiÕn

PhÇn më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Trong thêi ®¹i ngµy nay, khi mµ khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nh− vò

b·o, nh©n lo¹i ®ang b−íc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc th× nguån lùc con ng−êi trë

nªn v« cïng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Sù c¹nh tranh gi÷a

c¸c n−íc chÝnh lµ sù ch¹y ®ua vÒ gi¸o dôc vµ gi¸o dôc chÝnh lµ nh©n tè quyÕt

®Þnh sù thµnh b¹i cña mçi quèc gia trªn tr−êng quèc tÕ, tiÒm n¨ng trÝ tuÖ trë

thµnh ®éng lùc chÝnh cña ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. NhËn thÊy vai trß quyÕt

®Þnh cña gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng nh− nhiÒu n−íc trªn

thÕ giíi ®· x¸c ®Þnh: Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu (§iÒu 35, HiÕn ph¸p

n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992).Víi nh÷ng quyÕt s¸ch

nh− vËy th× §¶ng vµ Nhµ n−íc ta xem gi¸o dôc “võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc

tiªu” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng x· héi, “®Çu t− cho gi¸o dôc lµ ®Çu t− ph¸t

triÓn” (NghÞ quyÕt §H §¶ng lÇn thø IX)

Víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ, sù bïng næ th«ng

tin dÉn ®Õn l−îng th«ng tin, tri thøc t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng do ®ã néi

dung d¹y häc cµng ngµy cµng nhiÒu vµ ngµy cµng ph¶i hiÖn ®¹i hãa, chuÈn

hãa vµ tinh gi¶n hãa.... vµ gi¸o dôc sÏ rÊt nhanh chãng bÞ l¹c hËu nÕu kh«ng

th−êng xuyªn ®æi míi. VËy ®Ó gi¸o dôc ph¸t huy ®−îc vai trß cña m×nh võa lµ

®éng lùc võa lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn th× gi¸o dôc ph¶i lu«n ®æi míi vÒ

mäi mÆt th«ng qua c¸c cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc

Thùc tÕ ë n−íc ta sau 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi th× gi¸o dôc -

®µo t¹o còng ®· cã nhiÒu ®æi míi vµ ®· thu ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng,

nh÷ng ®ãng gãp cña GD - §T ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc lµ kh«ng thÓ

phñ nhËn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò chÊt l−îng gi¸o dôc ®ang ®−îc c¶ x· héi quan

t©m mµ trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc ViÖt Nam tõ n¨m 2001 ®Õn 2010

®· chØ râ nh÷ng yÕu kÐm : “ChÊt l−îng gi¸o dôc - ®µo t¹o ®¹i trµ ë c¸c cÊp bËc

häc cßn thÊp. §a sè häc sinh, sinh viªn chØ quen c¸ch häc thô ®éng, thiÕu

n¨ng lùc t− duy ®éc lËp, s¸ng t¹o vµ vËn dông kiÕn thøc, kü n¨ng vµo s¶n xuÊt

vµ ®êi sèng..”, “...Néi dung gi¸o dôc thiÕu thiÕt thùc: NhiÒu phÇn trong

ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc vµ chuyªn nghiÖp ®· l¹c hËu....”. ChÊt l−îng sinh

viªn ra tr−êng cßn thÊp ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng

nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. ChÊt l−îng gi¸o dôc vµ nhÊt lµ chÊt

l−îng gi¸o dôc ®¹i häc ®ang lµ chñ ®Ò g©y bøc xóc trong d− luËn. §Ó kh¾c

phôc nh÷ng nh−îc ®iÓm trªn, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· ®Ò ra nhiÒu chñ

tr−¬ng chÝnh s¸ch nh»m ®æi míi néi dung gi¸o dôc, ch−¬ng tr×nh SGK phæ

th«ng, chó träng c«ng t¸c ®¶m b¶o chÊt l−îng, thµnh lËp Côc Kh¶o thÝ vµ

kiÓm ®Þnh chÊt l−îng gi¸o dôc, n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o cña c¸c tr−êng,

khoa s− ph¹m...

C¸c tr−êng §¹i häc S− ph¹m, khoa S− ph¹m g¸nh v¸c träng tr¸ch ®µo t¹o

nh÷ng sinh viªn S− ph¹m - nh÷ng ng−êi sÏ lµ c« gi¸o, thÇy gi¸o trong t−¬ng

lai, cã nhiÖm vô gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ - nh÷ng chñ nh©n t−¬ng lai cña ®Êt n−íc.

Muèn n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò gi¸o viªn giái vÒ

chuyªn m«n, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô. §Ó cã ®−îc ®éi ngò gi¸o viªn nh− vËy,

c¸c tr−êng s− ph¹m ph¶i x©y dùng néi dung, ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o thËt sù khoa

häc, phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn ph¸t triÓn ®Êt n−íc vµ thêi ®¹i, trong ®ã

ph¶i thùc sù chó träng ®Õn ho¹t ®éng rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m cho SV

nh»m h×nh thµnh cho hä nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp c¬ b¶n

§iÒu 14 - LuËt gi¸o dôc 2005 ®· nªu râ “nhµ gi¸o gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh

trong viÖc ®¶m b¶o chÊt l−îng gi¸o dôc ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc” [36]

Tuy vËy, “ë tr−êng S− ph¹m, viÖc d¹y c¸c m«n nghiÖp vô cßn mang

nÆng tÝnh hµn l©m, nghÜa lµ coi träng phÇn trang bÞ lý luËn, coi nhÑ viÖc rÌn

luyÖn kü n¨ng. Sinh viªn ®i thùc tËp S− ph¹m th−êng rÊt lóng tóng, bì ngì v×

häc thiÕu nh÷ng kü n¨ng, nh÷ng thao t¸c kü thuËt cña nghÒ d¹y häc, cña nghÖ

thuËt gi¸o dôc. T×nh tr¹ng ®ã lµ do ë tr−êng S− ph¹m hä Ýt ®−îc tËp d¹y,

kh«ng ®−îc rÌn vµ cµng Ýt ®−îc luyÖn khi häc c¸c m«n nghiÖp vô”

Bªn c¹nh ®ã, viÖc triÓn khai ch−¬ng tr×nh míi tõ n¨m 2001 theo nghÞ quyÕt

40/2000/QH X cña Quèc héi vÒ ®æi míi toµn diÖn gi¸o dôc phæ th«ng ®· ®Æt ra

nhiÖm vô hÕt søc c¬ b¶n, ®ã lµ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo theo h−íng t¨ng

c−êng tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ng−êi häc. NhiÖm vô nµy ®ßi hái ng−êi GV

ph¶i ®−îc trang bÞ vµ rÌn luyÖn nhiÒu kü n¨ng vµ PPDH quan träng, trong ®ã

kh«ng thÓ thiÕu kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc (KNSDCH). ViÖc rÌn

luyÖn KN nµy tõ khi cßn ®−îc ®µo t¹o trong tr−êng s− ph¹m cµng cã ý nghÜa quan

träng, gióp cho SV sau khi ra tr−êng nhanh chãng thÝch øng víi thùc tiÔn gi¸o dôc

phæ th«ng vµ triÓn khai hiÖu qu¶ c¸c PPDH hiÖn ®¹i

TiÕp tôc triÓn khai cuéc vËn ®éng 2 kh«ng trong toµn ngµnh cña Bé GD &

§T vµ triÓn khai cuéc vËn ®éng “nãi kh«ng víi ®µo t¹o kh«ng ®¹t chuÈn, kh«ng

®¸p øng nhu cÇu cña XH, nãi kh«ng víi vi ph¹m ®¹o ®øc nhµ gi¸o” trong gi¸o

dôc. Ngµy 15/11/2007, t¹i lÔ kû niÖm 40 n¨m ngµy nhµ gi¸o VN, C«ng ®oµn

ngµnh Gi¸o dôc ®· chÝnh thøc ph¸t ®éng cuéc vËn ®éng “mçi thÇy c« gi¸o lµ tÊm

g−¬ng vÒ ®¹o ®øc, tù häc vµ s¸ng t¹o”...víi nh÷ng nç lùc cña toµn ngµnh trong

thêi gian võa qua vµ sù quyÕt t©m trong chØ ®¹o cña Bé GD & §T, hy väng trong

thêi gian tíi GDVN sÏ n©ng cao ®−îc chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶

Theo b¸o c¸o tæng kÕt KiÕn tËp, TTSP hµng n¨m cña Khoa S− ph¹m,

tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn vµ ®¸nh gi¸ cña mét sè tr−êng THPT trªn ®Þa bµn

tØnh §ak Lak cho thÊy GV míi ra tr−êng vµ gi¸o sinh vÒ kiÕn tËp, TTSP cßn

yÕu vÒ c¸c kü n¨ng nghiÖp vô s− ph¹m nãi chung trong ®ã cã kü n¨ng d¹y

häc. HÇu hÕt SVSP gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¶m thÊy lóng tóng, thiÕu tù tin khi ®i

KTSP, TTSP. Cã nhiÒu nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng trªn nh−ng mét trong

nh÷ng nguyªn nh©n quan träng ®ã lµ c«ng t¸c rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn

vÉn ch−a ®−îc nhµ tr−êng coi träng, viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng NVSP cho SV cßn

rêi r¹c, thiÕu hÖ thèng, néi dung nghÌo nµn.... XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn,

t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: BiÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông c©u

hái trong d¹y häc cho sinh viªn Khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y

Nguyªn (thùc hiÖn trong d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc)

2. Môc ®Ých nghiªn cøu

- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y

häc cho sinh viªn Khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn thùc hiÖn

trong d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc theo h−íng ®æi míi PPDH vµ n©ng cao chÊt

l−îng ®µo t¹o gi¸o viªn

3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t−îng nghiªn cøu

- Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Qu¸ tr×nh d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc ë khoa S−

ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn

- §èi t−îng nghiªn cøu:BiÖn ph¸p KNSDCH cho sinh viªn Khoa S− ph¹m-

Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn thùc hiÖn trong d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

ngay trong qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn s− ph¹m, th«ng qua viÖc häc tËp

cac m«n häc, ®Æc biÖt lµ m«n Gi¸o dôc häc. V× thÕ, trong qu¸ tr×nh d¹y häc

m«n Gi¸o dôc häc ë tr−êng ®¹i häc s− ph¹m, nÕu ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn nh÷ng

biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho SV phï hîp

víi tiÕn tr×nh d¹y häc m«n häc vµ quy luËt h×nh thµnh KN, KX th× kü n¨ng sö

dông c©u hái trong d¹y häc cña SV sÏ ®−îc n©ng cao

5. NhiÖm vô nghiªn cøu

5.1. Ph©n tÝch vµ tæng hîp nh÷ng c¬ së lÝ luËn cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi

5.2. Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng rÌn luyÖn KNSDCH cña SV khoa S−

ph¹m Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn

5.3. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

5.4. Thùc nghiÖm s− ph¹m nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶

6. Giíi h¹n vµ ph¹m vi nghiªn cøu

- VÊn ®Ò rÌn luyÖn vµ h×nh thµnh KNSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng

cho sinh viªn s− ph¹m lµ vÊn ®Ò réng lín, lµ nhiÖm vô cña cña c¶ tr−êng s−

ph¹m vµ ®−îc thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Do tÝnh phøc t¹p cña vÊn

®Ò vµ ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp cho nªn ®Ò tµi chØ tËp trung vµo viÖc x©y dùng

mét sè biÖn ph¸p rÌn luyÖn Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh

viªn s− ph¹m

- §Ò tµi tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn SV ngµnh SP Ng÷ v¨n - Khoa S−

ph¹m Tr−êng §H T©y Nguyªn.

7. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

7.1. Nhãm ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt

Ph©n tÝch lÞch sö, nghiªn cøu so s¸nh, ph©n tÝch logic nh÷ng quan niÖm,

lÝ thuyÕt,...nh»m tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ lÝ luËn, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã

liªn quan ®Õn ®Ò tµi.

7.2. Nhãm ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn

- Ph−¬ng ph¸p quan s¸t

+ Trùc tiÕp quan s¸t qu¸ tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP

cña SV ®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu trong qu¸ tr×nh tæ chøc ®Ó

n¾m b¾t vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng

+ Quan s¸t c¸c ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP, trong qu¸ tr×nh KTSP, TTSP

®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc.

- Ph−¬ng ph¸p pháng vÊn: Chóng t«i tiÕn hµnh pháng vÊn SV, GV gi¶ng

d¹y c¸c bé m«n nghiÖp vô vµ c¸n bé qu¶n lý vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan cña ®Ò tµi.

- Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, th«ng qua c¸c

buæi tiÕp xóc víi c¸c chuyªn gia, c¸c GV cã nhiÒu kinh nghiÖm, chóng t«i

tranh thñ ®−îc nh÷ng ý kiÕn nh»m lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò cña ®Ò tµi, nh÷ng

kinh nghiÖm trong viÖc thùc thi c¸c biÖn ph¸p do ®Ò tµi ®Ò xuÊt.

- Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra: Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra b»ng b¶ng hái ®·

®−îc x©y dùng tõ tr−íc nh»m ph¸t hiÖn thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu tr−íc khi

cã t¸c ®éng s− ph¹m (xem phô lôc)

- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu s¶n phÈm ho¹t ®éng (nghiªn cøu tr−êng hîp

cô thÓ - case study): Th«ng qua viÖc thu thËp, ph©n tÝch c¸c s¶n phÈm ho¹t

®éng cña SV nh− kÕt qu¶ häc tËp, gi¸o ¸n tËp gi¶ng...®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng

−u, nh−îc ®iÓm trong qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN ®Ó ®Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc

- Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm: §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña nh÷ng cña

nh÷ng biÖn ph¸p do luËn v¨n ®Ò xuÊt: x©y dùng néi dung, chän ®èi t−îng TN,

x©y dùng tiªu chÝ ®¸nh gi¸, tiÕn hµnh TN, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, ®èi chiÕu kÕt

qu¶ thu ®−îc gi÷a nhãm TN vµ nhãm §C

- Ph−¬ng ph¸p to¸n häc th«ng kª: Sö dông c¸c c«ng thøc to¸n häc ®Ó

tÝnh to¸n, so s¸nh, thèng kª c¸c sè liÖu do c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn

thu ®−îc lµm c¬ së ®Ó chøng minh cho nh÷ng vÊn ®Ò cña ®Ò tµi ®Æt ra

Ch−¬ng 1

c¬ së lÝ luËn cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng sö dông

c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn s− ph¹m

1.1. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò

1.1.1. Trªn thÕ giíi ë Liªn X« (cò) vµ c¸c n−íc §«ng ¢u tr−íc ®©y ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh

nghiªn cøu vÒ cÊu tróc nh©n c¸ch, cÊu tróc n¨ng lùc cña ng−êi gi¸o viªn trong

qu¸ tr×nh ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m vµ trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c.

- T¸c gi¶ O.A. Ap®ulinna víi c«ng tr×nh “Bµn vÒ kü n¨ng s− ph¹m” ®· hÖ

thèng ho¸ lý luËn vÒ vÊn ®Ò rÌn luyÖn NVSP, trong ®ã ®−a vµ ph©n tÝch nh÷ng

KN chung vµ KN chuyªn biÖt trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ gi¸o dôc cña GV

- Nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ tæ

chøc lao ®éng khoa häc vµ tèi −u ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc cña c¸c t¸c gi¶ M.I.

C«vali«p, K. Babanxki, N.I. B«n®−rex, ®Æc biÖt lµ t¸c gi¶ X.I. Kixegov víi c«ng

tr×nh “H×nh thµnh c¸c kü n¨ng, kü x¶o s− ph¹m trong ®iÒu kiÖn gi¸o dôc ®¹i

häc”, «ng vµ c¸c céng sù ®· nªu ra h¬n 100 kü n¨ng nghiÖp vô gi¶ng d¹y vµ

gi¸o dôc, trong ®ã cã 50 kü n¨ng cÇn thiÕt ®−îc ph©n chia luyÖn tËp theo tõng

thêi kú thùc hµnh, thùc tËp s− ph¹m [39]

VÒ c¬ b¶n, c¸c nghiªn trªn ®· chØ ra quy tr×nh c¬ b¶n vµ t−¬ng ®èi toµn

diÖn vÒ qu¸ tr×nh ®µo t¹o nghiÖp vô s− ph¹m cña gi¸o viªn, ®ã lµ c¬ së ®Ó c¸c

nghiªn cøu sau nµy bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt cña

gi¸o viªn cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.

Do ®iÒu kiÖn t¸c gi¶ còng ch−a cã ®iÒu kiÖn ®i s©u t×m hiÓu nh÷ng

nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ph−¬ng t©y.

1.1.2. ë ViÖt Nam ë c¸c c¬ së ®µo t¹o s− ph¹m ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh vµ c¸c cuéc héi

th¶o nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy:

PGS.TrÇn Träng Thñy ®· ®i s©u nghiªn cøu kü n¨ng lao ®éng c«ng

nghiÖp. Trong cuèn s¸ch “T©m lý häc lao ®éng”, «ng ®· nªu kh¸i niÖm kü

n¨ng, c¸c ®iÒu kiÖn h×nh thµnh kü n¨ng ho¹t ®éng lao ®éng. [55]

N¨m 1987, trong c«ng tr×nh “VÊn ®Ò rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m

th−êng xuyªn cho sinh viªn” t¸c gi¶ NguyÔn Quang UÈn còng ®· v¹ch ra

®−êng h−íng lý thuyÕt ®Ó rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m cho sinh viªn [57].

N¨m 1989, trong cuèn s¸ch “Bµi tËp thùc hµnh gi¸o dôc häc” t¸c gi¶

NguyÔn ngäc B¶o vµ NguyÔn §×nh ChØnh còng ®· ®−a ra nh÷ng gîi ý vÒ c¸ch

gi¶i mét bµi tËp t×nh huèng s− ph¹m . [16]

Ngoµi ra, vÒ vÊn ®Ò kü n¨ng, nghiÖp vô s− ph¹m, trong qu¸ tr×nh nghiªn

cøu chóng t«i cßn thÊy cã nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c nh− : PGS.TS. NguyÔn H÷u Long

víi bµi: “X©y dùng vµ hoµn thiÖn qui tr×nh rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m cho

SV khoa T©m lý - Gi¸o dôc” (B¸o c¸o khoa häc ®Ò tµi cÊp tr−êng 1993) [33]

Ngoµi ra, tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y cã rÊt nhiÒu cuéc héi th¶o tæ chøc t¹i

c¸c tr−êng §HSP, nh−: §HSPHN, §HSP thuéc §H Th¸i Nguyªn, §HSP Vinh

nh»m ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®µo t¹o gi¸o viªn

trong thêi kú C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc.

N¨m 1995, t¸c gi¶ NguyÔn H÷u Dòng cã c«ng tr×nh “H×nh thµnh kü

n¨ng s− ph¹m cho gi¸o sinh s− ph¹m” [21], ®©y lµ c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ, ®· lµm

s¸ng tá c¬ së lý luËn vÒ kü n¨ng s− ph¹m, vÞ trÝ cña kü n¨ng s− ph¹m trong

c«ng t¸c ®µo t¹o gi¸o viªn. N¨m 1996, «ng l¹i lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi nghiªn

cøu cÊp bé “§Þnh h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o gi¸o viªn” [22], trong

®ã ®−a ra hÖ thèng kü n¨ng s− ph¹m cÊn cã cña ng−êi GV vµ ®Ò xuÊt quy tr×nh

®µo t¹o GV ®¸p øng ®ßi hái cña x· héi.

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cña mét sè t¸c

gi¶ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. LuËn ¸n tiÕn sÜ cña t¸c gi¶ TrÇn Anh TuÊn “x©y

dùng quy tr×nh tËp luyÖn h×nh thµnh c¸c KN gi¶ng d¹y c¬ b¶n trong cac h×nh

thøc thùc hµnh, thùc tËp s− ph¹m”[55]; T¸c gi¶ Phan Thanh Long “c¸c biÖn

ph¸p rÌn luyÖn KN d¹y häc cho sinh viªn cao ®¼ng s− ph¹m”[50]; T¸c gi¶

TrÇn ThÞ H−¬ng “x©y dùng vµ sö dông bµi tËp thùc hµnh rÌn luyÖn KN ho¹t

®éng gi¸o dôc trong d¹y häc GDH ë ®¹i häc s− ph¹m” [34]

HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh trªn ®· ®i s©u lµm râ hÖ thèng c¬ së lý luËn vµ

ph©n lo¹i hÖ thèng c¸c KNSP c¬ b¶n cÇn h×nh thµnh cho sinh viªn trong qu¸

tr×nh ®µo t¹o. T¸c gi¶ TrÇn Anh TuÊn ®i s©u vµo nghiªn cøu quy tr×nh rÌn

luyÖn KN gi¶ng d¹y th«ng qua c¸c h×nh thøc thùc hµnh, thùc tËp s− ph¹m; T¸c

gi¶ Phan Thanh Long l¹i ®i s©u vµo nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p ®Ó h×nh thµnh

KNDH cho sinh viªn C§SP. T¸c gi¶ TrÇn ThÞ H−¬ng ®· ®i s©u vµo nghiªn cøu

nh»m x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi tËp thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn KN ho¹t

®éng gi¸o dôc trong d¹y häc GDH, cã thÓ nãi ®©y lµ ®Ò tµi cã ý nghÜa thùc

tiÔn rÊt cao trong bèi c¶nh cÇn ph¶i t¨ng c−êng h×nh thµnh c¸c KN nghÒ

nghiÖp cÇn thiÕt cho SV s− ph¹m, ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ

th«ng hiÖn nay.

VÒ vÊn ®Ò sö dông c©u hái trong d¹y häc cã c«ng tr×nh LuËn v¨n th¹c

sü cña t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ H¹nh “Sö dông c©u hái nh»m TCH qu¸ tr×nh häc

tËp cña sinh viªn trong qu¸ tr×nh d¹y hoc GDH ë khoa MÇm non tr−êng C§SP

Gia Lai” [28] vµ LuËn v¨n th¹c sü cña t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Ch©u “Sö dông c©u

hái nh»m tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc trªn líp m«n GDH cña sinh viªn

tr−êng tr−êng C§SP §iÖn Biªn” [14]

Tuy nhiªn, ch−a cã mét c«ng tr×nh nµo ®i s©u nghiªn cøu vµ x©y dùng

quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông c©u hái mét c¸ch bµi b¶n cho SV trong

qu¸ tr×nh ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m

V× vËy, luËn v¨n nµy mong muèn x©y dùng mét sè biÖn ph¸p vµ quy

tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc dùa trªn c¬ së lý luËn

khoa häc phï hîp víi môc tiªu m«n Gi¸o dôc häc cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo

t¹o, cã tÝnh kh¶ thi vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao.

1.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c«ng cô

1.2.1. Kü n¨ng d¹y häc

1.2.1.1. Kü n¨ng

Cho ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ kü n¨ng vµ ®−a ra

rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ nã. Xem xÐt gÇn hÕt c¸c c«ng tr×nh nghiªn

cøu vÒ kü n¨ng tõ tr−íc ®Õn nay, qua nghiªn cøu tµi liÖu chóng t«i thÊy cã hai

c¸ch tiÕp cËn c¬ b¶n sau:

- C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt: C¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu kh¸i niÖm “KN

nghiªng vÒ khÝa c¹nh c¸ch thøc (ph−¬ng thøc) vµ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng,

ho¹t ®éng”. Khuynh h−íng nµy cã c¸c t¸c gi¶ nh− V.A. Kruchexki, A.G.

C«vali«p, V.X. Rudin, Hµ ThÕ Ng÷, §Æng Vò Ho¹t, TrÇn träng Thuû.... HÇu

hÕt c¸c t¸c gi¶ ®Òu thèng nhÊt quan ®iÓm: KN lµ hÖ thèng c¸c thao t¸c

(ph−¬ng thøc), thñ thuËt thùc hiÖn hµnh ®éng phï hîp víi môc ®Ých vµ ®iÒu

kiÖn hµnh ®éng mµ con ng−êi ®· n¾m v÷ng.

- Theo V.A. Kruchexki th× “Kü n¨ng lµ thùc hiÖn mét hµnh ®éng hay

mét ho¹t ®éng nµo ®ã nhê sö dông nh÷ng thñ thuËt, nh÷ng ph−¬ng thøc ®óng

®¾n” [43,tr.88]. ¤ng cho r»ng: chØ cÇn n¾m v÷ng ph−¬ng thøc hµnh ®éng lµ

con ng−êi ®· cã kü n¨ng, kh«ng cÇn ®Õn kÕt qu¶ cña hµnh ®éng

- Trong cuèn “T©m lý häc c¸ nh©n” A.G. C«vali«p còng xem ”Kü n¨ng

lµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn hµnh ®éng phï hîp víi môc ®Ých vµ ®iÒu kiÖn cña

hµnh ®éng”[7]. Vµ ë ®©y C«vali«p còng kh«ng ®Ò cËp ®Õn kÕt qu¶ cña hµnh

®éng. Theo «ng, kÕt qu¶ cña hµnh ®éng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã

quan träng h¬n c¶ lµ n¨ng lùc cña con ng−êi chø kh«ng ®¬n gi¶n lµ cø n¾m

v÷ng c¸ch thøc hµnh ®éng lµ ®em l¹i kÕt qu¶ t−¬ng øng

C¸c t¸c gi¶ Hµ ThÕ Ng÷, §Æng Vò Ho¹t, Th¸i Duy Tuyªn còng quan

niÖm KN lµ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng, lµ hÖ thèng thao t¸c trÝ tuÖ vµ thùc

hµnh, ph−¬ng thøc vËn dông tri thøc vµo ho¹t ®éng thùc hµnh ®Ó gi¶i quyÕt

c¸c nhiÖm vô ®Æt ra phï hîp víi ®iÒu kiÖn cho tr−íc. Con ng−êi n¾m ®−îc

c¸ch hµnh ®éng tøc lµ cã kü thuËt hµnh ®éng, cã kü n¨ng

T¸c gi¶ TrÇn Träng Thuû, trong cuèn “T©m lý häc lao ®éng” còng cho

r»ng: “Kü n¨ng lµ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng. Con ng−êi n¾m b¾t ®−îc c¸ch

thøc hµnh ®éng tøc lµ cã kü thuËt hµnh ®éng vµ cã kü n¨ng” [58,tr.2].

- C¸ch tiÕp cËn thø hai: Xem xÐt KN kh«ng chØ lµ kü thuËt cña hµnh

®éng mµ cßn lµ biÓu hiÖn n¨ng lùc cña con ng−êi. Theo quan niÖm nµy th× kü

n¨ng võa cã tÝnh æn ®Þnh, võa cã tÝnh mÒn dÎo, linh ho¹t, s¸ng t¹o, võa cã tÝnh

môc ®Ých. Khuynh h−íng nµy cã N.§. Lªvit«p, X.I. Kixªg«p, K.K. Plat«n«p,

NguyÔn Quang UÈn, Ph¹m TÊt Dong, Hµ ThÞ §øc, TrÇn Quèc Thµnh... Tuy

c¸ch tr×nh bµy kh¸c nhau, nh−ng hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ ®Òu thèng nhÊt: KN lµ

kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét nhiÖm vô vÒ lý luËn hay thùc tiÔn nhÊt

®Þnh, lµ n¨ng lùc vËn dông nh÷ng tri thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã vµo ho¹t ®éng

cña c¸ nh©n

Theo N.§. Lªvit«p th× “kü n¨ng lµ sù thùc hiÖn kÕt qu¶ mét ®éng t¸c

nµo ®ã hay mét ho¹t ®éng phøc t¹p h¬n b»ng c¸ch lùa chän vµ ¸p dông nh÷ng

c¸ch thøc ®óng ®¾n, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh”. Theo Lªvit«p th×

ng−êi cã kü n¨ng h×nh ®éng lµ ng−êi ph¶i n¾m ®−îc vµ vËn dông ®óng ®¾n

c¸c c¸ch thøc hµnh ®éng nh»m thùc hiÖn hµnh ®éng cã kÕt qu¶. ¤ng cho r»ng,

con ng−êi cã kü n¨ng kh«ng chØ n¾m b¾t lý thuyÕt vÒ hµnh ®éng mµ ph¶i biÕt

vËn dông vµo thùc tÕ [53, tr.3]

- K.K. Plat«n«p kh¼ng ®Þnh: ”C¬ së t©m lý cña nh÷ng kü n¨ng lµ sù

th«ng hiÓu mèi liªn hÖ gi÷a môc ®Ých hµnh ®éng, c¸c ®iÒu kiÖn vµ ph−¬ng

thøc hµnh ®éng” [51, tr.77]

- A.V. Pªtr«pxki còng kh¼ng ®Þnh: ”Kü n¨ng lµ sù vËn dông tri thøc, kü

x¶o ®· cã ®Ó lùa chän vµ thùc hiÖn nh÷ng ph−¬ng thøc hµnh ®éng t−¬ng øng

víi môc ®Ých ®Æt ra” [52, tr.175]

- Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt (1997). ®Þnh nghÜa ”Kü n¨ng lµ sù vËn dông

nh÷ng kiÕn thøc thu nhËn ®−îc trong mét lÜnh vùc nµo ®ã vµo thùc tÕ” [63]

- Trong tõ ®iÓn T©m lý häc do Vò Dòng chñ biªn ®· ®Þnh nghÜa: “Kü

n¨ng lµ n¨ng lùc vËn dông cã kÕt qu¶ tri thøc vÒ ph−¬ng thøc hµnh ®éng ®·

®−îc chñ thÓ lÜnh héi ®Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô t−¬ng øng” [59, tr.132]

C¸c t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc Quang, Hµ ThÞ §øc, TrÇn Quèc Thµnh ®Òu

cho r»ng: ”KN lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét hµnh ®éng trÝ tuÖ hay

hµnh ®éng ch©n tay nhÊt ®Þnh b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng tri thøc, nh÷ng kinh

nghiÖm ®· cã cña c¸ nh©n”. KN ®ßi hái con ng−êi ph¶i cã tri thøc vÒ hµnh

®éng vµ nh÷ng kinh nghiÖm cÇn thiÕt, nh−ng b¶n th©n tri thøc vµ kinh nghiÖm

kh«ng ph¶i lµ KN. Muèn cã KN, con ng−êi ph¶i vËn dông vèn tri thøc vµ kinh

nghiÖm ®ã vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ cã kÕt qu¶

Mét sè t¸c gi¶ kh¸c còng ®· ®−a ra c¸c kh¸i niÖn t−¬ng tù: Kü n¨ng

lµ n¨ng lùc cña con ng−êi biÕt vËn hµnh c¸c thao t¸c cña mét hµnh ®éng

theo ®óng quy tr×nh. Hay: Kü n¨ng víi t− c¸ch lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn mét

ho¹t ®éng nµo ®ã dùa trªn nh÷ng tri thøc vµ kü x¶o ®−îc hoµn thiÖn lªn

cïng víi chóng

VÒ thùc chÊt, hai c¸ch tiÕp cËn nãi trªn kh«ng phñ ®Þnh nhau. Sù kh¸c

nhau gi÷a hai khuynh h−íng chñ yÕu ë chç më réng hay thu hÑp thµnh phÇn

cÊu tróc cña KN mµ th«i. Dï theo quan niÖm nµo th× khi nãi ®Õn KN chóng ta

còng ®Òu ph¶i thèng nhÊt mét sè ®iÓm chung sau:

- Thø nhÊt, mäi KN ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së lµ tri thøc vµ kinh nghiÖm

®· cã. Muèn hµnh ®éng, muèn thao t¸c ®−îc tr−íc hÕt ph¶i cã kiÕn thøc vÒ nã,

dï cho tri thøc cã thÓ Èn chøa ë nhøng d¹ng kh¸c nhau

- Thø hai, kü n¨ng lµ mÆt kü thuËt cña mét thao t¸c hµnh ®éng nhÊt

®Þnh, kh«ng cã kü n¨ng chung, trõu t−îng, t¸ch rêi hµnh ®éng cña c¸ nh©n.

KN cña con ng−êi bao giê còng cã môc ®Ých, tøc lµ tr−íc khi hµnh ®éng, thao

t¸c con ng−êi ®· h×nh dung ra kÕt qu¶ cÇn ®¹t tíi

- Thø ba, ®Ó cã KN ®ßi hái con ng−êi ph¶i biÕt c¸ch thøc hµnh ®éng

trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ hµnh ®éng theo quy tr×nh, muèn vËy ®ßi hái

ph¶i cã sù tËp luyÖn míi cã ®−îc

- Thø t−, tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh sù h×nh thµnh vµ møc ®é ph¸t triÓn cña

kü n¨ng lµ: tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh thµnh th¹o, tÝnh linh ho¹t vµ sù phèi hîp nhÞp

nhµng c¸c ®éng t¸c trong ho¹t ®éng

- Thø n¨m, KN liªn quan mËt thiÕt ®Õn n¨ng lùc cña con ng−êi, lµ sù

biÓu hiÖn cô thÓ cña n¨ng lùc

Víi c¸ch nh×n nhËn nh− vËy, chóng ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch chung vµ

kh¸i qu¸t vÒ kü n¨ng nh− sau: “Kü n¨ng lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶

mét hµnh ®éng hay mét c«ng viÖc nµo ®ã b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng tri

thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh“

1.2.2. Kü n¨ng s− ph¹m

Trªn c¬ së kh¸i niÖm vÒ kü n¨ng nãi trªn, c¸c nhµ t©m lý häc s− ph¹m

vµ gi¸o dôc häc ®· x©y dùng lªn kh¸i niÖm KNSP. Theo O.A.Ap®ulinna th×

”Kü n¨ng s− ph¹m lµ sù lÜnh héi nh÷ng c¸c thøc vµ biÖn ph¸p gi¶ng d¹y vµ

gi¸o dôc dùa trªn sù vËn dông mét c¸ch tù gi¸c c¸c kiÕn thøc t©m lý gi¸o dôc

vµ lý luËn d¹y häc bé m«n” [3, tr.45]

- T¸c gi¶ NguyÔn Nh− An còng cho r»ng:”Kü n¨ng s− ph¹m lµ kh¶

n¨ng thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét sè thao t¸c hay mét linh ho¹t c¸c thao t¸c phøc

t¹p cña mét hµnh ®éng s− ph¹m b»ng c¸ch lùa chän vµ vËn dông nh÷ng tri

thøc, nh÷ng c¸ch thøc, nh÷ng quy tr×nh ®óng ®¾n” [1, tr21]

T¸c gi¶ TrÇn ThÞ H−¬ng th× cho r»ng:“KNSP lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã

kÕt qu¶ hÖ thèng c¸c thao t¸c hay hµnh ®éng cña ho¹t ®éng s− ph¹m trªn c¬ së

vËn dông nh÷ng tri thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã phï hîp víi nh÷ng môc ®Ých vµ

®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh” [34, tr28]

TS. Phan ThÞ Hång Vinh cho r»ng: "KN S− ph¹m lµ n¨ng lùc thùc hiÖn

cã kÕt qu¶ nh÷ng hµnh ®éng s− ph¹m trong ho¹t ®éng ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ, trªn

c¬ së vËn dông tri thøc s− ph¹m" [61]

Chóng t«i thèng nhÊt víi hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶, cho r»ng: Kü n¨ng s−

ph¹m lµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc, kinh nghiÖm ®· cã vµo viÖc thùc hiÖn

cã kÕt qu¶ mét hµnh ®éng hay ho¹t ®éng s− ph¹m

ë ®©y, cã mét sè ®iÓm cÇn l−u ý sau:

- Kü n¨ng s− ph¹m lµ kh¶ n¨ng vËn dông c¸c tri thøc vµ c¸c kü x¶o ®·

cã vµo viÖc gi¶i quyÕt mét sè thao t¸c hay mét lo¹t c¸c thao t¸c cña mét hµnh

®éng s− ph¹m cô thÓ nh− so¹n bµi, kiÓm tra ®¸nh gi¸, tæ chøc c¸c lo¹i h×nh

gi¸o dôc, d¹y häc.

- Kü n¨ng s− ph¹m bao gåm nh÷ng kü n¨ng mang tÝnh chÊt kü thuËt

(Kü n¨ng nguyªn sinh) vµ nh÷ng kü n¨ng mang tÝnh n¨ng lùc (Kü n¨ng thø

sinh). Kü n¨ng s− ph¹m chñ yÕu lµ kü n¨ng thø sinh. Nh÷ng kü n¨ng mang

tÝnh chÊt kü thuËt nh− tr×nh bµy b¶ng, vÏ h×nh, chµo häc sinh khi vµo líp... qua

qu¸ tr×nh luyÖn tËp ®Õn møc thuÇn thôc th× thµnh kü x¶o, khi ®¸nh gi¸ nh÷ng

kü n¨ng nµy chñ yÕu xÐt vÒ mÆt kü thuËt vµ møc ®é thuÇn thôc cña c¸c thao

t¸c. Nh÷ng kü n¨ng manh tÝnh n¨ng lùc nh− giao tiÕp, tæ chøc, gi¶ng bµi th×

qu¸ tr×nh tËp luyÖn kh«ng thÓ trë thµnh kü x¶o ®−îc mµ nã trë nªn ngµy cµng

mÒm dÎo, linh ho¹t vµ ®Çy tÝnh s¸ng t¹o, viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng kü n¨ng nµy chñ

yÕu dùa vµo kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng

- Con ®−êng chñ yÕu ®Ó h×nh thµnh kü n¨ng lµ luyªn tËp. T¸c gi¶ NguyÔn

Nh− An trong luËn ¸n cña m×nh còng ®· nhÊn m¹nh: vai trß cña luyÖn tËp lµ ®Æc

biÖt quan träng [1, tr.21]. Song qu¸ tr×nh luyÖn tËp ph¶i cã biÖn ph¸p phï hîp,

theo mét quy tr×nh hîp lý, cã tæ chøc, cã kÕ ho¹ch, cã ph−¬ng ph¸p

1.2.2.1. C¬ së ph©n lo¹i kü n¨ng s− ph¹m

XuÊt ph¸t tõ c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸ nhau mµ c¸c nhµ nghiªn cøu cã thÓ ®−a

ra hÖ thèng c¸c kü n¨ng s− ph¹m kh¸c nhau. C¨n cø vµo chøc n¨ng cña ng−êi

thÇy gi¸o, O.A.Ap®ulinna ®· ph©n c¸c KNSP thµnh mÊy nhãm kü n¨ng

sau:Nhãm kü n¨ng nghiªn cøu häc sinh; Nhãm kü n¨ng gi¶ng d¹y vµ gi¸o

dôc; Nhãm kü n¨ng tiÕn hµnh c«ng t¸c x· héi. Theo t¸c gi¶, trong ba nhãm kü

n¨ng trªn th× nhãm kü n¨ng tiÕn hµnh gi¶ng d¹y vµ gi¸o dôc lµ c¬ b¶n nhÊt.

- A.V.Pªtr«xki dùa vµo ®Æc ®iÓm nhiÖm vô cña nghÒ d¹y häc ®· ®−a ra

hÖ thèng c¸c KNSP nh− sau: Kü n¨ng, kü x¶o th«ng tin; Kü n¨ng, kü x¶o

®éng viªn; Kü n¨ng, kü x¶o ph¸t triÓn; Kü n¨ng, kü x¶o ®Þnh h−íng [52]

- T¸c gi¶ NguyÔn Nh− An c¨n cø vµo tÝnh chÊt cña c¸c kü n¨ng ®· ph©n

chia hÖ thèng KNSP thµnh hai nhãm.

+ Nhãm kü n¨ng nÒn t¶ng bao gåm: Kü n¨ng ®Þnh h−íng, kü n¨ng giao

tiªp s− ph¹m, kü n¨ng nhËn thøc, kü n¨ng thiÕt kÕ, kü n¨ng tæ chøc, kü n¨ng ®iÒu

chØnh, Kü n¨ng nghiªn cøu khoa häc, tù häc, tù båi d−ìng ®Ó tù lùc ph¸t triÓn

- Nhãm kü n¨ng chuyªn biÖt gåm: Kü n¨ng d¹y häc, kü n¨ng gi¸o dôc,

kü n¨ng nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, kü n¨ng tù häc tù båi d−ìng, Kü n¨ng

tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh tù häc ®Ó cã kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu häc suèt ®êi;

kü n¨ng ho¹t ®éng x· héi [1,tr.36 - 37]

Theo chóng t«i, cã thÓ c¨n cø vµo dÊu diÖu kh¸c nhau ®Ó ph©n chia

thµnh c¸c nhãm kü n¨ng chñ yÕu lµ c¸c nhãm kü n¨ng s− ph¹m kh¸c nhau.

Ch¼ng h¹n:

- NÕu c¨n cø vµo chøc n¨ng chñ yÕu cña ng−êi gi¸o viªn th× cã hai

nhãm kü n¨ng chñ yÕu lµ nhãm kü n¨ng d¹y häc vµ nhãm kü n¨ng gi¸o dôc.

(V× chøc n¨ng chñ yÕu cña ng−êi gi¸o viªn lµ d¹y häc vµ gi¸o dôc). Trong qu¸

tr×nh thùc hiÖn mçi nhãm kü n¨ng d¹y häc hay gi¸o dôc l¹i bao gåm c¸c kü

n¨ng cô thÓ nh− kü n¨ng chuÈn ®o¸n, kü n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch, kü n¨ng tæ

chøc thùc hiÖn, kü n¨ng gi¸m s¸t, kü n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, kü n¨ng

nghiªn cøu, c¶i tiÕn.

- NÕu c¨n cø vµo yªu cÇu cña thêi ®¹i, xu thÕ ®æi míi cña gi¸o dôc ®Ó

chuÈn bÞ nguån nh©n lùc cho thÕ kû XXI, ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn ph¶i cã

thªm nh÷ng kü n¨ng míi. Ch¼ng h¹n:

+ Do sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®ßi hái ng−êi GV ph¶i cã

kü n¨ng chän läc c¸c tri thøc cËp nhËp vµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña

thêi ®¹i, chuyÓn t¶i ®Õn häc sinh víi søc hÊp dÉn cao. §Ó tr¸nh tôt hËu, ng−êi

GV cÇn t×m hiÓu, n¾m v÷ng tin häc c¨n b¶n, øng dông tin häc vµo d¹y häc vµ

gi¸o dôc. Do ®ã ®ßi hái ng−êi GV ph¶i cã c¸c kü n¨ng lµm viÖc víi m¸y tÝnh,

biÕt khai th¸c, t×m kiÕm, sö dông th«ng tin trªn m¸y tÝnh, m¹ng internet...

+ Do yªu cÇu cña viÖc ®æi míi gi¸o dôc, trong ®ã cã sù ®æi míi néi

dung, ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc... ®Æc biÖt lµ viÖc triÓn khai thay s¸ch

gi¸o khoa theo ch−¬ng tr×nh míi ®ßi hái GV ph¶i ph¶i cã c¸c kü n¨ng d¹y

míi, nhÊt lµ kü n¨ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh trong giê häc, nh»m

h×nh thµnh cho HS c¸c kü n¨ng häc tËp hiÖn ®¹i.

Tãm l¹i, cã thÓ c¨n cø trªn nh÷ng c¬ së kh¸c nhau ®Ó ph©n kü n¨ng s−

ph¹m thµnh c¸c nhãm kü n¨ng hay kü n¨ng cô thÓ kh¸c nhau. Cã nh÷ng kü

n¨ng ®Æc tr−ng cho ho¹t ®éng d¹y häc, cã nh÷ng kü n¨ng ®Æc tr−ng cho ho¹t

®éng gi¸o dôc, cã nh÷ng kü n¨ng ®Æc tr−ng cho c¶ ho¹t ®éng d¹y häc vµ gi¸o

dôc. Cã nh÷ng kü n¨ng x· héi l©u nay vÉn ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn ph¶i cã, cã

nh÷ng kü n¨ng míi do yªu cÇu ®ßi hái cña sù tiÕn bé x· héi, cña thêi ®¹i

Theo quan ®iÓm cña chóng t«i th× cã thÓ chia c¸c kü n¨ng s− ph¹m

thµnh ba nhãm c¬ b¶n dùa vµo chøc n¨ng ®Æc tr−ng cña ng−êi gi¸o viªn. Chøc

n¨ng c¬ b¶n cña ng−êi gi¸o viªn lµ d¹y häc vµ gi¸o dôc v× thÕ ng−êi gi¸o viªn

ph¶i cã c¸c kü n¨ng d¹y häc vµ c¸c kü n¨ng gi¸o dôc. Trong qu¸ tr×nh tiÕn

hµnh d¹y häc vµ gi¸o dôc ng−êi gi¸o viªn ph¶i lµm viÖc víi nhiÒu ng−êi, ®Ó

lµm viÖc cã hiÖu qu¶, ng−êi gi¸o viªn ph¶i c¸c cã kü n¨ng tæ chøc. Trong c¸c

nhãm kü n¨ng trªn l¹i cã c¸c kü n¨ng cô thÓ. Tuy nhiªn, c¸ch ph©n chia nµy

còng chØ lµ t−¬ng ®èi

1.2.3. Kü n¨ng d¹y häc

1.2.3.1. Kh¸i niÖm

Trong luËn ¸n tiÕn sÜ cña NguyÔn Nh− An cã ®−a ra ®Þnh nghÜa: “Kü

n¨ng d¹y häc lµ sù thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét sè thao t¸c hay mét lo¹t thao

t¸c phøc t¹p cña mét hµnh ®éng gi¶ng d¹y, b»ng c¸ch lùa chän vµ vËn

dông nh÷ng tri thøc, nh÷ng c¸ch thøc vµ quy tr×nh ®óng ®¾n“. T−¬ng tù

nh− vËy, trong luËn ¸n tiÕn sÜ cña m×nh, t¸c gi¶ TrÇn Anh TuÊn còng ®−a ra

®Þnh nghÜa: “Kü n¨ng d¹y häc lµ sù thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét sè thao t¸c

hay mét lo¹t thao t¸c phøc hîp cña mét hµnh ®éng gi¶ng d¹y b»ng c¸ch

lùa chän vµ vËn dông nh÷ng tri thøc chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cÇn thiÕt

vµo c¸c t×nh huèng d¹y häc x¸c ®Þnh“ [55,Tr.71].

Tõ c¸c ®Þnh nghÜa chung vÒ kü n¨ng vµ kü n¨ng s− ph¹m, tham kh¶o

hai ý kiÕn trªn chóng t«i ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm kü n¨ng d¹y häc nh− sau:

Kü n¨ng d¹y häc lµ kh¶ n¨ng vËn dông c¸c tri thøc vÒ chuyªn m«n,

nghiÖp vô cña ng−êi gi¸o viªn ®Ó vâ trang tri thøc khoa häc, ph¸t triÓn trÝ

tuÖ vµ h×nh thµnh thÕ giíi quan cho häc sinh.

1.2.3.2. HÖ thèng c¸c kü n¨ng d¹y häc

Khã cã thÓ liÖt kª ®Çy ®ñ ®−îc tÊt c¶ c¸c kü n¨ng d¹y häc cÇn cã cña

ng−êi gi¸o viªn. NhiÒu nhµ nghiªn cøu nh− Kixeg«p ®· thèng kª h¬n 100 kü

n¨ng cô thÓ, Cud¬mina nªu lªn h¬n 50 kü n¨ng c¬ b¶n, NguyÔn Nh− An nªu

ra 6 nhãm, bao gåm:Nhãm kü n¨ng ®Þnh h−íng; Nhãm kü n¨ng giao tiÕp s−

ph¹m; Nhãm kü n¨ng nhËn thøc;Nhãm kü n¨ng thiÕt kÕ; Nhãm kü n¨ng tæ

chøc; Nhãm kü n¨ng kiÓm tra ®iÒu chØnh

- NguyÔn H÷u Dòng chia thµnh 5 nhãm kü n¨ng lµ: nhãm kü n¨ng thiÕt

kÕ, nhãm kü n¨ng thiÕt lËp mèi quan hÖ víi häc sinh, nhãm kü n¨ng tæ chøc

ho¹t ®éng...Trong mçi nhãm còng bao gåm nhiÒu kü n¨ng. VÝ dô, nhãm kü

n¨ng thiÕt kÕ bao gåm 14 kü n¨ng kh¸c nhau, nhãm kü n¨ng tæ chøc ho¹t

®éng d¹y häc cã 18 kü n¨ng...

- Mçi c¸ch ph©n chia nãi trªn ®Òu cã tÝnh hîp lý cña nã. Theo t¸c gi¶

Phan Thanh Long [50], chia KNDH thµnh c¸c nhãm, råi tõ c¸c nhãm ®Ó x¸c

®Þnh c¸c kü n¨ng cô thÓ nh− sau: Nhãm KN chÈn ®o¸n; Nhãm KN thiÕt kÕ kÕ

ho¹ch d¹y häc; Nhãm KN tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc; Nhãm KN

gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gÝa kÕt qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc; Nhãm KN gi¶i quyÕt

c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn DH b»ng nghiªn cøu khoa häc; Nhãm KN

tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c

* Nhãm kü n¨ng chÈn ®o¸n

Kü n¨ng chÈn ®o¸n gióp GV ph¸t hiÖn sím vµ cã biÖn ph¸p thÝch hîp

trong c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc, ®Æc biÖt lµ trong c«ng viÖc ph¸t hiÖn vµ

båi d−ìng nh÷ng HS cã n¨ng khiÕu vµ ng¨n chÆn nh÷ng lÖch l¹c trong sù ph¸t

triÓn nh©n c¸ch cña HS.

Trong d¹y häc, KN nµy cña GV ®−îc thÓ hiÖn, chØ cÇn th«ng qua nÐt

mÆt cö chØ cña häc sinh, th«ng qua c¸ch tr¶ lêi, th«ng qua mét th¸ng bèi rèi,

mét nÐt l−ìng lù, ngËp ngõng trong khi tr¶ lêi, mét nÐt tÈy xo¸ trong bµi kiÓm

tra.... lµ GV cã thÓ ®o¸n biÕt ®−îc häc sinh ®ang “m¾c” c¸i g×, “m¾c” ë ®©u vµ

t¹i sao?... ViÖc h×nh thµnh KN nµy cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o lµ rÊt khã.

Trong tr−êng s− ph¹m, chØ b−íc ®Çu ®Þnh h×nh KN nµy cho sinh viªn mµ th«i.

§Ó cã KN nµy, ng−êi GV ph¶i tr¶i qua rÊt nhiÒu kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng

nghÒ nghiÖp

* Nhãm kü n¨ng thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc

Nhãm KN nµy ®ßi hái ng−êi GV ph¶i cã KN cô thÓ nh−: KN nghiªn

cøu môc tiªu, néi dung ch−¬ng tr×nh cÊp häc, líp häc, m«n häc dùa vµo ®Æc

®iÓm cña ®èi t−îng häc sinh ®Ó lËp ra mét kÕ ho¹ch phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi,

cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc, ®¸nh gi¸ ®−îc. Trong ®ã cÇn x¸c ®Þnh vµ lµm râ ®Çu

vµo, ®Çu ra, c¸c ho¹t ®éng ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch, thêi l−îng cÇn thiÕt cho mçi

ho¹t ®éng, kÕ ho¹ch ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cho tõng c¸ nh©n...

Ng−êi GV cã thÓ thiÕt kÕ cho mét giai ®o¹n, mét qu¸ tr×nh (n¨m häc, häc

kú), cã thÓ thiÕt kÕ mét bµi d¹y, tiÕt d¹y, thËm chÝ ph¶i thiÕt kÕ cho tõng ho¹t

®éng cô thÓ. Cã nh− vËy th× c¸c ho¹t ®éng míi cã chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cao

Trong d¹y häc, chóng t«i muèn ®i s©u vµo ph©n tÝch nhãm c¸c KN

chuÈn bÞ bµi trªn líp (thiÕt kÕ kÕ ho¹ch cho mét bµi d¹y, tiÕt d¹y). §©y lµ

nhãm KN ®Æc tr−ng, c¬ b¶n, quan träng vµ cÇn thiÕt cho mäi GV, bao gåm:

- Kü n¨ng nh− ph©n tÝch ch−¬ng tr×nh, thiÕt kÕ bµi so¹n: KN ph©n tÝch

môc ®Ých yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh (yªu cÇu vÒ tri thøc, kü n¨ng, th¸i ®é)

- KN n¾m tr×nh ®é, th¸i ®é cña HS nh»m x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm cña ®èi

t−îng HS tr−íc khi d¹y. §Ó lµm ®−îc viÖc nµy, GV cÇn sö dông c¸c KN giao

tiÕp s− ph¹m, nh−: ®µm tho¹i, so¹n hÖ thèng c©u hái ®iÒu tra, sö dông TEST vÒ

tri thøc, vÒ kü n¨ng, vÒ th¸i ®é ®Ó th¨m dß, t×m hiÓu häc sinh

- KN thiÕt kÕ bµi so¹n, bao gåm: KN ph©n tÝch yªu cÇu bµi häc, dù kiÕn

néi dung bµi häc, ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc, ph©n phèi thêi gian, dù

kiÕn h×nh thøc tæ chøc, tr×nh bµy bµi so¹n theo mÉu hîp lý....

- KN chuÈn bÞ bµi lªn líp, ®ßi hái ng−êi GV ph¶i cã c¸c tri thøc nh−,

n¾m v÷ng cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh, néi dung khoa häc cña ch−¬ng

tr×nh, cã c¸c tri thøc vÒ t©m, sinh lý løa tuæi, vÒ gi¸o dôc häc...Ngoµi ra, ng−êi

GV ph¶i cã c¸c phÈm chÊt nh− sù cÈn thËn, tØ mØ, cã ãc t−ëng t−îng s− ph¹m

Cã thÓ rÌn luyÖn KN nµy cho SV b¾t ®Çu tõ n¨m thø hai th«ng qua

RLNVSPTX, th«ng qua thùc hµnh lý luËn d¹y häc vµ PPDH bé m«n, chuÈn bÞ

cho b−íc rÌn luyÖn cao h¬n lµ KTSP, TTSP.

* Nhãm kü n¨ng tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc

§ã lµ nh÷ng KN biÕn nh÷ng môc tiªu, nh÷ng kÕ ho¹ch, nh÷ng dù kiÕn

thµnh hiÖn thùc b»ng c¸c ho¹t ®éng cô thÓ thÝch hîp. Nhãm KN nµy cña ng−êi

GV thÓ hiÖn b»ng c¸c KN vËn dông tri thøc khoa häc chuyªn m«n, khoa häc

nghiÖp vô ®· ®−îc ®µo t¹o vµ tÝch luü, biÕt lùa chän, phèi hîp, vËn dông hîp lý

c¸c kiÕn thøc vµ ph−¬ng ph¸p phï hîp víi hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, biÕt

ph¸t triÓn vèn hiÓu biÕt lý luËn vµo thùc tiÔn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y vµ

gi¸o dôc, ph¸t triÓn c¸c phÈm chÊt vµ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp cña b¶n th©n.

ViÖc tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc vµ gi¸o dôc vÒ c¬ b¶n lµ ho¹t

®éng chñ yÕu cña ng−êi GV, cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi chÊt l−îng vµ

hiÖu qu¶ cña d¹y häc.V× vËy, ®©y lµ nhãm KN c¬ b¶n nhÊt cÇn tËp trung rÌn

luyÖn cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o, bao gåm:

- Kü n¨ng æn ®Þnh tæ chøc líp

+ Chµo HS khi b−íc vµo líp bao gåm:t− thÕ, t¸c phong, vÞ trÝ, c¸ch chµo

+ KiÓm tra nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan phôc vô cho viÖc d¹y häc nh−

t×nh tr¹ng phßng häc: b¶ng, bµn ghÕ, ¸nh s¸ng, kh«ng khÝ phßng häc....

+ KiÓm tra t×nh tr¹ng HS: sè HS v¾ng mÆt, lý do v¾ng mÆt, t×nh tr¹ng

HS cã mÆt, nhanh chãng gi¶i quyÕt c¸c v−íng m¾c tr−íc khi vµo bµi míi

+ L«i cuèn, h−íng sù chó ý cña HS vµo bµi míi

- Kü n¨ng vµo bµi, l«i cuèn sù chó ý cña häc sinh, b»ng c¸ch ®−a häc

sinh vµo t×nh huèng cã vÊn ®Ò, bao gåm:

+ Nªu tªn môc bµi mét c¸ch hÊp dÉn, nªu vÞ trÝ cña bµi trong ch−¬ng, phÇn

+ Nªu môc ®Ých, yªu cÇu bµi häc mét c¸ch ng¾n gän, râ rµng, ®Çy ®ñ,

chÝnh x¸c

+ Nªu tãm t¾t néi dung c«ng viÖc vµ kÕ ho¹ch thùc hiÖn, tËp trung sù

chó ý cña häc sinh, chuÈn bÞ vµo bµi häc míi.

- Kü n¨ng tr×nh bµy néi dung bµi gi¶ng trªn c¬ së c¸c ph−¬ng ph¸p vµ

ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®· lùa chän theo c¸c b−íc lªn líp c¬ b¶n

+ Kü n¨ng tr×nh bµy b¶ng: C¸c môc bµi gi¶ng trªn b¶ng ph¶i ghi râ

rµng, m¹ch l¹c, l«gic, khoa häc,thÈm mÜ

+ Kü n¨ng truyÒn ®¹t: DiÔn ®¹t ng¾n gän, dÔ hiÓu, tèc ®é nãi võa ph¶i b¶o

®¶m cho häc sinh cã thÓ võa nghe, ghi, võa theo dâi ®−îc tiÕn tr×nh bµi gi¶ng, giäng

nãi ph¶i chuÈn tiÕng phæ th«ng, m¹ch l¹c, râ rµng, t− thÕ t¸c phong ®Ünh ®¹c, tù tin

+ Kü n¨ng sö dông c©u hái: C©u hái ®Æt ra ph¶i t−êng minh, võa søc víi

häc sinh....Khi cÇn thiÕt GV biÕt chia c©u hái lín thµnh c¸c c©u hái bé phËn

®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tr¶ lêi dÔ h¬n, GV ph¶i −íc l−îng ®−îc sè l−îng c©u

hái phï hîp víi thêi gian...C©u hái ph¸t vÊn chñ yÕu ®Ó chuyÓn t¶i tri thøc cho

häc sinh chø kh«ng ph¶i ®Ó kiÓm tra xem häc sinh cã n¾m ®−îc bµi kh«ng

+ Kü n¨ng sö dông ®å dïng d¹y häc

+ Kü n¨ng lµm chñ gi¸o ¸n, lµm chñ thêi gian, nhÊn m¹nh kh¾c s©u

kiÕn thøc träng t©m, b¶o ®¶m ®−îc tèc ®é, nhÞp ®é phï hîp....

+ Kü n¨ng bao qu¸t líp, lµm chñ ®iÒu khiÓn ®−îc líp häc: Chñ yÕu

®iÒu khiÓn häc sinh b»ng ¸nh m¾t, b»ng cö chØ ®Ó tËp trung cho viÖc tr×nh bµy

bµi gi¶ng ®óng theo dù kiÕn thiÕt kÕ cña gi¸o ¸n....

+ Kü n¨ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cho HS ë trong líp: Cho häc sinh ph¸t

biÓu, tranh luËn, th¶o luËn, gi¶i bµi tËp, tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, thùc hµnh, gi¶i

quyÕt c¸c t×nh huèng gi¶ ®Þnh....

- Kü n¨ng cñng cè bµi gi¶ng, tãm t¾t l¹i bµi gi¶ng, kh¾c s©u nh÷ng vÊn

®Ò quan träng, nh÷ng kiÕn thøc träng t©m

+ Ph¸t vÊn, kiÓm tra häc sinh nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m

+ Cho häc sinh lµm bµi tËp, thùc hµnh nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m võa häc

+ Sö dông m« h×nh ®Ó hÖ thèng ho¸ bµi häc

+ §Æt nh÷ng t×nh huèng, nh÷ng bµi tËp (kiÓu gµi bÉy), mét mÆt ®Ó cñng

cè, kh¾c s©u tri thøc, kü n¨ng, kü x¶o cho häc sinh, mét mÆt vÉn t¹o høng thó

cho häc sinh tham gia vµo tæng kÕt bµi häc...

- Kü n¨ng ra c©u hái vµ bµi tËp cho häc sinh

+ Kü n¨ng s¾p xÕp c©u hái, s¾p xÕp bµi häc thµnh c¸c d¹ng.

+ Ra bµi tËp tõ dÔ ®Õn khã, ®ñ c¸c ®èi t−îng HS kh¸ giái ®Õn yÕu kÐm

+ Ra bµi tËp mét c¸ch toµn diÖn (®ñ c¸c d¹ng).

+ Ra bµi tËp, c©u hái b»ng nhiÒu h×nh thøc: C©u hái tr¾c nghiÖm, c©u

hái tù luËn, thùc hµnh - theo kiÓu truyÒn thèng hoÆc hiÖn ®¹i...

- Kü n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tri thøc, kü n¨ng, kü x¶o cña häc sinh ngay

cuèi tiÕt häc ®Ó nh»m ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng n¾m vµ hiÒu bµi cña häc sinh: §Æt c©u

hái kiÓm tra; X¸c ®Þnh kiÕn thøc c¬ b¶n, träng t©m cÇn KT, §G; X¸c ®Þnh

h×nh thøc KT,§G phï hîp; X¸c ®Þnh thêi l−îng phï hîp cho viÖc KT,§G

* Nhãm kü n¨ng gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gÝa kÕt qu¶ ho¹t ®éng DH

Trong kiÓm tra ®¸nh gi¸ GV ph¶i cã biÖn ph¸p mét c¸ch kh¸ch quan,

trung thùc, ph¶n ¸nh ®óng thùc lùc häc tËp vµ tu d−ìng cña tõng häc sinh.

KiÓm tra ®¸nh gi¸ ph¶i toµn diÖn, tøc lµ ph¶i xem xÐt c¶ ba mÆt tri thøc, kü

n¨ng vµ th¸i ®é cña häc sinh. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra ®¸nh gi¸, GV võa ph¶i

tiÕn hµnh th−êng xuyªn theo ®Þnh kú, võa ph¶i tiÕn hµnh ®ét xuÊt, bÊt th−êng,

cã nh− thÕ míi ®¸nh gi¸ ®−îc HS c«ng b»ng vµ kh¸ch quan.

Trong d¹y häc nhãm kü n¨ng nµy bao gåm c¸c kü n¨ng cô thÓ sau:

+ Kü n¨ng h−íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ thi, kiÓm tra: ChuÈn bÞ t©m lý

tho¶i m¸i, tù tin cho häc sinh, h−íng dÉn häc sinh «n tËp....

+ Kü n¨ng ra ®Ò thi, kiÓm tra: kiÓm tra viÕt, vÊn ®¸p, thùc hµnh, tù luËn

ng¾n, tr¾c nghiÖm kh¸ch quan...

+ Kü n¨ng lËp biÓu ®iÓm, ®¸p ¸n râ rµng, chÝnh x¸c, phï hîp.

+ Kü n¨ng tæ chøc thi, kiÓm tra: Võa ®¶m b¶o nghiªm tóc võa ®¶m b¶o

kh«ng khÝ tù nhiªn cho häc sinh b×nh tÜnh lµm bµi...

+ Kü n¨ng cho ®iÓm, ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt trong bµi thi, bµi kiÓm tra

cho häc sinh, b¶o ®¶m ng¾n gän, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kh¸ch quan, chØ ra ®−îc

h−íng kh¾c phôc cho häc sinh....

+ Kü n¨ng tr¶ bµi, ch÷a bµi: §−a ra nh÷ng nhËn xÐt chung, chän nh÷ng

bµi tiªu biÓu xuÊt s¾c ®Ó lµm g−¬ng khÝch lÖ häc sinh, nªu nh÷ng c¸ch lµm

s¸ng t¹o cho häc sinh häc tËp...

* Nhãm kü n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn d¹y

häc b»ng nghiªn cøu khoa häc

Nhãm KN nµy cã mét sè KN nh−: KN ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, ®ã lµ nh÷ng m©u

thuÉn trong lý luËn vµ thùc tiÔn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt, biÕt t×m ra nh÷ng m©u thuÉn

næi cém ®Ó ph¸t triÓn thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu; KN x©y dùng gi¶ thuyÕt khoa häc;

KN x©y dùng ®Ò c−¬ng nghiªn cøu; KN x©y dùng phiÕu ®iÒu tra, bè trÝ ®iÒu tra c¬

b¶n; KN thùc nghiÖm s− ph¹m; KN xö lý vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu, ph©n

tÝch, rót ra kinh nghiÖm d¹y häc vµ gi¸o dôc cho b¶n th©n vµ ®ång nghiÖp

Cã thÓ rÌn luyÖn kü n¨ng nµy th«ng qua viÖc gióp SV lµm c¸c bµi tËp

nghiªn cøu khoa häc trong c¸c ®ît thùc t©p, thùc tÕ, lµm tiÓu luËn, kho¸ luËn

* Nhãm kü n¨ng tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c

Ngoµi h×nh thøc tæ chøc DH theo líp - bµi, ng−êi GV cßn cÇn ph¶i cã

KN tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c. Cô thÓ ng−êi GV ph¶i cã c¸c KN sau:

- KN h−íng dÉn häc sinh tù häc: H−íng dÉn HS ®äc thªm s¸ch tham

kh¶o, c¸ch ghi chÐp, thu thËp, tÝch luü th«ng tin, ®äc bµi míi tr−íc khi ®Õn líp

- KN h−íng dÉn häc sinh th¶o luËn: KÝch thÝch ®−îc høng thó khoa häc

cho HS, biÕt kh¬i gîi vÊn ®Ò, biÕt t¹o ra m©u thuÉn, h−íng dÉn HS th¶o luËn

®óng träng t©m, kh«ng sa vµo nh÷ng chi tiÕt vôn vÆt, cã kh¶ n¨ng tæng kÕt l¹i

vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c sau khi th¶o luËn

- KN d¹y häc theo nhãm tr×nh ®é häc sinh: BiÕt ph©n lo¹i häc sinh theo

nhãm tr×nh ®é mét c¸ch chuÈn x¸c, chÕ biÕn tri thøc phï hîp víi kh¶ n¨ng cña

tõng nhãm, phô ®¹o c¸c häc sinh yÕu, kÐm, båi d−ìng häc sinh kh¸, giái...

- KN h−íng dÉn ngo¹i kho¸: Tæ chøc cho häc sinh tham quan häc tËp nh−

th¨m c¸c di tÝch lÞch sö , th¨m quan c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¸c trung t©m khoa häc...; tæ

ch−c c¸c CLB khoa häc nh− CLB cña nh÷ng ng−êi yªu thiªn nhiªn, CLB ngo¹i ng÷,

vËt lý, ho¸ häc; Tæ chøc c¸c buæi nãi chuyÖn khoa häc vÒ c¸c chñ ®Ò kh¸c nhau

- KN h−íng dÉn thùc hµnh, thÝ nghiÖm ë ngoµi líp, nh− h−íng dÉn häc

sinh thùc hµnh ë v−ên tr−êng, x−ëng tr−êng, ®i thùc tÕ thùc ®Þa ph−¬ng...

Nhãm KN nµy ®−îc rÌn luyÖn ngay sau khi SV ®· häc lý luËn d¹y häc

®¹i c−¬ng vµ ®−îc rÌn luyÖn suèt trong qu¸ tr×nh RLNVSPTX vµ kiÕn tËp,

thùc tËp s− ph¹m

Chóng ta cã thÓ hÖ thèng c¸c kü n¨ng d¹y häc qua s¬ ®å 1 sau:

Nhãm kü n¨ng chÈn ®o¸n

Nhãm kü n¨ng nghiªn cøu khoa häc

Nhãm kü n¨ng thiÕt kÕ kÕ ho¹ch

Nhãm kü n¨ng tæ chøc

Nhãm kü n¨ng tæ chøc thùc hiÖn

1.2.3. C©u hái d¹y häc

1.2.3.1. C©u hái

Nh»m tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc cña ng−êi häc, nhiÒu nhµ nghiªn

cøu gi¸o dôc vµ c¸c gi¶ng viªn ®· x©y dùng nhiÒu ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p d¹y

häc míi vµ c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng. VÊn ®Ò TCH ho¹t ®éng

nhËn thøc dùa vµo c©u hái còng ®−îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp sö

dông víi nhiÒu ph−¬ng h−íng kh¸c nhau:

- C©u hái ®−îc ®Ò cËp ®Õn nh− mét h×nh thøc cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc

- C©u hái ®−îc ®Ò cËp ®Õn nh− mét biÖn ph¸p s− ph¹m

- C©u hái ®−îc nghiªn cøu nh− lµ biÖn ph¸p s− ph¹m trong LLDH

Khi x©y dùng m« h×nh ph−¬ng ph¸p d¹y häc TCH ®Ò tµi khoa häc c«ng

nghÖ cÊp bé B96-49-15 còng ®Ò cËp nhiÒu ®Õn c©u hái. T−¬ng t¸c hái - ®¸p lµ

nguyªn t¾c chñ ®¹o cña ph−¬ng ph¸p th¶o luËn. C©u hái kÝch thÝch vµ l«gÝc

®−îc coi lµ thñ thuËt chÝnh cña ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i gîi më. Gi¸o viªn dïng

c©u hái thÝch hîp vµ tæ chøc ®µm tho¹i, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sinh viªn thö søc m×nh

t×m ®iÓm chèt cña bµi ®Ó ®¹t môc tiªu bµi häc lµ mét yÕu tè trong qu¸ tr×nh tiÕn

hµnh ph−¬ng ph¸p t×m tßi tõng phÇn

Dïng c©u hái (test) ®Ó x¸c ®Þnh kinh nghiÖm cña SV tr−íc nhiÖm vô häc

tËp s¾p tíi, kiÓm tra gi¶ thuyÕt b»ng thao t¸c ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng gi¶ thuyÕt

nh÷ng hiÓu biÕt thiÕu chÝnh x¸c lµ mét thñ thuËt ®Ó tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p t×m

tßi thùc nghiÖm b»ng ph©n ho¸ hµnh ®éng. Trong ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ

gi¸o viªn dïng thñ thuËt hái ®Ó ®Én d¾t sinh viªn béc lé hiÓu biÕt cña c¸ nh©n

m×nh, biÕt c¸c c¸ch hiÓu kh¸c biÖt víi m×nh vµ nh÷ng c¸ch hiÓu t−¬ng ®ång víi

m×nh qua ý kiÕn cña nh÷ng b¹n kh¸c. C©u hái ®−îc dïng nh− mét trong nh÷ng

thñ thuËt chÝnh khi tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p lùa chän vµ kÕt hîp gi¸ trÞ

Theo t¸c gi¶ NguyÔn §×nh ChØnh: C©u hái lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn

”bé m¸y tæ chøc lÜnh héi” cña SV. ¤ng ®· ®−a ra c¸c lo¹i c©u hái dïng trong

d¹y häc vµ nh÷ng yªu cÇu ph¶i ®¶m b¶o trong viÖc x©y dùng c©u hái, ®−a ra cÊp

®é hái, yªu cÇu sinh viªn tr¶ lêi, c¸c tiªu chuÈn cña c©u hái ®Ó kiÓm tra ®¸nh

gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña sinh viªn [13].

- C©u hái ®−îc dïng nh− mét biÖn ph¸p s− ph¹m trong ph−¬ng ph¸p d¹y

häc bé m«n. T¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Nam ®· nghiªn cøu viÖc t¹o t×nh huèng cã

vÊn ®Ò trong d¹y häc, biÖn ph¸p dïng c©u hái ®Ó cô thÓ ho¸ t×nh huèng cã vÊn

®Ò vµ ®−a ra c¸c yªu cÇu cña c©u hái nªu vÊn ®Ò: DÉn d¾t sinh viªn trùc tiÕp gi¶i

quyÕt mÊu chèt cña qu¸ tr×nh häc tËp; CÇn xuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô h×nh thµnh tri

thøc míi hoÆc rÌn luyÖn kü n¨ng ng÷ ph¸p cho sinh viªn; C©u hái ph¶i ng¾n

gän lµm râ môc tiªu cña c©u tr¶ lêi ®¶m b¶o cho sinh viªn ®−îc tù m×nh tham

gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh t×m tßi s¸ng t¹o

- C©u hái ®−îc nh×n nhËn víi t− c¸ch lµ kü thuËt d¹y häc. T¸c gi¶ §Æng

Thµnh H−ng cho r»ng: C©u hái trong d¹y häc kh«ng ®ång nhÊt víi bµi tËp, yªu

cÇu, ®Ò nghÞ vµ chØ thÞ ®−îc nªu trong s¸ch, trong bµi kiÓm tra, bµi thi, trong c¸c

v¨n b¶n qu¶n lý cña gi¸o viªn...Mµ nã chÝnh lµ mét kü thuËt trong d¹y häc

nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña ng−êi häc [32]

Trong xu thÕ ®æi míi PPDH, viÖc sö dông c©u hái cã hiÖu qu¶ chÝnh lµ

mét biÖn ph¸p quan träng trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nhËn thøc, n©ng

cao chÊt l−¬ng gi¶ng d¹y cña GV vµ chÊt l−îng häc tËp cña SV ë c¸c bé m«n

Cã nhiÒu t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n−íc ®Ò cËp ®Õn c©u hái theo nhiÒu

quan niÖm kh¸c nhau:

- Theo tõ ®iÓn TriÕt häc: C©u hái lµ mÖnh ®Ò nghi nhËn nh÷ng yÕu tè

kh«ng biÕt râ vµ cÇn lµm s¸ng tá cña mét t×nh h×nh, hoÆc côm tõ nghi vÊn

trong ng«n ng÷ tù nhiªn.

- Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt [63] “ hái ” tøc lµ :

+ Nãi ra ®iÒu m×nh muèn ng−êi ta cho m×nh biÕt víi yªu cÇu ®−îc tr¶ lêi

+ Nãi ra ®iÒu m×nh hái hoÆc mong muèn ë ng−êi ta yªu cÇu cÇn ®¸p øng.

Nh÷ng ®Þnh nghÜa trªn tuy cã kh¸c nhau vÒ h×nh thøc nh−ng ®Òu thèng

nhÊt ë nh÷ng nÐt sau:

- H−íng vµo ®èi t−îng nhËn xÐt

- Sù ®Æt ra yªu cÇu, nhiÖm vô b»ng lêi

- §ßi hái sù gi¶i quyÕt ®¸p l¹i, tr¶ lêi

Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, quan niÖm cña chóng t«i vÒ c©u hái thèng nhÊt víi

ý kiÕn cña t¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng [23]: C©u hái lµ kiÓu c©u nghi vÊn, cã môc

®Ých t×m hiÓu, lµm râ sù kiÖn hay sù vËt nhÊt ®Þnh, sù m« t¶, ph©n tÝch, so s¸nh

cã liªn quan ®Õ sù vËt vµ vÒ b¶n th©n sù vËt d−íi h×nh thøc tr¶ lêi, ®¸p l¹i.

1.2.3.2. C©u hái trong d¹y häc

Trong cuéc sèng th«ng th−êng ng−êi ta hái cô thÓ mét ®iÒu g× th−êng

ng−êi hái ch−a biÕt ®iÒu ®ã hoÆc biÕt mét c¸ch l¬ m¬ ch−a râ. Nh−ng nh÷ng

c©u hái mµ GV ®Æt ra trong qu¸ tr×nh d¹y häc lµ nh÷ng c¸i mµ GV ®· biÕt. GV

®Æt c©u hái cho HS vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ HS ®· häc hoÆc tõ nh÷ng kiÕn thøc ®·

häc mµ suy ra. ChÝnh v× vËy mµ nghÖ thuËt ®Æt c©u hái cña GV trong d¹y häc

th−êng mang yÕu tè ngì ngµng, nhËn biÕt, kh¸m ph¸ hoÆc kh¸m ph¸ l¹i d−íi

d¹ng th«ng tin kh¸c b»ng c¸ch t×m ra mèi liªn hÖ, qua hÖ, c¸c quy t¾c, c¸c con

®−êng ®Ó t¹o ra mét c©u tr¶ lêi hay, mét c¸ch gi¶i míi. Do ®ã khi GV ®Æt c©u

hái cho HS lu«n lu«n ph¶i nhí m×nh ®ang trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc g× cho HS,

®· båi d−ìng ph−¬ng ph¸p häc tËp cho bé m«n mét c¸ch chñ ®éng cho HS

®Õn ®©u th× c©u hái ®Æt ra míi hÊp dÉn vµ s¸t ®óng ®èi t−îng

* H×nh thøc hái

- Dùa vµo ph−¬ng tiÖn diÔn ®¹t c©u hái cã 2 h×nh thøc: Lêi nãi vµ ch÷ viÕt

- Dùa vµo môc ®Ých sö dông c©u hái: C©u hái vÊn ®¸p; C©u hái ch÷ viÕt;

C©u hái thùc hµnh

* Vai trß cña c©u hái trong d¹y häc

Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p ®−îc khëi thuû tõ nhµ hiÒn triÕt Hy L¹p cæ ®¹i

X«crat (469 - 399 TCN) víi tªn gäi lµ PP vÊn ®¸p gîi më hay cßn gäi lµ PP

“®ì ®Î”, tõ ®ã ®Õn nay PP nµy vÉn ®−îc sö dông trong d¹y häc víi nhiÒu møc

®é kh¸c nhau, trong ®ã GV ®Æt c©u hái vµ khÐo lÐo dÉn d¾t HS rót ra nh÷ng tri

thøc míi. ë ®Çu thÕ kû nµy, John Dewey (1933) còng cho r»ng “biÕt ®Æt c©u

hái tèt lµ ®iÒu kiÖn cèt lâi ®Ó d¹y tèt”

Theo chóng t«i, trong d¹y häcc©u hái cã vai trß sau:

- Dïng c©u hái ®Ó m· ho¸ néi dung SGK, v× vËy c©u hái vµ viÖc tr¶ lêi

c©u hái lµ nguån tri thøc míi cho HS

NÕu quan niÖm SGK lµ mét tµi liÖu ®· ®−îc biªn so¹n ë d¹ng t−êng

minh, th× n−êi ta cã thÓ cho r»ng, DH lµ yªu cÇu minh ho¹ l¹i nh÷ng diÒu ®·

®−îc tr×nh bµy mét c¸ch t−êng minh. Khi ®ã viÖc d¹y häc thuyÕt tr×nh hay häc

thuéc ®Òu cã gi¸ trÞ nh− nhau vÒ mÆt nhËn thøc

Theo chóng t«i, néi dung trong SGK ®· t−êng minh vÒ mÆt thuËt ng÷,

vÒ l«gÝc diÔn ®¹t vÒ c¸c sù kiÖn, tøc lµ ®· tr¶ lêi ®−îc c©u hái: néi dung Êy nãi

vÒ c¸i g×? nh−ng c©u hái lµ v× sao cã c¸i ®ã? C¸i ®ã diÕn ra nh− thÕ nµo? th×

kh«ng ph¶i lóc nµo còng t−êng minh. Ta cã thÓ vÝ tri thøc trong SGK nh− mét

®ång xu cã 2 mÆt (sÊp vµ ngöa) th× néi dung diÔn ®¹t còng cã 2 mÆt: mÆt ngöa

lµ cung cÊp hiÓu biÕt nãi vÒ c¸i g× (nh− nh÷ng kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa, sù kiÖn).

MÆt sÊp lµ lµ chøa ®ùng trong ®ã ph−¬ng thøc ho¹t ®éng ®Ó nhËn thøc ra tri

thøc Êy, tøc lµ ë ®»ng sau Èn chøa c©u hái nh− thÕ nµo? v× sao? V× vËy,GV

ph¶i cã mét c«ng cô kh¸c ®Ó m· ho¸ nh÷ng g× SGK cã, b»ng mét thø ng«n

ng÷ riªng, ®ã lµ c©u hái. Khi GV ra c©u hái th× c¸i biÕt lµ mÆt ngöa, c¸i ch−a

biÕt lµ mÆt sÊp. Nh−ng m· ho¸ ph¶i cã quy t¾c, ®ã lµ chiÕc ch×a kho¸ ®Ó gi¶i,

ch×a kho¸ ®ã lµ tØ lÖ thÝch hîp gi÷a c¸i ®· biÕt vµ c¸i ch−a biÕt, khi ®· m· ho¸

néi dung b»ng c©u hái th× SGK chØ cßn lµ mét ph−¬ng tiÖn gióp HS nghiªn

cøu nh− lµ mét nguån d÷ liÖu chñ yÕu ®Ó gi¶i m· ®−îc nh÷ng th«ng tin trong

SGK cho viÖc tr¶ lêi c©u hái

- C©u hái cã t¸c dông kÝch thÝch ®Þnh h−íng nhËn thøc tri thøc míi,

ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña HS

- C©u hái gióp HS lÜnh héi tri thøc mét c¸ch cã hÖ thèng

- C©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn

cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

- C©u hái trong d¹y häc cã chøc n¨ng chØ ®¹o, tæ chøc, ®iÒu chØnh hç

trî, th¨m dß, gîi më vµ khuyÕn khÝch ng−êi häc gióp hä ®¹t môc tiªu d¹y häc

- Nh− vËy,d¹y häc b»ng c©u hái, võa ®−îc tri thøc cho HS,võa rÌn luyÖn

®−îc cho HS c¸c thao t¸c t− duy s¸ng t¹o, võa x©y dùng cho HS c¸ch häc

* Ph©n lo¹i c©u hái:

Cã nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i c©u hái theo c¸c kh©u vµ giai ®o¹n cña bµi

häc, theo ®Æc ®iÓm cña bµi häc, m«n häc theo néi dung cÇn hái. Tuy nhiªn

viÖc ph©n lo¹i c©u hái theo môc ®Ých vµ chøc n¨ng cña nã lµ phï hîp h¬n bëi

v× c¸ch ph©n chia nµy rÊt cã hÖ thèng nÕu xÐt vÒ mÆt kü thuËt

T¸c gi¶ Phan Träng Ngä [64] ®· giíi thiÖu mét sè c¸ch ph©n lo¹i sau:

- Ph©n lo¹i c©u hái theo chøc n¨ng trong ho¹t ®éng d¹y häc, cã thÓ

chia thµnh 3 nhãm: Nhãm c©u hái gîi më, ®Þnh h−íng vµ h−íng dÉn ng−êi

häc; Nhãm c©u hái chÈn ®o¸n, th¨m dß vµ ®¸nh gi¸; Nhãm c©u hái kÝch thÝch,

®éng viªn ng−êi tr¶ lêi.

- Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng nhËn thøc tµi liÖu, cã c¸c lo¹i: C©u hái nhí

l¹i (t¸i hiÖn); C©u hái ph¸t hiÖn (t− duy s¸ng t¹o).

- Ph©n lo¹i theo môc tiªu nhËn thøc (dùa vµo thang nhËn thøc cña

Bloom), cã c¸c lo¹i: C©u hái nhËn biÕt; hiÓu; vËn dông; ph©n tÝch; tæng hîp;

®¸nh gi¸.

- Ph©n lo¹i theo néi dung ®−îc hái, cã c¸c lo¹i: C©u hái th«ng tin (nªu

sù kiÖn) vµ c©u hái gi¶i thÝch, chøng minh...

- Ph©n lo¹i theo møc ®é x¸c ®Þnh cña ph−¬ng ¸n tr¶ lêi, cã c¸c lo¹i:

C©u hái ®¬n trÞ (chØ cã mét ph−¬ng ¸n tr¶ lêi) vµ c©u hái ®a trÞ (nhiÒu h−íng,

nhiÒu ph−¬ng ¸n tr¶ lêi)

- Ph©n lo¹i theo h×nh thøc, cã c©u lo¹i: c©u hái tù luËn (c©u hái më) vµ c©u

hái tr¾c nghiÖm (c©u hái ®ãng): GhÐp ®«i, ®iÒn thÕ, ®óng - sai, nhiÒu lùa chän.

T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng [32] cã thÓ ph©n lo¹i c©u hái trong d¹y häc

thµnh 3 lo¹i :

- Lo¹i c©u hái h−íng dÉn: Gåm c¶ chøc n¨ng chØ ®¹o, tæ chøc, ®iÒu

chØnh, hç trî (gîi më, gîi ý) c¸c ho¹t ®éng cña ng−êi häc

- Lo¹i c©u hái chÈn ®o¸n: Bao gåm c¶ th¨m dß, t×m hiÓu, kh¶o s¸t, kiÓm

®Þnh, kiÓm tra qu¸ tr×nh vµ thùc tr¹ng viÖc häc tËp

- Lo¹i c©u hái ®éng viªn khuyÕn khÝch: Chñ yÕu dïng ¶nh h−ëng cña

th¸i ®é trong c©u hái vµ ¶nh h−ëng cña nh÷ng c©u tr¶ lêi ®Ó t¹o ra vµ duy tr×

m«i tr−êng, quan hÖ tÝch cùc thuËn lîi trong d¹y häc. Lo¹i c©u hái nµy th−êng

dïng lµm ph−¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng khuyÕn khÝch vµ môc ®Ých TCH

häc tËp

Víi 3 lo¹i c©u hái trªn dùa vµo tÝnh chÊt, môc ®Ých vµ h×nh th¸i tån t¹i

cña nã cã thÓ ph©n chia thµnh nh÷ng kiÓu c©u hái nh− sau vµ chóng ®−îc ghÐp

thµnh 4 cÆp ®Ó dÔ dµng x¸c ®Þnh vµ sö dông.

- C©u hái tr×nh ®é thÊp vµ c©u hái tr×nh ®é cao

- C©u hái ®¬n gi¶n vµ c©u hái phøc t¹p

- C©u hái sù kiÖn vµ c©u hái nªu vÊn ®Ò

- C©u hái héi tô vµ c©u hái ph©n kú

Chóng ta còng cã thÓ chia c©u hái thµnh c¸c kiÓu sau: C©u hái lý thuyÕt

(nh»m néi dung trõu t−îng vµ n¨ng lùc hµn l©m cña häc sinh, nãi chung lµ ®ßi

hái tr×nh ®é cao); C©u hái vÒ ®é tin cËy (nh»m kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ trong nhËn

thøc, kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n, suy luËn); C©u hái logic (nh»m vµo nh÷ng liªn hÖ b¶n

chÊt trong sù vËt, hiÖn t−îng: nh©n qu¶, phô thuéc, kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp,

kh¸i qu¸t hãa); C©u hái ®¸nh gi¸ (vÒ ý nghÜa, c«ng dông, nh»m vµo kh¶ n¨ng

øng dông, liªn hÖ víi thùc tiÔn, c©n nh¾c lîi h¹i vµ kinh nghiÖm thùc tÕ)

Kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò trªn, t¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng x©y dùng s¬ ®å

hÖ thèng c¸c lo¹i c©u hái ®−îc sö dông trong d¹y häc:

C¸c lo¹i c©u hái

Lo¹i c©u hái

h−íng dÉn

chÈn ®o¸n

Lo¹i c©u hái ®éng viªn, khuyÕn khÝch

C©u hái

®¬n gi¶n

sù kiÖn vµ

héi tô vµ

tr×nh ®é thÊp

vµ c©u hái

c©u hái

vµ c©u hái

c©u hái

tr×nh ®é cao

phøc t¹p

vÊn ®Ò

ph©n kú

S¬ ®å 1.2: C¸c lo¹i c©u hái trong d¹y häc

TS. Phan ThÞ Hång Vinh, trong cuèn PPDH GDH [44] ®· ®−a ra c¸c

c¸ch ph©n lo¹i sau:

- Dùa theo nhiÖm vô d¹y häc, cã thÓ chia lµm 6 lo¹i c©u hái, xÕp theo

thø tù tõ thÊp ®Õn cao (theo thang nhËn thøc cña Bloom): C©u hái biÕt; c©u hái

hiÓu; c©u hái ¸p dông; c©u hái ph©n tÝch; c©u hái tæng hîp; c©u hái ®¸nh gi¸

- Ph©n lo¹i theo møc kh¸i qu¸t cña vÊn ®Ò, cã c¸c lo¹i:

+ C©u hái kh¸i qu¸t: VD: Lµm thÕ nµo ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh h×nh

thµnh nh©n c¸ch theo môc ®Ých mong muèn?

+ C©u hái theo chñ ®Ò bµi häc: Lo¹i c©u hái nµy cã t¸c dông kÝch thÝch

t− duy vµ t−ëng t−îng, sö dông kinh nghiÖm phong phó cña ng−êi häc

+ C©u hái theo néi dung bµi häc

- Ph©n lo¹i theo møc ®é tham gia cña ho¹t ®éng nhËn thøc cña ng−êi

häc, chóng ta cã c©u hái t¸i t¹o vµ c©u hái s¸ng t¹o

Mçi lo¹i c©u hái ®Òu cã vai trß, ý nghÜa, vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong QTDH,

kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña riªng lo¹i c©u hái nµo. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ

x©y dùng, lùa chän vµ sö dông c©u hái ph¶i phï hîp víi nhiÖm vô DH vµ kh¶

n¨ng nhËn thøc cña ng−êi häc

* Yªu cÇu cña c©u hái trong d¹y häc (c©u hái cã chÊt l−îng) cÇn ®¶m

b¶o c¸c yªu cÇu sau:

- C©u hái ph¶i ®−îc x©y dùng chÝnh x¸c, ng¾n gän, râ rµng, dÔ hiÓu, s¸t

víi tr×nh ®é cña HS (c©u hái võa søc)

- C©u hái ph¶i cã t¸c dông kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp t− duy cña

HS vµ ph¸t triÓn ®−îc høng thó häc tËp cña HS

- Khi ®Æt c©u hái ph¶i kÝch thÝch ®−îc sù chó ý cña toµn líp häc; sau ®ã

chØ ®Þnh 1 HS tr¶ lêi; c¸c HS kh¸c theo dâi, ph¸t biÓu ý kiÕn bæ sung, GV nªn gîi

më, dÉn d¾t khi cÇn thiÕt, GV nªn khuyÕn khÝch nh÷ng HS nhót nh¸t, rôt rÌ

- Chó ý biÕn ®æi c©u hái theo ®é khã, ®é dµi, cÊu tróc ng«n ng÷, chøc

n¨ng, môc ®Ých cña chóng, kÕt hîp sao cho thÝch hîp víi HS, víi t×nh huèng

d¹y häc xÐt theo n¨ng lùc, høng thó, t©m tr¹ng, thêi gian, diÔn biÕn cô thÓ cña

ho¹t ®éng vµ quan hÖ trªn líp. §ã lµ xö lý c©u hái vµ c¸ch nªu c©u hái mét

c¸ch linh ho¹t, ®a d¹ng, bao qu¸t réng, cã chiÒu s©u vµ thÝch hîp vÒ mÆt t©m

lý,cã néi dung chÝnh x¸c vµ tËp trung vµo môc ®Ých c©u hái

- §¶m b¶o tÝnh l«gic, tuÇn tù cña lo¹i c©u hái hay tÝnh hÖ thèng cña

chóng, tu©n theo vµ kh«ng tr¸i ng−îc víi sù tiÕn triÓn cña qu¸ tr×nh th¶o luËn,

hái - ®¸p cña qu¸ tr×nh häc tËp. CÇn tæ chøc tr×nh tù c¸c c©u hái hîp lÝ ®Ó c©u

tr−íc ®−îc tiÕp nèi víi c©u sau, c©u sau bæ sung hay hoµn thiÖn c©u tr−íc, c¸c

c©u hái liªn hîp víi nhau theo mét ý t−ëng trän vÑn, c©u tr−íc t¹o ra c¸i ®µ ®Ó

®Æt ra c©u sau mét c¸ch tù nhiªn

- §Þnh h−íng vµo sè ®«ng vÇ tËp trung vµo ®Ò tµi häc tËp ®Ó duy tr× tiÕn

tr×nh hái - ®¸p liªn tôc. Khi tiÕn tr×nh nµy bÕ t¾c, cÇn th¨m dß vµ ®Þnh h−íng

l¹i, di chuyÓn c©u hái trong HS ®Æt ra víi nhau vµ víi gi¸o viªn

- T«n träng thêi gian suy nghÜ vµ c©n nh¾c cña HS ®Ó t¹o ra Ên t−îng,

thiÖn c¶m vµ ®é chÝn ch¾n cña t− duy trong c©u hái. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn

®Ó HS thùc hiÖn t−¬ng ®èi trän vÑn mét thao t¸c trÝ nhí, mét hµnh ®éng t−

duy, mét pha t−ëng t−îng, mét hµnh ®éng quan s¸t, ph¸n ®o¸n hay lùa trän...

Cã nh− vËy c©u hái míi cã t¸c dông d¹y suy nghÜ, h−íng dÉn ho¹t ®éng trÝ tuÖ

vµ häc tËp cña HS

- L−u ý c¸c HS kh¸c nhau vµ nh÷ng diÔn biÕn hµnh vi trªn líp ®Ó võa dùa

vµo HS giái lÉn HS kÐm, tù nguyÖn hay kh«ng tù nguyÖn, tÝch cùc lÉn thô ®éng,

nhanh nhÑn lÉn chËm ch¹p khi nªu c©u hái, võa kÞp thêi ng¨n ngõa, xö lý nh÷ng

hiÖn t−îng kh«ng mong muèn vÒ kû luËt, qu¶n lý vµ nÒ nÕp trªn líp. Muèn vËy

gi¸o viªn ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi vÞ thÕ cña m×nh vÒ mÆt kh«ng gian, vËn ®éng

lÉn vÒ mÆt x· héi vµ t©m lý t¹o ra nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau ®Ó quan s¸t vµ xö thÕ

- §¸p øng kÞp thêi khi cã c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng b»ng c¸ch g¹n lÊy mét

−u ®iÓm trong ®ã, lµm bËt lªn mäi cè g¾ng dï nhá nhÊt cña HS trong c©u tr¶

lêi. §Æc biÖt khi tr¶ lêi kh«ng ®óng chØ lµ l¹c ®Ò chø kh«ng ph¶i lµ sai lÇm cÇn

ch¾t läc lÊy c¸i míi mÎ, ®éc ®¸o trong ®ã, h−íng nã vµo c©u tr¶ lêi

- TiÕp nèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n cña HS ®Ó dïng ý

t−ëng vµ th¸i ®é cña chÝnh c¸c em vµ tiÕp tôc dÉn d¾t c¸c em øng phã víi c©u

hái sau ®ã, hoÆc lµm c¸i cí khuyÕn khÝch th¶o luËn, hoÆc ®Ó thay thÕ nh÷ng

lêi gi¶i thÝch dµi dßng, nh÷ng nhËn xÐt th−êng mang tÝnh chiÕu cè cña gi¸o

viªn. CÇn tËn dông nh÷ng c©u tr¶ lêi tèt võa cã tÝnh kh¼ng ®Þnh võa cã ý nghÜa

gi¶ thuyÕt, võa gi¶i ®¸p, võa nªu vÊn ®Ò míi

- Lu«n b¸m s¸t nhãm c©u hái chèt (chõng 5 - 6 c©u hái) ®· chuÈn bÞ tõ

®Çu ®Ó liªn tôc gi÷ cho bµi häc tÝnh thèng nhÊt vµ cè kÕt trÕn c¬ së néi dung

chñ yÕu cña nã

- Chñ ®éng c¶nh gi¸c víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV theo

ph−¬ng ch©m chung lµ chuyÓn c©u hái ®ã cho c¸c em kh¸c tr¶ lêi cßn GV gîi ý

®Ó HS suy nghÜ c¸ch tr¶ lêi c©u hái cßn b¶n th©n ph¶i dù kiÕn c¸ch øng phã víi

c©u tr¶ lêi sau ®ã

- Khi dïng c©u hái ®Ó kiÓm tra vµ tæng kÕt bµi cÇn tËn dông chóng ®Ó

nªu vÊn ®Ò hay nhiÖm vô míi. Nh÷ng c©u hái lóc nµy cÇn cã liªn hÖ l«gic víi

néi dung vµ biÖn ph¸p dù kiÕn cho bµi sau.

TS. Phan ThÞ Hång Vinh [61] ®· ®−a ra c¸c yªu cÇu cña 1 c©u hái tèt

- C©u hái ph¶i chÝnh x¸c, diÔn ®¹t ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu nh»m gióp

ng−êi häc dÔ h×nh thµnh ®−îc c©u tr¶ lêi ®óng. C©u hái ®a nghÜa, phøc t¹p, dµi

dßng dÔ g©y khã kh¨n cho sù suy nghÜ.

- C©u hái x©y dùng theo hÖ thèng l«gÝc chÆt chÏ. §Ó x©y dùng ®−îc hÖ

thèng c©u hái theo yªu cÇu nµy cÇn c¨n cø vµo cÊu tróc cña néi dung bµi häc...

th«ng th−êng kü thuËt x©y dùng c©u hái lµ ®¶o ng−îc l¹i c¸c chñ ®Ò, tiªu ®Ò

mét c¸ch tuÇn tù th× ta cã hÖ thèng c©u hái cÇn thiÕt

- HÖ thèng c©u hái ph¶i ®−îc thiÕt kÕ theo quy luËt nhËn thøc vµ kh¶

n¨ng nhËn thøc cña ng−êi häc, cô thÓ:

+ X©y dùng c©u hái tõ dÔ ®Õn khã

+ Tõ cô thÓ ®Õn kh¸i qu¸t vµ tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ

+ C©u hái tõ t¸i t¹o ®Õn s¸ng t¹o

- Sè l−îng c©u hái võa ph¶i. Th−êng th× GV sö dông c©u hái xo¸y s©u

vµo néi dung “ph¶i biÕt” trong bµi häc - tøc lµ phÇn träng t©m cña bµi häc

1.2.3. Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc

Trong cuéc sèng hµng ngµy, chóng ta còng liªn tôc sö dông c©u hái.

Th«ng qua hái - ®¸p, giao tiÕp gióp con ng−êi hiÓu biÕt thÕ giíi xung quanh vµ

b¶n th©n m×nh, ®iÒu nµy thÓ hiÖn râ khi con ng−êi míi sinh ra, mét ®øa trÎ tõ

2 - 3 tuæi ®· b¾t ®Çu ®Æt ra nh÷ng c©u hái cho bè mÑ vµ ng−êi lín, thËm trÝ

ng−êi lín cßn rÊt ngì ngµng víi nh÷ng c©u hái cña trÎ con. C©u hái rÊt cÇn

thiÕt trong viÖc trao ®æi th«ng tin vµ trong mçi chóng ta ®Òu cã kü n¨ng ®Æt

c©u hái ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó giao tiÕp, trao ®æi th«ng tin hiÖu

qu¶, ®¹t ®−îc môc ®Ò ra th× cÇn ph¶i cã Kü n¨ng sö dông c©u hái

Víi sinh viªn s− ph¹m - nh÷ng ng−êi trong t−¬ng lai sÏ lµ ®éi ngò thÇy c«

gi¸o thùc thi sø m¹ng gi¸o dôc cña ®Êt n−íc, nh÷ng ng−êi sÏ trùc tiÕp ®æi míi

sù nghiÖp GD&§T, do ®ã ngay tõ khi cßn lµ SV hä cÇn thiÕt ph¶i ®−îc trang

bÞ kiÕn thøc chuyªn m«n, rÌn luyÖn nh÷ng KNSP mét c¸ch bµi b¶n, nhuÇn

nhuyÔn, ®Ó sau khi ra tr−êng hä cã thÓ thÝch øng ngay víi thùc tÕ d¹y häc ë

phæ th«ng, mét trong nh÷ng KNDH hÕt søc c¬ b¶n vµ quan träng, cã mÆt hÇu

hÕt trong c¸c tiÕt häc ®ã lµ KNSDCH. Tuy nhiªn, tr−íc tiªn chóng ta cÇn

hiÓu KNSDCH trong d¹y häc lµ g×?

1.2.3.1. Kh¸i niÖm

Theo chóng t«i KNSDCH trong d¹y häc ®−îc hiÓu lµ: “L“ kh¶ n¨ng

thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch vËn dông tri thøc vµ

kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh“

KN sö dông c©u hái lµ mét tæ hîp gåm nhiÒu kü n¨ng bé phËn: c¸c thao

t¸c, hµnh ®éng. KN sö dông c©u hái kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mÆt kü thuËt cña

hµnh ®éng mµ cßn lµ sù biÓu hiÖn n¨ng lùc cña chñ thÓ (SV s− ph¹m)

1.2.3.2. Vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, sù t−¬ng t¸c gi÷a GV vµ HS lµ ®iÒu tÊt yÕu

x¶y ra vµ trong qu¸ tr×nh ®ã GV kh«ng thÓ kh«ng sö dông c¸c c©u hái. C©u

hái ®−îc coi lµ c«ng cô th«ng dông vµ ®¾c lùc trong d¹y häc. HÇu hÕt nh÷ng

GV cã kinh nghiÖm ®Òu sö dông KN sö dông c©u hái nh− mét kü thuËt d¹y

häc. Kü thuËt vµ KN sö dông c©u hái ®−îc sö dông vµ tham gia vµo hÇu hÕt

c¸c kh©u cña QTDH vµ c¸c PPDH, KN nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong

viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS. V× vËy, viÖc GV cã ®−îc KNSDCH

sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc.

- §èi víi gi¸o viªn: §èi víi gi¸o viªn, th× KN sö dông c©u hái lµ mét

trong nh÷ng KN kh«ng thÓ thiÕu. NÕu GV biÕt sö dông thµnh th¹o vµ vËn

dông s¸ng t¹o KN nµy sÏ cã t¸c dông to lín.

+ KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc t×m

ra c©u tr¶ lêi, nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi.

+ Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o

høng thó häc tËp cho HS

+ KN sö dông c©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc cña HS mét c¸ch

tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

+ Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp

thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, ®ång thêi cã

®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS, nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm

+ Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc

tËp liªn tôc, kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

- §èi víi häc sinh:

+ Th«ng qua hái - ®¸p gióp HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· ®−îc häc, huy ®éng

vèn hiÓu biÕt, cã t¸c dông cñng cè kiÕn thøc

+ Th«ng qua c©u hái mµ GV ®Æt ra, gióp HS nhËn ra ®−îc vÊn ®Ò (tøc lµ

nh÷ng khã kh¨n vÒ mÆt tri thøc) mµ tiÕn tr×nh d¹y häc ®em ®Õn, ®ßi hái cÇn

gi¶i quyÕt

+ C©u hái còng h−íng dÉn HS ph©n tÝch vÊn ®Ò, gîi më ®Ó HS nh×n thÊy

thªm c¸c h−íng ph©n tÝch vÊn ®Ò, chia sÎ kinh nghiÖm

+ H−íng dÉn HS rót ra bµi häc, liªn hÖ gi÷a bµi häc vµ thùc tiÔn

+ TiÕn tr×nh hái - ®¸p t¹o ra nh÷ng khã kh¨n ®ßi hái HS ph¶i suy nghÜ,

vËn ®éng, n¨ng ®éng trong t− duy, huy ®éng kiÕn thøc, kinh nghiÖm ®Ó gi¶i

quyÕt vÊn ®Ò. Do ®ã, hái - ®¸p gióp HS h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ®−îc c¸c thao

t¸c t− duy

Nh− vËy, d¹y häc b»ng c©u hái, th«ng qua c©u hái võa gióp HS lÜnh héi

tri thøc, võa rÌn luyÖn ®−îc cho HS c¸c thao t¸c t− duy s¸ng t¹o, võa x©y dùng

cho HS kü n¨ng häc tËp hiÖu qu¶

- Sö dông c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc: T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng

[23] cho r»ng cã thÓ sö dông c©u hái nh− lµ mét kü thuËt d¹y häc, nh÷ng thñ

thuËt vµ kü n¨ng d¹y häc chung cho nhiÒu biÖn ph¸p, ph−¬ng ph¸p d¹y häc trªn

líp, ngoµi líp, trong c¸c m«n häc. Chóng th−êng cã h×nh thøc quy tr×nh bao gåm

nh÷ng kü n¨ng, kü x¶o, nh÷ng mÉu hµnh vi vµ hµnh ®éng, nh÷ng quy t¾c lµm

viÖc vµ øng xö cña gi¸o viªn, nh÷ng yªu cÇu vµ tiªu chuÈn s− ph¹m cña ph−¬ng

tiÖn, c«ng cô, nguån lùc mµ gi¸o viªn sö dông ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng cña m×nh

Kü thuËt d¹y häc tù chóng kh«ng cã môc ®Ých kh«ng cã c¸c chøc n¨ng

®¸p øng c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô d¹y häc vµ häc tËp mét c¸c trùc tiÕp, mµ

chóng chØ lµm ph−¬ng tiÖn (ý t−ëng vµ vËt chÊt) ®Ó tæ chøc, tiÕn hµnh c¸c biÖn

ph¸p vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®−îc gi¸o viªn lùa chän, x©y dùng vµ ¸p

dông trong thùc tiÔn d¹y häc

Tuy nhiªn, khi phôc vô cho viÖc tæ chøc vµ tiÕn hµnh biÖn ph¸p, ph−¬ng ph¸p

d¹y häc nµo ®ã, th× nh÷ng kü thuËt nµy ®Þnh h−íng vÒ tÝnh chÊt, gi¸ trÞ vµ chøc

n¨ng, tu©n theo chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña biÖn ph¸p, ph−¬ng ph¸p ®· dù kiÕn

Ng−êi ta ph©n biÖt kü thuËt d¹y häc víi ph−¬ng ph¸p d¹y häc dùa vµo

c¸c chøc n¨ng cña chóng. BiÖn ph¸p d¹y häc cã chøc n¨ng ®¬n trÞ vµ lu«n x©y

dùng vµ tiÕn hµnh dùa trªn môc ®Ých cô thÓ. C¸c kü thuËt d¹y häc ®a n¨ng h¬n

biÖn ph¸p, chóng ®−îc phæ biÕn réng r·i trong c¸c ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p

d¹y häc. Víi c¸ch hiÓu ë trªn vÒ kü thuËt d¹y häc cã thÓ nhËn thÊy, sö dông

c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc v× nã bao gåm nhiÒu kü n¨ng, nhiÒu thñ thuËt

sö dông c©u hái trong nh÷ng biÖn ph¸p vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau.

Sö dông c©u hái mang tÝnh quy tr×nh, ®ßi hái nh÷ng kü n¨ng, kü x¶o,

nh÷ng mÉu hµnh vi vµ hµnh ®éng, nh÷ng quy t¾c lµm viÖc vµ øng xö nhÊt ®Þnh.

§Æt c©u hái vµ sö dông c©u hái, khen ngîi vµ tr¸ch ph¹t trªn líp, øng xö s−

ph¹m khÐo lÐo trªn líp lµ nh÷ng kü thuËt cã vai trß phæ biÕn mµ ë ph−¬ng ph¸p

hay biÖn ph¸p nµo còng dïng ®Õn c¶ nh»m ®Ó tèi −u ho¸ hiÖu qu¶ d¹y häc.

Tãm l¹i: Sö dông c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc, nã gióp cho gi¸o

viªn thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô cña m×nh trong c¸c giê häc còng nh− c¸c

ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c. C¸c nhiÖm vô ®ã lµ:

+ Tr×nh bµy vµ xö lý th«ng tin häc tËp, th«ng tin hç trî, nhÊt lµ th«ng tin qu¶n lý.

+ Sö dông, vËn hµnh vµ ph−¬ng tiÖn, c«ng cô, tµi liÖu, t− t−ëng ®Ó tiÕn

hµnh gi¶ng d¹y.

+ Tæ chøc m«i tr−êng vµ c¸c ph−¬ng thøc d¹y häc

+ øng xö, gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng vµ quan hÖ trong d¹y häc

+ H−íng dÉn, chØ ®¹o qu¸ tr×nh vµ ho¹t ®éng häc tËp

+ KiÓm tra, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸, ®Òu chØnh qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ häc tËp

+ KhuyÕn khÝch ®éng viªn ng−êi häc vµ ho¹t ®éng cña ng−êi häc

1.2.4. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc

1.2.4.1. Kh¸i niÖm vÒ biÖn ph¸p

§Ó hiÓu ®−îc kh¸i niÖm biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc cho häc

sinh viªn, tr−íc hÕt chóng ta cÇn ph¶i hiÓu kh¸i niÖm biÖn ph¸p.

Trong cuèn “Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt t−êng gi¶i vµ liªn t−ëng”, T¸c gi¶

NguyÔn V¨n §¹m cho r»ng: “BiÖn ph¸p lµ c¸ch lµm, c¸ch hµng ®éng, ®èi phã

®Ó ®i tíi môc ®Ých nhÊt ®Þnh”.

Trong “Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” (Hoµng Phª chñ biªn) ®−a ra kh¸i niÖm

“Biªn ph¸p lµ c¸ch lµm, c¸ch gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cô thÓ” [47].

Nh− vËy, nghÜa chung nhÊt cña "biÖn ph¸p lµ c¸ch lµm ®Ó thùc hiÖn

mét c«ng viÖc nµo ®ã nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Ò ra".

MÆc dï kh¸i niÖm BiÖn ph¸p cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau víi c¸c kh¸i

niÖm PP, gi¶i ph¸p song nã còng cã ®iÓm riªng c¬ b¶n lµ chñ yÕu nhÊn m¹nh

®Õn c¸ch lµm, c¸c hµnh ®éng cô thÓ. BiÖn ph¸p ph¶i xuÊt ph¸p tõ c¸c gi¶i ph¸p

vµ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ. Sau ®©y chóng t«i sÏ ®i s©u ph©n tÝch kh¸i

niÖm vÒ biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc

1.2.4.2. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc

Dùa trªn kh¸i niÖm chung vÒ biÖn ph¸p, trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn

cña mét sè chuyªn gia chóng t«i ®−a ra kh¸i niÖm vÒ biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü

n¨ng d¹y häc nh− sau.

BiÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc huÊn luyÖn,

c¸ch t¸c ®éng cña ng−êi gi¸o viªn ®Õn sinh viªn nh»m cho ng−êi sinh viªn

tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o tËp luyÖn ®Ó h×nh thµnh cho b¶n th©n

c¸c kü n¨ng d¹y häc cÇn thiÕt theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

Nh− vËy, biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNDH cho SV tr−íc hÕt lµ c¸c c¸ch thøc

tæ chøc cho SV tù tËp luyÖn c¸c KNDH. Bëi v×, con ®−êng c¬ b¶n nhÊt ®Ó h×nh

thµnh kü n¨ng lµ tËp luyÖn. Qu¸ tr×nh tËp luyÖn cho sinh viªn ph¶i th«ng qua

viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cô thÓ. Mçi ho¹t ®éng chØ cã thÓ h×nh thµnh cho

SV mét hay mét vµi KN nµo ®ã. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn c¸c KNDH cho SV chñ

yÕu th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng RLNVSPTX vµ KT,TTSP. Tuy vËy,

qu¸ tr×nh tËp luyÖn cña SV kh«ng ph¶i mß mÉn, theo con ®−êng thö vµ sai mµ

qu¸ tr×nh tËp luyÖn ph¶i cã môc ®Ých, cã néi dung, cã ch−¬ng tr×nh, cã kÕ

ho¹ch, cã ph−¬ng ph¸p... ®−îc tæ chøc d−íi sù h−íng dÉn cña GV

C¸c biÖn ph¸p tËp luyÖn ph¶i ph¸t huy ®−îc tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc, chñ

®éng vµ s¸ng t¹o cña SV, ph¶i biÕn qu¸ tr×nh tËp luyÖn thµnh qu¸ tù tËp luyÖn

vµ qu¸ tr×nh tù tËp luyÖn cña SV lµ chÝnh. Cã nh− vËy, qu¸ tr×nh tËp luyÖn cho

SV míi ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nãi c¸ch kh¸c, trong qu¸ tr×nh tËp luyÖn th× GV gi÷

vai trß chñ ®¹o, lµ ng−êi tæ chøc, ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh tËp luyÖn vµ SV gi÷ vai

trß chñ ®éng, tù tæ chøc, tù ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh tËp luyÖn cña b¶n th©n

1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

1.3.1. HÖ thèng KNSDCH trong d¹y häc

I. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái:

1. X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp

2. Ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá: lµ c¬ së

x¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c©u hái, sè

l−îng c©u hái vµ møc ®é sö dông c©u hái

3. Sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái sao cho ®¹t môc ®Ých tèt nhÊt

4. §èi chiÕu vµ thÝch øng c¸c c©u hái víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é kh¸c

nhau cña häc sinh

5. S¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic

6. Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

II. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi ®Æt (sö dông) c©u hái trªn líp:

7. §Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm

8. Ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau (cho c¶ líp)

9. TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi

10. Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái

11. TËp trung vµo träng t©m

12. Gi¶i thÝch c©u hái khã

13. Liªn hÖ nh÷ng tri thøc liªn quan ®Õn c©u hái

14. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh

15. Tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh

16. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS

II. Nh÷ng kü n¨ng khi øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS:

17. øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS: kh«ng bÞ lªn ¸n,

tr¸ch ph¹t hay c¶m thÊy xÊu hæ khi tr¶ lêi sai

18. TiÕp lèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n: khuyÕn khÝch

b»ng ng«n ng÷, ®iÖu bé, cö chØ

19. Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p: Kh«ng ®Ó tiÕn tr×nh hái ®¸p bÞ l¾ng

xuèng hoÆc ngoµi tÇm kiÓm so¸t hoÆc l¹c chñ ®Ò

20. Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV: chuyÓn c©u hái

®ã ®Ó c¸c HS kh¸c suy nghÜ, tr¶ lêi. Cßn b¶n th©n GV còng nhanh chãng t×m

ra ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®Ó øng phã kÞp thêi

(Néi dung vµ h×nh thøc thÓ hiÖn cña tõng KN ®−îc tr×nh bµy ë ch−¬ng 3)

1.3.2. C¸c giai ®o¹n vµ c¸c b−íc h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc

cho sinh viªn

§øng ë gãc ®é ng−êi gi¸o viªn d¹y kü n¨ng, kü x¶o (rÌn luyÖn KN, KN) cho

sinh viªn th× X.I. Kixªg«p ph©n chia thµnh 5 b−íc (5 giai ®o¹n) nh− sau:

- Giai ®o¹n 1: Ng−êi sinh viªn ph¶i ®−îc giíi thiÖu cho biÕt vÒ ho¹t

®éng sÏ ®−îc tiÕn hµnh nh− thÕ nµo.

- Giai ®o¹n 2: DiÔn ®¹t c¸c quy t¾c lÜnh héi hoÆc t¸i hiÖn l¹i nh÷ng

hiÓu biÕt mµ dùa vµo ®ã c¸c kü n¨ng, kü x¶o ®−îc t¹o ra.

- Giai ®o¹n 3: Tr×nh bµy mÉu hµnh ®éng. GV tr×nh bµy mÉu hµnh ®éng

víi tèc ®é b×nh th−êng, sau ®ã lµm l¹i víi tèc ®é chËm, võa lµm võa ph©n tÝch

tõng chi tiÕt mét cho SV chøng kiÕn. Sau ®ã, GV l¹i lµm l¹i mét lÇn n÷a theo

tèc ®é b×nh th−êng ®Ó SV quan s¸t

- Giai ®o¹n 4: SV tiÕp thu ho¹t ®éng mét c¸ch thùc tiÔn. NghÜa lµ, sinh

viªn b¾t ®Çu vËn dông c¸c quy t¾c mét c¸ch cã tri thøc ®Ó tËp luyÖn

- Giai ®o¹n 5: §−a c¸c bµi ®éc lËp vµ cã hÖ thèng vµo tËp luyÖn

MÆc dï Kixªg«p ®· chia ra 5 giai ®o¹n ®Ó rÌn luyÖn KN, KX cho sinh

viªn nh−ng «ng khuyªn chØ xem ®ã lµ mét sù ®Þnh h−íng mµ th«i. ¤ng còng cho

r»ng, giai ®o¹n tr×nh bµy mÉu lµ rÊt cÇn thiÕt, nh−ng kh«ng ®−îc g©y cho SV sù

b¾t ch−íc mï qu¸ng. Trong qu¸ tr×nh huÊn luyÖn, ph¶i kÕt hîp víi c¸c giai ®o¹n

kh¸c ®Ó ®¶m b¶o tÝnh mÒm dÎo vµ sù uyÓn chuyÓn cña c¸c KN trong ho¹t ®éng

Theo t¸c gi¶ Lª V¨n Hång, Lª Ngäc Lan vµ NguyÔn V¨n Thµng th×

thùc chÊt cña viÖc h×nh thµnh KN (mµ chñ yÕu lµ KN häc tËp) lµ h×nh thµnh

cho HS n¾m v÷ng mét hÖ thèng phøc tËp c¸c thao t¸c nh»m biÕn ®æi vµ s¸ng

tá nh÷ng th«ng tin chøa ®ùng trong bµi tËp, trong nhiÖm vô vµ ®èi chiÕu

chóng víi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, do ®ã cÇn:

+ Gióp cho HS biÕt c¸ch t×m tßi ®Ó nhËn biÕt ra yÕu tè ®· cho, yÕu tè

ph¶i t×m vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng

+ Gióp cho HS h×nh thµnh mét m« h×nh kh¸i qu¸t ®Ó gi¶i quyÕt c¸c bµi

tËp, c¸c ®èi t−îng cïng lo¹i

+ X¸c lËp ®−îc mèi liªn quan gi÷a bµi tËp m« h×nh kh¸i qu¸t vµ c¸c

kiÕn thøc t−¬ng xøng. [4]

Trong luËn ¸n tiÕn sü “Kü n¨ng tæ chøc trß ch¬i cña Chi ®éi ThiÕu niªn

TiÒn phong Hå ChÝ Minh”, t¸c gi¶ TrÇn Quèc Thµnh [39] ®· gép l¹i thµnh 3

giai ®o¹n rÌn luyÖn kü n¨ng, ®ã lµ:

+ Giai ®o¹n 1: Gióp HS nhËn thøc ®µy ®ñ vÒ môc ®Ých, c¸ch thøc vµ

®iÓu kiÖn hµnh ®éng

+ Giai ®o¹n 2: Quan s¸t mÉu vµ lµm thö

+ Giai ®o¹n 3: LuyÖn tËp ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng theo ®óng yªu cÇu,

®iÒu kiÖn hµnh ®éng nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· ®Þnh

* Theo Geoffrey Petty (1998) th× ®Ó ng−êi häc cã ®−îc mét kÜ n¨ng cô

thÓ, d¹y häc cÇn ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y - EDUCARE

- E (Explanation) - Gi¶i thÝch: Ng−êi häc cÇn hiÓu ®−îc v× sao cÇn thùc

hiÖn KN ®ã cïng víi mäi th«ng tin c¬ b¶n kh¸c

- D (Doing - detail) - Lµm chi tiÕt: Gióp ng−êi häc hiÓu mét c¸ch chÝnh

x¸c c¸i c¸c em cÇn lµm g× vµ ph¶i lµm nh− thÕ nµo?

- U (Use) - Sö dông: Ng−êi häc cÇn n¾m ®−îc c¸ch thùc hµnh ®ã

- C (check and correct) - KiÓm tra vµ hiÖu chØnh

- A (Aide - memorize) - Ghi nhí: qua tê r¬i, b¨ng ghi ©m....

- R (Review and reuse) - ¤n tËp vµ sö dông l¹i

- E (Evaluation) - §¸nh gi¸ ®Ó yªn t©m vÒ kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc.

§Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®ã, quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y

häc cho sinh viªn diÔn ra theo 5 b−íc

B−íc 1: NhËn thøc: Giíi thiÖu tæng qu¸t vÒ KN, bao gåm: môc ®Ých, ý

nghÜa, c¸ch thùc hiÖn vµ tr×nh tù c¸c thao t¸c tiÕn hµnh, ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh.

ë giai ®o¹n nµy SV n¾m ®−îc vÒ mÆt lý luËn vÒ KN, lµ b−íc ®Þnh h−íng quan

träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng b−íc sau diÔn ra hiÖu qu¶

B−íc 2: Quan s¸t mÉu vµ lÆp l¹i theo mÉu: ë b−íc nµy GV lµm mÉu

KN theo tèc ®é b×nh th−êng, sau ®ã lµm chËm l¹i, võa lµm võa ph©n tÝch tõng

thao t¸c cho SV chøng kiÕn. Nh÷ng KN bé phËn ®−îc SV quan s¸t, h×nh dung,

sau ®ã lÆp l¹i theo mÉu. KÕt qu¶ cña b−íc nµy gióp SV h×nh dung ®−îc c¸c thao

t¸c, hµnh ®éng bé phËn cña KN

GV ph¶i coi ho¹t ®éng d¹y häc cña m×nh lµ ho¹t ®éng mÉu. GV cã thÓ

cho SV quan s¸t ho¹t ®éng mÉu b»ng c¸ch dù giê, thùc hµnh rÌn luyÖn NVSP,

tham dù c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp trong tr−êng phæ th«ng

B−íc 3: Lµm thö theo theo sù h−íng dÉn: ë b−íc nµy GV tæ chøc cho

SV thùc hiÖn c¸c b−íc cña KN sö dông c©u hái trong bµi d¹y m« pháng, theo

tiÕt d¹y mÉu

B−íc 4: LuyÖn tËp: SV sö dông kÕt qu¶ ®· ®¹t ®−îc ë c¸c b−íc trªn

vËn dông vµo mét bµi d¹y cô thÓ theo tr×nh tù tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn

phøc t¹p: Thùc hµnh theo mÉu; Thùc hµnh d−íi sù chØ dÉn; Thùc hµnh tù lùc

B−íc nµy SV cã thÓ luyÖn tËp ë nhµ hoÆc theo nhãm nhá, kÕt hîp víi

viÖc thùc hiªn c¸c KN lªn líp kh¸c, tranh thñ sù gãp ý cña c¸c SV kh¸c ®Ó

hoµn thiÖn KN sö dông c©u hái

B−íc 5: KiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh: ë b−íc nµy GV trªn c¬ së

quan s¸t, kiÓm tra SV luyÖn tËp trong nh÷ng bµi d¹y m« pháng vµ trong nh÷ng

bµi d¹y cã dù giê, trong bµi ®· ®−îc luyÖn tËp vµ bµi míi hoµn toµn. GV ®¸nh

gi¸ vµ SV tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc, t×m ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, h¹n chÕ t×m

ra nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p ®iÒu chØnh tõ ®ã hoµn thiÖn kü n¨ng

Tãm l¹i, viÖc ph©n ®Þnh c¸c b−íc cña quy tr×nh rÌn luyÖn KNDH nãi

chung vµ KNSDCH nãi riªng chØ cã tÝnh chÊt t−¬ng ®èi vÒ mÆt lý thuyÕt,

trong thùc tÕ lu«n cã nh÷ng biÕn ®æi, gi÷a c¸c b−íc lu«n cã sù ®an xen lÉn

nhau, hç trî nhau. Tïy tõng hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng mµ

GV ¸p dông quy tr×nh trªn mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o

* §iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh KN sö dông c©u hái: Theo chóng t«i, ®Ó

SVSP cã thÓ h×nh thµnh KN nµy cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:

- Thø nhÊt: Ph¶i n¾m v÷ng tri thøc chuyªn ngµnh mµ SV sau nµy sÏ gi¶ng

d¹y. ChØ cã trªn c¬ së n¨m v÷ng tri thøc míi gióp GV x©y dùng, thiÕt kÕ gi¸o ¸n

vµ thùc thi gi¸o ¸n trong thùc tiÔn, chØ trªn c¬ së cã tri thøc GV míi cã thÓ x©y

dùng ®−îc hÖ thèng c©u hái theo môc tiªu d¹y häc mµ m×nh h−íng tíi

- Thø hai, ph¶i n¾m ®−îc c¸c kü thuËt d¹y häc, kü thuËt lªn líp mét

c¸ch nhuÇn nhuyÔn, tõ ®ã cã thÓ lµm chñ ®−îc bµi gi¶ng cña m×nh, trong ®ã

KNSDCH ®−îc coi lµ hÕt søc quan träng v× nã cã thÓ duy tr×, thóc ®Èy, chuyÓn

h−íng ho¹t ®éng cña cña c¶ GV vµ HS theo môc tiªu cña ng−êi d¹y

- Thø ba, muèn ®¹t ®−îc ®iÒu kiÖn thø hai ®ßi hái SV ngay tõ khi b−íc

vµo tr−êng s− ph¹m ®· ph¶i lµm quen vµ h×nh thµnh cho m×nh ý thøc tù rÌn

luyÖn c¸c KN s− ph¹m cho b¶n th©n, SV ph¶i ®Þnh h−íng ®−îc nghÒ nghiÖp

t−¬ng lai cña m×nh ®Ó cã ý thøc rÌn luyÖn. V× trªn thùc tÕ, KNDH nãi chung

vµ KNSDCH nãi riªng kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã, nã ®−îc h×nh thµnh th«ng

qua ho¹t ®éng cña mçi chñ thÓ, ®iÒu ®ã nghÜa lµ b¶n th©n SVSP ph¶i tÝch cùc

rÌn luyÖn mét c¸ch tù gi¸c th× míi cã thÓ cã ®−îc c¸c KN mét c¸ch thÇn thôc

- Thø t−, SV ph¶i ®−îc rÌn luyÖn trong m«i tr−êng s− ph¹m thùc thô

d−íi sù h−íng dÉn cña ®éi ngò GV cã n¨ng lùc, nhiÖt t×nh, t©m huyÕt víi nghÒ

d¹y häc. Ngoµi ra, nÕu ®−îc sù ®éng viªn, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn vÒ

thêi gian, tµi liÖu häc tËp, ph−¬ng tiÖn, ®å dïng häc tËp, kinh phÝ... sÏ gãp

phÇn kh«ng nhá vµo viÖc rÌn luyÖn KNDH cho SV s− ph¹m.

* Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ KNSDCH

KNSDCH cña SV lµ sù tæng hîp cña nhiÒu KN cô thÓ mµ chÝnh b¶n th©n hä

®· tÝch luü ®−îc trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m vµ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn cña

b¶n th©n. C¸c KN trong mçi c¸ nh©n sÏ t−¬ng t¸c víi nhau, bæ trî cho nhau, lµm

n©ng cao kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp cña hä. KNSDCH trong mçi SV kh«ng ph¶i lµ phÐp

céng rêi r¹c cña c¸c KN cô thÓ. ChÝnh v× vËy, khi ®¸nh gi¸ KNSDCH cña mét SV

hay mét GV, kh«ng ph¶i chØ chó ý ®Õn hä cã bao nhiªu KN cô thÓ, chÊt l−îng cña

mçi KN nh− thÕ nµo, mµ cßn ph¶i chó ý ®Õn sù kÕt hîp tinh tÕ, mÒm dÎo gi÷a c¸c

KN, sù céng h−ëng gi÷a chóng víi nhau t¹o nªn mét n¨ng lùc s− ph¹m tæng hîp

ViÖc ®¸nh gi¸ KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng cña ng−êi SV lµ

hÕt søc khã kh¨n, phøc t¹p, ph¶i cã sù phèi hîp nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau míi

cã thÓ cã ®−îc kÕt qu¶ ®Þnh tÝnh, ®Þnh l−îng ®−îc. Ch¼ng h¹n, chØ dïng biÖn

ph¸p quan s¸t trùc tiÕp ho¹t ®éng d¹y häc vµ gi¸o dôc cña SV, th× ngay c¶ ®èi víi

mét SV còng ®· h¹n chÕ (h¹n chÕ vÒ sè l−îng, vÒ sù béc lé c¸c kü n¨ng..). ViÖc

quan s¸t nhiÒu sinh viªn th× cµng mÊt nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian h¬n. V× vËy, cã

thÓ th«ng qua ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t b»ng c¸c b¶ng c©u hái, b»ng b¶ng

thèng kª c¸c nhãm KN vµ KN cô thÓ ®Ó c¸n bé gi¶ng d¹y ë tr−êng s− ph¹m, ®Æc

biÖt lµ c¸c GV d¹y ph−¬ng ph¸p, c¸c GV gi¶ng d¹y TLGD, c¸c GV lµm tr−ëng

®oµn thùc tËp s− ph¹m. Còng cã thÓ th«ng qua viÖc thiÕt kÕ c¸c t×nh huèng s−

ph¹m ®iÓn h×nh øng víi c¸c nhãm KN cÇn ®¸nh gi¸, yªu cÇu SV ®−a ra c¸ch gi¶i

quyÕt, øng xö trªn c¬ së ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c KN cña hä

Còng cã thÓ ®¸nh gi¸ KNSDCH cña SV th«ng qua c¸c s¶n phÈm ho¹t

®éng cña hä, nh− gi¸o ¸n, c¸c giê gi¶ng cô thÓ...T©m lý häc ®· kh¼ng ®Þnh,

tr×nh ®é kü n¨ng (thø sinh) cña con ng−êi ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ ë s¶n phÈm

ho¹t ®éng cña hä. V× vËy, c¸c s¶n phÈm nµy lµ biÓu hiÖn cô thÓ vµ sinh ®éng

nhÊt n¨ng lùc nghÒ nghiÖp ®· cã ë mçi ng−êi SV

Víi quan niÖm KN nh− trªn, chóng ta thÊy r»ng KN còng cã nhiÒu møc

®é kh¸c nhau, cã c¸c cÊp ®é kh¸c nhau, ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao.

Theo quan niÖm cña Bloom, KN cã 4 cÊp ®é nh− sau:

- B¾t ch−íc: quan s¸t vµ lÆp l¹i hµnh ®éng (®· ®−îc lµm mÉu)

- Thao t¸c: lµ møc ®é cao h¬n, chñ thÓ thùc hiÖn hµnh ®éng theo sù

h−íng dÉn b»ng lêi chø kh«ng b»ng hµnh ®éng n÷a.

- Hµnh ®éng chuÈn x¸c: Møc ®é thùc hiÖn ®óng, chuÈn x¸c hµnh ®éng,

thao t¸c mµ kh«ng cÇn quan s¸t mÉu hoÆc nghe ng−êi kh¸c chØ dÉn, tÊt nhiªn

nã ®ßi hái sù nç lùc, cè g¾ng cao cña chñ thÓ hµnh ®éng.

- Hµnh ®éng tù nhiªn: Møc ®é thuÇn thôc, thµnh th¹o cña hµnh ®éng,

thao t¸c mµ kh«ng cÇn sù cè g¾ng nhiÒu vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc.

ViÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é kü n¨ng cña sinh viªn chóng t«i dùa vµo 5 giai

®o¹n h×nh thµnh kü n¨ng cña K.K.Plat«n«p vµ G.G.G«lubev. Tuy vËy, chóng

t«i cã thay ®æi thuËt ng÷ vÒ 5 møc ®é, lµ: ch−a biÕt lµm, lµm khi ®−îc khi

kh«ng, lµm ®−îc nh−ng ch−a thuÇn thôc, t−¬ng ®èi thuÇn thôc, thuÇn thôc.

- Møc ®é 1: ThuÇn thôc (Giái ~ 9 ®Õn 10 ®iÓm): SV thùc hiÖn ®Çy ®ñ,

®óng, thuÇn thôc c¸c thao t¸c, hµnh ®éng cña KN mét c¸ch s¸ng t¹o.

- Møc ®é 2: T−¬ng ®èi thuÇn thôc (Kh¸ ~ 7 ®Õn 8 ®iÓm): SV thùc hiÖn

®Çy ®ñ, ®óng vµ t−¬ng ®èi thuÇn thôc c¸c thao t¸c, hµnh ®éng cña KN nh−ng

yÕu tè ®éc lËp, s¸ng t¹o cßn h¹n chÕ.

- Møc ®é 3: Lµm ®−îc nh−ng ch−a thuÇn thôc(Trung b×nh ~ 5 ®Õn 6

®iÓm): SV thùc hiÖn thao t¸c vµ hµnh ®éng cña KN t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ, ®óng

nh−ng ch−a thµnh th¹o, thiÕu tÝnh s¸ng t¹o, cßn mét sè sai sãt.

- Møc ®é 4: Khi lµm ®−îc, khi kh«ng(YÕu ~ 3 ®Õn 4 ®iÓm): SV thùc

hiÖn ®−îc mét vµi thao t¸c, hµnh ®éng cña KN nh−ng ch−a ®Çy ®ñ, nhiÒu sai

sãt vµ lóng tóng

- Møc ®é 5: Ch−a biÕt lµm (KÐm ~ 0 ®Õn 2 ®iÓm): SV thùc hiÖn c¸c

thao t¸c, hµnh ®éng cña KN kh«ng ®óng, kh«ng râ rµng, nhiÒu sai sãt, biÓu

hiÖn sù yÕu kÐm trÇm träng khi sö dông KN nµy

1.2.3.2. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn viÖc h×nh thµnh KNSDCH trong

d¹y häc cho sinh viªn

* YÕu tè kh¸ch quan:

- HÖ thèng tri thøc lµ yÕu tè cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh

KN. §Ó h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc cho SV, tr−íc hÕt ph¶i trang bÞ cho

SV c¸c lo¹i tri thøc sau:

+ Tri thøc vÒ chuyªn m«n mµ SV sÏ gi¶ng d¹y sau nµy. Muèn d¹y tèt

tr−íc hÕt ng−êi SV ph¶i n¾m v÷ng c¸c tri thøc chuyªn m«n cña m×nh

+ Tri thøc vÒ b¶n th©n c¸c KN nh− quy tr×nh tËp luyÖn, yªu cÇu c¸c thao

t¸c cña hµnh ®éng...

- HÖ thèng kü thuËt, thao t¸c cña ho¹t ®éng vµ c¸c kü x¶o t−¬ng øng lµ ®iÒu

kiÖn ®Ó h×nh thµnh KN. NÕu SV nµo cã hÖ thèng c¸c thao t¸c kü thuËt, c¸c kü x¶o

gÇn gòi víi c¸c KNDH th× viÖc rÌn luyÖn KNDH cho SV thuËn lîi h¬n. VÝ dô, nÕu

mét SV ®· cã kü x¶o ph¸t ©m chuÈn, nãi tr«i ch¶y...th× viÖc rÌn luyÖn KN nãi cho

SV nµy thuËn lîi h¬n nh÷ng SV nãi ngäng, kh¼ n¨ng diÔn ®¹t kÐm

- BiÖn ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn tËp luyÖn lµ yÕu tè ¶nh h−ëng m¹nh mÏ vµ

trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh KNDH cña SV. Mçi biÖn ph¸p tËp luyÖn kh¸c

nhau sÏ ®−a ®Õn mét hiÖu qu¶ kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kü n¨ng cña SV. ChÝnh v×

vËy, muèn c¶i thiÖn KNDH cho SV ph¶i c¶i tiÕn biÖn ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn tËp

luyÖn, lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ cao ®Ó tËp luyÖn

- Quy tr×nh kiÓm tra, ®¸nh gi¸ còng ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn kÕt qu¶ häc

tËp luyÖn tËp cña SV. NÕu qu¸ tr×nh tËp luyÖn ®−îc ph©n thµnh nh÷ng giai ®o¹n cô

thÓ, mçi giai ®o¹n ®Òu cã sù kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÆt chÏ th× kÕt qu¶ rÌn luyÖn cña

SV sÏ cao h¬n. §Æc biÖt lµ, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh tËp luyÖn g¾n liÒn víi kÕt

qu¶ häc tËp, kÕt qu¶ ®µo t¹o cña SV th× hiÖu qu¶ tËp luyÖn cµng n©ng lªn râ rÖt

* YÕu tè chñ quan: B¶n th©n mçi SV lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp kÕt

qu¶ rÌn luyÖn KNDH cña hä. C¸c ®iÒu kiÖn bªn trong nh− n¨ng khiÕu, tÝnh

kiªn tr×, tÝnh nghiªm tóc, sù s¸ng t¹o... lµ nh÷ng nh©n tè thuËn lîi ®Ó rÌn luyÖn

KNDH. Kinh nghiÖm cho thÊy nh÷ng sinh viªn nµo cã ý thøc luyÖn tËp, tinh

thÇn, thai ®é luyÖn tËp ®óng th× sinh viªn ®ã cã kÕt qu¶ luyÖn tËp cao, KNDH

cña hä t−¬ng ®èi thuÇn thôc, thËm chÝ cã mét sè kü n¨ng ®¹t ®Õn tr×nh ®é

thuÇn thôc

KÕt luËn ch−¬ng 1 ë ch−¬ng 1 chóng t«i ®· ®Ò cËp ®−îc lÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò, b−íc

®Çu lµm râ thªm mét sè kh¸i niÖm ®Õn vÊn KN, KNDH, C©u hái vµ KNSDCH

vµ biÖn ph¸p h×nh thµnh KN cho sinh viªn liªn quan ®Õn luËn v¨n, kh¸i qu¸t

chóng l¹i lµm c¬ së lý luËn cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng néi dung tiÕp theo. §©y

lµ c¬ së lý luËn quan träng ®Ó chóng t«i ®i s©u kh¶o s¸t, x©y dùng vµ hoµn

thiÖn c¸c biÖn ph¸p vµ b−íc ®Çu triÓn khai thùc nghiÖm mét sè biÖn ph¸p rÌn

luyÖn KNSDCH cho SVSP. VÒ c¬ b¶n nhiÖm vô thø nhÊt cña luËn v¨n ®· ®−îc

thùc hiÖn. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®©y sÏ tiÕp tôc ®−îc soi s¸ng vµ

cñng cè ë nh÷ng ch−¬ng tiÕp theo.

Ch−¬ng 2

THùC TR¹NG BIÖN PH¸P H×NH THµNH Kü N¡NG

sö dông c©u hái cho SV khoa s− ph¹m

2.1. §Æc ®iÓm kh¸ch thÓ nghiªn cøu

2.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn vµ Khoa S− ph¹m

* Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn:

Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ®−îc thµnh lËp ngµy 11/ 11/ 1977 ®ãng

trªn ®Þa bµn thµnh phè Bu«n Ma Thuét, tØnh DakLak. §¹i häc T©y Nguyªn lµ

tr−êng ®¹i häc ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, cã nhiÖm vô ®µo t¹o nguån nh©n lùc

phôc vô cho sù ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt, kinh tÕ - x· héi, v¨n hãa - gi¸o

dôc cho c¸c tØnh T©y Nguyªn vµ Nam trung bé.

- TÝnh ®Õn th¸ng 7/ 2007 tæng sè c¸n bé viªn chøc (CBVC) trong toµn

Tr−êng hiÖn cã 538 CBVC, trong ®ã n÷ chiÕm 258, c¸n bé gi¶ng d¹y lµ 355,

CBVC lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè 28. Tr×nh ®é c¸n bé gi¶ng d¹y hiÖn cã: 5 PGS,

38 TiÕn sÜ, 140 Th¹c sÜ, 16 B¸c sÜ Chuyªn khoa I vµ 127 Gi¶ng viªn chÝnh.

- VÒ c¬ cÊu tæ chøc:

+ Ban gi¸m hiÖu, Héi ®ång tr−êng: gåm 5 ng−êi (1 hiÖu tr−ëng, 4 hiÖu

phã, trong ®ã 1 hiÖu phã kiªm chñ tÞch héi ®ång tr−êng)

+ C¸c ®¬n vÞ ®µo t¹o: gåm 8 khoa víi 31 ngµnh ®µo t¹o vµ 2 trung t©m

(Khoa S− ph¹m, khoa Y- D−îc, khoa N«ng - l©m nghiÖp, khoa Ch¨n nu«i thó

y, khoa Kinh tÕ, khoa Ngo¹i ng÷, khoa Mac-Lª nin, khoa Dù bÞ t¹o nguån;

Trung t©m Ngo¹i ng÷ - Tin häc, trung t©m Gi¸o dôc quèc phßng)

+ C¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng: bao gåm 10 phßng, ban.

+ C¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu, phôc vô vµ c¬ së thùc hµnh: Th− viÖn; Trung t©m

th«ng tin; Trung t©m Kh¶o thÝ vµ kiÓm ®Þnh CLGD; Trung t©m KHXH & NV T©y

Nguyªn; Trung t©m C«ng nghÖ sinh häc; Trung t©m Phôc vô HSSV; BÖnh viÖn

§H T©y Nguyªn; Tr−êng THPT thùc hµnh Cao Nguyªn; Tr¹i thùc nghiÖm.

- N¨m häc 2007 - 2008, toµn tr−êng cã 9.500 SV (trong ®ã 6250 SV

chÝnh quy vµ 3.250 SV hÖ võa häc võa lµm, SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè

thuéc 42 d©n téc kh¸c nhau chiÕm 19,9%).

* Khoa S− ph¹m:

- Khoa S− ph¹m còng ®−îc thµnh lËp ngµy 11/11/1977, tuyÓn sinh hai

chuyªn ngµnh To¸n vµ Khoa häc x· héi. Th¸ng 8/1982 Bé §H vµ THCN

quyÕt ®Þnh chuyÓn khoa S− ph¹m sang §H §µ L¹t.

- Th¸ng 6/1996 Bé GD & §T cã quyÕt ®Þnh t¸i lËp khoa S− ph¹m. HiÖn

nay cã 12 ngµnh ®µo t¹o víi gÇn 1.700 SV hÖ chÝnh quy vµ 1.500 SV hÖ võa

häc võa lµm, gåm: To¸n, Tin häc, VËt lý, Sinh - KTNL, Hãa häc, SP Anh v¨n,

Cö nh©n Anh v¨n, SP Ng÷ v¨n, Cö nh©n Ng÷ v¨n, Gi¸o dôc tiÓu häc, GD tiÓu

häc tiÕng Jrai, Gi¸o dôc thÓ chÊt.

- §éi ngò c¸n bé hiÖn cã 112, trong ®ã cã 18 Gi¶ng viªn chÝnh, 6 tiÕn

sÜ, 53 th¹c sÜ. Nh− vËy, ®Õn nay ®· cã trªn 50% c¸n bé gi¶ng d¹y cã tr×nh ®é

sau ®¹i häc.

2.1.2. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh viªn - ®èi t−îng ®iÒu tra, kh¶o s¸t

§Ó kÕt qu¶ nghiªn cøu ®−îc kh¸ch quan, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu

trªn sinh viªn n¨m thø 3, tr−íc khi xuèng tr−êng phæ th«ng kiÕn tËp s− ph¹m:

- Líp SP Ng÷ v¨n - Khãa 2005 (n¨m thø 3), víi 65 sinh viªn, trong ®ã

cã 55 n÷ (chiÕm 84,6%) vµ 20 SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè (chiÕm 30,7%)

Lµ tr−êng ®ãng trªn ®Þa bµn T©y Nguyªn, n¬i cã ®ång bµo cña 42 d©n

téc thiÓu sè sinh sèng, bao gåm c¸c d©n téc thiÓu sè t¹i chç nh− £®ª, J’rai,

M'N«ng...vµ c¸c d©n téc di c− tõ phÝa B¾c vµo nh− Nïng, Tµy, Th¸i, H'M«ng

... nh÷ng sinh viªn nµy ®a sè ®−îc tuyÓn sinh theo chÕ ®é cö tuyÓn hoÆc ®·

qua dù bÞ ®¹i häc. V× trong líp cã tû lÖ kh«ng nhá SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu

sè nªn còng ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn kÕt qu¶ häc tËp chung, ®a sè c¸c em

nµy cã kÕt qu¶ häc tËp trung b×nh hoÆc yÕu, ®iÒu ®ã còng ¶nh h−ëng kh«ng

nhá ®Õn viÖc rÌn kü n¨ng nghÒ nghiÖp cho c¸c em.

* KÕt qu¶ häc tËp mét sè häc phÇn liªn quan ®Õn viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng

d¹y häc cña sinh viªn

1. Häc phÇn T©m lý häc ®¹i c−¬ng: häc phÇn TLH§C cã thêi l−îng 45

tiÕt (3®vht, trong ®ã 27 tiÕt LT vµ 18 tiÕt TH) häc ë häc kú I, n¨m thø nhÊt.

Häc phÇn nµy cã vai trß hÕt søc quan träng, cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc nÒn

mãng vÒ t©m lý con ng−êi, lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu c¸c häc phÇn tiÕp theo.

2. Häc phÇn Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng I: (2®vht, trong ®ã 20 tiÕt LT vµ 10

tiÕt TH), häc ë häc kú II, n¨m thø nhÊt. Häc phÇn nµy nh»m cung cÊp cho SV

nh÷ng vÊn ®Ò chung cña GDH: GDH lµ mét khoa häc, GD vµ sù ph¸t triÓn

nh©n c¸ch, Môc ®Ých vµ nhiÖm vô gi¸o dôc, C¸c con ®−êng gi¸o dôc.

3. Häc phÇn TLH Løa tuæi vµ TLH S− ph¹m: (3®vht, 27 tiÕt LT vµ 18

tiÕt TH), häc ë häc kú I, n¨m thø hai. Häc phÇn nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi

víi qu¸ tr×nh ®µo t¹o GV. Häc phÇn nµy cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc vÒ t©m lý

häc sinh qua c¸c giai ®o¹n løa tuæi, hiÓu ®−îc ®Æc ®iÓm s− ph¹m cña nghÒ d¹y

häc vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi nghÒ d¹y häc...trªn c¬ së ®ã gióp SV cã ®Þnh

h−íng ®óng ®¾n vµ th¸i ®é tÝch cùc trong viÖc rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m.

4. Häc phÇn RÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn: 1 ®vht x 3 (1

tiÕt lý thuyÕt = 3 tiÕt thùc hµnh), ®−îc thùc hiÖn trong 3 n¨m, b¾t ®Çu tõ n¨m

thø hai. Häc phÇn nµy cã nhiÖm vô tæ chøc cho SV rÌn luyÖn c¸c KNDH vµ

KNGD tr−íc khi SV ®i kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m ë tr−êng phæ th«ng.

KÕt qu¶ häc tËp c¸c häc phÇn liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc h×nh thµnh

KNSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng ®−îc thèng kª ë b¶ng d−íi ®©y.

KÕt qu¶ häc tËp

STT

Giái

Kh¸

Trung b×nh

YÕu

KÐm

C¸c m«n nghiÖp vô s− ph¹m

T©m lý häc ®¹i c−¬ng

6.15

23.08

61.53

4.62

Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng I

7.69

16.92

59.62

13.85

4.62

3.08

15.38

64.61

12.31

T©m lý häc løa tuæi vµ s− ph¹m

6.15

12.30

20.00

55.38

6.15

RÌn luyÖn nghiÖp s− ph¹m th−êng xuyªn

3.08

26.15

58.61

12.31

KÕt qu¶ häc tËp n¨m I vµ n¨m II

B¶ng 1: KÕt qu¶ häc tËp mét sè bé m«n liªn quan chÆt chÏ ®Õn kü n¨ng d¹y häc cña

sinh viªn (Ghi chó: ®iÓm 9-10 giái, tõ 7-8 kh¸, tõ 5 - 6 trung b×nh, tõ 3- 5 lµ yÕu, tõ 0-2 kÐm)

Nh×n vµo b¶ng thèng kª chóng ta thÊy, kÕt qu¶ häc tËp cña ®a sè SV ë

møc trung b×nh vµ trung b×nh kh¸: M«n TLH§C 61,53% trung b×nh; M«n

GDH§C 59.62% trung b×nh; M«n TLHLT vµ TLH S− ph¹m 64.61% trung

b×nh; kÕt qu¶ häc phÇn RLNVSPTX th× kh¶ quan h¬n: 12.30% giái, 20.00

kh¸, 55.38% trung b×nh. Bªn c¹nh ®ã vÉn cßn 9,23% thi l¹i m«n TLH§C,

18,46 thi l¹i m«n GDH§C, 16,93% thi l¹i m«n TLHLT&SP, 12.30% thi l¹i

m«n RLNVSPTX.

Sau hai n¨m, c¶ líp cã 2 SV ®¹t häc lùc lo¹i giái (3,08%), 17 SV ®¹t

lo¹i kh¸ (chiÕm 26,15%), trung b×nh kh¸ 22 SV (chiÕm 33,08%), trung b×nh

16SV (24,62%). Bªn c¹nh ®ã vÉn cßn 8SV ®¹t lo¹i yÕu (12,31%), cã 12 SV nî

1 m«n (19,04%), 2SVnî 2 m«n (3,07%), 3 SV nî 3 m«n (4,62%).

Mét sè nhËn xÐt qua kÕt qu¶ häc tËp cña kh¸ch thÓ ®iÒu tra:

- KÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n nghiÖp vô cña SV líp SP Ng÷ v¨n 2005 chñ

yÕu ë møc trung b×nh (chiÕm tõ 55 ®Õn 65%), lo¹i kh¸ tõ 15 ®Õn 25%, lo¹i

giái d−íi 10%. Sè SV cßn yÕu, kÐm vÉn cßn cao, trªn 10%. KÕt qu¶ nµy còng

®· ph¸n ¸nh ë häc lùc chung ë c¶ 2 n¨m häc, ®a sè ®¹t l¹i Trung b×nh.

- KÕt qu¶ häc tËp trªn còng ph¶n ¸nh ®óng tr×nh ®é cña SV, v× trong líp

sè SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè chiÕm tíi 30.7%, ®a sè c¸c em l¹i ®−îc tuyÓn

sinh theo hÖ cö tuyÓn hoÆc dù bÞ ®¹i häc, do ®ã häc lùc yÕu h¬n c¸c SV kh«ng

®−îc −u tiªn. v× xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp h¬n so víi c¸c b¹n, do ®ã cã phÇn tù ti

trong häc tËp, h¬n n÷a c¸c em còng Ýt tù gi¸c, tÝch cùc t×m kiÕm tµi liÖu, tù

häc ë nhµ... ®iÒu nµy ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng rÌn luyÖn nghiÖp vô

s− ph¹m cña SV.

- VÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña SV nãi chung kh«ng cã tr−êng hîp c¸ biÖt,

v× häc khoa s− ph¹m do ®ã ®a sè c¸c em ®Òu cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, chÞu

khã v−¬n lªn trong häc tËp, rÌn luyÖn. So víi SV c¸c khoa kh¸c trong tr−êng,

SV khoa S− ph¹m thuÇn h¬n vµ ®¹t kÕt qu¶ häc tËp, rÌn luyÖn cao h¬n.

2.2. Thùc tr¹ng KNSDCH cña SV Ng÷ v¨n - Tr−êng §H T©y Nguyªn

Tæ chøc kh¶o s¸t thùc tr¹ng

- Môc ®Ých: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng nhËn thøc vµ biÓu hiÖn KNDH nãi

chung vµ KNSDCH nãi riªng cña SV Ng÷ v¨n - Khoa S− ph¹m - Tr−êng §H

T©y Nguyªn th«ng qua viÖc nhËn thøc sù cÇn thiÕt cña c¸c kü n¨ng vµ tù ®¸nh

gi¸ biÓu hiÖn viÖc thùc hiÖn c¸c kü n¨ng cña b¶n th©n sinh viªn.

- Ph−¬ng ph¸p : Sö dông phiÕu ®iÒu tra víi 16 c©u hái (phô lôc 1) .Trªn c¬

së gi¶ thuyÕt khoa häc, c¸ch tiÕp cËn ®èi t−îng nghiªn cøu vµ kh¶o s¸t th¨m dß.

- KÕt qu¶ kh¶o s¸t

KÕt qu¶ kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ ®−îc tr×nh bµy theo néi dung c¬ b¶n sau:

2.2.1. NhËn thøc cña SV vÒ KNSDCH

§Ó ®¸nh gi¸ ®−îc sù hiÓu biÕt cña SV vÒ b¶n chÊt cña KNSDCH lµ g×?

chóng t«i tiÕn hµnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra qua phiÕu hái (c©u hái sè 5 phô

lôc 1). Nh÷ng SV hiÓu ®óng sÏ cho r»ng KNSDCH lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã

hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch vËn dông tri thøc vµ kinh nghiÖm ®·

cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh . Nh÷ng SV hiÓu sai (víi néi hµm réng

h¬n) sÏ cho r»ng KNSDCH Lµ tiÕn tr×nh hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh .

Nh÷ng SV hiÓu sai (víi néi hµm hÑp h¬n) sÏ cho r»ng KNSDCH Lµ viÖc ®Æt

c©u hái cña gi¸o viªn cho häc sinh trong giê häc. NÕu SV ®−a ra c¸ch hiÓu

kh¸c th× tuú tõng tr−êng hîp ®Ó qui vÒ c¸ch hiÓu ®óng hay sai nµo.

Sau khi xö lý phiÕu ®iÒu tra b»ng thèng kª, tÝnh tû lÖ phÇn tr¨m, chóng

t«i thu ®−îc kÕt qu¶ ë b¶ng 2 d−íi ®©y:

KÕt qu¶

NhËn thøc vÒ KN sö dông c©u hái

STT

Lµ viÖc ®Æt c©u hái cña gi¸o viªn cho häc sinh trong giê häc

3.17

Lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch

vËn dông tri thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt

73.02

®Þnh

Lµ tiÕn tr×nh hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh

23.81

B¶ng 2: NhËn thøc cña SVSP vÒ Kü n¨ng sö dông c©u hái

Qua b¶ng thèng kª trªn, chóng ta thÊy r»ng ®a sè SV nhËn thøc ®óng vÒ

b¶n chÊt cña KNSDCH (73,02%). §iÒu nµy ph¶n ¸nh ®óng quy luËt, v× ®©y ®·

lµ n¨m thø 3, SV ®· ®−îc häc gÇn hÕt c¸c m«n NVSP, b¾t ®Çu häc c¸c m«n

PPGD chuyªn ngµnh, ®· ®−îc RLNVSPTX, h¬n n÷a ®©y lµ chuyªn ngµnh Ng÷

v¨n, do ®ã ®a sè c¸c em nhËn thøc ®óng vÒ KNSDCH. Ngoµi ra, khi pháng

vÊn SV khi c¸c em ®· tr¶ lêi xong phiÕu hái, cã b¹n cho r»ng "KNSDCH lµ

viÖc ®Æt ra c©u hái cña GV vµ HS cã thÓ ®i ®Õn c©u tr¶ lêi ®óng vµ rót bµi häc

cña m×nh"; "lµ qu¸ tr×nh khai th¸c suy nghÜ vµ nhËn thøc cña HS ®èi víi bµi

häc"...ViÖc hiÓu ®óng hay kh«ng ®óng b¶n chÊt cña kh¸i niÖm KNSDCH sÏ

¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN nµy cho SV, th«ng th−êng

th× nhËn thøc ®óng sÏ tû lÖ thuËn víi hµnh ®éng ®óng, gióp viÖc rÌn luyÖn

nhanh ®¹t kÕt qu¶ h¬n vµ kÕt qu¶ còng bÒn v÷ng h¬n. VÊn ®Ò nµy sÏ cßn ®−îc

lµm râ thªm ë nh÷ng phÇn sau cña ch−¬ng nµy.

2.2.2. NhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

§Ó t×m hiÓu nhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc,

chóng t«i tiÕn kh¶o s¸t b»ng c¸ch ®−a ra 5 vai trß c¬ b¶n ®Ó SV lùa chän, kÕt

qu¶ thu ®−îc th«ng qua b¶ng thèng kª d−íi ®©y (C©u 7, phô lôc 1):

KÕt qu¶

Thø tù

STT NhËn thøc cña sinh viªn vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc t×m ra c©u

90.48

tr¶ lêi, nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi.

71.43

52.38

88.88

47.61

Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc tËp cho HS KN sö dông c©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, GV cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS, nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc, kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

B¶ng 3: NhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

Qua b¶ng thèng kª, chóng ta thÊy cã tíi 90,48%SV cho r»ng KNSDCH

cã vai trß "KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc

t×m ra c©u tr¶ lêi, nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi" (®øng sè 1); cã

88,88%SV cho r»ng KNSDCH cã vai trß "Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ

HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t

hiÖu qu¶ cao h¬n, GV cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS, nhÊt lµ HS giái vµ

HS kÐm" (®øng thø 2); cã 71,43%SV cho r»ng KNSDCH lµ "Båi d−ìng cho

HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc tËp cho

HS " (®øng thø 3); cã 52,38%SV cho r»ng KNSDCH lµ "KN sö dông c©u hái

cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tù häc

vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu" (®øng thø 4); 47,61%SV cho

r»ng KNSDCH lµ "Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra

tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc, kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng" (®øng thø 5).

KÕt qu¶ nµy ®· ph¶n ¸nh SV nhËn thøc rÊt râ tÇm quan träng cña

KNSDCH trong d¹y häc. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh ®óng quy luËt, v× sang ®Õn

n¨m thø 3 SV ®· ®−îc häc c¸c m«n nghiÖp vô do ®ã còng hiÓu ®−îc c«ng viÖc

cña GV khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng d¹y häc.

2.2.3. NhËn thøc cña SV vÒ tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh kü

n¨ng sö dông c©u hái

§Ó t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy, chóng t«i dïng ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra b»ng

phiÕu hái (c©u hái 4, phô lôc 1). Sau khi SV tr¶ lêi, chóng t«i thu phiÕu vµ xö

lý b»ng thèng kª to¸n häc, tÝnh tû lÖ phÇn tr¨m vµ thu ®−îc kÕt qu¶ t¹i b¶ng 3

d−íi ®©y.

Møc ®é cÇn thiÕt cÇn h×nh thµnh KNSDCH cho sinh viªn s− ph¹m

RÊt cÇn thiÕt

CÇn thiÕt

Kh«ng cÇn thiÕt

SL 51

% 80.95

SL 10

% 15.87

Cã còng ®c, kh«ng cã còng ®c SL 1

% 1.59

B¶ng 4: NhËn thøc cña SV vÒ tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng sö dông c©u hái

Qua kÕt qu¶ thèng kª ë b¶ng trªn chóng ta thÊy r»ng hÇu hÕt SV ®·

nhËn thøc ®−îc ý nghÜa, tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh KNSDCH cho

SVSP. Cã 80,95% SV cho lµ rÊt cÇn thiÕt, 15,87% cho lµ cÇn thiÕt, tuy nhiªn

vÉn con mét tr−êng hîp cho lµ kh«ng cÇn thiÕt (1,59%) vµ 1 tr−êng hîp cho

r»ng KN nµy cã còng ®−îc, kh«ng cã còng ®−îc (1,59%).

§iÒu nµy chøng tá ®a sè SV ®· nhËn thøc râ vai trß, tÇm quan träng cña

KNSDCH ®èi víi ng−êi GV trong QTDH. Riªng 2 tr−êng hîp (1 cho lµ cã

còng ®−îc, kh«ng cã còng ®−îc; 1 cho lµ kh«ng cÇn thiÕt) theo chóng t«i lµ cã

thÓ chÊp nhËn ®−îc. V× trong SV kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng SV coi mäi

chuyÖn ®Òu b×nh th−êng, dÉn ®Õn hä coi nhÑ viÖc häc vµ rÌn luyÖn c¸c KNSP,

thËm trÝ hä kh«ng tÝch cùc tham gia vµo ho¹t ®éng rÌn luyÖn mµ nhµ tr−êng tæ

chøc vµ kÕt qu¶ c¸c m«n häc còng ë d¹ng trung b×nh hoÆc yÕu. §©y lµ còng lµ

hiÖn t−îng tÊt yÕu trong mét tËp thÓ SV

KiÓm chøng l¹i kÕt qu¶ trªn, chóng t«i ®· trao ®æi trùc tiÕp víi mét sè

SV vÒ vÊn ®Ò ý nghÜa cña KNSDCH ®èi víi ng−êi gi¸o viªn. B»ng c©u hái: T¹i

sao hÇu hÕt SV ®Òu cho r»ng viÖc h×nh thµnh KNSDCH cho SVSP lµ rÊt cÇn

thiÕt? KÕt qu¶ thu ®−îc lµ hÇu hÕt SV ®Òu cã chung c¸ch gi¶i thÝch v× nã lµ

mét trong nh÷ng kü n¨ng rÊt cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp sau nµy.

Ch¼ng h¹n, SV Bïi SÜ K, häc lùc trung b×nh kh¸, cho r»ng "®Ó ho¹t ®éng

d¹y ®−îc diÔn ra ng−êi gi¸o viªn kh«ng thÓ kh«ng sö dung kü n¨ng nµy"; SV

TrÞnh ThÞ Mai L, häc lùc lo¹i giái, lËp luËn "nÕu ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc ®Æt c©u

hái th× ai còng lµm ®−îc, nh−ng viÖc ®Æt c©u hái ®Ó ®¸p øng môc tiªu vµ n©ng

cao hiÖu qu¶ d¹y häc th× cÇn ph¶i rÌn luyÖn"; SV Phan ThÞ LÖ Q, häc lùc kh¸,

cho r»ng "®èi víi GV cÇn ph¶i rÌn luyÖn nhiÒu KNDH kh¸c nhau vµ kh«ng

thÓ thiÕu ®−îc KNSDCH" ...

2.3.4. Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng

§Ó kh¶o s¸t ý kiÕn tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ thùc tr¹ng KNDH nãi chung

vµ KNSDCH nãi riªng. Trªn c¬ së tham kh¶o tµi liÖu vµ c¸c nghiªn cøu tr−íc

®©y, chóng t«i x©y dùng 31 KNDH c¬ b¶n ®Ó SV tù ®¸nh gi¸ KN cña hä trªn 5

møc ®é (5 - thuÇn thôc; 4- T−¬ng ®èi thuÇn thôc, 3- BiÕt c¸ch lµm nh−ng ch−a

thuÇn thôc, 2- Khi lµm ®−îc, khi kh«ng, 5- Ch−a biÕt lµm). Trªn c¬ së ®ã,

chóng t«i cã ®−îc tæng quan t−¬ng ®èi cô thÓ vÒ thùc tr¹ng KNDH cña sinh

viªn. §iÒu nµy hÕt søc quan träng ®èi víi viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn

KNDH cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. KÕt qu¶ ®iÒu tra ý kiÕn tù ®¸nh gi¸ cña

SV vµ GV gi¶ng d¹y TLGD vµ GV d¹y PPDH ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng d−íi ®©y

Tù ®¸nh gi¸ cña sinh viªn vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña kü n¨ng

STT

ThuÇn thôc

BiÕt c¸ch lµm

Ch−a lµm ®îc

C¸c kü n¨ng d¹y häc c¬ b¶n

T−¬ng ®èi thuÇn thôc % SL

Khi lµm ®−îc, khi kh«ng % SL

KN x¸c ®Þnh môc tiªu cÊp häc vµ m«n häc mµ m×nh phô tr¸ch

17.46 0.00

25 0

39.68 0.00

18 9

28.57 90.00

3 1

4.76 10.00

6 0

9.52 0.00

KN x¸c ®Þnh néi dung, ch¬ng tr×nh m«n häc, bµi häc vµ nh÷ng kiÕn thøc liªn quan KN x¸c ®Þnh Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc DH phï hîp víi néi dung tõng bµi.

KN x©y dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch d¹y häc

Dù kiÕn c¸c hµnh ®éng häc tËp mµ HS cÇn thùc hiÖn

KN x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é hiÖn cã cña HS Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong bµi d¹y

KN l«i cuèn, thu hót HS vµo bµi d¹y b»ng c¸c thñ thuËt s− ph¹m

KN thùc hiÖn néi dung bµi häc theo môc tiªu ®· ®Æt ra KN vËn dông vµ phèi hîp c¸c Ph−¬ng ph¸p, Ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc KN ph©n phèi thêi gian hîp lý gi÷a c¸c b−íc lªn líp vµ gi÷a c¸c néi dung tri thøc trong bµi d¹y KN tr×nh bµy thÝ nghiÖm, thùc hµnh vµ sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc

KN tæ chøc, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp cña HS

KN øng xö vµ xö lý c¸c t×nh huèng x¶y ra trong giê häc KN sö dông c©u hái: x©y dùng c©u hái, ®Æt c©u hái vµ øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS

KN tr×nh bµy b¶ng l«gic, khoa häc, thÈm mÜ

KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng

SL 11* 0• 10 0 13 0 13 2 7 0 10 0 6 0 8 0 10 0 3 0 12 0 3 0 10 0 11 0 5 0 11 0 10 2

15.87 0.00 20.63 0 20.63 20.00 11.11 0.00 15.87 0.00 9.52 0.00 12.70 0.00 15.87 0.00 4.76 0.00 19.05 0.00 4.76 0.00 15.87 0.00 17.46 0.00 7.94 0.00 17.46 0.00 15.87 20.00

37 1 18 3 27 1 24 3 22 0 13 0 21 0 18 3 21 4 18 2 15 1 24 1 18 1 20 2 27 2 24 2

58.73 10.00 28.57 30 42.86 10.00 38.10 30.00 34.92 0.00 20.63 0.00 33.33 0.00 28.57 30.00 33.33 40.00 28.57 20.00 23.81 10.00 38.10 10.00 28.57 10.00 31.75 20.00 42.86 20.00 38.10 20.00

10 6 27 6 19 5 26 5 22 4 23 2 25 6 29 6 31 3 26 2 29 4 24 6 24 4 13 6 19 6 10 4

15.87 60.00 42.86 60 30.16 50.00 41.27 50.00 34.92 40.00 36.51 20.00 39.68 60.00 46.03 60.00 49.21 30.00 41.27 20.00 46.03 40.00 38.10 60.00 38.10 40.00 20.63 60.00 30.16 60.00 15.87 40.00

4 2 5 1 3 2 3 2 5 6 14 8 4 2 5 1 5 3 7 6 11 5 3 3 8 5 18 2 5 2 5 2

6.35 20.00 7.94 10 4.76 20.00 4.76 20.00 7.94 60.00 22.22 80.00 6.35 20.00 7.94 10.00 7.94 30.00 11.11 60.00 17.46 50.00 4.76 30.00 12.70 50.00 28.57 20.00 7.94 20.00 7.94 20.00

2 1 0 0 1 0 3 0 4 0 7 0 5 2 1 0 3 0 0 0 5 0 2 0 2 0 7 0 1 0 14 0

3.17 10.00 0.00 0 1.59 0.00 4.76 0.00 6.35 0.00 11.11 0.00 7.94 20.00 1.59 0.00 4.76 0.00 0.00 0.00 7.94 0.00 3.17 0.00 3.17 0.00 11.11 0.00 1.59 0.00 22.22 0.00

KN tãm t¾t, cñng cè bµi häc vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc träng t©m.

KN ra bµi tËp vµ h−íng dÉn HS tù häc ë nhµ

7 0 10 0 6 0

13 0 18 5 25 4

20.63 0.00 28.57 50.00 39.68 40.00

27 9 18 3 30 3

42.86 90.00 28.57 30.00 47.62 30.00

3 1 12 2 1 3

4.76 10.00 19.05 20.00 1.59 30.00

13 0 5 0 1 0

20.63 0.00 7.94 0.00 1.59 0.00

11.11 0.00 15.87 0.00 9.52 0.00

11 1

21 2

33.33 20.00

17 1

26.98 10.00

10 6

15.87 60.00

4 0

6.35 0.00

17.46 10.00

KN ph©n hãa tr×nh ®é häc sinh X¸c ®Þnh tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña viÖc KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS mét c¸ch c«ng b»ng, trung thùc vµ kh¸ch quan KN ra ®Ò thi, bµi tËp, ®Æt c©u hái vµ ®¸p ¸n chÝnh x¸c, phï hîp víi tr×nh ®é cña HS

11 0 8 0

20 1 20 4

31.75 10.00 31.75 40.00

27 5 10 4

42.86 50.00 15.87 40.00

4 4 16 2

6.35 40.00 25.40 20.00

1 0 9 0

1.59 0.00 14.29 0.00

17.46 0.00 12.70 0.00

10 0

25 3

39.68 30.00

22 5

34.92 50.00

5 2

7.94 20.00

1 0

1.59 0.00

15.87 0.00

2 0 8 0 12 0

26 0 24 0 22 2

41.27 0.00 38.10 0.00 34.92 20.00

26 8 25 7 16 6

41.27 80.00 39.68 70.00 25.40 60.00

8 2 5 3 10 2

12.70 20.00 7.94 30.00 15.87 20.00

1 0 1 0 3 0

1.59 0.00 1.59 0.00 4.76 0.00

3.17 0.00 12.70 0.00 19.05 0.00

8 0

25 2

39.68 20.00

27 5

42.86 50.00

3 3

4.76 30.00

0 0

0.00 0.00

12.70 0.00

KN tæ chøc kiÓm tra, thi ®¶m b¶o kh¸ch quan, nghiªm tóc KN chÊm bµi, cho ®iÓm, ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt bµi kiÓm tra, bµi thi: ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kh¸ch quan, chØ ra h−íng kh¾c phôc. KN thu thËp vµ xö lý c¸c lo¹i th«ng tin, b»ng chøng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ KN sö dông kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ ®Ó kh¾c phôc ®iÓm yÕu vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña b¶n th©n vµ HS KN b¶o qu¶n vµ l−u gi÷ kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ lµm tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c DH. KN h−íng dÉn HS tù häc: C¸ch ®äc s¸ch, tµi liÖu tham kh¶o; c¸ch t×m kiÕm th«ng tin trªn m¹ng, ghi chÐp vµ tÝch lòy th«ng tin... KN d¹y häc ph©n hãa theo nhãm tr×nh ®é cña HS: Phô ®¹o HS yÕu, kÐm; båi d−ìng HS kh¸, giái. KN h−íng dÉn ho¹t ®éng ngo¹i khãa, tæ chøc c¸c c©u l¹c bé khoa häc. KN h−íng dÉn thùc hµnh, thùc tÕ, thÝ nghiÖm ë ngoµi líp häc.

7 0 5 0 2 0

21 0 17 2 12 1

33.33 0.00 26.98 20.00 19.05 10.00

29 3 28 2 33 5

46.03 30.00 44.44 20.00 52.38 50.00

5 7 11 5 10 3

7.94 70.00 17.46 50.00 15.87 30.00

1 0 2 1 6 1

1.59 0.00 3.17 10.00 9.52 10.00

11.11 0.00 7.94 0.00 3.17 0.00

B¶ng 5: Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng ( Ghi chó: * lµ kÕt qu¶ sinh viªn; • lµ kÕt qu¶ gi¶ng viªn)

Qua 31 KNDH ®−îc chóng t«i liÖt kª ë trªn, chóng ta thÊy ®a sè SV ®Òu x¸c

®Þnh KN cña hä ë møc BiÕt lµm, nh−ng ch−a thuÇn thôc (tõ 35% ®Õn 50%), sè SV

®¹t møc ®é t−¬ng ®èi thuÇn thôc dao ®éng tõ (15% ®Õn 25%), sè SV ®¹t møc thuÇn

thôc (tõ 7 ®Õn 15%), cã mé sè kü n¨ng mµ SV cho r»ng hä ®¹t ë møc thuÇn thôc

(trªn 15%) nh−:KN x¸c ®Þnh môc tiªu cÊp häc vµ m«n häc; KN x¸c ®Þnh néi dung,

ch¬ng tr×nh m«n häc, bµi häc; KN x¸c ®Þnh Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc

DH; KN x©y dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch d¹y häc; KN thùc hiÖn néi dung bµi häc theo

môc tiªu; KN ph©n phèi thêi gian hîp lý gi÷a c¸c b−íc lªn líp vµ gi÷a c¸c néi dung

tri thøc trong bµi d¹y; KN øng xö vµ xö lý c¸c t×nh huèng x¶y ra trong giê häc; KN

tr×nh bµy b¶ng l«gic, khoa häc, thÈm mÜ; KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ

th«ng; KN ra ®Ò thi, bµi tËp, ®Æt c©u hái vµ ®¸p ¸n chÝnh x¸c, phï hîp víi tr×nh ®é cña

HS....Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè KN mµ SV cho r»ng hä ch−a biÕt c¸ch lµm (trªn

10%), vÝ dô nh−: Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong bµi d¹y; KN sö dông c©u

hái: x©y dùng c©u hái, ®Æt c©u hái vµ øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS; KN nãi vµ viÕt

®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng; KN tãm t¾t, cñng cè bµi häc vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc

träng t©m; KN tæ chøc kiÓm tra, thi ®¶m b¶o kh¸ch quan, nghiªm tóc...

Tuy nhiªn khi tiÕn hµnh pháng vÊn, trß chuyÖn víi SV vÒ hÖ thèng KNDH

chóng t«i võa ®−a ra, mét sè SV cho biÕt cã nh÷ng KN mµ t¸c gi¶ ®−a ra lÇn ®Çu tiªn

hä ®−îc biÕt ®Õn, do ®ã hä còng chØ −íc l−îng kh¶ n¨ng cña m×nh mét c¸ch t−¬ng ®èi,

cã nh÷ng KN mµ b¶n th©n thÇy c« gi¸o trong khi gi¶ng d¹y còng ch−a bao giê ®Ò cËp

®Õn bao giê. §iÒu nµy ph¶n ¸nh mét thùc tÕ lµ c¸c m«n nghiÖp vô ®−îc gi¶ng d¹y trong

c¸c tr−êng s− ph¹m cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh. H¬n n÷a c¸c tiÕt thùc hµnh

vÉn cßn tiÕn hµnh chung chung, thiÕu tÝnh hÖ thèng, ch−a x¸c ®Þnh ®−îc hÖ thèng

KNSP c¬ b¶n ®Ó SV rÌn luyÖn. NhiÒu SV cho r»ng, trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o hÇu nh− hä

chØ tËp chung vµo KN so¹n gi¸o ¸n, tËp gi¶ng, chuÈn bÞ tri thøc liªn quan ®Õn tiÕt d¹y

chø kh«ng biÕt cÇn ph¶i rÌn luyÖn c¸c KN c¬ b¶n, KN chuyªn s©u nµo kh¸c, v× thÕ hiÖn

nay hiÖu qu¶ rÌn luyÖn NVSP cña SVSP hiÖn nay ch−a cao.

§Ó ®èi chiÕu kÕt qu¶ tù ®¸nh gi¸ cña SV, chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t c©u hái

t−¬ng tù ®èi víi Gi¶ng viªn d¹y c¸c m«n TLGD vµ Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y (10

gi¶ng viªn), qua ®ã n¾m ®−îc mét c¸ch chÝnh x¸c thùc tr¹ng c¸c KNDH cña SV.

§a sè c¸c GV ®¸nh gi¸ KNDH cña SV míi ®¹t ë møc BiÕt c¸ch lµm (~30% ®Õn

60%, c¸ biÖt cã KN lªn ®Õn 90%, vÝ dô: KN x¸c ®Þnh môc tiªu cÊp häc vµ m«n häc

mµ m×nh phô tr¸ch; KN tãm t¾t, cñng cè bµi häc vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc träng

t©m); møc Khi lµm ®−îc, khi kh«ng (~ 20% ®Õn 40%, c¸ biÖt cã KN lªn ®Õn 80%,

vÝ dô: KN Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong bµi d¹y); ë møc T−¬ng ®èi

thuÇn thôc th× dao ®éng ë møc 10% ®Õn 20%; ë møc Kh«ng lµm ®−îc thi GV ®¸nh

gi¸ hÇu hÕt lµ kh«ng cã KNDH nµo lµ SV kh«ng lµm ®−îc; ë møc ThuÇn thôc th×

chØ cã 2 KN mµ GV cho lµ SV cã thÓ ®¹t ®−îc: KN x©y dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch

d¹y häc; KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng (20%). KÕt qu¶ nµy còng ph¶n

¸nh mét c¸ch kh¸ch quan, v× trªn thùc tÕ ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP cho SV ë Khoa

S− ph¹m - tr−êng §HTN vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ (sÏ ph©n tÝch kü ë môc sau), do

®ã ®a sè c¸c KNDH ë SV míi chØ ®¹t ë møc BiÕt c¸ch lµm. ChØ cã 2 KN "KN x©y

dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch d¹y häc", "KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng"

(®¹t 20%). Së dÜ cã kÕt qu¶ nµy theo chóng t«i lµ v× ®ã lµ 2 kü n¨ng hÕt søc c¬ b¶n

vµ kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi GV, do ®ã th«ng th−êng khi rÌn luyÖn KNDH th× SV

còng rÌn nh÷ng KN nµy rÊt nhiÒu.

Qua ®èi chiÕu kÕt qu¶ do SV tù ®¸nh gi¸ vµ kÕt qu¶ GV ®¸nh gi¸ KN cña SV

chóng ta thÊy kÕt qu¶ cña SV tù ®¸nh gi¸ th−êng cao h¬n, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh tÝnh

chñ quan cña SV khi tù nh×n nhËn n¨ng lùc cña m×nh.

Theo c¬ së lý luËn, th× KN lµ sù tæng hîp cña c¸c thao t¸c, do ®ã muèn ®¸nh

gi¸ ®−îc KN ®ã nh− thÕ nµo chóng ta cÇn ®¸nh gi¸ c¸c thao t¸c bé phËn. §Ó kh¶o

s¸t ý kiÕn tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNSDCH, chóng t«i ®· tham kh¶o c¸c chuyªn gia

trong lÜnh vùc lý luËn d¹y häc vµ x©y dùng 20 thao t¸c c¬ b¶n trong KNSDCH. §Ó

®¸nh gi¸ møc ®é ®¹t ®−îc cña SV trong c¸c KN nµy, chóng t«i sö dông c©u hái sè 8

(phô lôc 2) ®Ó SV tù ®¸nh gi¸ theo 5 møc ®é (5 - thuÇn thôc; 4- T−¬ng ®èi thuÇn

thôc, 3- BiÕt c¸ch lµm nh−ng ch−a thuÇn thôc,2-Khi lµm ®−îc,khi kh«ng,1-Ch−a

biÕt lµm). kÕt qu¶ thu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng.....

*ý kiÕn tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNSDCH cña m×nh

Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña kü n¨ng T−¬ng ®èi ThuÇn

Khi lµm ®c khi

Kü n¨ng sö dông c©u hái c¬ b¶n

ThuÇn thôc

BiÕt c¸ch lµm

Ch−a biÕt lµm

STT

Thôc

kh«ng

I. KN x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái

15* 2• 5 0

23.81 20.00 7.94 0.00

28 2 29 4

44.44 20.00 46.03 40.00

16 5 21 2

25.40 50.00 33.33 20.00

1 1 6 4

1.59 10 9.52 40.00

3 0 2 0

4.76 0 3.17 0.00

5 0

7.94 0.00

25 3

39.68 30.00

16 6

25.40 60.00

11 1

17.46 10.00

6 0

9.52 0.00

2 2 8 0 2 0

3.17 20.00 12.70 0.00 3.17 0.00

15 3 28 5 21 1

23.81 30.00 44.44 50.00 33.33 10.00

21 2 19 4 27 5

33.33 20.00 30.16 40.00 42.86 50.00

14 3 4 1 9 4

22.22 30.00 6.35 10.00 14.29 40.00

11 0 4 0 4 0

17.46 0.00 6.35 0.00 6.35 0.00

X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp Ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá X¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái, kiÓu c©u hái cho phï hîp víi tõng néi dung d¹y häc. Sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp S¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

II. KN sö dông c©u hái trªn líp §Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm

Ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau (cho c¶ líp) TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi

5 0 10 0 10 0 9 0 7 0

7.94 0.00 15.87 0.00 15.87 0.00 14.29 0.00 11.11 0.00

15 2 25 2 19 2 21 2 25 2

23.81 20.00 39.68 20.00 30.16 20.00 33.33 20.00 39.68 20.00

24 6 24 1 20 3 25 3 18 5

38.10 60.00 38.10 10.00 31.75 30.00 39.68 30.00 28.57 50.00

13 2 3 7 10 4 1 5 5 2

20.63 20.00 4.76 70.00 15.87 40.00 1.59 50.00 7.94 20.00

6 0 1 0 4 1 7 0 8 1

9.52 0.00 1.59 0.00 6.35 10.00 11.11 0.00 12.70 10.00

9 10 Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái 11 TËp trung vµo träng t©m

®Õn c©u hái

4 0 7 0 9 0 10 0 2 0

6.35 0 11.11 0.00 14.29 0.00 15.87 0.00 3.17 0.00

22 3 22 2 15 1 21 1 18 2

34.92 30 34.92 20.00 23.81 10.00 33.33 10.00 28.57 20.00

23 3 27 4 25 2 22 2 27 2

36.51 30 42.86 40.00 39.68 20.00 34.92 20.00 42.86 20.00

8 4 5 4 11 6 9 6 6 6

12.70 40 7.94 40.00 17.46 60.00 14.29 60.00 9.52 60.00

6 0 2 0 3 1 1 1 10 0

9.52 0 3.17 0.00 4.76 10.00 1.59 10.00 15.87 0.00

3.17 20.00 6.35 60.00 6.35 30.00 12.70 10.00

28.57 50.00 25.40 20.00 38.10 20.00 26.98 40.00

46.03 30.00 47.62 20.00 39.68 40.00 41.27 20.00

19.05 0.00 7.94 0.00 11.11 0.00 4.76 0.00

18 5 16 2 24 2 17 4

29 3 30 2 25 4 26 2

12 0 5 0 7 0 3 0

2 0 8 0 3 1 9 3

2 2 4 6 4 3 8 1

3.17 0.00 12.70 0.00 4.76 10.00 14.29 ®Æt ra cho GV 30.00 B¶ng 6: Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc trong Kü n¨ng sö dông c©u hái (Ghi chó: * lµ kÕt qu¶ sinh viªn; • lµ kÕt qu¶ gi¶ng viªn)

12 Gi¶i thÝch c©u hái khã 13 Liªn hÖ nh÷ng tri thøc liªn quan 14 Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh 15 Tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh 16 Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS III. KN øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS 17 øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS 18 TiÕp lèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n 19 Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p 20 Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS

KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy SV tù ®¸nh cao nhÊt c¸c thao t¸c ®¹t ®−îc lµ møc

®é T−¬ng ®èi thÇn thôc (~ 25% ®Õn 45%), møc BiÕt c¸ch lµm (~ 20 ®Õn 40%), møc

ThuÇn thôc (~ 10% ®Õn 15%), møc Khi lµm ®−îc, khi kh«ng (~ 7% ®Õn 15%), møc

ch−a biÕt lµm (~ tõ 5 ®Õn 10%). Thao t¸c ®−îc SV ®¸nh gi¸ cao nhÊt (møc thuÇn

kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS; tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh. Thao t¸c mµ

SV ®¸nh gi¸ møc Kh«ng biÕt lµm cao nhÊt (tõ 14.29% ®Õn 17.46%) lµ: Sö dông ng«n ng÷

vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp; tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS; Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái

cña HS ®Æt ra cho GV

thôc 15.87% ®Õn 23.81%) lµ:X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp; øng xö

§Ó kiÓm chøng kÕt qu¶ tù ®¸nh gi¸ cña SV, chóng t«i tiÕn hµnh th¨m dß

gi¶ng viªn víi c©u t−¬ng tù (c©u hái 7, phô lôc 2). kÕt qu¶ thu ®−îc cho thÊy, ®a sè

gi¶ng viªn ®Òu ®¸nh gi¸ c¸c thao t¸c trong KNSDCH cña SV ®¹t ë møc BiÕt c¸ch

lµm (30% ®Õn 50%), møc Khi lµm ®−îc, khi kh«ng (20% ®Õn 40%), møc t−¬ng ®èi

thuÇn thôc (20% ®Õn 30%), ë møc ThuÇn thôc, GV ®¸nh gi¸ hÇu nh− SV kh«ng ®¹t

®−îc thao t¸c nµo ë møc ®é nµy, chØ cã 2 thao t¸c mµ GV cho r»ng SV cã thÓ ®¹t ë

møc thuÇn thôc, ®ã lµ: "X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp", "Sö dông

ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp" (20%). Bªn c¹nh ®ã, cßn nhiÒu thao t¸c SV

Ch−a lµm ®−îc, vÝ dô nh−: "TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi",

nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV" (30%).

"TËp trung vµo träng t©m", "Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh" (10%); "Chñ ®éng víi

So s¸nh hai kÕt qu¶ tù ®¸nh gi¸ cña SV vµ ®¸nh gi¸ cña GV, chóng ta thÊy c¶ GV

vµ SV ®Òu ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ c¸c thao t¸c trong KNSDCH cña m×nh ë møc biÕt c¸ch

lµm, tuy nhiªn kÕt qu¶ tù ®¸nh gi¸ cao h¬n kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña GV. Tuy nhiªn, khi dù

giê SV tËp gi¶ng vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng thÓ th× SV vÉn ch−a ®¹t ®−îc tr×nh ®é vÒ

KNSDCH nh− ®Ò tµi ®· ®Ò cËp ë ch−¬ng 1.

KÕt qu¶ SV

KÕt qu¶ GV

* ý kiÕn cña GV vµ SV vÒ c¸c nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn thùc tr¹ng trªn

ST T Nguyªn nh©n ¶nh h−ëng

Th ø tù

42.86

70.00

Do ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ch−a hîp lý Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH cßn

77.78

100

Ýt, kh«ng hîp lý

73.32

90.00

Néi dung c¸c m«n NVSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh ThiÕu ph−¬ng tiÖn, ®å dïng phôc vô cho viÖc rÌn

52.38

90.00

luyÖn KNDH

44.44

80.00

26.98

70.00

ThiÕu gi¶ng viªn rÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m vµ gi¶ng viªn Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n Gi¶ng viªn kh«ng thËt sù nhiÖt t×nh, t©m huyÕt Do b¶n th©n sinh viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn

71.42

80.00

luyÖn

Líp häc qu¸ ®«ng, kh«ng ®ñ thêi gian thùc hµnh

66.67

50.00

cho tÊt c¶ c¸c SV

Ch−a cã sù b¾t buéc vÒ ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH vµ

66.67

40.00

®¸nh gi¸ chÆt chÏ

§Ó t×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn viÖc rÌn luyÖn KNDH nãi

chung vµ KNSDCH nãi riªng cña SV, chóng t«i ®−a ra c©u hái: "Theo thÇy, c« (c¸c

b¹n), nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ RÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc cña SV s−

B¶ng 7: C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn viÖc rÌn luyÖn KNDH cña SV

ph¹m lµ do", kÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau

KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy: §a sè SV ®Òu cho r»ng nguyªn nh©n ¶nh h−ëng

®Õn ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH lµ do "Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn

KNDH cßn Ýt, kh«ng hîp lý" (chiÕm 77.78%, ®øng thø 1); "Néi dung c¸c m«n

NVSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh" (chiÕm

73.32%, ®øng thø 2); "Do b¶n th©n sinh viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn"

(chiÕm 71.42%, ®øng thø 3). KÕt qu¶ nµy còng t−¬ng tù nh− vËy khi chóng t«i

tr−ng cÇu ý kiÕn cña c¸c GV, tØ lÖ nµy lµ (100%, 90%, 80%).

Víi kÕt qu¶ nh− trªn chøng tá r»ng c¶ GV vµ SV ®Òu nhËn thøc ®−îc r»ng

nguyªn nh©n ¶nh h−ëng lín nhÊt ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c KNDH lµ do thêi gian

dµnh cho thùc hµnh rÌn luyÖn KNDH cßn qu¸ Ýt, h¬n n÷a néi dung rÌn luyÖn cßn

nÆng vÒ lý thuyÕt mµ kh«ng chó ý ®Õn rÌn kü n¨ng. §iÒu nµy ph¶n ¸nh mét thùc

tr¹ng chung trong viÖc ®µo t¹o kü n¨ng nghÒ nghiÖp ë c¸c tr−êng s− ph¹m hiÖn nay

lµ SV khi ra tr−êng rÊt yÕu vÒ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, v× thùc tÕ lµ thêi gian dµnh cho

nhiÖm vô nµy rÊt Ýt, b¶n th©n c¸c GV còng ng¹i cho SV thùc hµnh, rÌn luyÖn v× vÊt

v¶ vµ mÊt thêi gian, v× thÕ mµ SV chØ n¾m tri thøc mét c¸ch m¬ hå cßn KN th× ë

møc trung b×nh hoÆc yÕu. ChÝnh v× GV kh«ng cho rÌn luyÖn, kh«ng yªu cÇu, kh«ng

kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vÒ KN do ®ã kh«ng thóc ®Êy SV luyÖn tËp, v× thÕ dÉn ®Õn

nguyªn nh©n thø 3 lµ "Do b¶n th©n sinh viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn".

Bªn c¹nh ®ã, khi trao ®æi víi c¸c GV th× cã GV cho r»ng cßn cã nguyªn nh©n

kh¸c ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ rÌn luyÖn KNDH nh−: B¶n th©n c¸c cÊp qu¶n lý Ýt quan t©m

®Õn nhiÖm vô nµy; Mét sè SV kh«ng tÝch cùc rÌn luyÖn KNDH lµ do ngay tõ ®Çu hä

kh«ng muèn theo häc ngµnh s− ph¹m nh−ng v× nhiÒu lý do mµ ph¶i g−¬ng Ðp häc (tróng

tuyÓn nguyÖn väng 2 hoÆc 3); Bªn c¹nh ®ã trong líp cã tíi 30.07% SV lµ ng−êi d©n téc

thiÓu sè, nh÷ng SV nµy do lùc häc thÊp h¬n nªn hä rÊt thô ®éng, nÐ tr¸nh vµ Ýt tham gia

vµo c¸c ho¹t ®éng rÌn luyÖn nh− c¸c SV kh¸c... ®iÒu nµy còng ph¶n ¸nh mét thùc tÕ lµ

c¸c cÊp l·nh ®¹o ë §HTN ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn nhiÖm vô rÌn luyÖn KNSP cho SV

trªn nhiÒu khÝa c¹nh: ViÖc chØ ®¹o kh«ng s¸t sao, kh«ng qu¸n triÖt nhiÖm vô nµy ®Õn tÊt

c¶ c¸c GV; Néi dung kh«ng thèng nhÊt gi÷a GV ph−¬ng ph¸p ë c¸c ngµnh; ThiÕu c¬

chÕ, chÝnh s¸ch thï lao cho nh÷ng GV lµm nhiÖm vô nµy; ViÖc ph¸t ®éng c¸c phong

trµo, thi ®ua rÌn luyÖn l¹i kh«ng do chÝnh quyÒn tæ chøc mµ l¹i giao cho §oµn thanh

niªn tæ chøc nh− lµ mét ho¹t ®éng cña ®oµn... v× thÕ mµ ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNSP ë

§HTN ch−a thùc sù ®−îc coi träng.

2.3. Thùc tr¹ng BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa S−

ph¹m • Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn

2.3.1. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë tr−êng §HTN

2.3.1.1. §éi ngò gi¸o viªn T©m lý - Gi¸o dôc häc

V× §HTN lµ tr−êng ®¹i häc ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, tõ n¨m 1982 tr−êng kh«ng

tham gia ®µo t¹o c¸c ngµnh s− ph¹m nh−ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi, nhµ tr−êng

®· ®Ò nghÞ Bé GD - §T cho phÐp t¸i lËp nhiÖm vô ®µo tµo c¸c chuyªn ngµnh s− ph¹m.

Khoa S− ph¹m ®−îc t¸i lËp vµo th¸ng 6 n¨m 1996, ®Õn nay míi 11 n¨m ®µo t¹o s− ph¹m,

do ®ã kinh nghiÖm ®µo t¹o vµ tr×nh ®é ®éi ngò gi¶ng viªn vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ.

Cho tíi nay, tæng sè GV T©m lý - Gi¸o dôc lµ 07, trong ®ã cã 3 n÷, 1 th¹c sü, 2

®ang häc cao häc, tuæi ®êi trung b×nh lµ 31,14 tuæi. Tuæi nghÒ cao nhÊt lµ 19 n¨m,

thÊp nhÊt lµ 1 n¨m (trung b×nh lµ 8 n¨m). Tuy nhiªn, do yªu cÇu cña nhµ tr−êng nªn 2

c¸n bé ph¶i lµm viÖc kiªm nhiÖm, chØ cã 5 GV ®ang trùc tiÕp gi¶ng d¹y c¸c häc phÇn

TLGD, võa ph¶i ®¶m nhËn häc phÇn TLH§C cho c¶ tr−êng, võa ®¶m nhËn d¹y c¸c

häc phÇn TLGD cho Khoa S− ph¹m, nhiÖm vô RLNVSPTX, tæ chøc héi thi NVSP vµ

tham gia h−íng dÉn thùc tËp, kiÕn tËp cho SV cuèi khãa. Víi khèi l−îng c«ng viÖc

t−¬ng ®èi lín v× thÕ ®ßi hái sù cè g¾ng rÊt lín cña c¸c GV trong bé m«n. §©y lµ lùc

l−îng chÝnh ®Ó chóng t«i kh¶o s¸t, cßn c¸c GV kh¸c ®Ó tham kh¶o thªm.

2.3.1.2. Ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë khoa S− ph¹m - §HTN

- Môc tiªu cña c¸c häc phÇn Gi¸o dôc häc

+ Trang bÞ cho SV hÖ thèng tri thøc c¬ b¶n vÒ khoa häc gi¸o dôc vµ gi¸o dôc

häc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp sau nµy cña SV

nh− ho¹t ®éng d¹y häc, ho¹t ®éng gi¸o dôc ë tr−êng Trung häc phæ th«ng

+ B−íc ®Çu h×nh thµnh nh÷ng KNSP cÇn thiÕt, trong ®ã cã KNDH vµ KNGD

+ H×nh thµnh th¸i ®é häc tËp ®óng ®¾n, båi d−ìng lßng yªu nghÒ, mÕn trÎ vµ

nh÷ng phÈm chÊt cña ng−êi gi¸o viªn trong t×nh h×nh míi.

- Néi dung m«n GDH ë tr−êng §HTN: Trªn c¬ së ch−¬ng tr×nh khung do Bé

GD & §T ban hµnh, tr−êng §HTN tiÕn hµnh x©y dùng ch−¬ng tr×nh chi tiÕt cho c¸c

ngµnh s− ph¹m, trong ®ã cã c¸c häc phÇn GDH. Theo ®ã, m«n Gi¸o dôc häc ®−îc thÓ

hiÖn chñ yÕu t¹i 3 häc phÇn :

+ “Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng”, thêi l−îng 30 tiÕt (23 lý thuyÕt vµ 7 thùc hµnh),

víi c¸c néi dung: Gi¸o dôc lµ mét khoa häc; Gi¸o dôc vµ sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch; môc

®Ých, nhiÖm vô gi¸o dôc vµ hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n; C¸c con ®−êng gi¸o dôc.

Gi¸o tr×nh lµ cuèn “Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng I” vµ "Gi¸o dôc häc - tËp 1" [19].

+ “Lý luËn d¹y häc”, thêi l−îng 30 tiÕt (20 lý thuyÕt, 10 thùc hµnh), gåm c¸c

néi dung chÝnh sau:Qu¸ tr×nh d¹y häc; Nguyªn t¾c d¹y häc; Néi dung vµ ch−¬ng tr×nh

d¹y häc; PPDH; H×nh thøc tæ chøc d¹y häc. Gi¸o tr×nh chÝnh lµ cuèn "Gi¸o dôc häc

®¹i c−¬ng II” vµ "Gi¸o dôc häc - tËp 1" [19].

+ “Lý luËn gi¸o dôc”, thêi l−îng 30 tiÕt (20 lý thuyÕt, 10 thùc hµnh), víi c¸c

néi dung : Qu¸ tr×nh gi¸o dôc; Nguyªn t¾c gi¸o dôc; Néi dung gi¸o dôc; PPGD; H×nh

thøc tæ chøc ho¹t ®éng gi¸o dôc; Ng−êi gi¸o viªn chñ nhiÖm ë tr−êng THPT. Gi¸o

tr×nh lµ cuèn "Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng II” vµ "Gi¸o dôc häc - tËp 2" [19]

- VÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc Gi¸o dôc häc : Trong xu h−íng c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p d¹y

häc nãi chung, d¹y häc GDH ë tr−êng ®¹i häc nãi riªng, GV vµ SV còng ®· cã nh÷ng cè

g¾ng nhÊt ®Þnh. Ngoµi nh÷ng PPDH truyÒn thèng nh− ThuyÕt tr×nh, diÔn gi¶ng, ®µm

tho¹i... khoa S− ph¹m vµ bé m«n TLGD còng ph¸t ®éng phong trµo ®æi míi PPDH, khuyÕn

khÝch GV ¸p dông nh÷ng PPDH tÝch cùc, nh−: Xªmina, th¶o luËn nhãm, PP ®éng n·o, PP

d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, d¹y häc t×nh huèng... trong ®ã khuyÕn khÝch viÖc sö

dông nh÷ng ph−¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i vµ c¸c phÇn mÒm hç trî d¹y häc... tuy nhiªn l¹i

thiÕu biÖn ph¸p kiÓm tra, ®¸nh gi¸ do ®ã rÊt Ýt GV tiÕn hµnh d¹y häc theo c¸c PP hiÖn ®¹i

2.3.2. Thùc tr¹ng biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn

- VÒ quan ®iÓm chØ ®¹o

RÌn luyÖn KNSP nãi chung, KNDH nãi riªng kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña c¸c GV

d¹y TLGD, GV d¹y ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n, mµ lµ nhiÖm vô ®µo t¹o cña c¶ khoa

s− ph¹m. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo nhiÖm vô nµy còng ®−îc mäi GV

nhËn thøc râ rµng vµ thùc hiÖn nghiªm tóc. §Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nµy chóng

t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t víi c©u hái vÒ møc ®é quan t©m cña GV tíi nhiÖm vô rÌn luyÖn

KNSDCH cho SV trong qu¸ tr×nh d¹y häc vµ møc ®é quan t©m cña SV trong viÖc tù rÌn

luyÖn KNSDCH nh− thÕ nµo? (c©u 10 phô lôc 1 vµ 2). KÕt qu¶ thu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng

KÕt qu¶ SV KÕt qu¶ GV Møc ®é STT SL % SL %

1 Th−êng xuyªn 37 58.73 6 60.00

2 Kh«ng th−êng xuyªn 23 34.92 3 30.00

3 Ýt khi 3 4.76 1 10.00

4 Ch−a bao giê 1 1.58 0 0.00

B¶ng 8: Møc ®é quan t©m cña SV vµ GV ®Õn rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái

KÕt qu¶ thu ®−îc cho thÊy 60% GV th−êng xuyªn quan t©m ®Õn KNSDCH cho

SV trong qu¸ tr×nh d¹y häc, 30% kh«ng th−êng xuyªn quan t©m vµ 10% Ýt khi quan

t©m ®Õn KN nµy. Khi trao ®æi, trß chuyÖn víi c¸c GV, hä còng chia sÎ: Tuy chóng t«i

kh«ng ph©n biÖt r¹ch rßi c¸c KN mét c¸ch chi tiÕt, nh−ng trong qu¸ tr×nh lªn líp th×

th−êng xuyªn vËn dông KN nµy, qua ®ã SV còng cã thÓ häc hái ®−îc kinh nghiÖm vÒ

mÆt thùc tiÔn viÖc sö dung KN nµy nh− thÕ nµo

§Ó kiÓm chøng l¹i, chóng t«i tiÕn hµnh hái SV, kÕt qu¶ thu ®−îc còng ë c¸c

møc (58.73%, 34.92%, 4.76%), tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã vÉn cßn 1.58% SV ch−a bao

giê quan t©m ®Õn viÖc rÌn luyÖn KN nµy cho b¶n th©n. thùc tÕ cho thÊy kh«ng ph¶i SV

nµo còng nhËn thøc ®−îc t©m quan träng cña viÖc cÇn ph¶i cã KN nµy nh− lµ mé hµnh

trang trong d¹y häc sau nµy cña b¶n th©n do ®ã hä thùc sù kh«ng quan t©m, cã SV cßn

cho biÕt hä biÕt ®Õn KNSDCH nµy lÇn ®Çu tiªn lµ do phiÕu tr−ng cÇu ý kiÕn cung cÊp.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t gi÷a GV vµ SV trong vÊn ®Ò rÌn luyÖn KNSDCH lµ t−¬ng

®−¬ng nhau vµ ph¶n ¸nh kh¸ch quan thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò

§Ó kiÓm tra tÝnh kh¶ thi cña viÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn KNSDCH cho SV, chung

t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t ý kiÕn cña GV víi c©u hái:Theo thÇy (c«), viÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn

Kü n¨ng sö dông c©u hái cho sinh viªn cã thùc hiÖn ®−îc kh«ng? kÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:

10% cho r»ng RÊt khã thùc hiÖn, 30% cho r»ng Khã thùc hiÖn vµ 60% cho r»ng viÖc ®Æt môc

tiªu h×nh thµnh KN nµy cho SV lµ B×nh th−êng.

§iÒu nµy chøng tá, môc tiªu ®Æt môc tiªu h×nh thµnh KNSDCH cho SV kh«ng ph¶i lµ

khã thùc hiÖn, vÊn ®Ò n»m ë chç chóng ta (GV, c¬ së ®µo t¹o GV) cã muèn ®Æt ra môc tiªu

nµy hay kh«ng, cã ®Ò ra vµ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao hay kh«ng. Theo

quan ®iÓm cña chóng t«i, viÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn KNSDCH nãi riªng vµ KNDH cho SV

lµ hÕt søc quan träng, v× trong bèi c¶nh d¹y häc hiÖn ®¹i ngµy nay ng−êi GV kh«ng nh÷ng lµ

ng−êi cã tri thøc chuyªn m«n cao mµ cßn cã kü n¨ng nghÒ nghiÖp thµnh th¹o ®Ó kh«ng chØ

thùc hiÖn môc tiªu trang bÞ tri thøc cho ng−êi häc mµ cßn d¹y cho HS kh¶ n¨ng t− duy ®éc

lËp, s¸ng t¹o ®Ó hä tù t×m kiÕm, trang bÞ tri thøc cho b¶n th©n.

Khi trao ®æi vÊn ®Ò nµy víi c¸c GV gi¶ng d¹y nghiÖp vô vµ PPDH bé m«n th× ®a sè

GV ®Òu cho r»ng: ViÖc ®Æt môc tiªu h×nh thµnh KN nµy cho SV lµ rÊt cÇn thiÕt v× trªn thùc tÕ

mçi GV ®Òu cÇn ph¶i cã KN nµy, tuy nhiªn kh«ng ph¶i ai còng thùc hiÖn nã mét c¸ch khoa

häc vµ hiÖu qu¶, lµm t¨ng hiÖu qu¶ d¹y häc (nhiÒu GV cho r»ng ®a sè mäi ng−êi ®Òu sö

dông KN nµy theo thãi quen). Tuy nhiªn ë mçi chuyªn ngµnh ®µo t¹o kh¸c nhau cÇn cã biÖn

ph¸p, ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn kh¸c nhau cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña chuyªn ngµnh.

- VÒ néi dung rÌn luyÖn: Qua thùc tiÔn nh÷ng n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ qua

t×m hiÓu néi dung rÌn luyÖn KNDH cho SVSP ë Khoa S− ph¹m, chóng t«i thÊy néi

dung rÌn luyÖn cßn rÊt s¬ sµi. C¨n cø vµo ch−¬ng tr×nh c¸c häc phÇn TLGD, häc phÇn

PPDH bé m«n, häc phÇn RLNVSPTX gi¶ng viªn tiÕn hµnh biªn so¹n néi dung rÌn

luyÖn SV. Tuy nhiªn, mçi GV l¹i biªn so¹n mét néi dung kh¸c nhau, ch−a cã sù thèng

nhÊt trong bé m«n TLGD vµ c¸c GV gi¶ng d¹y PPDH bé m«n, ®Æc biÖt lµ vÉn ch−a cã

x¸c lËp ®−îc hÖ thèng c¸c KNSP c¬ b¶n (KNDH vµ KNGD) vµ néi dung lý thuyÕt, t¸c

dông vµ c¸ch thùc hiÖn tõng KN; Ch−a x¸c lËp ®−îc quy tr×nh rÌn luyÖn KN

- VÒ Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn rÌn luyÖn

+ §Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc nãi chung vµ PP rÌn luyÖn kü

n¨ng nãi chung, chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t b»ng c©u hái: ThÇy (c«) th−êng sö dông

PPDH nµo ®Ó rÌn luyÖn KN cho SV? (c©u hái sè 14, phô lôc 3)

Tr¶ lêi c©u hái nµy cã 100% GV coi sù kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p tuú tõng néi

dung lµ −u tiªn sè 1; ®øng thø 2 lµ nhãm ph−¬ng ph¸p ThuyÕt tr×nh nªu vÊn ®Ò kÕt hîp

§µm tho¹i; tiÕp theo lµ sù kÕt hîp gi÷a ThuyÕt tr×nh vµ Gi¶i thÝch. Ph−¬ng ph¸p nªu

vÊn ®Ò b»ng t×nh huèng kÕt hîp Th¶o luËn nhãm ®Ó rÌn KNSDCH chØ ®−îc xÕp thø t−;

cuèi cïng lµ nhãm ph−¬ng ph¸p ThuyÕt tr×nh kÕt hîp Trùc quan vµ Th¶o luËn. Kh«ng

cã GV nµo ®−a ra ph−¬ng ph¸p kh¸c

§Ó kiÓm tra l¹i nh÷ng kÕt qu¶ trªn, chóng t«i cã dù giê, trao ®æi trùc tiÕp víi GV

th× hÇu nh− c¸c GV ®Òu cho r»ng: víi viÖc d¹y häc ë líp cã sè l−îng SV ®«ng nh− hiÖn

nay th× còng khã mµ thùc hiÖn ®−îc d¹y häc tÝch cùc. Theo quan ®iÓm cña chóng t«i th×

thùc tÕ hiÖn nay kh«ng ph¶i GV kh«ng thÓ tiÕn hµnh c¸c PPDH tÝch cùc, c¸c PP rÌn luyÖn

KN trong c¸c giê thùc hµnh, nh−ng do tÝnh thô ®éng, ng¹i thay ®æi, sî vÊt v¶ vµ ph¶i ®Çu

t− nhiÒu thêi gian cho nªn GV th−êng viÖn vµo c¸c lý do kh¸ch quan ®Ó kh«ng chÞu ®æi

míi PPDH cña m×nh. V× vËy cã lÏ ThuyÕt tr×nh nªu vÊn ®Ò vÉn ®−îc xem lµ ph−¬ng ph¸p

d¹y häc chñ yÕu nhÊt. C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− Th¶o luËn nhãm, §µm tho¹i thùc sù

ch−a ph¸t huy t¸c dông trong d¹y häc c¸c m«n nghiÖp vô ë khoa S− ph¹m - §HTN

+ VÒ ph−¬ng tiÖn phôc vô c«ng t¸c rÌn luyÖn NVSP ë Khoa S− ph¹m, chóng t«i

thÊy cßn nhiÒu h¹n chÕ: c¬ së vËt chÊt l¹c hËu, thiÕu c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô d¹y häc

(kh«ng cã phßng häc ®a chøc n¨ng), th− viÖn cßn thiÕu tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c rÌn

luyÖn NVSP (kh«ng cã tµi liÖu h−íng dÉn RLNVSPTX), kinh phÝ ®Çu t− ®Ó tæ chøc

Héi thi NVSP hµng n¨m rÊt Ýt, do ®ã Ban tæ chøc kh«ng thÓ tæ chøc mét c¸ch quy m«,

do ®ã thiÕu tÝnh hÊp dÉn, ch−a thùc sù trë thµnh ngµy héi NVSP nh− c¸c Tr−êng §HSP

th−êng tiÕn hµnh rÊt thµnh c«ng

- VÒ h×nh thøc tæ chøc rÌn luyÖn

H×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP lµ mét kh©u hÕt søc quan träng,

h¬n n÷a do ®Æc thï cña c«ng t¸c rÌn luyÖn KN ®ßi hái nhiÒu h×nh thøc tæ chøc ®a

d¹ng, phong phó (nÕu cø ¸p dông h×nh thøc d¹y häc líp - bµi nh− d¹y lý thuyÕt th×

kh«ng thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao). §Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng vÊn ®Ò nµy, chóng t«i tiÕn

hµnh kh¶o s¸t víi c©u hái: Theo b¹n (thÇy c«), c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn d−íi ®©y cã

hiÖu qu¶ nh− thÕ nµo trong rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng? (c©u

13, phô lôc 1 vµ c©u 14, phô lôc 2). KÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:

Kh«ng hiÖu

STT C¸c h×nh thøc rÌn luyÖn

RÊt hiÖu qu¶

HiÖu qu¶

Ýt hiÖu qu¶

qu¶

SL %

31.75

39.68

3.17

25.40

C¸c giê häc lý thuyÕt c¸c häc phÇn nghiÖp vô

70.00

20.00

0.00

10.00

39.68

12.70

3.17

44.44

C¸c giê häc thùc hµnh c¸c häc phÇn nghiÖp vô

30.00

20.00

0.00

50.00

28.57

14.29

9.52

47.62

Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s− ph¹m

50.00

20.00

0.00

30.00

49.21

3.17

44.44

C¸c giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh m«n PPDH bé m«n

70.00

10.00

0.00

20.00

34.92

31.75

23.81

9.52

Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc t¹i tr−êng s− ph¹m

40.00

50.00

10.00

0.00

36.51

14.29

9.52

39.68

Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

60.00

0.00

40.00

39.68

1.59

57.14

RÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn

30.00

10.00

0.00

60.00

33.33

3.17

0.00

63.49

KiÕn tËp, thùc tËp SP t¹i tr−êng phæ th«ng

20.00

10.00

0.00

70.00

Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi kh¸c (§oµn,

31.75

30.15

23.80

14.29

Héi....)

40.00

30.00

10.00

20.00

Møc ®é

B¶ng 9: møc ®é hiÖu qu¶ cña c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn KNSDCH

KÕt qu¶ kh¶o s¸t GV cho thÊy: H×nh thøc rÌn luyÖn th«ng qua "KiÕn tËp, thùc

tËp SP t¹i tr−êng phæ th«ng" ®−îc GV ®¸nh gi¸ rÊt cao, xÕp thø nhÊt (rÊt hiÖu qu¶

70%, hiÖu qu¶ 20%); h×nh thøc "RÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn" xÕp thø 2 (rÊt hiÖu

qu¶ 60%, hiÖu qu¶ 30%); h×nh thøc "C¸c giê häc thùc hµnh c¸c häc phÇn nghiÖp vô"

xÕp thø 3 (rÊt hiÖu qu¶ 50%, hiÖu qu¶ 30%); h×nh thøc "Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m" xÕp

thø 4(rÊt hiÖu qu¶ 40%, hiÖu qu¶ 60%); h×nh thøc "Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s−

ph¹m" xÕp thø 5 (rÊt hiÖu qu¶ 50%, hiÖu qu¶ 50%)

KÕt qu¶ kh¶o s¸t ý kiÕn cña SV vÒ vÊn ®Ò nh− sau: h×nh thøc "KiÕn tËp, thùc tËp

SP t¹i tr−êng phæ th«ng" ®−îc SV ®¸nh gi¸ cao nhÊt, xÕp thø nhÊt (rÊt hiÖu qu¶

63.49%, hiÖu qu¶ 33.33%); h×nh thøc "RÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn" xÕp thø 2 (rÊt

hiÖu qu¶ 57.14%, hiÖu qu¶ 39.68%); h×nh thøc "Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s− ph¹m"

xÕp thø 3 (rÊt hiÖu qu¶ 47.62%, hiÖu qu¶ 28.57%); tiÕp ®Õn lµ "C¸c giê häc thùc hµnh

c¸c häc phÇn nghiÖp vô" vµ "Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m".

Hai h×nh thøc "Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc t¹i tr−êng s− ph¹m", "Tham gia c¸c

ho¹t ®éng x· héi kh¸c (§oµn, Héi....)" ®Òu ®−îc c¶ GV vµ SV cho r»ng Ýt hiÖu qu¶

(trªn 30%)

So s¸nh kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña SV vµ GV chóng t«i thÊy sù ®¸nh cña GV vµ SV lµ

t−¬ng ®ång nhau, chøng tá vai trß, tÇm quan träng cña c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn KNDH nãi

chung vµ KNSDCH nãi riªng ®Òu ®−îc thÇy vµ trß nhËn thøc râ. Tuy nhiªn v× nh÷ng lý do

kh¸c nhau h×nh thøc tæ chøc d¹y häc c¸c m«n NVSP nãi chung vµ m«n GDH nãi riªng ë

§HTN vÉn chñ yÕu lµ h×nh thøc Líp - Bµi, c¸c h×nh thøc kh¸c hÇu nh− Ýt ®−îc tiÕn hµnh v×

thÕ dÉn ®Õn ®¬n ®iÖu, nghÌo nµn, thiÕu sù linh ho¹t, ®a d¹ng. Thùc tr¹ng nµy ch−a ®¸p øng

yªu cÇu cña môc tiªu RLNVSP nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng cho SVSP

- VÒ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ rÌn luyÖn

+ Kh©u kiÓm tra, ®¸nh gi¸ lµ mét kh©u rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. KiÓm

tra, ®¸nh gi¸ ngoµi môc tiªu ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ®¹t ®−îc cña ng−êi häc mµ h×nh thøc kiÓm

tra, ®¸nh gi¸ cßn lµ ®éng lùc rÊt quan träng ®Ó thóc ®Èy ng−êi häc tÝch cùc h¬n

+ VÒ néi dung kiÓm tra: Qua nghiªn cøu c¸c ®Ò thi mµ SV ®· thi trong 2 n¨m trë

l¹i ®©y ë c¸c häc phÇn TLGD, PPGD bé m«n, RLNVSPTX th× tû lÖ néi dung liªn quan

®Õn kiÓm tra kü n¨ng d¹y häc hÇu nh− kh«ng cã, chØ cã mét sè ®Ò thi cã yªu cÇu SV

gi¶i quyÕt 1 t×nh huèng s− ph¹m nµo ®ã (thuéc KN ho¹t ®éng gi¸o dôc)

Nh− vËy, néi dung kiÓm tra, ®¸nh gi¸ c¸c häc phÇn NVSP còng ch−a cã sù quan

t©m xøng ®¸ng víi vÞ trÝ, môc tiªu h×nh thµnh KNSP nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng

cho SV. Trao ®æi víi GV vÒ nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nµy, ®−îc GV ®−a ra mét c¸ch

ch©n t×nh: thùc ra GV ch−a thËt sù quan t©m ®Çu t− cho kh©u nµy, v× ®Ó ra mét ®Ò thi kiÓm

tra vÒ kü n¨ng th× kh«ng khã. C¸i khã ë chç ®©y lµ h×nh thøc kiÓm tra thùc hµnh nªn nÕu

tæ chøc th× rÊt tèn thêi gian vµ c«ng søc, v× muèn ®¸nh gi¸ ®−îc mét c¸ch tæng hîp c¸c

KNDH ®ßi hái mçi SV ph¶i tiÕn hµnh mét tiÕt gi¶ng, do ®ã thêi gian dµnh cho kiÓm tra,

®¸nh gi¸ lµ rÊt lín, trong ®iÒu kiÖn cña c¸c tr−êng hiÖn nay th× h×nh thøc nµy hÇu nh−

kh«ng thùc hiÖn ®−îc. Ng−îc l¹i ®Ò thi kÕt thóc häc phÇn mµ thiªn vÒ kiÕn thøc lý thuyÕt

th× dÔ lµm ®Ò, lµm ®¸p ¸n, viÖc chÊm còng dÔ dµng h¬n, kh«ng tèn nhiÒu c«ng søc

+ VÒ h×nh thøc kiÓm tra: Qua trao ®æi víi Trung t©m kh¶o thÝ vµ K§CLGD cña

tr−êng thÊy r»ng ®èi víi häc phÇn TLGD, PPGD bé m«n, RLNVSPTX nãi chung chñ

yÕu vÉn lµ h×nh thøc thi viÕt, ®Ò ra d−íi d¹ng tù luËn

Víi quan ®iÓm kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nh− trªn ®· ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn kÕt qu¶

rÌn luyÖn KNDH cña SVSP, v× t©m lý cña SV rÊt thùc tÕ, hä chØ thùc sù häc vµ «n tËp

nh÷ng g× sÏ thi hoÆc cã trong giíi h¹n mµ GV ®· cho, do ®ã hä chØ quan t©m ®Õn häc

tri thøc lý thuyÕt ®Ó phôc vô thi kÕt thóc häc phÇn mµ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc rÌn

luyÖn c¸c KNDH ®i cïng víi nh÷ng tri thøc ®ã

Thùc tr¹ng trªn cho chóng ta thÊy c«ng t¸c rÌn luyÖn KNDH kh«ng thÓ hiÖu qu¶

nÕu nh− kh«ng cã sù ®ång bé cña nhiÒu biÖn ph¸p, nhiÒu kh¸c kh¸c nhau.

2.4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa S− ph¹m-

Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn

2.4.1. VÒ −u ®iÓm

- Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn tay nghÒ cho SV ®−îc tiÕn hµnh t−¬ng ®èi liªn tôc trong

suèt qu¸ tr×nh ®µo t¹o víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. B¶n th©n SV vµ GV ®Òu nhËn thøc

®−îc tÇm quan träng cña viÖc rÌn luyÖn c¸c KNDH cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o

- Mét sè KNDH c¬ b¶n ®· ®−îc rÌn luyÖn t−¬ng ®èi thuÇn thôc

- Khi ®i kiÕn tËp vµ thùc tËp s− ph¹m, SV tiÕp cËn vµ thÝch øng t−¬ng ®èi nhanh víi

thùc tiÔn gi¸o dôc ë tr−êng phæ th«ng, do ®ã khi ra tr−êng cã nhiÒu SV ®¸p øng ®−îc yªu

cÇu cña tr−êng phæ th«ng. §iÒu ®ã chøng tá chÊt l−îng ®µo t¹o cña Khoa S− ph¹m ngµy

mét n©ng lªn vµ dÇn kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña m×nh ë khu vùc Nam trung bé vµ TN

2.4.2. VÒ nh−îc ®iÓm

Qu¸ tr×nh ®µo t¹o nghiÖp vô s− ph¹m ë Khoa S− ph¹m - Tr−êng §HTN, chóng

t«i thÊy cßn nhiÒu bÊt cËp:

- NhiÖm vô rÌn luyÖn KNDH cho SV vÉn ch−a ®−îc c¸c cÊp l·nh ®¹o vµ GV coi

träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®óng møc v× thÕ ch−a tæ chøc ®−îc nhiÒu ho¹t ®éng ®Ó SV cã c¬

héi rÌn luyÖn; Môc tiªu rÌn luyÖn c¸c KNDH ch−a cô thÓ, chi tiÕt.

- Néi dung rÌn luyÖn cßn chung chung, kh«ng mang tÝnh tæng thÓ, ch−a hÖ

thèng. C¸c häc phÇn NVSP ch−a x¸c ®Þnh ®−îc hÖ thèng c¸c KNDH vµ KNGD c¬ b¶n

cÇn h×nh thµnh cho SV, ch−a x¸c ®Þnh ®−îc néi dung träng t©m cho tõng n¨m häc;

nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh; ch−a cËp nhËt nh÷ng kü n¨ng d¹y häc míi do yªu

cÇu cña d¹y häc hiÖn ®¹i ®Æt ra

- Ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn, huÊn luyÖn cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh,

thiªn vÒ truyÒn thô lý thuyÕt mét chiÒu. Trong gi¶ng d¹y c¸c häc phÇn nghiÖp vô s−

ph¹m cßn t×nh tr¹ng c¾t xÐn tiÕt thùc hµnh ®Ó d¹y lý thuyÕt, do ®ã ¶nh h−ëng kh«ng

nhá ®Õn hiÖu qu¶ rÌn luyÖn KNDH cho SV

- C«ng t¸c kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ rÌn luyÖn c¸c häc phÇn NVSP

thiªn vÒ tù luËn, kiÓm tra tri thøc lý thuyÕt, ch−a coi träng kiÓm tra vÊn ®¸p, thùc

hµnh. §iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng SV chØ häc lý thuyÕt mµ coi nhÑ viÖc rÌn luyÖn c¸c

KNSP; viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ KTSP, TTSP cßn qu¸ cao so víi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña SV

v× thÕ Ýt cã t¸c dông kÝch thÝch sù phÊn ®Êu v−¬n lªn cña SV

XÐt mét c¸ch tæng thÓ, c«ng t¸c ®µo t¹o nghiÖp vô s− ph¹m cho SV ë khoa S−

ph¹m cßn nhiÒu bÊt cËp vµ h¹n chÕ

KÕt luËn ch−¬ng 2

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc GDH, nh×n chung GV vµ SV ®· nhËn thøc ®−îc ý nghÜa

tÇm quan träng cña viÖc h×ng thµnh kü n¨ng sö dông c©u hái cho SV. Tuy nhiªn viÖc

®Æt môc tiªu h×nh thµnh kü n¨ng nµy trong d¹y häc GDH th× l¹i ch−a ®−îc quan t©m

®óng møc. ChÝnh vËy mµ c¸c biÖn ph¸p h−íng vµo thùc hiÖn môc tiªu h×nh thµnh kü

n¨ng sö dông c©u hái cho SVchØ ®−îc triÓn khai mét c¸ch hêi hît, chiÕu lÖ, thiÕu ®ång

bé mµ hÖ qu¶ cña nã lµ møc ®é kü n¨ng sö dông c©u hái cho SVSP chØ ®¹t møc trung

b×nh vµ sè yÕu l¹i nhiÒu h¬n sè kh¸. VËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh−

thÕ nµo trong d¹y häc GDH ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu h×nh thµnh vµ n©ng cao kü n¨ng

sö dông c©u hái cho SVSP. Néi dung ch−¬ng 3 sÏ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy

Ch−¬ng 3

MéT Sè BIÖN PH¸P H×NH THµNH Kü N¡NG sö dông c©u hái Trong d¹y

häc CHO Sinh viªn khoa s− ph¹m - tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn

3.1. Mét sè nguyªn t¾c khi ®Ò ra biÖn ph¸p rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái

trong d¹y häc cho SVSP

3.1.1. C¸c biÖn ph¸p ph¶i ®−îc x©y dùng trªn quan ®iÓm hÖ thèng - cÊu tróc:

- Néi dung nguyªn t¾c: C¸c biÖn ph¸p ph¶i cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi

nhau, liªn kÕt vµ hç trî lÉn nhau trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt. C¸c biÖn ph¸p ph¶i

tu©n thñ tuyÕn tÝnh thêi gian vµ cÊu tróc ®ång t©m ®Ó võa ph¸t triÓn võa më réng võa

cñng cè c¸c KN nghÒ nghiÖp nãi chung vµ KN d¹y häc nãi riªng cho SVSP

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn: C¸c biÖn ph¸p ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®ång bé, triÓn khai

nhÞp nhµng vµ h−íng ®Õn thùc hiÖn môc tiªu chung lµ n©ng cao kü n¨ng nghÒ nghiÖp

cho SV

3.1.2. C¸c biÖn ph¸p ph¶i phï hîp vµ thèng nhÊt víi môc tiªu, néi dung,

ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch ®µo t¹o cña nhµ tr−êng

- Néi dung nguyªn t¾c: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái biÖn ph¸p ®−a ra cã ®Çy ®ñ c¬

së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn: Khi x©y dùng vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p cÇn nghiªn cøu

kü môc tiªu, néi dung, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®Ó kh«ng m©u thuÉn, chång

chÐo hay bÊt cËp

3.1.3. C¸c biÖn ph¸p khi thùc thi ph¶i mang l¹i hiÖu qu¶ tÝch cùc trong qu¸

tr×nh ®µo t¹o

- Néi dung nguyªn t¾c: Khi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p míi, biÖn ph¸p phï hîp sÏ

®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n, tÝch cùc h¬n khi rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng d¹y häc nãi chung

vµ c¸c KNSDCH nãi riªng cho SVSP

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn: khi ®Ò xuÊt biÖn ph¸p cÇn tiÕn hµnh thö nghiÖm, d¸nh

gi¸ hiÖu qu¶ vµ hiÖu chØnh nh÷ng tån t¹i

3.1.4. C¸c biÖn ph¸p ph¶i cã tÝnh kh¶ thi

- Néi dung nguyªn t¾c: tøc lµ biÖn ph¸p ®−a ra ph¶i phï hîp ®iÒu kiÖn vµ hoµn

c¶nh thùc tÕ cña nhµ tr−êng (®éi ngò vµ tr×nh ®é cña GV, tr×nh ®é cña SV, ®iÒu kiÖn

c¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ, ®å dïng, tµi liÖu häc tËp), ngoµi ra cßn ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn

vµ ®Æc ®iÓm v¨n hãa, tËp qu¸n cña ®Þa ph−¬ng, vïng miÒn... cã nh− vËy c¸c biÖn ph¸p

®Ò ra míi cã tÝnh thùc tiÔn vµ hiÖu qu¶ cao

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn: Khi ®Ò xuÊt biÖn ph¸p nµo ®ã cÇn cã sù nghiªn cøu kü

vµ chi tiÕt c¸c yÕu tè cã thÓ ¶nh h−ëng tiªu cùc hoÆc tÝch cùc

3.2. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

3.2.1. X©y dùng néi dung rÌn luyÖn

§Ó rÌn luyÖn KNSDCH cho SV chóng ta cÇn x©y dùng ®−îc néi dung rÌn luyÖn

cô thÓ, khoa häc, thèng nhÊt. §ång thêi ph¶i lµm cho GV vµ SV hiÓu ®−îc môc ®Ých

vµ c¸ch thøc vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh rÌn luyÖn.

KNSDCH trong d¹y häc lµ mét KN chuyªn biÖt cña ho¹t ®éng d¹y häc. Trªn

thùc tÕ ho¹t ®éng d¹y häc cña GV vµ HS kh«ng thÓ thiÕu nh÷ng c©u hái vµ ho¹t ®éng

hái - ®¸p gi÷a thÇy vµ trß. §Ó rÌn luyÖn KNSDCH cho SV, chóng t«i ®· x©y dùng hÖ

thèng tµi liÖu sau:

3.2.1.1. Tµi liÖu ph¸t tay dµnh cho SV: Trong ®ã cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc vÒ: C©u

hái, vai trß cña c©u hái trong d¹y häc, c¸c lo¹i c©u hái, nh÷ng yªu cÇu ®Ó cã c©u hái tèt;

KNSDCH trong d¹y häc, vai trß cña KN sö dông c©u hái, mèi quan hÖ gi÷a KNSDCH víi

c¸c KNDH kh¸c, hÖ thèng ho¸ tõng KN thµnh phÇn trong KNSDCH (20 KN thµnh phÇn),

nh÷ng nguyªn t¾c khi sö dông KNSDCH, tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ KNSDCH (xem phô lôc 3)

Sau ®©y, chóng t«i ®i vµo chi tiÕt tõng KN nhá trong KNSDCH cÇn rÌn luyÖn cho SV:

1. KN x¸c ®Þnh râ môc ®Ých vµ néi dung cña bµi d¹y

- Néi dung cña KN: GV khi x©y dùng gi¸o ¸n ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc môc ®Ých cña

bµi lµ g× (lÜnh héi tri thøc míi, «n tËp, n¨ng cao hay bµi thùc hµnh...) vµ n¾m v÷ng néi

dung cña bµi bao gåm nh÷ng tri thøc, KN nµo cÇn h×nh thµnh ë HS... §©y lµ c¬ së ®Ó

GV x¸c ®Þnh xem cÇn sö dông bao nhiªu c©u hái, sö dông lo¹i c©u hái nµo, nh»m môc

®Ých g× vµ sö dông vµo thêi ®iÓm nµo lµ hîp lý

- C¸ch thùc hiÖn KN :+ GV cÇn x©y dùng môc tiªu thËt chi tiÕt, cô thÓ

+ TËp trung lµm râ nh÷ng néi dung quan träng, mÊu chèt cña bµi

+ ChuÈn bÞ nh÷ng kiÕn thøc më réng cã liªn quan nh»m lµm phong phó vµ dù

phßng khi cÇn thiÕt

2. KN ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá

- Néi dung cña KN: Khi ph©n tÝch tµi liÖu thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc GV sÏ

x¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c©u hái, sè l−îng c©u

hái vµ møc ®é sö dông c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chia nhá néi dung bµi häc, x¸c ®Þnh c©u hái chñ

chèt vµ c©u hái më réng cho tõng néi dung.

+ ChuÈn bÞ c¸c ph−¬ng ¸n chuyÓn ®æi linh ho¹t c¸c lo¹i c©u hái khi ®Æt c©u hái

cho c¸c ®èi t−îng HS kh¸c nhau.

3. KN sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp sao cho ®¹t ®−îc môc

®Ých tèt nhÊt

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV thµnh th¹o trong viÖc x©y dùng c¸c lo¹i

c©u hái,c¸c kiÓu c©u hái, kh«ng vi ph¹m c¸c quy t¾c khi x©y dùng c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + C©u hái ph¶i ®−îc x©y dùng chÝnh x¸c, ng«n ng÷ ng¾n

gän, râ rµng, dÔ hiÓu, s¸t víi tr×nh ®é cña HS (c©u hái võa søc)

+ GV hÕt søc chó ý khi sö dông ng«n ng÷ ®Ó x©y dùng c©u hái

* Ai, C¸i g×, Khi nµo, ë ®©u, C¸i nµo, Bao giê? vµ nh÷ng tõ t−¬ng tù nh− thÕ vÒ

chøc n¨ng ng÷ ph¸p, th−êng ®−îc sö dông ë c¸c c©u hái héi tô, ®¬n trÞ, ®¬n gi¶n, tr×nh

®é thÊp, nh»m vµo sù kiÖn, c¸c c©u hái t¸i hiÖn, liªn t−ëng, «n tËp, hÖ thèng hãa, t×m

hiÓu kinh nghiÖm cña häc sinh.

* T¹i sao, V× sao, Nh− thÕ nµo, Do d©u, Lµm thÕ nµo, B»ng c¸ch nµo, SÏ ra sao?

vµ nh÷ng tõ t−¬ng tù nh− thÕ vÒ chøc n¨ng ng÷ ph¸p, th−êng thÝch hîp ®Ó biÓu ®¹t c¸c

c©u hái tr×nh ®é cao, khã, héi tô, ®a trÞ, phøc t¹p, cã tÝnh vÊn ®Ò, gîi suy nghÜ, suy

luËn, kh¸i qu¸t hãa, quan niÖm luËn, ®¸nh gi¸.

* Víi cïng mét néi dung vµ ý t−ëng, cïng mét môc ®Ých, c©u hái cµng ng¾n

gän, cµng Ýt tõ, cµng Ýt mÖnh ®Ò, cµng Ýt cÊu tróc, cµng Ýt thuËt ng÷ míi l¹ cµng tèt.

Trong c©u hái nªn tr¸nh c¸c h×nh thøc tu tõ, tr¸nh tõ l¸y, tõ ®iÖp, ®iÖp ng÷, tr¸nh dïng

nghÜa bãng, tr¸nh tõ ®ång ©m kh¸c nghÜa

+ Víi nh÷ng c©u hái tæng hîp GV cã thÓ chia thµnh nh÷ng c©u hái nhá gióp HS

dÔ nhËn biÕt

4. KN ®èi chiÕu vµ thÝch øng c¸c c©u hái víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é kh¸c nhau

cña häc sinh

- Néi dung cña KN: Gióp GV biÕt ch¾c r»ng c©u hái nµo th× phï hîp víi ®èi

t−îng HS nµo (Giái, kh¸, trung b×nh, yÕu), v× vËy khi tiÕn hµnh ®Æt c©u hái th× GV cã

thÓ ®Þnh h−íng ngay vµo HS ®ã mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Æt chung cho c¶ líp. Víi sù s¸t

sao cña GV nh− vËy gióp HS c¶m thÊy ai còng ®−îc GV quan t©m, do ®ã tÝch cùc h¬n

- C¸ch thùc hiÖn KN:

+ GV cÇn nghiªn cøu vµ n¾m ch¾c c¸c nhãm tr×nh ®é cña líp m×nh d¹y

+ ChuÈn bÞ c¸c lo¹i c©u hái ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau phï hîp víi tõng nhãm HS

®Ó HS nµo còng c¶m thÊy m×nh cã thÓ thÝch øng ®−îc víi bµi häc

5. KN s¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic

- Néi dung cña KN: KN gióp GV s¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, theo trËt tù

néi dung cña bµi häc, gióp GV nh»m kiÓm so¸t ®−îc ®−îc hÖ thèng c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + C©u hái ph¶i ®−îc x©y dùng vµ thÓ hiÖn râ trong gi¸o ¸n

vµ ®i theo trËt tù cña néi dung cña bµi häc

+ Còng cã thÓ sö dông nh÷ng c©u hái liªn quan ë bµi tr−íc ®ã nh»m gióp HS cã

®−îc tiÒn ®Ò tèt ®Ó gi¶i quyÕt c©u hái GV ®ang ®Æt ra

6. KN gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV l−êng tr−íc ®−îc c¸c kh¶ n¨ng, dù kiÕn

c¸c ®¸p ¸n cã thÓ HS sÏ tr¶ lêi, gióp GV chñ ®éng, kh«ng bÞ lóng tóng tr−íc nh÷ng

c©u tr¶ lêi v−ît khái néi dung cña bµi häc

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Víi nh÷ng c©u hái "®a trÞ" GV cÇn chuÈn bÞ c¸c ®¸p ¸n

kh¸c nhau ®Ó lµm tháa m·n yªu c©u cña c©u hái

+ Víi nh÷ng c©u "®¬n trÞ" còng cÇn ph¶i GV còng ph¶i l−êng tr−íc nh÷ng kh¶

n¨ng cã thÓ x¶y ra theo h−íng më réng c©u hái hoÆc mèi liªn hÖ cña c©u hái ®ã víi

nh÷ng c©u hái ë bµi häc kh¸c.

+ Cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn tiÕn tr×nh hái - ®¸p khi HS ®−a ra ®¸p ¸n kh«ng

n»m trong tÇm ¶nh h−ëng cña néi dung bµi häc ®Ó tháa m·n nhu cÇu hiÓu biÕt cña HS

7. KN ®Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm

- Néi dung cña KN: KN nh»m ®¶m b¶o r»ng GV ®Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm cÇn

hái, ®i theo trËt tù néi dung cña bµi vµ ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: GV lùa chän lo¹i c©u hái, néi dung hái cho phï hîp víi

tõng kh©u cña tiÕt häc (kiÓm tra bµi cò, dÉn nhËp, lÜnh héi tri thøc míi, cñng cè...)

8. KN ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV biÕt ph©n phèi c©u hái cho c¸c ®èi t−îng

HS kh¸c nhau, t¨ng c−êng sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c HS, HS c¶m thÊy m×nh ®Òu cã

thÓ thÝch øng víi bµi häc tõ ®ã tÝch cùc, nç lùc trong häc tËp

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV cÇn chuÈn bÞ tr−íc vµ ®−a ra nh÷ng c©u hái phô (thùc

chÊt lµ nh÷ng c©u hái më, cã nhiÒu c¸ch tr¶ lêi, cã nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c nhau, c©u hái

ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu, xóc tÝch). Giäng nãi cña GV ph¶i ®ñ to cho c¶ líp nghe thÊy

+ Khi hái HS, trong tr−êng hîp lµ c©u hái khã th× nªn ®−a ra nh÷ng gîi ý nhá

+ Khi gäi HS th× cã thÓ sö dông c¶ cö chØ

+ GV cè g¾ng hái nhiÒu HS kh¸c nhau, ®Æc biÖt cÇn chó ý hái nh÷ng HS thô

®éng, nhót nh¸t vµ c¸c HS ngåi khuÊt phÝa d−íi líp

9. KN tÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi

- Néi dung cña KN: Khi GV ®Æt c©u hái cÇn kÝch thÝch HS tÝch cùc suy nghÜ,

t×m ra c©u tr¶ lêi, lµm cho mäi HS thÊy r»ng ®ã lµ viÖc dµnh cho tÊt c¶ mäi ng−êi chø

kh«ng ph¶i cña riªng ai.

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chuÈn bÞ tr−íc b¶ng c©u hái vµ nãi víi HS : c¸c em

sÏ lÇn l−ît ®−îc gäi ®Ó tr¶ lêi c©u hái nhÐ

+ Yªu cÇu c¶ HS m¹nh d¹n vµ HS nhót nh¸t tham gia ph¸t biÓu, tr¶ lêi c©u hái

+ Cã thÓ gäi cïng 1 HS tr¶ lêi vµi lÇn kh¸c nhau

10. KN dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái

- Néi dung cña KN: sau khi ®Æt c©u hái GV cÇn im lÆng, t¹o thêi ®Ó HS suy

nghÜ, thu thËp d÷ liÖu, lý lÏ ®Ó tr¶ lêi c©u hái, thêi gian chê ®îi sÏ gióp c¶ HS nhót

nh¸t, HS yÕu còng tham gia ®−îc

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Sö dông thêi gian “chê ®îi” sau khi ®−a ra c©u hái (3-5

gi©y víi c¸c líp lín, 5-6 gi©y víi c¸c líp nhá)

+ ChØ ®Þnh mét HS ®−a ra c©u tr¶ lêi ngay sau thêi gian “chê ®îi” (tiÕn tr×nh hái -

®¸p sÏ thÊt b¹i nÕu c©u hái cña GV chung chung, kh«ng h−íng vµo ®èi t−îng cô thÓ nµo)

+ Trong khi 1 HS ®ang tr¶ lêi, GV võa l¾ng nghe võa quan s¸t c¸c HS kh¸c, bÊt

cø lóc nµo còng cã thÓ yªu cÇu HS kh¸c nh¾c l¹i, bæ sung, phª ph¸n khi cÇn thiÕt

11. KN tËp trung vµo träng t©m

- Néi dung cña KN: KN gióp GV lu«n lu«n ®Æt c¸c c©u hái xoay quanh néi

dung träng t©m cña bµi, mäi c©u hái ®Òu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn môc tiªu cña bµi,

kh«ng bÞ chÖch h−íng.

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chuÈn bÞ tr−íc vµ ®−a cho HS nh÷ng c©u hái cô thÓ,

phï hîp víi néi dung chÝnh cña bµi häc

+ §èi víi c©u hái khã, cã thÓ ®−a ra c¶ nh÷ng gîi ý nhá cho c¸c c©u tr¶ lêi

+ §èi víi tr−êng hîp nhiÒu HS kh«ng tr¶ lêi ®−îc GV nªn tæ chøc cho HS th¶o

luËn nhãm

+ GV dùa vµo mét phÇn nµo ®ã trong c©u tr¶ lêi cña HS ®Ó ®Æt tiÕp c©u hái. Tuy

nhiªn, cÇn tr¸nh ®−a ra c¸c c©u hái vôn vÆt, kh«ng cã chÊt l−îng

12. KN gi¶i thÝch c©u hái khã

- Néi dung cña KN: víi nh÷ng c©u hái khã, c©u hái tr×nh ®é cao th× cã thÓ

kh«ng cã HS nµo tr¶ lêi ®−îc, khi ®ã GV kh«ng nªn n¶n mµ cÇn gi¶i thÝch, dÉn d¾t

b»ng nh÷ng c©u hái phô, c©u hái gîi më

- C¸ch thùc hiÖn KN:Gi¸o viªn cã thÓ ®Æt c©u hái yªu cÇu HS ®−a thªm th«ng

tin. VD: Tèt, nh−ng em cã thÓ ®−a thªm mét sè lý do kh¸c ®−îc kh«ng? Em cã thÓ gi¶i

thÝch theo c¸ch kh¸c ®−îc kh«ng, c« ch−a hiÓu ý cña em?..

13. KN liªn hÖ nh÷ng tri thøc liªn quan ®Õn c©u hái

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV cã thÓ n©ng cao chÊt l−îng c¸c c©u hái

kh«ng chØ trong ph¹m vi bµi häc, nhê ®ã ph¸t triÓn c¸c mèi liªn hÖ trong t− duy cña

HS, huy ®éng c¸c kiÕn thøc liªn quan ®Ó gi¶i tr¶ lêi c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN:Yªu cÇu HS liªn hÖ c¸c c©u tr¶ lêi cña m×nh víi nh÷ng

kiÕn thøc ®· häc cña m«n häc vµ nh÷ng m«n häc cã liªn quan. VÝ dô: “Tèt, nh−ng em

cã thÓ liªn hÖ viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc víi néi dung d¹y häc ®−îc kh«ng?”.

14. KN tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cu¶ m×nh

- Néi dung cña KN: ViÖc GV h¹n chÕ nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh sÏ t¹o cho HS

thãi quen theo dâi bµi häc mét c¸ch tÝch cùc, kh«ng thê ¬ víi bÊt cø c©u hái nµo cña

GV, t¨ng c−êng tÝnh nghiªm tóc cña bµi häc

- C¸ch thùc hiÖn KN:ChuÈn bÞ tr−íc c©u tr¶ hái vµ khi ®Æt c©u hái ng«n ng÷

ph¶i ®ñ to, râ rµng, xóc tÝch vµ ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ HS ®· nghe râ

+ Kh«ng nªn n«n nãng sî HS kh«ng nghe thÊy nªn véi vµng nh¾c l¹i c©u hái,

nh− vËy sÏ t¹o mét tiÒn ®Ò kh«ng tèt lµ HS sÏ kÐm tËp trung khi GV ®Æt c©u hái. NÕu

cã HS nµo ch−a râ c©u hái, gi¸o viªn chØ cÇn chØ ®Þnh mét HS kh¸c nh¾c l¹i c©u hái

15. KN tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh

- Néi dung cña KN: Khi GV ®Æt c©u hái vµ sau ®ã tù tr¶ lêi th× sÏ ch¼ng cã t¸c

dông g×, kh«ng kÝch thÝch ®−îc t− duy cña HS. KN nµy rÌn luyÖn cho GV thãi quen

®−a HS vµo hoµn c¶nh cã vÊn ®Ò, kÝch thÝch HS t− duy ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Khi HS ch−a tr¶ lêi ®−îc c©u hái GV h·y gîi më, gîi ý, liªn

hÖ nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Ó HS t×m ra mèi liªn quan thay v× tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh

+ C©u hái ph¶i dÔ hiÓu, phï hîp víi tr×nh ®é cña HS, víi néi dung kiÕn thøc bµi

häc. §èi víi c¸c c©u hái yªu cÇu HS tr¶ lêi vÒ nh÷ng kiÕn thøc míi th× nh÷ng kiÕn

thøc ®ã ph¶i cã mèi liªn hÖ víi nh÷ng kiÕn thøc cò mµ HS ®· ®−îc häc hoÆc thu ®−îc

tõ thùc tÕ cuéc sèng

16. KN tr¸nh nh¾c l¹i toµn bé c©u tr¶ lêi cña HS

- Néi dung cña KN: GV cÇn rÌn luyÖn cho m×nh KN nµy v× cã nh− vËy míi

h−íng tiÕn tr×nh hái ®¸p kh«ng chØ lµ gi÷a GV vµ HS mµ cÇn chuyÓn sang gi÷a HS víi

HS, HS ph¶i tù l¾ng nghe nhau, cïng nhau gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. NÕu c©u tr¶ lêi nµo còng

®−îc GV nh¾c l¹i sÏ mÊt thêi gian, g©y ra sù nhµm ch¸n

- C¸ch thùc hiÖn KN: + §Ó ®¸nh gi¸ ®−îc c©u tr¶ lêi cña HS ®óng hay ch−a ®óng,

gi¸o viªn nªn chØ ®Þnh c¸c HS kh¸c nhËn xÐt vÒ c©u tr¶ lêi cña b¹n, hoÆc nh¾c l¹i ®iÓm mÊu

chèt trong c©u tr¶ lêi ®Ó nh÷ng HS kh¸c tiÕp tôc suy nghÜ, tr¶ lêi, sau ®ã gi¸o viªn kÕt luËn

+ ChØ ®Þnh mét HS tr¶ lêi, c¶ líp l¾ng nghe vµ ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña b¹n, GV

kÕt luËn

17. KN øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS

- Néi dung cña KN: Khi HS tr¶ lêi kh«ng ®óng GV kh«ng ®−îc lªn ¸n, tr¸ch

ph¹t, chØ trÝch...lµm HS c¶m thÊy x¸u hæ, mÊt tù tin. GV h·y g¹n lÊy mäi −u ®iÓm dï

lµ nhá nhÊt, biÓu d−ìng cè g¾ng, nç lùc cña HS trong c©u tr¶ lêi. §iÒu ®ã lµm cho HS

tù tin, ®−îc t«n träng. KN nµy gióp GV duy tr× ®−îc tiÕn tr×nh hái - ®¸p, kh«ng khÝ

häc tËp d©n chñ

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Quan s¸t c¸c ph¶n øng cña HS khi b¹n cña m×nh tr¶ lêi

sai (sù kh¸c nhau cña tõng c¸ nh©n). §Çu tiªn lµ ghi nhËn sù ®ãng gãp cña HS ®ã, sau

®ã cã thÓ ®Ò nghÞ HS kh¸c tr¶ lêi

+ T¹o c¬ héi lÇn thø 2 cho HS tr¶ lêi b»ng c¸ch: kh«ng chª bai, chØ trÝch hoÆc

tr¸ch ph¹t v× nh− vËy sÏ g©y øc chÕ t− duy cña c¸c em.

+ Sö dông mét phÇn c©u tr¶ lêi cña HS ®Ó khuyÕn khÝch HS tiÕp tôc t×m tßi c©u

tr¶ lêi ®óng

18. KN tiÕp nèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n:

- Néi dung cña KN: GV biÕt c¸ch khuyÕn khÝch, ®éng viªn, biÓu d−¬ng nh÷ng

cè g¾ng, nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng b»ng ng«n ng÷, cö chØ, ®iÖu bé. Khi GV sö dông

thµnh c«ng KN nµy gióp HS c¶m thÊy phÊn chÊn, tù tin, tÝch cùc h¬n trong häc tËp

- C¸ch thùc hiÖn KN: GV khuyÕn khÝch b»ng ng«n ng÷ : "E tr¶ lêi tèt l¾m",

"Em ®· tiÕn bé rÊt nhiÒu ®Êy"... hoÆc GV khuyÕn khÝch ®iÖu bé, cö chØ: gËt ®Çu, ¸nh

m¾t tá vÎ ®ång ý, t¸n thµnh...

19. KN duy tr× tiÕn tr×nh hái - ®¸p b»ng c¸c c©u hái

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp duy tr× tiÕn tr×nh hái - ®¸p, kÝch thÝch t− duy

liªn tôc, t¹o ra kh«ng khÝ thi ®ua trong tiÕt häc. §iÒu nµy ®ßi hái GV ph¶i thµnh th¹o,

nhanh chãng nhËn ra nh÷ng dÊu hiÖu cho thÊy HS ®ang ch¸n n¶n, kh«ng hiÓu hoÆc

kh«ng thÝch thó víi c©u hái ®Æt ra

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Khi nhËn thÊy c©u hái cña m×nh kh«ng ®−îc HS h−ëng øng

nhiÖt t×nh, GV cÇn kÕt hîp viÖc ®Æt c©u hái víi tr×nh diÔn trùc quan tµi liÖu, thÝ nghiÖm

+ GV cÇn kÞp thêi h×nh thµnh vµ sö dông nh÷ng c©u hái bæ trî ®Ó võa më réng

võa h−íng dÉn võa cñng cè nh÷ng kÕt qu¶ mµ HS ®· ®¹t ®−îc

20. KN Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV

- Néi dung cña KN: GV ph¶i lu«n lu«n chñ ®éng, ph¶n x¹ nhanh nhÑn víi

nh÷ng t×nh huèng, c©u hái do HS ®Æt ra vµ cã c¸ch øng xö th«ng minh. HS ngµy cµng

th«ng minh v× vËy muèn cã ®−îc KN nµy GV cÇn cã kiÕn thøc võa s©u võa réng vÒ

m«n häc m×nh phô tr¸ch

- C¸ch thùc hiÖn KN:

+ Víi c©u hái khã mµ HS ®Æt ra, GV cÇn khÐo lÐo chuyÓn c©u hái ®ã ®Ó c¸c HS

kh¸c suy nghÜ, tr¶ lêi. Cßn b¶n th©n GV còng nhanh chãng t×m ra ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®Ó

øng phã kÞp thêi

+ Trong tr−êng hîp c©u hái cña HS qu¸ khã, ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña GV th× GV

cÇn hÑn thêi gian thÝch hîp ®Ó gi¶i ®¸p, kh«ng nªn nÐ tr¸nh hoÆc cè t×nh l·ng quªn

3.2.1.2. Gi¸o ¸n thùc nghiÖm: dµnh cho GV d¹y häc phÇn GDH (Phô lôc 3)

3.2.1.3. Gi¸o ¸n d¹y mÉu: Gi¸o ¸n ®−îc x©y dùng vµ thùc hiÖn theo h−íng t¨ng

c−êng sö dông KNSDCH, nh»m lµm mÉu vµ gióp SV quan s¸t, häc tËp vµ lµm theo

(Phô lôc 3)

3.2.2. TiÕn hµnh rÌn luyÖn cho SV ¸p dông quy tr×nh rÌn luyÖn KNDH nãi chung (®· ®−îc ®Ò cËp môc 1.3.2) bao

gåm 5 b−íc c¬ b¶n. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh

trong nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc

hµnh c¸c m«n häc nghiÖp vô s− ph¹m; Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ

thùc hµnh m«n PPDH bé m«n; Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn rÌn luyÖn NVSP

th−êng xuyªn ë tr−êng s− ph¹m; Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua kiÕn tËp, thùc tËp s−

ph¹m ë tr−êng phæ th«ng; Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

3.2.3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN cña SV

BÊt kú mét ho¹t ®éng häc tËp, rÌn luyÖn nµo còng cÇn ph¶i cã qu¸ tr×nh kiÓm tra,

®¸nh gi¸. Th«ng qua kiÓm tra, ®¸nh gi¸ sÏ gãp phÇn t¹o ra ý thøc vµ ®éng lùc cho ng−êi

häc, ®Ó n¨ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc thùc thi c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn, trong qu¸ tr×nh tæ

chøc thùc nghiÖm, chóng t«i ®· tiÕn hµnh KT, §G qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN nh− sau:

- KiÓm tra, ®¸nh gi¸ cã thÓ tiÕn hµnh th−êng xuyªn trong giê lªn líp lý thuyÕt

cña gi¶ng viªn, trong giê häc thùc hµnh, trong häc phÇn rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn.

Ho¹t ®éng kiÓm tra cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh ®Çu tiÕt d¹y, hoÆc trong khi tiÕn hµnh d¹y tri

thøc míi. Theo quy chÕ 25/2006/ Q§ - BGD§T, ngµy 56/06/2006 cña Bé GD & §T, th×

kÕt qu¶ häc tËp cña SV ®−îc tÝnh trªn c¬ së ®iÓm tÝch lòy (kh«ng qu¸ 50 %, tïy theo

tõng tr−êng ¸p dông cô thÓ) vµ ®iÓm thi kÕt thóc häc phÇn. Nhê cã ®iÓm tÝch lòy ®· kÝch

thÝch GV th−êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm tra, ®¸nh gi¸, nhê ®ã mµ GV biÕt ®−îc thùc

tr¹ng viÖc rÌn luyÖn c¸c KN cña SV, còng nhê vËy SV n©ng cao ®−îc ý thøc rÌn luyÖn,

biÕt ®−îc ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh

- KiÓm tra ®Þnh kú: KiÓm tra ®Þnh kú cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh d−íi d¹ng bµi kiÓm

tra ®iÒu kiÖm, thi kÕt thóc häc phÇn. H×nh thøc thi cã thÓ d−íi d¹ng thi viÕt (tù luËn),

tr¾c nghiÖm, thi vÊn ®¸p hoÆc thi thùc hµnh (thi gi¶ng trªn líp). Tuy nhiªn thi vÊn ®¸p

hoÆc thi thùc hµnh mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc nh−ng hiÖu qu¶ thu ®−îc th× rÊt

cao. Nhê h×nh thøc nµy mµ b¶n th©n SV ph¶i tÝch cùc vµ cè g¾ng h¬n rÊt nhiÒu. NÕu

c¸c häc phÇn Lý luËn d¹y häc vµ PPDH bé m«n mµ th−êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm tra,

®¸nh gi¸ d−íi h×nh thøc nµy ch¾c ch¾n viÖc rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH

nãi riªng cña SV sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao.

- Tæ chøc cho SV tù kiÓm tra, ®¸nh gi¸: khi tiÕn hµnh rÌn luyÖn KNSDCH cho

SV chóng t«i còng tæ chøc cho SV tù ®¸nh gi¸ theo h×nh thøc nhãm vµ c¸ nh©n, sau

khi huÊn luyÖn vµ sau mét thêi gian rÌn luyÖn chóng t«i yªu cÇu sinh viªn viÕt b¶n thu

ho¹ch c¸ nh©n vµ tù ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn cña m×nh vµ ®Ò ra h−íng kh¾c phôc.

- Víi ®Æc thï cña mét khoa s− ph¹m víi nhiÒu chuyªn ngµnh ®µo t¹o, v× vËy

chóng t«i ®· phèi hîp víi c¸c bé m«n cã chuyªn ngµnh ®µo t¹o vµ Liªn chi ®oµn Khoa

s− ph¹m trong viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng rÌn luyÖn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®ã, ®Æc biÖt

lµ th«ng qua héi thi NVSP ®−îc tæ chøc ®Þnh kú vµo th¸ng 11, ®· t¹o ra phong trµo thi

®ua häc tËp cho SV trong toµn khoa

3.3. C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

3.3.1. Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh trong m«n

Gi¸o dôc häc

3.3.1.1. ý nghÜa

Tæ chøc rÌn luyÖn KNDH th«ng qua d¹y häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh c¸c häc

phÇn TLGD ®−îc coi lµ biÖn ph¸p quan träng vµ cã tÝnh hÖ thèng nhÊt. V× th«ng qua

hÖ thèng tri thøc sÏ cung cÊp cho SV c¬ së lý luËn, nÒn t¶ng tri thøc ®Ó c¬ b¶n ®Ó ®Þnh

h−íng cho viÖc rÌn kü n¨ng.

BiÖn ph¸p nµy cã t¸c dông ®Þnh h−íng cho toµn bé ho¹t ®éng gi¶ng d¹y vµ häc

tËp cña GV vµ SV. B¶n th©n GV c¸c m«n nghiÖp vô khi gi¶ng d¹y lu«n ph¶i ý thøc

®−îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ

KNSDCH trong d¹y häc nãi riªng cho SV, ®iÒu ®ã ph¶i ®−îc thÓ hiÖn trong môc tiªu

cña m«n häc vµ tõng bµi häc

3.3.1.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn

- GV cÇn thùc hiÖn ®óng ch−¬ng tr×nh chi tiÕt ®· ®−îc phª duyÖt, ®Æc biÖt lµ

tu©n thñ sè tiÕt dµnh cho thùc hµnh, häc lý thuyÕt tíi ®©u häc thùc hµnh ®Õn ®ã

- T¨ng c−êng c¸c PPDH tÝch cùc trong d¹y häc GDH, vÝ dô: PP th¶o luËn nhãm,

PP huÊn luyÖn, rÌn luyÖn...

- Biªn so¹n c¸c néi dung cña c¸c tiÕt thùc hµnh (c¸c KNDH t−¬ng øng víi néi

dung tri thøc lý thuyÕt cña tõng ch−¬ng, tõng bµi) song song víi viÖc d¹y lý thuyÕt

- §iÓm kiÓm tra häc tr×nh vµ thi kÕt thóc häc phÇn ph¶i bao gåm c¶ ®iÓm lý

thuyÕt vµ ®iÓm thùc hµnh theo tû lÖ phï hîp

3.3.1.3. C¸ch thùc hiÖn

Chóng t«i ®Ò xuÊt vµ thèng nhÊt víi bé m«n TLGD vµ c¸c gi¶ng viªn gi¶ng d¹y

c¸c m«n GDH vÒ nhiÖm vô vÞ trÝ, tÇm quan träng vÒ viÖc rÌn luyÖn KNDH cho SVSP,

tõ ®ã thèng nhÊt cÇn thùc thi c¸c biÖn ph¸p ®Ó rÌn luyÖn KNDH cho SV. T−¬ng øng

víi tõng ch−¬ng, tõng bµi, tõng tiÕt, tõng néi dung mµ x¸c ®Þnh rÌn luyÖn KNDH nµo

cho SV cho phï hîp.

a. VÒ môc tiªu d¹y häc GDH:

CÇn x¸c ®Þnh râ rµng, chÝnh x¸c môc tiªu cña tõng m«n, tõng ch−¬ng, tõng bµi

mµ x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ vµ chi tiÕt t−¬ng øng lo¹i KNSP. ChØ cã trªn c¬ së x¸c

®Þnh môc tiªu râ rµng vµ coi träng môc tiªu rÌn luyÖn KNSP cho SV, cã nh− vËy míi

ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¸c häc phÇn NVSP nãi chung vµ m«n GDH nãi riªng

Trong giê thùc hµnh m«n LLDH chóng ta cã thÓ x©y dùng néi dung cho c¸c tiÕt

thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn c¸c KNDH sau: KN x©y dùng gi¸o ¸n theo mÉu; KN ph©n tÝch

néi dung, ch−¬ng tr×nh; KN x¸c ®inh môc tiÕt cña bµi d¹y; KN lùa chän PP, ph−¬ng

tiÖn, h×nh thøc d¹y häc phï hîp; KNSDCH trong d¹y häc; KN tr×nh bµy b¶ng; KN

thùc hµnh c¸c thao t¸c lªn líp; KN sö dông lµm, chuÈn bÞ ®ß dïng d¹y häc; KN kiÓm

tra, ®¸nh gi¸, cho ®iÓm häc sinh....

- Víi môc tiªu rÌn luyÖn KNSDCH cho SV, chóng t«i ®Ò xuÊt ®−a môc tiªu rÌn

luyÖn KNSDCH sau khi d¹y bµi "Nhãm PP sö dông ng«n ng÷", thuéc ch−¬ng 4, häc

phÇn "Lý luËn d¹y häc"

b. VÒ néi dung d¹y häc GDH:

- C¨n cø vµo khung ch−¬ng tr×nh chi tiÕt ®· ®−îc ban hµnh, bé m«n vµ GV cÇn

x©y dùng chi tiÕt néi dung trong tõng häc phÇn, tõng ch−¬ng, tõng bµi phï hîp víi

viÖc rÌn luyÖn KN nµo

- Ph©n phèi thêi gian gi÷a d¹y lý thuyÕt vµ thùc hµnh hîp lý ®Ó ®¶m b¶o sau khi

SV ®· ®−îc lÜnh héi tri thøc sÏ ®−îc thùc hµnh, rÌn luyÖn vµ cñng cè ngay

- Néi dung tiÕt thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn KNSDCH ®−îc chóng t«i tr×nh bµy cô

thÓ ë phô lôc 3.

c. VÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc GDH: ViÖc t¨ng c−êng c¸c PPDH hiÖn ®¹i vµo d¹y

häc lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña ®Ó n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc, ®iÒu nµy

cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c¸c häc phÇn NVSP, v× môc tiªu lín nhÊt cña c¸c

häc phÇn nµy lµ h×nh thµnh cho SVSP kiÕn thøc, kü n¨ng vµ t×nh c¶m nghÒ nghiÖp, ®Ó

sau khi tèt nghiÖp hä cã thÝch øng nhanh chãng víi thùc tiÔn víi GD phæ th«ng

- Ngoµi c¸c PPDH truyÒn thèng nh− thuyÕt tr×nh, diÔn gi¶ng nh»m cung cÊp cho

SV nh÷ng tri thøc lý thuyÕt mét c¸ch cã hÖ thèng. Tuy nhiªn, víi môc tiªu rÌn luyÖn

KN cña c¸c häc phÇn nµy th× c¸c PPDH trªn kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu

- CÇn t¨ng c−êng c¸c PPDH hiÖn ®¹i nh»m tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc tËp cña

SV, nh−: PP §µm tho¹i, PP nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, PP d¹y häc t×nh huèng, PP th¶o

luËn nhãm, PP xªmina, PP ®éng n·o, PP h−íng dÉn SV sö dông tµi liÖu vµ gi¸o

tr×nh..., ®Æc biÖt chóng t«i nhÊn m¹nh PP th¶o luËn nhãmvµ PP huÊn luyÖn trong rÌn

luyÖn KNSDCH

- Sö dông ph−¬ng ph¸p §µm tho¹i (vÊn ®¸p):

Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc chóng t«i sö dông ®an xen vµo c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc

kh¸c. Ch¼ng h¹n kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p ThuyÕt tr×nh ®Ó cã nh÷ng c©u hái víi tÝnh

chÊt gîi më, nªu vÊn ®Ò nh»m kÝch thÝch nhu cÇu nhËn thøc cho SV, hoÆc xen vµo

ph−¬ng ph¸p nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó ®Æt ra nh÷ng c©u hái cho SV trao ®æi víi

nhau trong nhãm, trong líp víi GV.

Víi môc ®Ých cho SV thÊy c¸ch GV sö dông KNSDCH trong mét tiÕt häc nh− lµ

mét tiÕt d¹y mÉu, do ®ã trong PP nµy chóng t«i chñ ®éng sö dông hÖ thèng c©u hái ®·

®−îc x©y dùng tõ tr−íc theo trËt tù néi dung tri thøc, sö c¸c lo¹i c©u hái víi c¸c møc

®é kh¸c nhau.

Chóng t«i còng khuyÕn khÝch SV ®Æt ra nh÷ng c©u hái hoÆc nªu nh÷ng th¾c m¾c,

b¨n kho¨n trong nhãm víi nhau, gi÷a nhãm nµy víi nhãm kh¸c vµ c¶ víi GV trong qu¸

tr×nh th¶o luËn chung t¹i líp còng nh− khi GV theo dâi lµm viÖc cña c¸c nhãm.

Tãm l¹i, ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu h×nh thµnh kü n¨ng sö dông c©u hái cho SV

trong d¹y häc GDH chóng ta cÇn ph¶i vËn dông kÕt hîp mét c¸ch hîp lý, linh ho¹t

nhiÒu PP. §ã lµ c¸c PP ThuyÕt tr×nh, PP nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, LuyÖn tËp, Thùc

hµnh, §µm tho¹i....TÊt nhiªn hiÖu qu¶ sö dông c¸c PP nµy cßn liªn quan ®Õn c¸c h×nh

thøc tæ chøc d¹y häc mµ chóng t«i sÏ ®Ò cËp ngay sau ®©y.

d. VÒ ph−¬ng tiÖn d¹y häc GDH: Ph−¬ng tiÖn d¹y häc cã ý nghÜa hÕt søc quan

träng. §Ó ®¸p øng vµ tiÕn hµnh ®−îc c¸c PPDH hiÖn ®¹i, chóng t«i còng yªu cÇu bé

m«n vµ GV t¨ng c−êng sö dông c¸c PTDH trong d¹y häc, nh−: PhiÕu häc tËp, m¸y

chiÕu, sö dông phÇn mÒm powerpoint trong d¹y häc, xem b¨ng h×nh, t− liÖu vÒ thùc

tiÔn gi¸o dôc..., ®Æc biÖt chóng t«i nhÊn m¹nh viÖc cho SV xem c¸c tiÕt d¹y häc mÉu

theo ch−¬ng tr×nh vµ SGK míi do GV phæ th«ng tiÕn hµnh

e. VÒ h×nh thøc d¹y häc Gi¸o dôc häc:

Song song víi h×nh thøc d¹y häc toµn líp (d¹y häc Líp - Bµi) khi ¸p dông PP

thuyÕt tr×nh. Cßn khi ¸p dông c¸c PP kh¸c nh−: th¶o luËn nhãm, d¹y häc t×nh huèng...,

chóng t«i vËn dông h×nh thøc Th¶o luËn t¹i líp.

Víi môc tiªu rÌn luyÖn KNSDCH, trong tiÕt thùc hµnh thuéc ch−¬ng 4 "Ph−¬ng

ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc" häc phÇn LLDH, chóng t«i tiÕn hµnh nh÷ng h×nh thøc sau:

- H×nh thøc th¶o luËn nhãm vµ th¶o luËn toµn líp: §©y lµ møc ®é thÊp cña

Xemina trong d¹y häc, cã t¸c dông cñng cè vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc mµ GV võa

cung cÊp. Víi néi dung nµy chóng t«i ®−a ra c¸c vÊn ®Ò nh»m gióp SV hiÓu s©u s¾c

h¬n vÒ KNSDCH

§Ó h×nh thøc nµy gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc h×nh thµnh vµ n©ng cao KNSDCH

cho SV, trong c¸ch thøc triÓn khai chóng t«i quan t©m ®Õn mét sè khÝa c¹nh d−íi ®©y:

+ VÒ thêi ®iÓm th¶o luËn, chóng t«i th−êng triÓn khai sau mçi ®¬n vÞ kiÕn thøc

t−¬ng ®èi hoµn chØnh. Ch¼ng h¹n khi d¹y xong phÇn lý thuyÕt ch−¬ng "Ph−¬ng ph¸p,

ph−¬ng tiÖn d¹y häc" chóng t«i tiÕn hµnh cho d¹y 2 tiÕt thùc hµnh, trong ®ã cã sö

dông h×nh thøc Th¶o luËn nhãm (chung b×nh mçi ch−¬ng cã 2 tiÕt thùc hµnh, tïy theo

KN cÇn h×nh thµnh mµ GV sö dông 2 tiÕt nµy cho phï hîp)

+ T¹i c¸c tiÕt th¶o luËn, chóng t«i th−êng dµnh kho¶ng 70% cho viÖc thùc hiÖn

nh÷ng nhiÖm vô liªn quan KNSDCH, cßn l¹i lµ dµnh cho néi dung liªn quan ®Õn c¸c

vÊn ®Ò lý thuyÕt cña bµi häc. TÊt nhiªn sù ph©n chia nh− vËy chØ cã tÝnh t−¬ng ®èi, khi

thùc hiÖn cã thÓ linh ho¹t gi¶i quyÕt theo t×nh h×nh cô thÓ. ViÖc triÓn khai th¶o luËn

th−êng diÔn ra nh− sau:

* §Çu giê th¶o luËn, GV dµnh Ýt phót ®Ó phæ biÕn môc ®Ých, yªu cÇu vµ chia

nhãm (mçi buæi cã c¸ch chia nhãm kh¸c nhau, kh«ng lÆp l¹i), sè l−îng mçi nhãm

kho¶ng 6 ®Õn 7 ng−êi. NhiÖm vô cña mçi nhãm th−êng ®−îc ghi sau mçi phiÕu th¶o

luËn vµ nªu tr−íc nh÷ng yªu cÇu khi nªn tr×nh bµy sau khi th¶o luËn ë nhãm. Víi viÖc

rÌn luyÖn KNSDCH, chóng t«i yªu cÇu SV th¶o luËn c¸c néi dung sau: C©u hái lµ g×?

Cã bao nhiªu lo¹i c©u hái? Vai trß cña c©u hái trong DH? KNSDCH lµ g×? vai trß cña

KNSDCH ®èi víi gi¸o viªn trong DH? KNSDCH cã nh÷ng KN thµnh phÇn g×? CÇn cã

biÖn ph¸p nµo ®Ó rÌn luyÖn KN nµy cho SV s− ph¹m...

* Dµnh thêi gian ®Ó c¸c nhãm trao ®æi, chuÈn bÞ (th−êng mçi nhãm ®−îc ph©n

c«ng mét néi dung). Tuú theo sè l−îng nhiÖm vô vµ møc ®é khã dÔ cña vÊn ®Ò mµ GV Ên

®Þnh thêi gian th¶o luËn t¹i nhãm cho thÝch hîp (cã thÓ 5 ®Õn 10 phót cho mét néi dung).

Trong thêi gian nh− vËy, t¹i c¸c nhãm th−êng diÔn ra thø tù c¸c c«ng viÖc: C¸

nh©n chuÈn bÞ ý t−ëng riªng (1 ®Õn 2 phót), thêi gian cßn l¹i d−íi sù ®iÒu khiÓn cña

nhãm tr−ëng ®Ó mçi c¸ nh©n tr×nh bµy, ng−êi kh¸c gãp ý, bæ sung, x©y dùng ph−¬ng

¸n chung ®Ó th− ký ghi l¹i. L−u ý r»ng nhãm tr−ëng vµ th− ký còng ph¶i cö lu©n phiªn

®Ó lµm chø kh«ng thÓ ®Ó cè ®Þnh. Sau khi ®· hÕt thêi gian th¶o luËn vµ chuÈn bÞ ë c¸c

nhãm, ®Õn phÇn th¶o luËn chung toµn líp do GV ®iÒu khiÓn (còng cã thÓ h−íng dÉn

cho SV cã kh¶ n¨ng lµm viÖc nµy ).

* KÕt thóc buæi th¶o luËn, GV nhËn xÐt ®iÓm m¹nh, nh÷ng h¹n chÕ nÕu cã trong

c«ng t¸c tæ chøc th¶o luËn nhãm vµ c¶ líp, kh¾c s©u nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc khi

t×m hiÓu vÒ KN nµy. §ång thêi b¶n th©n GV còng tù rót ra bµi häc kinh nghiÖm, ®èi

chiÕu môc tiªu ®Ó lÇn th¶o luËn sau ®¹t ®−îc hiÖu qu¶, chÊt l−îng cao h¬n.

- H×nh thøc xem b¨ng d¹y mÉu: §©y lµ h×nh thøc cã hiÖu qu¶ rÊt lín ®Ó SV cã

thÓ trùc quan quan s¸t mét tiÕt d¹y, ®©y lµ c¸ch nhanh nhÊt mµ SV cã n¾m ®−îc mét

c¸ch bµi b¶n vµ toµn diÖn c¸c KNDH trªn líp cña GV.

+ VÒ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm tæ chøc h×nh thøc d¹y häc nµy: Chóng t«i cã thÓ cho

SV xem b¨ng ngay t¹i líp nÕu phßng häc cã m¸y Projecter, hoÆc tiÕn hµnh t¹i trung

t©m th«ng tin - th− viÖn

+ C¨n cø vµo môc ®Ých cÇn ®¹t ®−îc mµ GV cã thÓ yªu cÇu SV quan s¸t b¨ng h×nh

d−íi nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau: Quan s¸t viÖc thùc hiÖn néi dung cña tiÕt d¹y; quan s¸t c¸c

KN lªn líp cña GV; quan s¸t KNSDCH cña GV (GV ®· sö dông bao nhiªu c©u hái, c©u

hái ®ã thuéc lo¹i g×, GV ®· øng xö nh− thÕ nµo ®èi víi c©u tr¶ lêi cña HS);....

+ Sau khi xem b¨ng h×nh, chóng t«i yªu cÇu SV viÕt b¶n thu ho¹ch ®Ó ®¸nh gi¸

tiÕt d¹y mÉu theo môc ®Ých quan s¸t

- H×nh thøc tù rÌn luyÖn ë nhµ: Ho¹t ®éng tù rÌn luyÖn cña SV cã ý nghÜa hÕt

søc quan träng, chØ cã trªn c¬ së tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng cña SV míi ®em l¹i hiÖu

qu¶ bÒn v÷ng

+ Víi KNSDCH chóng t«i yªu cÇu SV ë nhµ rÌn luyÖn viÖc x©y dùng hÖ thèng

c©u hái cho tõng bµi trong ch−¬ng tr×nh SGK phæ th«ng, bao gåm c¸c néi dung: Sè

l−îng c©u hái, c¸c lo¹i c©u hái, dù kiÕn c¸c ®¸p ¸n, c¸c c©u hái phô, dù kiÕn c¸c t×nh

huèng cã thÓ x¶y ra...

3.3.2. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn RLNVSPTX

3.3.2.1. ý nghÜa

+ Häc phÇn RLNVSPTX cã vai trß hÕt søc quan träng trong ch−¬ng tr×nh ®µo

t¹o, lµ häc phÇn gióp SV ®−îc rÌn luyÖn mét c¸ch bµi b¶n vµ cã hÖ thèng

+ §©y lµ häc phÇn mang tÝnh øng dông, thùc hµnh s− ph¹m do ®ã ®ßi hái SV

ph¶i tiÕn hµnh hµnh ®éng thùc sù ®Ó h×nh thµnh KN, KX trong d¹y häc vµ gi¸o dôc

3.3.2.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn

+ X©y dùng ND rÌn luyÖn thËt chi tiÕt cho tõng n¨m trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o

+ Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c néi dung ®· ®−îc x©y dùng, tuyÖt ®èi kh«ng sö tiÕt rÌn

luyÖn vµo d¹y lý thuyÕt

+ Khoa vµ c¸c bé m«n cö gi¶ng viªn chuyªn tr¸ch ®èi víi häc phÇn RLNVSPTX

hoÆc cã ®éi ngò GV thùc hµnh ®Ó phô tr¸ch ho¹t ®éng RLNVSPTX cho SV

+ CÇn tiÕn hµnh rÌn luyÖn theo nhãm (kho¶ng 10 ®Õn 15 SV/ nhãm).

3.3.2.3. C¸ch thùc hiÖn:

- VÒ thêi gian:

Theo ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®−îc ban hµnh, häc phÇn RÌn luyÖn NghiÖp vô s−

gåm 1 §VHT (15 tiÕt, 1 tiÕt lý thuyÕt quy ®æi thµnh 3 tiÕt thùc hµnh):

15 tiÕt x 3 = 45 tiÕt x 3 nhãm/líp = 135 tiÕt (trung b×nh mçi líp ®−îc chia thµnh 3

nhãm) chia ®Òu cho 3 n¨m, b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m thø 2.

- VÒ néi dung:

C¨n cø vµo gi¸o tr×nh "RÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn" cña t¸c gi¶

Ph¹m Trung Thanh vµ NguyÔn ThÞ Lý - NXB §HSPHN 2006, chóng t«i x©y dùng néi

dung rÌn luyÖn toµn khãa cho SV khoa S− ph¹m, Tr−êng §H T©y Nguyªn:

+ N¨m thø nhÊt, gåm c¸c néi dung sau:

* RÌn luyÖn nh÷ng KN chung: T×m hiÓu vÞ trÝ, môc tiªu, nhiÖm vô, c¬ cÊu tæ

chøc cña Tr−êng §HSP; Trang bÞ vµ rÌn luyÖn PP häc tËp vµ nghiªn cøu ë ®¹i häc

* RÌn luyÖn nh÷ng KN riªng: RÌn luyÖn phong c¸ch v¨n hãa - s− ph¹m trong

giao tiÕp; TËp móa h¸t tËp thÓ vµ tËp nghi thøc §oµn - §éi.

+ N¨m thø 2, gåm c¸c néi dung sau:

* RÌn luyÖn nh÷ng KN chung: T×m hiÓu quan ®iÓm, ®−êng lèi vµ chiÕn l−îc

ph¸t triÓn vÒ GD - §T cña §¶ng vµ Nhµ n−íc; T×m hiÓu LuËt gi¸o dôc; TËp nh÷ng bµi

h¸t vµ ®iÖu móa tËp thÓ; tËp c¸c KN sinh ho¹t tËp thÓ

* RÌn luyÖn nh÷ng KN riªng: KN dù giê d¹y mÉu cña GV THPT; luyÖn vµ söa

lçi ph¸t ©m; RÌn luyÖn viÕt ch÷ vµ tr×nh bµy b¶ng ®Ñp

+ N¨m thø 3, gåm c¸c néi dung sau:

* RÌn luyÖn nh÷ng KN chung: T×m hiÓu nh÷ng xu h−íng ph¸t triÓn hiÖn nay

trªn thÕ giíi; Nghiªn cøu néi dung kiÕn tËp s− ph¹m; T×m hiÓu vÞ trÝ, môc tiªu, nhiÖm

vô, c¬ cÊu tæ chøc cña tr−êng THPT trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n; TËp nh÷ng bµi

h¸t vµ ®iÖu móa tËp thÓ; tËp c¸c KN sinh ho¹t tËp thÓ.

* RÌn luyÖn nh÷ng KN riªng: TËp luyÖn mét sè KN ho¹t ®éng gi¸o dôc; LuyÖn

tËp mét sè KN d¹y häc theo chuyªn ngµnh ®µo t¹o (Nghiªn cøu SGK phæ th«ng; x¸c

®Þnh môc tiªu bµi d¹y; thiÕt kÕ bµi gi¶ng; tËp gi¶ng; tËp lµm ®å dïng d¹y häc); TËp xö

lý mét sè t×nh huèng x¶y ra trong d¹y häc; TËp mét sè ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa

häc ®Ó thu thËp, xö lý sè liÖu ®Ó lµm bµi tËp nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc

+ N¨m thø 4, gåm c¸c néi dung sau:

* RÌn luyÖn nh÷ng KN chung: Nghiªn cøu néi dung thùc tËp s− ph¹m; Nghiªn

cøu LuËt c«ng chøc; LuËt phßng, chèng tham nhòng; LuËt thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng

l·ng phÝ, Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc vµ Qu¶n lý ngµnh GD - §T * RÌn luyÖn nh÷ng KN riªng: TiÕp tôc rÌn luyÖn mét sè KN d¹y häc vµ gi¸o dôc

®· ®−îc häc ë n¨m thø 3, ®Æc biÖt lµ c¸c KNDH vµ KNGD chuyªn s©u;VËn dông c¸c

PPDH tÝch cùc trong tËp gi¶ng

- VÒ ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn: TS. Phan ThÞ Hång Vinh [61] ®· ®Ò xuÊt PP huÊn

luyÖn trong rÌn luyÖn KNDH nh− sau:

HuÊn luyÖn võa lµ h×nh thøc tæ chøc võa lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc kü n¨ng s−

ph¹m hiÖu qu¶. HuÊn luyÖn, ban ®Çu lµ thuËt ng÷ trong lÜnh vùc thÓ thao, trong ®ã

ng−êi huÊn luyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm hç trî c¸ nh©n vµ nhãm thùc hiÖn tèt c¸c KN cña hä

HuÊn luyÖn lµ h×nh thøc tËp luyÖn th−êng diÔn ra t¹i n¬i lµm viÖc hoÆc diÔn ra

trong ®iÒu kiÖn gÇn gòi víi m«i tr−êng c«ng viÖc thùc tÕ. Lµ h×nh thøc h×nh thµnh

KNSP rÊt hiÖu qu¶. Vai trß cña huÊn luyÖn lµ cung cÊp, h−íng dÉn, khuyªn b¶o hoÆc

hç trî, ®Þnh h−íng cho ng−êi häc. Cã hai lo¹i huÊn luyÖn:

+ HuÊn luyÖn hµnh vi t¸i t¹o: Gióp h×nh thµnh nh÷ng KN c¬ b¶n

+ HuÊn luyÖn hµnh vi s¸ng t¹o (c«ng viÖc cã thÓ ®−îc thùc hiÖn theo nhiÒu c¸ch

thøc, ng−êi häc ®−a ra quyÕt ®Þnh dùa vµo t×nh huèng cô thÓ). Lo¹i nµy gióp h×nh

thµnh nh÷ng KN s¸ng t¹o, yªu cÇu ng−êi häc ph¶i kÕt hîp gi÷a gi¸o dôc, kinh nghiÖm

vµ kiÕn thøc chuyªn m«n ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc cô thÓ mét c¸ch hiÖu qu¶

Trong d¹y häc GDH, nªn kÕt hîp c¶ hai lo¹i huÊn luyÖn nµy v× ho¹t ®éng s−

ph¹m cña GV lµ ho¹t ®éng võa mang tÝnh chÊt nghiÖp vô võa mang tÝnh chÊt s¸ng t¹o,

thËm trÝ lµ s¸ng t¹o rÊt cao (VD: cã thÓ tæ chøc huÊn luyÖn b»ng c¸ch ¸p dông PPDH

tÝch cùc trong d¹y häc GDH cho sinh viªn s− ph¹m)

C¸c b−íc ®Ó thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn nµy nh− sau:

1. LËp kÕ ho¹ch huÊn luyÖn

- X¸c ®Þnh hµnh vi ®Çu vµo cña ng−êi häc (nh÷ng KN hiÖn cã cña ®èi t−îng,

møc ®é cña KN ®Õn ®©u?)

- X¸c ®Þnh môc tiªu (cã sù tham gia cña ng−êi häc)

+ CÇn trang bÞ cho ng−êi häc nh÷ng KN g×?

+ Nh÷ng KN ®ã cã t¸c dông nh− thÕ nµo ®Ó gióp ng−êi häc trë thµnh GV tèt?

+ KÕt qu¶ häc tËp sÏ lµ g×?

2. Ho¹t ®éng huÊn luyÖn:

- Néi dung huÊn luyÖn: HuÊn luyÖn KN g×?

- HuÊn luyÖn ë ®©u

- Thêi gian huÊn luyÖn lµ bao l©u?

3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc

* NhiÖm vô cña ng−êi huÊn luyÖn:

NhiÖm vô C¸ch thùc hiÖn

- KhuyÕn khÝch SV tham gia tÝch cùc - Quan t©m ®Õn quan ®iÓm cña SV

- Gióp SV t×m ®−îc sù gióp ®ì tõ b¹n - Kh«ng gióp ®ì SV mét c¸ch véi v·

- KhuyÕn khÝch SV nhËn ra vµ söa lçi - Cho thêi gian ®Ó SV suy nghÜ vÒ c«ng viÖc

- Th¶o luËn víi ng−êi häc vÒ c¸ch hä ®Þnh

- Gióp SV høng thó häc mét néi dung cô thÓ

- Tù kiÓm tra ®¸nh gi¸

- Gióp SV nhËn thøc vÒ c¸ch ®¸nh gi¸

hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh - KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng thùc hµnh, chó ý

- SV nhËn ra r»ng thùc hµnh lµ cÇn ®Õn nh÷ng lçi mµ hä m¾c ph¶i.

thiÕt ®Ó ph¸t triÓn KN vµ cñng cè kiÕn

thøc

* C¸c ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn:

1. H−íng dÉn: chó träng néi dung KN (B¹n ph¶i nhí r»ng....)

2. T− vÊn: NhiÒu néi dung, Ýt quy tr×nh (B¹n cã thÓ...., B¹n nªn....)

3. ChØ dÉn träng t©m lµ c¸ch thøc ho¹t ®éng: Ýt néi dung, nhiÒu quy tr×nh (B¹n

cã thÓ tiÕn hµnh...)

4. HuÊn luyÖn: chó träng quy tr×nh (B¹n nªn lµm...)

* Lùa chän ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn: Dùa theo môc tiªu vµ n¨ng lùc cña SV.

SV cµng hiÓu biÕt nhiÒu vÒ néi dung, c¸ch thøc ho¹t ®éng th× cµng chó ý ®Õn chØ dÉn

vµ huÊn luyÖn. PP huÊn luyÖn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh theo h−íng ngµy cµng giao quyÒn

kiÓm so¸t vµ tr¸ch nhiÖm cho SV

* C¸c b−íc tæ chøc thùc hiÖn buæi huÊn luyÖn:

1. Më bµi:

- Tæ chøc líp

- TÝch cùc hãa nh÷ng tri thøc lý thuyÕt vµ nh÷ng kinh nghiÖm thùc hµnh ®· cã

®Ó lµm chç dùa h×nh thµnh tri thøc vµ KN, KX míi.

ë giai ®o¹n nµy GV th−êng sö dông PP vÊn ®¸p vµ bµi tËp chuÈn bÞ khëi ®éng

cho viÖc tiÕp thu nh÷ng tri thøc vµ KN, KX míi

- GV th«ng b¸o ®Ò bµi, môc tiªu, nhiÖm vô cña bµi häc (nh÷ng KN, KX cÇn

n¾m vµ n¾m ®Õn møc ®é nµo?)

2. Th©n bµi: - LuyÖn tËp më ®Çu (GV ®ãng vai trß h−íng dÉn):

+ Ng−êi häc n¾m v÷ng tµi liÖu lý thuyÕt. SV ph¶i hiÓu biÕt râ ý nghÜa c¸c hµnh

®éng cÇn tiÕn hµnh vµ thùc hiÖn chóng nh− thÕ nµo?

+ Ng−êi häc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c t− duy vµ nh÷ng hµnh ®éng thùc

hµnh kh¸c nhau ®Ó t×m tßi c¸ch thøc thùc hiÖn hµnh ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶

- LuyÖn tËp thö: LuyÖn tËp thö nh»m biÕn tri thøc thµnh KN

+ B−íc nµy GV ®ãng vai trß chØ dÉn

+ B−íc nµy SV th−êng m¾c sai lÇm nªn GV nªn h−íng dÉn b»ng lêi nãi

- LuyÖn tËp cã tÝnh chÊt rÌn luyÖn: Nh»m h×nh thµnh KX trong ®iÒu kiÖn bµi tËp

æn ®Þnh

+ GV cã vai trß huÊn luyÖn

+ SV ®ãng vai trß tÝch cùc, chñ ®éng

- LuyÖn tËp cã tÝnh s¸ng t¹o: Nh»m t¹o nh÷ng bµi tËp, nh÷ng t×nh huèng häc tËp

kh«ng gièng víi bµi tËp mÉu

+ Yªu cÇu SV ph¶i di chuyÓn mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng tri thøc, hµnh ®éng vµo

hoµn c¶nh míi

3. KÕt thóc luyÖn tËp

- GV kÕt luËn vÒ nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp ®¹t ®−îc

- §¸nh gi¸ thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc vµ tËp trung ë kh©u cuèi cña

quy tr×nh huÊn luyÖn

- DÆn dß bµi tËp vÒ nhµ vµ h−íng dÉn tù häc

3.3.3. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

3.3.3.1. ý nghÜa

- Héi thi NVSP lµ mét ho¹t ®éng ®Æc tr−ng vµ kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c tr−êng s−

ph¹m, cã thÓ nãi ®©y lµ mét ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt chuyªn m«n vµ ®−îc tæ chøc d−íi

h×nh thøc cña ho¹t ®éng phong trµo, cã tÝnh chÊt nh− mét héi thi nh»m tËp hîp ®«ng ®¶o

SV tham gia, t¹o ra kh«ng khÝ thi ®ua s«i næi trong häc tËp vµ rÌn luyÖn

- Héi thi lµ c¬ héi ®Ó SV tÝch cùc häc tËp, rÌn luyÖn, tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng

kh¸c nhau qua ®ã h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ë SV c¸c kü n¨ng s− ph¹m. B−íc ®Çu lµm

quen víi nh÷ng ho¹t ®éng cña ng−êi GV trong t−¬ng lai qua ®ã h×nh thµnh ë SV lßng

yªu nghÒ, mÕn trÎ

3.3.3.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn:

- Héi thi ph¶i ®−îc tæ chøc ®óng thêi ®iÓm. Theo chóng t«i, thêi ®iÓm tèt nhÊt

®Ó tæ chøc héi thi lµ trong th¸ng 11 hµng n¨m vµ kÕt thóc tr−íc lÔ kû niÖm ngµy Nhµ

gi¸o ViÖt Nam 20/11, v× ®©y lµ thêi ®iÓm tÊt c¶ GV, SV vµ toµn x· héi h−íng ®Õn viÖc

tri ©n víi c¸c thÇy c« gi¸o vµ nghÒ d¹y häc - nghÒ cao quý, qua ®ã sÏ gãp phÇn h×nh

thµnh t×nh c¶m nghÒ nghiÖp cho SVSP

- CÇn cã sù chØ ®¹o vµ phèi hîp gi÷a BCN khoa, C«ng ®oµn, c¸c bé m«n vµ

§oµn TNCS HCM, Héi sinh viªn trong qu¸ tr×nh tæ chøc

- Néi dung, h×nh thøc cña héi thi ph¶i ®a d¹ng, phong phó vµ cã søc cuèn hót

®«ng ®¶o SV tham gia

- KÕt hîp gi÷a c¸c néi dung thi víi 1 sè gi¶i thÓ thao nh»m t¹o ra mét ngµy héi

thùc sù nh»m l«i cuèn mäi SV tham gia

3.3.3.3.Tæ chøc thùc hiÖn:

- VÒ môc tiªu: Môc tiªu cña héi thi lµ nh»m t¹o ra phong trµo thi ®ua häc tËp,

rÌn luyÖn s«i næi trong SVSP, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi SV cã c¬ héi rÌn luyÖn kiÕn thøc

vµ KNSP, qua ®ã h×nh thµnh t×nh c¶m nghÒ nghiÖp

- VÒ néi dung: Néi dung cña héi thi ph¶i phong phó, ®a d¹ng:

+ PhÇn thi riªng: Thi viÕt ch÷ ®Ñp; Thi tr×nh bµy b¶ng; Thi gi¶ng. C¸c líp tiÕn

hµnh thi t¹i líp sau ®ã chän nh÷ng thµnh viªn xuÊt s¾c tham gia thi cÊp ngµnh.

+ PhÇn thi chung: Thi hiÓu biÕt s− ph¹m; Thi xö lý t×nh huèng s− ph¹m; §è vui

kiÕn thøc chuyªn ngµnh; Thi hïng biÖn; Thi lµm ®å dïng d¹y häc. Mçi líp cö ra mét

®éi h×nh tham gia thi cÊp ngµnh.

+ PhÇn thi chung kÕt: Sau khi c¸c ngµnh tæ chøc thi cÊp ngµnh, mçi ngµnh cö ra

mét ®éi tuyÓn tham gia phÇn thi chung kÕt cÊp khoa víi c¸c néi dung: HiÓu biÕt s−

ph¹m, Thi xö lý t×nh huèng s− ph¹m, Thi hïng biÖn, ®ãng tiÓu phÈm vÒ nghÒ d¹y häc.

Xen kÏ c¸c phÇn thi lµ c¸c tiÕt môc v¨n nghÖ

- VÒ h×nh thøc tæ chøc: v× lµ mét cuéc thi, do ®ã chóng t«i sö dông nhiÒu h×nh

thøc thi kh¸c nhau

+ PhÇn thi Gi¶ng, thi viÕt ch÷ ®Ñp, thi tr×nh bµy b¶ng ®−îc thùc hiÖn trªn líp

+ PhÇn thi HiÓu biÕt s− ph¹m, Thi hiÓu biÕt s− ph¹m; Thi xö lý t×nh huèng s−

ph¹m; §è vui kiÕn thøc chuyªn ngµnh; Thi hïng biÖn; Thi lµm ®å dïng d¹y häc...

®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc s©n khÊu hãa

- VÒ ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn: Tr−íc khi héi thi diÔn ra 1 th¸ng, chóng t«i cã v¨n

b¶n th«ng b¸o xuèng tõng líp nh»m th«ng b¸o kÕ ho¹ch thùc hiÖn héi thi vµ ph¸t

®éng phong trµo thi ®ua häc tËp, rÌn luyÖn víi tÊt c¶ SVSP

+ Bé m«n TLGD phèi hîp víi BCN khoa, Liªn chi ®oµn vµ Héi sinh viªn ®Ó

thµnh lËp BTC, Ban gi¸m kh¶o nh»m lµm c«ng t¸c tæ chøc vµ chuyªn m«n cho héi thi

+ Cö c¸c GV nghiÖp vô vµ GV gi¶ng d¹y ph−¬ng ph¸p tæ chøc rÌn luyÖn, gióp

®ì cho SV c¸c KNSP c¬ b¶n ®Ó tham gia héi thi

- VÒ ®¸nh gi¸: Mçi néi dung thi ®Òu cã Ban gi¸m kh¶o, BGK sÏ x©y dùng c¸c

tiªu chÝ ®¸nh gi¸ cho tõng néi dung thi trªn quan ®iÓm khÝch lÖ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó

mäi SV ®Òu cã c¬ héi tham gia héi thi

3.3.4. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

3.3.4.1. ý nghÜa:

- KTSP, TTSP lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o s− ph¹m

gióp SVSP tiÕp xóc víi thùc tiÔn gi¸o dôc phæ th«ng, SV ®−îc rÌn luyÖn vµ thÓ hiÖn

c¸c kü n¨ng s− ph¹m trong m«i tr−êng thùc tÕ, qua ®ã gióp h×nh thµnh t×nh c¶m nghÒ

nghiÖp, yªu nghÒ, mÕn trÎ, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cña ng−êi GV THPT.

3.3.4.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn

- Tæ chøc KTSP, TTSP ®óng thêi gian ®· ®−îc quy ®Þnh trong ch−¬ng tr×nh ®µo

t¹o. Tæ chøc vµo thêi ®iÓm thÝch hîp: Víi KTSP nªn tiÕn hµnh vµo häc kú I, n¨m thø 3,

kÕt thóc tr−íc ngµy 20/11. Víi TTSP tiÕn hµnh vµo häc kú II, n¨m thø 4.

- Tr−êng s− ph¹m cÇn cö nh÷ng gi¸o viªn cã kinh nghiÖm lµm tr−ëng ®oµm

h−íng dÉn kiÕn tËp, thùc tËp.

- Mçi nhãm thùc tËp chØ nªn dao ®éng kho¶ng 15 ®Õn 20 sinh viªn.

3.3.4.3. Tæ chøc thùc hiÖn:

- KTSP, TTSP lµ mét kh©u quan träng trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o. §èi víi ch−¬ng

tr×nh ®µo t¹o GV THPT th× ®−îc quy ®Þnh lµ 10 ®vht (t−¬ng ®−¬ng 10 tuÇn), trong ®ã tuú

®iÒu kiÖn tõng tr−êng mµ chia tû lÖ thêi gian gi÷a KTSP vµ TTSP cho hîp lý (cã thÓ lµ

KTSP 2 tuÇn, TTSP 8 tuÇn hoÆc KTSP 4 tuÇn, TTSP 6 tuÇn; ë tr−êng §HTN th× thiÕt kÕ

theo KTSP 2 tuÇn, TTSP 8 tuÇn). Thêi ®iÓm tiÕn hµnh KTSP th−êng lµ häc kú I cña n¨m

thø 3 vµ TTSP vµo häc kú II cña n¨m thø 4

- Néi dung cña ®ît KTSP chñ yÕu lµ lµm c«ng t¸c gi¸o dôc, c«ng t¸c chñ nhiÖm

líp (hay cßn gäi lµ thùc tËp gi¸o dôc), do ®ã néi dung cña KTSP gåm: T×m hiÓu thùc tiÔn

gi¸o dôc tr−êng phæ th«ng (bao gåm: Nghe vµ nghiªn cøu b¸o c¸o cña BGH tr−êng phæ

th«ng, cña C«ng ®oµn, cña §oµn TNCS HCM, nghe b¸o c¸o kinh nghiÖm cña GV d¹y

giái, GVCN giái, t×m hiÓu chøc n¨ng, nhiÖm vô, c¬ cÊu tæ chøc, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ);

TËp lµm c«ng viÖc cña gi¸o viªn (dù giê chuyªn m«n, dù giê d¹y mÉu, tËp lµm c«ng t¸c

cña gi¸o viªn chñ nhiÖm líp, thu thËp c¸c tµi liÖu ®Ó viÕt nhËt ký kiÕn tËp)

+ C¸ch ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm: Tói hå s¬ gåm 4 lo¹i (Sæ nhËt ký c¸ nh©n; b¶n

thu ho¹ch c¸ nh©n; bµi tËp nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc; phiÕu ®¸nh gi¸ c«ng t¸c chñ

nhiÖm, c«ng t¸c ®oµn). §iÓm ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm 10, trong ®ã §iÓm nhËt ký vµ

bµi tËp thùc hµnh hÖ sè 1, PhiÕu ®¸nh gi¸ c«ng t¸c chñ nhiÖm hÖ sè 1, B¶n thu ho¹ch

c¸ nh©n hÖ sè 2.

- Néi dung cña ®ît TTSP chñ yÕu lµ lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y, do ®ã gi¸o sinh

ph¶i thùc hiÖn nhiÒu c«ng viÖc h¬n, lóc nµy hä thùc sù b¾t tay vµo c«ng viÖc cña mét

ng−êi gi¸o viªn. Do ®ã, chóng t«i tæ chøc cho gi¸o sinh nh÷ng c«ng viÖc nh− sau:

+ T×m hiÓu thùc tiÔn gi¸o dôc: Nghe vµ nghiªn cøu b¸o c¸o cña BGH tr−êng

phæ th«ng, cña Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn, cña §oµn TNCS HCM, nghe b¸o c¸o kinh

nghiÖm cña GV d¹y giái, GVCN giái.

+ Thùc tËp gi¶ng d¹y: Lªn kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y cho tõng tuÇn vµ c¶ ®ît; dù giê

c¸c GV phæ th«ng, ®Æc biÖt lµ c¸c GV cã nhiÒu kinh nghiÖm (gi¸o sinh ph¶i so¹n gi¸o

¸n tr−íc khi dù giê). Sau khi dù giê, nhãm gi¸o sinh vµ tæ chuyªn m«n tiÕn hµnh häp

®Ó ph©n tÝch tiÕt d¹y, nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm cña tiÕt d¹y, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm

®−îc rót ra. Th«ng qua dù giê, rót kinh nghiÖm SV rót ra ®−îc bµi häc cho b¶n th©n,

®Æc biÖt lµ gi¸o sinh cã thÓ b¾t ch−íc c¸c thao t¸c chuÈn mùc cña GV phæ th«ng.

* TËp so¹n bµi, bao gåm: Bµi ®Ó dù giê (tr−íc khi dù giê mÉu, gi¸o sinh ph¶i

so¹n bµi ®ã - trong ®ît KTSP) vµ so¹n bµi ®Ó d¹y. Sau khi so¹n xong, gi¸o sinh ph¶i

tr×nh cho GV h−íng dÉn vµ khi nµo ®−îc GV ký duyÖt th× míi ®−îc thùc hiÖn. Th«ng

qua so¹n gi¸o ¸n gióp gi¸o sinh rÌn luyÖn nhiÒu KNDH quan träng nh− nghiªn cøu

môc tiªu, kÕ ho¹ch, néi dung ch−¬ng tr×nh, lùa chän c¸c PP, ph−¬ng tiÖn, h×nh thøc

d¹y häc, chuÈn bÞ ®å dïng day häc cho tõng tiÕt...

* Tæ chøc cho gi¸o sinh tËp gi¶ng: Tr−íc khi lªn líp ®Ó thùc hiÖn c¸c tiÕt d¹y,

gi¸o sinh ph¶i ®−îc tËp gi¶ng nhiÒu lÇn, viÖc tËp gi¶ng cã thÓ diÔn ra trong cïng nhãm

thùc tËp ®Ó bæ sung ý kiÕn cho nhau hoÆc cã sù chØ b¶o cña GV h−íng dÉn. Th«ng qua

c¸c buæi gi¶ng tËp, gi¸o sinh ®−îc rÌn luyÖn mét c¸ch tæng hîp nhiÒu KNDH kh¸c

nhau, nh− c¸c KN lªn líp, KN tr×nh bµy b¶ng, KN biÓu diÔn c¸c thÝ nghiÖm, sö dông

®ß dïng d¹y häc, KN sö dông c©u hái....

* Gi¸o sinh tiÕn hµnh tiÕt d¹y 8 tiÕt ®¸nh gi¸, trong ®ã cã mét tiÕt thao gi¶ng

trªn ®èi t−îng HS ®· ®−îc GV h−íng dÉn chØ ®Þnh. Sau khi lªn líp, gi¸o sinh vµ nhãm

thùc tËp cïng GV h−íng dÉn, tæ chuyªn m«n tiÕn hµnh nhËn xÐt, gãp ý, bæ sung ý

kiÕn, rót ra bµi häc vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tiÕt d¹y

+ Lµm c«ng t¸c chñ nhiÖm líp vµ c¸c ho¹t ®éng phong trµo: T×m hiÓu vµ n¾m t×nh

h×nh toµn diÖn líp chñ nhiÖm; lËp kÕ ho¹ch chñ nhiÖm tõng tuÇn vµ c¶ ®ît; Phèi hîp víi

c¸c lùc l−îng gi¸o dôc kh¸c ®Ó lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc HS, ®Æc biÖt lµ HS c¸ biÖt

+ Lµm bµi tËp nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc

+ C¸ch ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm: §iÓm ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm 10, trong ®ã:

§iÓm sæ nhËt ký vµ B¶n thu ho¹ch c¸ nh©n hÖ sè 1; PhiÕu ®¸nh gi¸ c«ng t¸c chñ

nhiÖm hÖ sè 1; §iÓm trung b×nh 8 tiÕt gi¶ng ®¸nh gi¸, trong ®ã cã 1 tiÕt thao gi¶ng

nh©n ®«i, ®iÓm trung b×nh gi¶ng d¹y tÝnh hÖ sè 2.

KTSP, TTSP ë tr−êng THPT lµ 1 kh©u kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o gi¸o

viªn. Th«ng qua KT, TTSP gióp SVSP h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn tay nghÒ, rÌn luyÖn c¸c

KNDH vµ KNGD mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt, gióp SV g¾n lý thuyÕt víi

thùc hµnh, g¾n qu¸ tr×nh ®µo t¹o ë tr−êng SP víi thùc tÕ ë phæ th«ng, qua viÖc tiÕp xóc vµ

lµm viÖc trùc tiÕp víi HS gióp SVSP t¨ng thªm lßng yªu nghÒ, mÕn trÎ.

Tãm l¹i, ViÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng

cho sinh viªn th«ng qua m«n GDH kh«ng ph¶i b©y giê míi ®Ò cËp, mµ thùc ra ®· cã tõ

khi x©y dùng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o.Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn nã th× kh«ng hÒ ®¬n gi¶n

chót nµo, v× nã ®ßi hái tr×nh ®é, kinh nghiÖm, tay nghÒ vµ sù quyÕt t©m, nç lùc cña

mçi GV c¸c m«n NVSP vµ sù quan t©m cña c¸c cÊp qu¶n lý ë tr−êng s− ph¹m

§Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu h×nh thµnh vµ n©ng cao kü n¨ng sö dông c©u hái trong

d¹y häc cho SV trong d¹y häc GDH chóng ta cÇn ph¶i vËn dông kÕt hîp mét c¸ch hîp

lý, linh ho¹t nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau. Tuy nhiªn, trong khu«n khæ cña ®Ò tµi chóng

t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho SV th«ng qua tiÕt

thùc hµnh häc phÇn LLDH vµ tiÕt thùc hµnh trong häc phÇn RLNVSPTX

3.4. Thùc nghiÖm s− ph¹m

Nh− trªn ®· tr×nh bµy, 4 biÖn ph¸p ®Ó h×nh thµnh vµ n©ng cao KNSDCH trong

d¹y häc cho SV cã quan hÖ víi nhau mËt thiÕt. Do ®ã ®Ó h×nh thµnh vµ n©ng cao

KNSDCH cho SV, th× cÇn vËn dông phèi hîp c¸c biÖn ph¸p. Tuy nhiªn do nh÷ng ®iÒu

kiÖn chñ quan còng nh− kh¸ch quan kh«ng cho phÐp, chóng t«i kh«ng thÓ thùc

nghiÖm hÕt ®−îc c¸c biÖn ph¸p mµ chØ cã thÓ tËp trung vµo mét biÖn ph¸p ®ã lµ biÖn

ph¸p thø 1 (Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh trong d¹y häc m«n

Gi¸o dôc häc). BiÖn ph¸p nµy ®−îc thùc nghiÖm trong d¹y häc häc phÇn “Lý luËn d¹y

häc” víi thêi l−îng lµ 30 tiÕt (20 tiÕt LT vµ 10 tiÕt TH), trong ®ã tËp trung nhiÒu ë

ch−¬ng 4 “Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc”

3.4.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm:

Chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm nh»m hiÖn thùc ho¸ viÖc triÓn khai thùc hiÖn

mét biÖn ph¸p trong sè nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®−îc x¸c lËp ®Ó h×nh thµnh KNSDCH.

Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ thùc tiÔn cña c¸c biÖn ph¸p, ®ång thêi kiÓm

®Þnh l¹i gi¶ thuyÕt khoa häc mµ chóng t«i ®· ®−a ra.

3.4.2. Néi dung thùc nghiÖm (tµi liÖu gi¶ng d¹y cña Gi¶ng viªn vµ tµi liÖu häc

tËp cña SV - Phô lôc 3)

Nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn ®Çu cña môc 3.4, do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, ®Æc biÖt lµ

do h¹n chÕ vÒ thêi gian nªn tµi liÖu häc tËp cho SV trong ®ît thùc nghiÖm nµy chóng

t«i vÉn tu©n thñ tµi liÖu chung do Bé GD & §T ban hµnh. Chóng t«i chØ biªn so¹n

míi tµi liÖu häc tËp dµnh cho SV trong tiÕt thùc hµnh thuéc bµi "Nhãm PP sö dông

ng«n ng÷", ch−¬ng 4, häc phÇn “Lý luËn d¹y häc” nh»m h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn

KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

VÒ tµi liÖu gi¶ng d¹y cña GV, trªn c¬ së gi¸o ¸n cò, chóng t«i so¹n bæ sung thªm

nh÷ng néi dung, ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc theo h−íng t¨ng c−êng KN sö dông cau hái

trong d¹y häc cho thÝch hîp víi h−íng thùc nghiÖm cña LuËn v¨n (xem phô lôc 3)

3.4.3. Quy tr×nh thùc nghiÖm

3.4.3.1. Chän mÉu thùc nghiÖm vµ ®èi chøng:

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm trªn SV chuyªn ngµnh

Ng÷ v¨n (65 sinh viªn), n¨m thø 3 (K2005) , khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn

- C¸ch chän mÉu thùc nghiÖm nh− sau: Trªn c¬ së ®Æc ®iÓm vÒ sè l−îng, tØ lÖ

nam n÷, tØ lÖ SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè, tr×nh ®é häc lùc cña c¶ líp, chóng t«i chia

®Òu thµnh 2 nhãm: Thùc nghiÖm vµ §èi chøng

- §Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cña kÕt qu¶ TN, do ®ã chóng t«i tiÕn hµnh ph©n

lo¹i ®Çu vµo hÕt søc thËn träng sao cho hai nhãm TN vµ §C t−¬ng ®èi c©n b»ng nhau

vÒ c¸c chØ sè: Tû lÖ Nam/N÷, häc lùc, tû lÖ SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè

+ Nhãm TN cã 32 SV (trong ®ã cã 30 n÷ vµ 10 SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè)

+ Nhãm TN cã 33 SV (trong ®ã cã 30 n÷ vµ 10 SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè)

D−íi ®©y lµ b¶ng thèng kª vÒ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n nghiÖp vô cña 2 nhãm

nh− sau:

KÕt qu¶ häc tËp

C¸c m«n nghiÖp vô

Giái

Kh¸

Trung b×nh

YÕu

KÐm

s− ph¹m

STT

3.07

10.07

30.76

3.07

1.53

T©m lý häc ®¹i c−¬ng

(2)

(3.07)

(8)

(12.30)

(20)

(30.76)

(1)

(1.53)

(2)

(3.07)

3.07

7.69

29.23

7.69

1.53

Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng I

(3)

(4.61)

(6)

(9.23)

(18)

(27.69)

(4)

(6.15)

(2)

(3.07)

1.53

7.69

32.30

6.15

T©m lý häc løa tuæi vµ s−

(1.53)

(5)

(7.69)

(21)

(32.30)

(4)

(6.15)

(2)

(3.07)

ph¹m

(1)

3.07

RÌn luyÖn nghiÖp s− ph¹m

6.15

9.23

27.69

3.07

th−êng xuyªn

(4)

(6.15)

(7)

(10.07)

(18)

(27.69)

(2)

(3.07)

(2)

(3.07)

1.53

12.30

29.23

6.15

KÕt qu¶ häc tËp n¨m I vµ

(1.53)

(9)

(13.84)

(19)

(29.23)

(4)

(6.15)

(0)

n¨m II

(1)

B¶ng 10: kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n NVSP cña 2 nhãm TN vµ §C

(Ghi chó: Trong ngoÆc ®¬n lµ sè liÖu cña nhãm ®èi chøng)

Qua sè liÖu ë trªn, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng vÒ c¬ b¶n hai nhãm thùc

nghiÖm vµ ®èi chøng cã xuÊt ph¸t ®iÓm lµ gÇn nh− nhau vÒ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n

NVSP, ®iÒu ®ã cã thÓ cho r»ng n¨ng lùc cña 2 nhãm lµ t−¬ng ®−¬ng nhau vµ cã thÓ

chÊp nhËn ®−îc.

3.4.2.2. X¸c ®Þnh chuÈn vµ thang ®¸nh gi¸.

S¶n phÈm mµ chóng t«i thu ®−îc tõ ®Çu vµo vµ ®Çu ra lµ Gi¸o ¸n (thuéc ch−¬ng

tr×nh m«n Ng÷ v¨n líp 10 ch−¬ng tr×nh míi) ®−îc SV nhãm TN vµ §C thiÕt kÕ vµ

thùc thi.

§Ó cã tÝnh thèng nhÊt, chóng t«i vÉn dùa trªn c¸c chuÈn vµ thang ®¸nh gi¸ ®·

®−îc sö dông trong phÇn t×m hiÓu thùc tr¹ng KNSDCH cña SV (xÕp theo thang ®iÓm

10 vµ chia thµnh 5 lo¹i: Giái, kh¸, trung b×nh, yÕu kÐm). Cô thÓ nh− sau:

- Møc ®é 1: ThuÇn thôc (Giái ~ 9 ®Õn 10 ®iÓm): SV thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng,

thuÇn thôc c¸c thao t¸c, hµnh ®éng cña KN mét c¸ch s¸ng t¹o.

- Møc ®é 2: T−¬ng ®èi thuÇn thôc (Kh¸ ~ 7 ®Õn 8 ®iÓm): SV thùc hiÖn ®Çy ®ñ,

®óng vµ t−¬ng ®èi thuÇn thôc c¸c thao t¸c, hµnh ®éng cña KN nh−ng yÕu tè ®éc lËp,

s¸ng t¹o cßn h¹n chÕ.

- Møc ®é 3: Lµm ®−îc nh−ng ch−a thuÇn thôc (Trung b×nh ~ 5 ®Õn 6 ®iÓm): SV

thùc hiÖn thao t¸c vµ hµnh ®éng cña KN t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ, ®óng nh−ng ch−a thµnh

th¹o, thiÕu tÝnh s¸ng t¹o, cßn mét sè sai sãt.

- Møc ®é 4: Khi lµm ®−îc, khi kh«ng(YÕu ~ 3 ®Õn 4 ®iÓm): SV thùc hiÖn ®−îc

mét vµi thao t¸c, hµnh ®éng cña KN nh−ng ch−a ®Çy ®ñ, nhiÒu sai sãt vµ lóng tóng

- Møc ®é 5: Ch−a biÕt lµm (KÐm ~ 0 ®Õn 2 ®iÓm): SV thùc hiÖn c¸c thao t¸c,

hµnh ®éng cña KN kh«ng ®óng, kh«ng râ rµng, nhiÒu sai sãt, biÓu hiÖn sù yÕu kÐm

trÇm träng khi sö dông KN nµy.

KÕt qu¶ chung ®−îc ®¸nh gi¸ theo th«ng sè gi¸ trÞ tÇn suÊt c¸c møc ®é xÕp lo¹i.

Ngoµi ra cßn sö dông mét sè c«ng thøc to¸n häc ®Ó tÝnh to¸n c¸c tham sè ®Æc tr−ng ®Ó

so s¸nh.

3.4.2.3. TiÕn hµnh t¸c ®éng s− ph¹m.

B−íc 1: ChuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh thùc nghiÖm

Trong b−íc nµy chóng t«i tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc nh−: biªn so¹n néi dung

thùc nghiÖm lùa chon kh¸ch thÓ thùc nghiÖm vµ huÊn luyÖn nh÷ng th¸o t¸c cÇn thiÕt,

x¸c ®Þnh c¸c b−íc t¸c ®éng, thêi gian t¸c ®éng, x©y dùng thang ®o vµ chuÈn ®¸nh gi¸

kÕt qu¶ thùc nghiÖm....

B−íc 2: Sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo nhãm SV thùc nghiÖm

- Víi nhãm thùc nghiÖm, chóng t«i lµm viÖc víi Khoa S− ph¹m thèng nhÊt ®Ó

c¸c em ®−îc t¸ch ra häc riªng theo yªu cÇu cña GV d¹y thùc nghiÖm, trong ®ã GV

d¹y thùc nghiÖm tiÕn hµnh bµi thùc hµnh theo gi¸o ¸n thùc nghiÖm, ¸p dông c¸c biÖn

ph¸p vµ quy tr×nh rÌn luyÖn KN ®· nªu ë ch−¬ng I. Víi líp ®èi chøng, chóng t«i vÉn

100

®Ó d¹y b×nh th−êng.

- Sau khi thèng nhÊt kÕ ho¹ch, chóng t«i b¾t ®Çu triÓn khai tõ ®Çu th¸ng 9/2007

®Õn hÕt th¸ng gi÷a th¸ng11/2007, khi d¹y häc phÇn “Lý luËn d¹y häc” 30 tiÕt (20 tiÕt

lý thuyÕt vµ 10 tiÕt thùc hµnh).

+ Chóng t«i tiÕn hµnh cung cÊp tri thøc vÒ KNSDCH vµo tiÕt thùc hµnh, bµi “Kü

n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc” sau khi ®· d¹y tiÕt lý thuyÕt, bµi “Nhãm ph−¬ng

ph¸p sö dông ng«n ng÷” thuéc ch−¬ng IV “Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc”

+ TiÕn hµnh tiÕt d¹y mÉu, bµi “Nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan” theo

h−íng t¨ng c−êng sö dông KNSDCH trong d¹y häc ®Ó lµm mÉu cho SV vÒ KNSDCH

+ Tæ chøc cho SV rÌn luyÖn trong häc phÇn RLNVSPTX theo quy tr×nh rÌn

luyÖn ®· nªu ë biÖn ph¸p thø 2 “Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn RLNVSPTX”

- Yªu cÇu nhãm TN so¹n gi¸o ¸n 1 bµi trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10 theo

h−íng t¨ng c−êng sö dông KNSDCH trong d¹y häc. Nhãm TN cö 1 sè SV tiÕn hµnh

gi¶ng 1 tiÕt theo gi¸o ¸n ®· so¹n tr−íc sù ®¸nh gi¸ cña Gi¶ng viªn TLGD vµ gi¶ng

viªn gi¶ng d¹y ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ng÷ v¨n.

- TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ nhãm TN vµ 1 sè tiÕt d¹y ®iÓn h×nh theo tiªu chÝ ®· ®Æt ra

B−íc 3: §o vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm

Hai nhãm cïng cö ®¹i diÖn cña m×nh gi¶ng 1 tiÕt theo bµi tËp ®· ®−îc chØ ®Þnh

d−íi sù gi¸m s¸t cña ban gi¸m kh¶o, ®ång thêi viÖc thi hÕt häc phÇn th× vÉn tiÕn hµnh

theo kÕ ho¹ch chung cña nhµ tr−êng. Cuèi cïng lµ tæ chøc chÊm ®iÓm vµ xö lý kÕt qu¶

theo mÉu.

3.4.2.3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm

3.4.2.3.1. Ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm ®Çu vµo:

* Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh: Gi¶ng viªn gÆp gì vµ tiÕp xóc víi nhãm sinh viªn

TN vµ §C, giao nhiÖm vô cho 2 nhãm so¹n gi¸o ¸n tiÕt 5 vµ 6, bµi "§¹i c−¬ng vÒ v¨n

häc d©n gian" (ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10), giíi h¹n thêi gian hoµn thµnh.

* C¸ch ®¸nh gi¸: Tuy nhiªn, do ®iÒu kiÖn vÒ nh©n lùc vµ thêi gian kh«ng cho

101

phÐp, chóng t«i kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ KNSDCH ®Çu vµo cña SV th«ng qua giê

gi¶ng trªn líp mµ chØ tiÕn hµnh chÊm ®iÓm gi¸o ¸n mµ SV ®· so¹n (gåm 32 gi¸o ¸n

cña nhãm TN vµ 33 gi¸o ¸n cña nhãm §C) dùa vµo c¸c tiªu chÝ ®· ®Æt ra.

- Chóng t«i mêi GV gi¶ng d¹y Ph−¬ng ph¸p d¹y häc Ng÷ v¨n ®¸nh gi¸ gi¸o ¸n

dùa vµo c¸c tiªu chÝ vÒ KNSDCH (3 nhãm kü n¨ng chÝnh: KN chuÈn bÞ c©u hái; KN

sö dông c©u hái trªn líp; KN øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS) cña tiÕt 5 vµ 6, ch−¬ng

tr×nh Ng÷ v¨n 10 "§¹i c−¬ng vÒ v¨n häc d©n gian"; dùa vµo chuÈn vµ ®¸nh gi¸ b»ng

®iÓm sè, xÕp lo¹i theo 5 møc (nh− ®· tr×nh bµy ë môc 3.4.2.2.)

KÕt qu¶ ®Çu vµo ®−îc ph©n tÝch trªn hai b×nh diÖn: Ph©n tÝch chung vµ so s¸nh

kÕt qu¶ cña nhãm TN víi nhãm §C :

KÕt qu¶ ®Çu vµo ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua b¶ng 11 sau:

(SL)

KÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu vµo Nhãm Nhãm Giái Kh¸ T.B×nh YÕu KÐm KN SL (%) SL (%) SL (%) SL (%) SL (%)

5 (16.63) 15 (46.88) 10 (31.25) 2 (6.25) 1 0 (00.00) TN 4 (12.50) 12 (37.50) 8 (25.00) 8 (25.00) 2 0 (00.00) (32) 4 (12.50) 13 (40.63) 9 (28.31) 6 (18.75) 3 0 (00.00)

5 (15.15) 16 (48.48) 10 (30.30) 2 (6.06) 1 0 (00.00) §C 4 (12.12) 13 (39.39) 8 (24.24) 8 (24.24) 2 0 (00.00) (33) 4 (12.12) 12 (36.36) 11 (33.33) 6 (18.18) 3 0 (00.00)

50

40

102

30 Nhãm TN

20 Nhãm §C

10 Nhãm KN3

* §¸nh gi¸ chung kÕt qu¶ ®Çu vµo.

Qua b¶ng trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn xÐt sau:

- §iÓm trung b×nh cña c¸c líp TN vµ §C ®Òu ®¹t møc trung b×nh thÊp vµ ngang

b»ng nhau (sù chªnh lÖch nhau kh«ng ®¸ng kÓ).

- Tr×nh ®é ban ®Çu coi nh− lµ t−¬ng ®−¬ng nhau vµ ë møc trung b×nh thÊp.

- Trong b¶ng ph©n phèi tÇn suÊt cho thÊy, SV møc trung b×nh lµ phæ biÕn víi tû

lÖ rÊt cao, tû kÖ SV ®¹t kh¸ thÊp vµ kh«ng cã SV ®¹t giái. Trong lóc ®ã tû lÖ SV ®¹t

yÕu t−¬ng ®èi cao vµ SV ®¹t møc ®é rÊt yÕu kh¸ nhiÒu. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc phæ biÕn ë

hai møc ®é trung b×nh vµ yÕu. T×nh tr¹ng trªn lµ chung cho c¶ 2 nhãm, ë c¶ hai lo¹i

bµi. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ chung lµ trung b×nh thÊp ®¹t trung b×nh yÕu.

- Nh− vËy, víi c¶ hai th«ng sè trªn, cho thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña SV hai nhãm

lµ ngang nhau.

VÒ mÆt ®Þnh l−îng, qua kÕt qu¶ trªn dÔ dµng nhËn thÊy sù h¬n kÐm nhau ë c¸c

chØ sè cña c¸c nhãm TN vµ §C lµ kh«ng ®¸ng kÓ vµ mang nh÷ng ®Æc tÝnh chung gièng

nhau. Râ rµng viÖc lùa chän ®èi t−îng thùc nghiÖm cña chóng t«i lµ hoµn toµn cã thÓ

chÊp nhËn ®−îc.

VÒ mÆt ®Þnh tÝnh, cã thÓ nªu lªn mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: MÆc dï

103

kh¸ch thÓ nghiªn cøu lµ SV Ng÷ v¨n nªn ®· cã chuyªn m«n s©u vÒ ng«n ng÷, ng÷

ph¸p TiÕng ViÖt. Tuy nhiªn ch−a nhËn thøc ®−îc vai trß cña c©u hái vµ KNSDCH

trong d¹y häc, do ®ã trong gi¸o ¸n vÉn ch−a ph©n biÖt ®−îc c¸c lo¹i c©u hái, c©u hái

chÝnh, c©u hái phô, ch−a s¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, ch−a chuÈn bÞ nh÷ng t×nh

huèng, ph−¬ng ¸n cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh hái ®¸p. Nh×n chung KNSDCH cña SV

c¶ 2 nhãm béc lé ch−a râ rµng, viÖc nªu nh÷ng c©u hái hÇu nh− mang tÝnh chÊt kinh

nghiÖm c¸ nh©n.

Tãm l¹i, qua ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓn ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng trªn ®©y, cho

thÊy r»ng møc ®é tiÕn hµnh KNSDCH nãi chóng lµ cßn yÕu. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ chung

lµ trung b×nh yÕu. Nh− vËy, viÖc lùa chän ®èi t−îng TN vµ §C cña chóng t«i lµ hoµn

toµn hîp lý.

3.4.2.3.2. Ph©n tÝch kÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu ra:

Bµi kiÓm tra ®Çu ra ®−îc tiÕn hµnh ë c¶ 2 nhãm TN vµ §C sau khi nhãm thùc

nghiÖm ®· ®−îc huÊn luyÖn xong quy tr×nh vµ luyÖn tËp theo quy tr×nh rÌn luyÖn

KNSDCH (theo quy tr×nh thùc nghiÖm ®· tr×nh bµy ë ch−¬ng I).

* TiÕn hµnh thùc nghiÖm (trªn nhãm thùc nghiÖm): TiÕn hµnh theo quy tr×nh

thùc nghiÖm ®· ®−¬c nªu t¹i ch−¬ng I.

- Gi¶ng viªn tiÕn hµnh tiÕt häc thùc hµnh, bµi: "C©u hái vµ KNSDCH trong d¹y

häc" (2 tiÕt) sau khi SV ®· häc xong tiÕt lý thuyÕt, bµi: "Nhãm PP sö dông ng«n ng÷"

- GV tiÕn hµnh tiÕt d¹y mÉu bµi: "Nhãm PPDH trùc quan" theo h−íng t¨ng

c−êng sö dông KNSDCH ®Ó lµm mÉu cho SV quan s¸t.

- Tæ chøc cho SV rÌn luyÖn c¸c KN thµnh phÇn trong KNSDCH trong tiÕt thùc

hµnh häc phÇn RLNVSPTX theo nhãm nhá, tõ 5 - 6 sv/nhãm, SV trao ®æi vµ cïng

nhau söa lçi.

- Yªu cÇu SV so¹n gi¸o ¸n vµ tiÕn hµnh tËp gi¶ng theo h−íng t¨ng c−êng sö

dông KNSDCH trong tÊt c¶ SV nhãm TN.

- Mçi nhãm nhá trong nhãm nhá TN cö ra mét SV tiÕn hµnh gi¶ng 1 tiÕt cã sù

®¸nh gi¸ cña GV gi¶ng d¹y TLGD vµ GV d¹y PPDH Ng÷ v¨n theo c¸c tiªu chÝ ®¸nh

gi¸ KNSDCH ®· ®−îc thèng nhÊt

* C¸ch ®¸nh gi¸: KÕt qu¶ ®Çu ra ®−îc ®¸nh gi¸ theo 2 th«ng sè:

104

+ C¸c gi¸ trÞ tÇn suÊt cho mçi møc ®é xÕp lo¹i: giái, kh¸, trung b×nh, yÕu vµ kÐm.

+ Chän mét sè SV ®−îc chØ ®Þnh tiÕn hµnh tiÕt gi¶ng ®Ó nghiªn cøu tr−êng hîp

(case study), thùc chÊt lµ chôp l¹i gi¸o ¸n ®Ó minh ch÷ng cho kÕt qu¶ ®Çu ra (phô luc 5)

KÕt qu¶ ®Çu ra cña 2 nhãm TN vµ §C ®−îc tr×nh bµy qua b¶ng 12:

KÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu ra Nhãm Nhãm Giái Kh¸ TB×nh YÕu KÐm

(Sè l−îng)

KN SL (%) SL (%) SL (%) SL (%) SL (%)

3(9.37) 17(46.88) 6(25.00) 5(15.63) 1(3.13) 1 TN 2(6.25) 14(43.75) 5(15.63) 7(21.88) 4(12.50) 2 (32) 2(6.25) 13(40.63) 6(18.75) 8(25.00) 3(9.38) 3

0(00.00) 6(18.18) 16(48.48) 10(30.30) 1(3.03) 1 §C 0(00.00) 6(18.18) 14(42.42) 8(24.24) 5(15.15) 2 (33) 0(00.00) 5(15.15) 13(39.39) 10(30.30) 5(15.15) 3

50

40

30 Nhãm TN

20 Nhãm §C

10

0 G

K h

TB

Y

K

G

K h

TB

Y

K

Nhãm KN 1

Nhãm KN 2

Nhãm TN

Nhãm §C

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

G

K h

TB

Y

K

Nhãm KN 3

105

Nh×n b¶ng trªn ta thÊy, kÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu ra cho thÊy:

- §iÓm trung b×nh cña hai lo¹i bµi tËp cña líp TN cao h¬n nhiÒu so víi líp §C

tõ ®ã chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ nhãm TN ®¹t tr×nh ®é KNSDCH ë møc kh¸ (t−¬ng ®èi

thuÇn thôc), nhãm §C ®¹t lo¹i Trung b×nh (Lµm ®−îc nh−ng ch−a thuÇn thôc).

- ë b¶ng ph©n phèi gi¸ trÞ tÇn suÊt cho thÊy, ë nhãm TN hÇu hÕt SV ®¹t kÕt qu¶

tõ trung b×nh trë lªn, tËp trung ë 2 lo¹i kh¸ vµ trung b×nh. Trong ®ã ®Æc biÖt chó ý lµ tØ

lÖ SV ®¹t kh¸ rÊt cao (tõ 40 - 46%) vµ cã mét tØ lÖ nhá SV ®¹t giái (trªn 6%). Sè SV

®¹t yÕu chiÕm tØ lÖ nhá vµ ®Æc biÖt SV ®¹t KÐm gi¶m ®i râ rÖt, tuy nhiªn trong nhãm

"KN sö dông c©u hái trªn líp" th× tØ lÖ ®¹t lo¹i KÐm vÉn cao (12.50%). Nh− vËy, møc

®é phæ biÕn cña nhãm thùc nghiÖm lµ kh¸ vµ trung b×nh.

- Trong lóc ®ã, ë c¸c líp ®èi chøng, kÕt qu¶ phæ biÕn lµ trung b×nh (trªn 40%)

sè SV ®¹t kh¸ kh«ng nhiÒu (tõ 15% - 18%) vµ tØ lÖ SV ®¹t YÕu vµ KÐm vÉn cßn cao

(trªn 24% vµ 15%)

- Râ rµng, kÕt qu¶ ®Çu ra cña c¸c líp thùc nghiÖm cao h¬n nhiÒu so víi c¸c líp

®èi chøng. Sù chªnh lÖch Êy cã thÓ ®−îc minh häa ë biÓu ®å sau:

ViÖc so s¸nh ®Çu ra gi÷a nhãm thùc nghiÖm vµ nhãm ®èi chøng ë bµi tËp cho

thÊy nhãm TN ®Òu cã gi¸ trÞ cao h¬n nhiÒu so víi nhãm §C, chøng tá nhãm TN cã sù

biÕn ®æi lín vÒ mäi mÆt sau thùc nghiÖm, cßn nhãm §C hÇu nh− kh«ng cã sù biÕn ®æi

®¸ng kÓ nµo c¶.

Chóng t«i cho r»ng, nÕu tiÕp tôc thö nghiÖm lÇn 2 hoÆc lÇn 3 theo quy tr×nh rÌn

luyÖn KNSDCH vµ c¸c biÖn ph¸p do chóng t«i ®Ò xuÊt th× ch¾c ch¾n kÕt qu¶ vÒ møc

®é thµnh thôc trong KNSDCH cña SV sÏ cao h¬n n÷a.

Tãm l¹i, qua viÖc so s¸nh ®Çu ra - ®Çu vµo cña 2 nhãm TN vµ §C cho thÊy,

nhãm TN ®¹t kÕt qu¶ cao toµn diÖn so víi nhãm §C. Chøng tá quy tr×nh rÌn luyÖn

KNSDCH ph¸t huy ®−îc t¸c dông vµ tá ra cã hiÖu qu¶ ®èi víi SV nhãm thùc nghiÖm.

106

KÕt luËn ch−¬ng 3

RÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng lµ mét néi dung rÊt quan

trong ch−¬ng tr×nh Gi¸o dôc häc vµ c¸c m«n nghiÖp vô s− ph¹m nãi chung. Tuy nhiªn

trong thùc tÕ d¹y häc c¸c m«n häc nµy vÉn cßn coi nhÑ môc tiªu rÌn luyÖn KN do ®ã

hiÖu qu¶ cña m«n häc kh«ng cao

ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ quy tr×nh rÌn luyÖn KNDH cho SVSP lµ cÇn thiÕt

vµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc nÕu ®¹t ®−îc sù ®ång thuËn vµ triÓn khai ®ång bé

c¸c biÖn ph¸p.

Qua viÖc ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn vµ thu thËp ý

kiÕn ®¸nh gi¸ cña SV vÒ quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH vµ ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn,

chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt chung:

- SV nhãm TN cã møc tr−ëng thµnh cao h¬n nhiÒu so víi SV nhãm §C.

- Nhãm SV TN ®¸nh gi¸ tÝch cùc ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn, ®a sè ®Òu cho r»ng

cÇn t¨ng c−êng nh÷ng ho¹t ®éng t−¬ng tù ®Ó kü n¨ng nghÒ nghiÖp cña hä ®−îc thuÇn

thôc tr−íc khi ®i KTSP, TTSP ë tr−êng phæ th«ng

- Nh÷ng SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè trong nhãm TN sau khi tham gia ho¹t

®éng rÌn luyÖn cã sù h−íng dÉn cña GV ®· trë lªn n¨ng ®éng, tÝch cùc h¬n, SV tù tin

h¬n khi tham gia cïng víi c¸c SV kh¸c.

Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã chøng tá r»ng, quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH cho SV thùc

hiÖn trong d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc mµ chóng t«i ®−a ra ®· ®−îc SV tiÕp nhËn tèt vµ

thùc hµnh cã hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh rÌn luyÖn NVSP cña b¶n th©n. Do ®ã, cã thÓ

kh¼ng ®Þnh quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH cho SVSP mµ chóng t«i ®· x¸c lËp lµ cã tÝnh

kh¶ thi

KÕT LUËN Vµ KIÕN NGHÞ

1. KÕt luËn

Qua toµn bé néi dung tr×nh bµy ë trªn, ®èi chiÕu víi nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cña

107

LuËn v¨n, chóng t«i cho r»ng môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña LuËn v¨n c¬ b¶n ®· ®−îc thùc

hiÖn. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ gi¶ thuyÕt mµ chóng t«i ®Æt ra ®· ®−îc chøng minh.

Sau ®©y chóng t«i xin kh¸i qu¸t l¹i mét sè ý cèt lâi.

- VÊn ®Ò rÌn luyÖn KNDH cho SV ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu víi

nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ch−a cã t¸c gi¶

nµo ®Ò cËp ®Õn vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc vµ rÌn luyÖn KN nµy cho SVSP. ë

LuËn v¨n nµy chóng t«i ®· tiÕp cËn vÊn ®Ò chñ yÕu ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái: KNSDCH cã

tÇm quan träng nh− thÕ nµo trong d¹y häc hiÖn ®¹i? KNSDCH cã tÇm quan träng nh−

thÕ nµo ®èi víi yªu cÇu ®æi míi PPDH hiÖn nay? Vµ cÇn lµm thÕ nµo trong qu¸ tr×nh

d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc ë tr−êng §HSP cã thÓ rÌn luyÖn KNSDCH cho SV.

- KNSDCH trong d¹y häc lµ mét trong nh÷ng kü n¨ng quan träng ®èi víi ng−êi

Gi¸o viªn. ViÖc h×nh thµnh vµ n©ng cao kü n¨ng nµy cho SV ngay trong qu¸ tr×nh ®µo

t¹o t¹i tr−êng S− ph¹m lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. §iÒu nµy liªn quan ®Õn nhiÒu ho¹t

®éng, nhiÒu m«n häc, ®Æc biÖt lµ c¸c m«n nghiÖp vô mµ trong ®ã ®¸ng l−u ý lµ m«n

Gi¸o dôc häc.

- Trong nh÷ng n¨m häc qua GV vµ SV khoa S− ph¹m - Tr−êng §HTN vÉn cßn

rÊt nhiÒu h¹n chÕ trong nhiÖm vô rÌn luyÖn kü n¨ng s− ph¹m nãi chung vµ KNSDCH

nãi riªng cho SV. V× vËy mµ KNDH nãi chung vµ KNSDCH trong d¹y häc nãi riªng

cña SV khi ra tr−êng cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Tõ thùc tr¹ng ®ã chóng t«i ®· x¸c lËp mét

sè biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH th«ng qua d¹y häc m«n GDH vµ c¸c h×nh thøc kh¸c

®Ó rÌn luyÖn KNSDH cho SV, cô thÓ lµ:

+ NhÊn m¹nh môc tiªu rÌn luyÖn KNDH cho SVSP trong d¹y häc c¸c häc phÇn

NVSP, ®Æc biÖt lµ Gi¸o dôc häc.

+ ThiÕt kÕ quy tr×nh rÌn luyÖn sao cho phï hîp víi thùc tÕ cña nhµ tr−êng vµ

cña sinh viªn

+ Biªn so¹n néi dung rÌn luyÖn: HÖ thèng c¸c KNSP, KNDH, trong ®ã cã

KNSDCH theo h−íng tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p phï hîp víi SV tõ

108

n¨m I ®Õn n¨m IV, ®Ó SV sau khi ra tr−êng cã ®−îc tay nghÒ t−¬ng ®èi thµnh th¹o

+ Tæ chøc cho SV t×m hiÓu vµ n¾m v÷ng quy tr×nh rÌn luyÖn c¸c KN nãi chung,

tõ ®ã SV biÕt tù rÌn luyÖn vµ gióp nhau rÌn luyÖn trong suèt qu¸ tr×nh ®µo t¹o

+ KhuyÕn khÝch gi¶ng viªn t¨ng c−êng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo

h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña SV trong c¸c häc phÇn NVSP, t¨ng c−êng

c¸c tiÕt thùc hµnh.

+ T¨ng c−êng sö dông c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn

môc tiªu h×nh thµnh KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng.

+ C¶i tiÕn c«ng t¸c kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c häc phÇn NVSP nh»m

gióp sinh viªn tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn KNDH.

- §Ò tµi ®· m¹nh d¹n ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p quan träng vµ PP tiÕn hµnh ®Ó n¨ng

cao kh¶ n¨ng rÌn luyÖn KNSDCH cho SVSP, nh÷ng biÖn nµy tr−íc ®©y hÇu nh− ch−a

®−îc tiÕn hµnh ë khoa S− ph¹m - Tr−êng §HTN.

- C¸c biÖn ph¸p mµ chóng t«i x¸c lËp cã quan hÖ víi nhau mËt thiÕt, chóng bæ

sung, hç trî cho nhau. V× vËy, ®Ó h×nh thµnh vµ n©ng cao KNSDCH cho SV th× cÇn sö

dông c¸c biÖn ph¸p trong sù phèi kÕt hîp víi nhau mét c¸ch ®ång bé. Tuy nhiªn do

nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan chóng t«i ch−a thÓ thùc nghiÖm ®−îc hÕt c¸c

biÖn ph¸p, chØ tËp trung chñ yÕu vµo biÖn ph¸p nhø nhÊt vµ thø 2. Víi biÖn ph¸p ®·

triÓn khai thùc nghiÖm, b−íc ®Çu theo tÝnh to¸n ®· cho kÕt qu¶ kh¶ quan. §iÒu nµy lÇn

n÷a kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt mµ chóng t«i ®−a ra lµ hîp lý vµ ®· ®−îc chøng minh tÝnh

®óng ®¾n cña nã. ChÝnh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña LuËn v¨n ®· gióp chóng t«i cã c¸ch

nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ vÞ trÝ, tÇm quan träng cña m«n Gi¸o dôc häc trong viÖc h×nh thµnh kü n¨ng nghÒ nghiÖp SV tõ ®ã gióp ®éi ngò gi¶ng viªn T©m lý - Gi¸o dôc vµ SV

cã c¸ch nh×n míi h¬n trong nhËn thøc còng nh− trong hµnh ®éng ®Ó cã c¸ch d¹y, c¸ch

häc thÝch hîp, nhÊt lµ trong viÖc sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc

tÝch cùc trong m«n GDH , gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc GDH nãi riªng vµ

chÊt l−îng ®µo t¹o gi¸o viªn nãi chung.

KÕt qu¶ nµy võa cã ý nghÜa vÒ lý luËn võa cã ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn. TÊt

109

nhiªn tÝnh hiÖu qu¶ cña LuËn v¨n còng cßn tïy thuéc vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c n÷a.

Nh÷ng kiÕn nghÞ d−íi ®©y còng cã thÓ xem lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c biÖn ph¸p mµ

chóng t«i nªu ra thu ®−îc kÕt qu¶ tèt h¬n.

2. KiÕn nghÞ

- VÒ phÝa khoa S− ph¹m

+ L·nh ®¹o khoa S− ph¹m cÇn x¸c ®Þnh tÇm quan trong cña c«ng t¸c rÌn luyÖn

tay nghÒ cho SV, thùc sù coi ®ã lµ nhiÖm vô ®µo t¹o quan träng, lµ sø m¹ng cña khoa

tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ thèng nhÊt trong chØ ®¹o, ®iÒu hµnh ®Ó −u tiªn vµ

khuyÕn khÝch viÖc tæ chøc c¸c rÌn luyÖn KNSP cña SV ®i vµo chiÒu s©u, thùc chÊt,

tr¸nh tæ chøc mét c¸ch h×nh thøc, thêi vô.

+ Trong viÖc thiÕt kÕ, x©y dùng vµ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y c¸c häc

phÇn NVSP ph¶i t¨ng c−êng tû lÖ thùc hµnh mét c¸ch ®¸ng kÓ. Tû lÖ nµy Ýt nhÊt ph¶i lµ

60/40 (40 thùc hµnh, trong ch−¬ng tr×nh cã m«n tû lÖ nµy ch−a tíi 30 phÇn tr¨m thùc

hµnh). §ång thêi cã biÖn ph¸p kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o GV kh«ng sö dông tiÕt thùc hµnh

®Ó d¹y lý thuyÕt. §Æc biÖt cÇn qu¸n triÖt c¸c tiÕt thùc hµnh ph¶i ®−îc thùc hiÖn theo

nhãm nhá ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶.

+ Khoa S− ph¹m cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c tr−êng phæ th«ng

trªn ®Þa bµn ®Ó t¨ng c−êng ®−a SV xuèng thùc tÕ, KTSP, TTSP nh»m gióp SV nhanh

chãng thÝch øng vµ lµm quen víi thùc tÕ gi¸o dôc phæ th«ng.

- VÒ phÝa bé m«n

+ Bé m«n T©m lý - Gi¸o dôc cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi GV gi¶ng d¹y PPDH ë

c¸c bé m«n chuyªn ngµnh ®Ó cã sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc, x©y dùng kÕ ho¹ch, biªn

so¹n tµi liÖu häc tËp cho SV, tæ chøc d¹y häc, kiÓm tra ®¸nh gi¸... nãi chung lµ cÇn

thèng nhÊt cao ë mäi kh©u cña qu¸ tr×nh d¹y häc ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu d¹y nghÒ

nãi chung vµ h×nh thµnh kü n¨ng d¹y häc nãi riªng cho SV.

+ Bé m«n T©m lý - Gi¸o dôc cÇn phèi hîp chÆt chÏ c¸c bé m«n chuyªn ngµnh

®Ó thèng nhÊt trong viÖc triÓn khai c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn trong c¶ n¨m häc vµ cho

110

SV tõ n¨m I ®Õn n¨m IV, tr¸nh t×nh tr¹ng chång chÐo, trïng lÆp.

+ Bé m«n cÇn qu¸n triÖt c¸c GV kh«ng ngõng ®æi míi PPDH, h×nh thøc d¹y häc

theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña SV, sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn DH hiÖn ®¹i vµo

gi¶ng d¹y vµ rÌn luyÖn

- §èi víi sinh viªn: Qóa tr×nh rÌn luyÖn KN nghÒ nghiÖp cña SV mang l¹i hiÖu

qu¶ thiÕt thùc th× ®ßi hái b¶n th©n SV ph¶i tÝch cùc, chñ ®éng, tù gi¸c vµ s¸ng t¹o

trong qu¸ tr×nh rÌn luyÖn, ph¶i biÕn qu¸ tr×nh ®µo t¹o thµnh qu¸ tr×nh tù ®µo t¹o, biÕn

ho¹t ®éng rÌn luyÖn thµnh ho¹t ®éng tù rÌn luyÖn

Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®©y míi chØ lµ b−íc ®Çu. LiÖu nh÷ng biÖn ph¸p

mµ chóng t«i ®−a ra cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ cao h¬n n÷a ®−îc kh«ng vµ chóng cã thÓ

¸p dông cho c¸c häc phÇn cña m«n Gi¸o dôc häc còng nh− më réng ra c¸c m«n häc

nghiÖp vô kh¸c ®−îc kh«ng. §©y ch¾c ch¾n sÏ lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕp tôc ®−îc nghiªn

cøu chi tiÕt vµ s©u h¬n. Hy väng vÊn ®Ò nµy ®−îc c¸c nhµ khoa häc chÊp thuËn, chóng

t«i sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm ë nhiÒu biÖn ph¸p ë møc ®é s©u h¬n, réng

h¬n ®Ó kh¼ng ®Þnh thªm gi¸ trÞ øng dông cña chóng, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ®ã cã

111

thÓ ph¸t hiÖn ra c¸c biÖn ph¸p kh¸c hiÖu qu¶ h¬n.

Môc lôc

PhÇn më ®Çu ...................................................................................... 1

1. Lý do chän ®Ò tµi .............................................................................................. 1

2. Môc ®Ých nghiªn cøu ........................................................................................ 3

3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t−îng nghiªn cøu ................................................................ 4

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc ......................................................................................... 4

5. NhiÖm vô nghiªn cøu ....................................................................................... 4

6. Giíi h¹n vµ ph¹m vi nghiªn cøu ..................................................................... 4

7. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ................................................................................. 5

Ch−¬ng 1: c¬ së lÝ luËn cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng sö

dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn s− ph¹m ......... 6

1.1. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò ........................................................................... 6 1.1.1. Trªn thÕ giíi ................................................................................................. 6 1.1.2. ë ViÖt Nam ................................................................................................... 6

1.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c«ng cô ............................................................................. 8 1.2.1. Kü n¨ng d¹y häc ......................................................................................... 8

1.2.1.1. Kü n¨ng ..................................................................................................... 8 1.2.2. Kü n¨ng s− ph¹m ....................................................................................... 12

1.2.2.1. C¬ së ph©n lo¹i kü n¨ng s− ph¹m ........................................................... 13 1.2.3. Kü n¨ng d¹y häc ........................................................................................ 15

1.2.3.1. Kh¸i niÖm ................................................................................................ 15

1.2.3.2. HÖ thèng c¸c kü n¨ng d¹y häc ................................................................. 15 1.2.3. C©u hái d¹y häc ......................................................................................... 22

112

1.2.3.1. C©u hái .................................................................................................... 22

1.2.3.2. C©u hái trong d¹y häc ............................................................................. 24 1.2.3. Kü n¨ng sö dông c©u hái........................................................................... 31

1.2.3.1. Kh¸i niÖm ................................................................................................ 32

1.2.3.2. Vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc ....................................................... 32 1.2.4. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc ......................................... 34

1.2.4.1. Kh¸i niÖm vÒ biÖn ph¸p ........................................................................... 34

1.2.4.2. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc ........................................ 35

1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP ..................... 36 1.3.1. HÖ thèng KNSDCH trong d¹y häc ........................................................... 36

1.2.3.2. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn viÖc h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc cho

sinh viªn ................................................................................................................ 42 KÕt luËn ch−¬ng 1 ............................................................................................... 44 Ch−¬ng 2: THùC TR¹NG BIÖN PH¸P H×NH THµNH Kü N¡NG .... 45

sö dông c©u hái cho SV khoa s− ph¹m ................................... 45

2.1. §Æc ®iÓm kh¸ch thÓ nghiªn cøu ................................................................. 45 2.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn vµ Khoa S− ph¹m ................. 45 2.1.2. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh viªn - ®èi t−îng ®iÒu tra, kh¶o s¸t ........................ 46

2.2. Thùc tr¹ng KNSDCH cña SV Ng÷ v¨n - Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ............ 48 2.2.1. NhËn thøc cña SV vÒ KNSDCH ............................................................... 49 2.2.2. NhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc ..................... 50

2.2.3. NhËn thøc cña SV vÒ tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng sö dông c©u hái ........................................................................................................ 51 2.3.4. Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng ............... 52

2.3. Thùc tr¹ng BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa S− ph¹m

113

• Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ......................................................................... 62 2.3.1. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë tr−êng §HTN ............. 62

2.3.1.1. §éi ngò gi¸o viªn T©m lý - Gi¸o dôc häc................................................ 62

2.3.1.2. Ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë khoa S− ph¹m - §HTN ................... 62 2.3.2. Thùc tr¹ng biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn ...................... 63

2.4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa S− ph¹m-

Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ............................................................................. 69 2.4.1. VÒ −u ®iÓm ................................................................................................. 69 KÕt luËn ch−¬ng 2 ............................................................................................... 71

Ch−¬ng 3: MéT Sè BIÖN PH¸P H×NH THµNH Kü N¡NG sö dông

c©u hái Trong d¹y häc CHO Sinh viªn khoa s− ph¹m –

tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn Thùc hiÖn trong D¹Y HäC

m«n GI¸O DôC HäC .......................................................................... 72

3.1. Mét sè luËn ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c khi ®Ò ra biÖn ph¸p rÌn luyÖn KN

sö dông c©u hái cho SVSP ................................................................................. 72

3.2. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn .................. 73 3.2.1. X©y dùng néi dung rÌn luyÖn ................................................................... 73 3.2.2. TiÕn hµnh rÌn luyÖn cho SV ..................................................................... 81 3.2.3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN cña SV ................................ 81

3.3. C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn ........... 82

3.3.1. Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh c¸c häc phÇn Gi¸o dôc häc ........................................................................................................ 82

3.3.1.1. ý nghÜa ..................................................................................................... 82

3.3.1.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn .............................................................................. 83

3.3.1.3. C¸ch thùc hiÖn: ....................................................................................... 83 3.3.2. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn RLNVSPTX .............................. 87

3.3.2.1. ý nghÜa ..................................................................................................... 88

114

3.3.2.2. Yªu cÇu khi thùc hiÖn .............................................................................. 88

3.3.3. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m ...................... 92

3.3.3.1. ý nghÜa ..................................................................................................... 92

3.3.3.2.Yªu cÇu khi thùc hiÖn: .............................................................................. 93

3.3.3.3.Tæ chøc thùc hiÖn: .................................................................................... 93 3.3.4. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m ....................... 94

3.3.4.1. ý nghÜa: .................................................................................................... 94

3.3.4.2. Yªu cÇu: ................................................................................................... 94

3.3.4.3. Tæ chøc thùc hiÖn: ................................................................................... 95

3.4. Thùc nghiÖm s− ph¹m ................................................................................. 97 3.4.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm: ............................................................................. 98 3.4.2. Néi dung thùc nghiÖm ............................................................................... 98 3.4.3. Quy tr×nh thùc nghiÖm .............................................................................. 98

3.4.3.1. Chän mÉu thùc nghiÖm vµ ®èi chøng: ..................................................... 98

3.4.2.2. X¸c ®Þnh chuÈn vµ thang ®¸nh gi¸. ........................................................ 99

3.4.2.3. TiÕn hµnh t¸c ®éng s− ph¹m. ................................................................ 100

3.4.2.3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm ....................... 101 KÕt luËn ch−¬ng 3 ............................................................................................. 106 KÕT LUËN Vµ KIÕN NGHÞ ............................................................... 107

1. KÕt luËn ......................................................................................................... 107

115

2. KiÕn nghÞ ....................................................................................................... 110

PhÇn phô lôc

Phô lôc 1:

PhiÕu tr−ng cÇu ý kiÕn

(Dµnh cho sinh viªn)

§Ó cã thªm c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn gióp Khoa S− ph¹m vµ Gi¶ng viªn ®Ò ra c¸c

biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc cho SV s− ph¹m ngµy mét tèt h¬n,

xin b¹n vui lßng tr¶ lêi kh¸ch quan, nghiªm tóc vµ ®óng suy nghÜ cña m×nh vÒ mét sè vÊn

®Ò sau ®©y (L−u ý: kh«ng hái b¹n kh¸c, v× phiÕu tr−ng cÇu nµy kh«ng nh»m môc ®Ých ®¸nh

gi¸ vÒ b¹n)

1. Qua 4 n¨m ®µo t¹o, b¹n h·y tù ®¸nh gi¸ vÒ tr×nh ®é nhËn thøc cña m×nh ë mét sè

néi dung tri thøc sau (®¸nh dÊu (x) vµo « mµ b¹n chän).

ý kiÕn tù ®¸nh gi¸ cña sinh viªn

STT

KiÕn thøc v¨n hãa chung

KiÕn thøc chuyªn ngµnh (SV sÏ gi¶ng d¹y

sau khi tèt nghiÖp)

KiÕn thøc cã liªn quan ®Õn chuyªn ngµnh

KiÕn thøc NghiÖp vô s− ph¹m (T©m lý -

Sinh lý løa tuæi HS THPT, Gi¸o dôc häc, Lý

luËn d¹y häc, Lý luËn gi¸o dôc...)

KiÕn thøc PPDH bé m«n

KiÕn thøc vÒ giao tiÕp, øng xö s− ph¹m

KiÕn thøc Ngo¹i ng÷

KiÕn thøc Tin häc

KiÕn thøc vÒ Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc

vµ Qu¶n lý ngµnh GD - §T.

C¸c lÜnh vùc tri thøc X.S¾c Giái Kh¸ T. B×nh YÕu

2. D−íi ®©y lµ nh÷ng Kü n¨ng d¹y häc c¬ b¶n cña ng−êi gi¸o viªn, b¹n h·y tù ®¸nh

gi¸ møc ®é mµ m×nh ®· ®¹t ®−îc sau 4 n¨m ®−îc ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m (®¸nh dÊu (x)

vµo møc ®é mµ b¹n chän).

Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña kü n¨ng

C¸c kü n¨ng d¹y häc c¬ b¶n

ThuÇn

T−¬ng ®èi

BiÕt c¸ch

Khi lµm ®c

Ch−a biÕt

thôc

ThuÇn Thôc

lµm

khi kh«ng

lµm

I. Nhãm KN chÈn ®o¸n vµ thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc 1. KN x¸c ®Þnh môc tiªu cÊp häc vµ m«n häc mµ m×nh phô tr¸ch 2. KN x¸c ®Þnh néi dung, ch−¬ng tr×nh m«n häc, bµi häc vµ nh÷ng kiÕn thøc liªn quan 3. KN x¸c ®Þnh Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc DH phï hîp víi néi dung tõng bµi. 4. KN x©y dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch d¹y häc 5. Dù kiÕn c¸c hµnh ®éng häc tËp mµ HS cÇn thùc hiÖn 6. KN x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é hiÖn cã cña HS 7. Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong bµi d¹y II. Nhãm KN tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc 8. KN l«i cuèn, thu hót HS vµo bµi d¹y b»ng c¸c thñ thuËt s− ph¹m 9. KN thùc hiÖn néi dung bµi häc theo môc tiªu ®· ®Æt ra 10. KN vËn dông vµ phèi hîp c¸c Ph−¬ng ph¸p, Ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc 11. KN ph©n phèi thêi gian hîp lý gi÷a c¸c b−íc lªn líp vµ gi÷a c¸c néi dung tri thøc trong bµi d¹y 12. KN tr×nh bµy thÝ nghiÖm, thùc hµnh vµ sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc 13 KN tæ chøc, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp cña HS 14. KN øng xö vµ xö lý c¸c t×nh huèng x¶y ra trong giê häc 15. KN sö dông c©u hái: x©y dùng c©u hái, ®Æt c©u hái vµ øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS 16. KN tr×nh bµy b¶ng l«gic, khoa häc, thÈm mÜ 17. KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng 18. KN tãm t¾t, cñng cè bµi häc vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc träng t©m 19. KN ra bµi tËp vµ h−íng dÉn HS tù häc ë nhµ III. Nhãm KN gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gÝa kÕt qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc 20. KN ph©n hãa tr×nh ®é häc sinh 21. X¸c ®Þnh tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña viÖc KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS mét c¸ch c«ng b»ng, trung thùc vµ kh¸ch quan 22. KN ra ®Ò thi, bµi tËp, ®Æt c©u hái vµ ®¸p ¸n chÝnh x¸c, phï hîp víi tr×nh ®é cña HS 23. KN tæ chøc kiÓm tra, thi ®¶m b¶o kh¸ch quan, nghiªm tóc 24. KN chÊm bµi, cho ®iÓm, ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt bµi kiÓm tra, bµi thi: ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kh¸ch quan, chØ ra h−íng kh¾c phôc. 25. KN thu thËp vµ xö lý c¸c lo¹i th«ng tin, b»ng

chøng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ 26. KN sö dông kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ ®Ó kh¾c phôc ®iÓm yÕu vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña b¶n th©n vµ HS 27. KN b¶o qu¶n vµ l−u gi÷ kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ lµm tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c DH. IV. Nhãm KN tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c 28. KN h−íng dÉn HS tù häc: C¸ch ®äc s¸ch, tµi liÖu tham kh¶o; c¸ch t×m kiÕm th«ng tin trªn m¹ng, ghi chÐp vµ tÝch lòy th«ng tin... 29. KN d¹y häc ph©n hãa theo nhãm tr×nh ®é cña HS: Phô ®¹o HS yÕu, kÐm; båi d−ìng HS kh¸, giái. 30. KN h−íng dÉn ho¹t ®éng ngo¹i khãa, tæ chøc c¸c c©u l¹c bé khoa häc. 31. KN h−íng dÉn thùc hµnh, thùc tÕ, thÝ nghiÖm ë ngoµi líp häc.

3. Theo b¹n, nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ RÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc cña

SV s− ph¹m lµ do? (b¹n cã thÓ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Do ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ch−a hîp lý

Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH cßn Ýt, kh«ng hîp lý

Néi dung c¸c m«n NVSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ

thùc hµnh

ThiÕu ph−¬ng tiÖn, ®å dïng phôc vô cho viÖc rÌn luyÖn KNDH

ThiÕu gi¶ng viªn rÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m vµ gi¶ng viªn Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé

m«n

Gi¶ng viªn kh«ng thËt sù nhiÖt t×nh, t©m huyÕt

Do b¶n th©n sinh viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn

Líp häc qu¸ ®«ng, kh«ng ®ñ thêi gian thùc hµnh cho tÊt c¶ c¸c SV

Ch−a cã sù b¾t buéc vÒ ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH vµ ®¸nh gi¸ chÆt chÏ

Nguyªn nh©n kh¸c (xin ghi cô thÓ):......................................................

4. Cã nhiÒu Kü n¨ng d¹y häc cÇn h×nh thµnh cho SV s− ph¹m, trong ®ã cã KN sö

dông c©u hái. Theo b¹n, viÖc rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái cho SV s− ph¹m (víi t− c¸ch

lµ ng−êi gi¸o viªn trong t−¬ng lai) lµ:

CÇn thiÕt

RÊt cÇn thiÕt Cã còng ®−îc, kh«ng cã còng ®−îc Kh«ng cÇn thiÕt

5. Theo b¹n, Kü n¨ng sö dông c©u hái lµ g×? (chØ ®¸nh dÊu (x) vµo mét tiªu chÝ)

Lµ viÖc ®Æt c©u hái cña gi¸o viªn cho häc sinh trong giê häc

Lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch vËn dông tri thøc

vµ kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh

Lµ tiÕn tr×nh hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh trong giê häc

C¸ch hiÓu kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

6. B¹n cã ®−îc biÕt vÒ KN sö dông c©u hái lÇn ®Çu tiªn lµ do? (b¹n cã thÓ chän vµ

®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Do phiÕu ®iÒu tra nµy cung cÊp

Do GV cung cÊp trong qu¸ tr×nh d¹y häc

Do qu¸ tr×nh luyÖn tËp vµ rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn

Do ®äc, tham kh¶o tµi liÖu

Nguån kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

7. Theo b¹n, kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cã vai trß nh− thÕ nµo? (b¹n cã

thÓ chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc t×m ra c©u tr¶ lêi,

nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi.

Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc

tËp cho HS

KN sö dông c©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn

cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh

ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, GV cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS,

nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm

Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc,

kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

8. D−íi ®©y lµ nh÷ng Kü n¨ng sö dông c©u hái c¬ b¶n, b¹n h·y tù ®¸nh gi¸ møc ®é

mµ m×nh ®· ®¹t ®−îc sau 4 n¨m ®−îc ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m (®¸nh dÊu (x) vµo møc ®é

Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña kü n¨ng

mµ b¹n chän). Kü n¨ng sö dông c©u hái c¬ b¶n

T−¬ng ®èi

BiÕt c¸ch

Khi lµm ®c

Ch−a biÕt

ThuÇn thôc

ThuÇn Thôc

lµm

khi kh«ng

lµm

I. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái 1. X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp 2. Ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá 3. X¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung. 4. Sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp 5. S¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic 6. Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra II. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi ®Æt (sö dông) c©u hái trªn líp 7. §Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm 8. Ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau (cho c¶ líp) 9. TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi 10. Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái 11. TËp trung vµo träng t©m 12. Gi¶i thÝch 13. Liªn hÖ 14. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh 15. Tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh 16. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS III. Nh÷ng kü n¨ng khi øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS 17. øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS 18. TiÕp lèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n 19. Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p 20. Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV

9. Theo b¹n, trong KN sö dông c©u hái th× kü n¨ng bé phËn nµo ®−îc coi lµ quan

träng nhÊt (xÕp theo thø tù quan träng tõ 1 ®Õn hÕt).

KN x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái

KN sö dông c©u hái trªn líp

KN øng xö khi hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh

10. Trong qu¸ tr×nh häc tËp ë tr−êng s− ph¹m anh (chÞ) quan t©m ®Õn viÖc h×nh thµnh

KN sö dông c©u hái ë møc ®é nµo? (®¸nh dÊu (x) vµo tiªu chÝ mµ b¹n chän).

Th−êng xuyªn kh«ng th−êng xuyªn Ýt khi Ch−a bao giê quan t©m

11. Theo b¹n, gi¸o viªn cã thÓ sö dông KN Sö dông c©u hái trong nh÷ng kh©u nµo

cña qu¸ tr×nh d¹y häc (b¹n cã thÓ chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Kh©u 2: Tæ chøc, ®iÒu khiÓn cho HS lÜnh héi tri thøc míi

Kh©u 3: Cñng cè tri thøc vµ h×nh thµnh KN, KX

Kh©u 1: KÝch thÝch sù tËp trung chó ý, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS

Kh©u 4: Tæ chøc, ®iÒu khiÓn ®Ó HS cñng cè tri thøc, KN võa lÜnh héi

Kh©u 5: Tæ chøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tri thøc, KN, KX cña HS Kh©u 6: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c kh©u ®· thùc hiÖn trong QTDH

12. Theo b¹n, ®Ó rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc nãi chung vµ KN sö dông c©u hái nãi

riªng cho sinh viªn s− ph¹m th× c¸c m«n häc nµo ®ãng vai trß quan träng (xÕp theo thø tù

quan träng tõ 1 ®Õn hÕt).

C¸c m«n chuyªn ngµnh g¾n víi ngµnh nghÒ ®µo t¹o (VD: To¸n, VËt Lý, Ng÷ v¨n...)

C¸c m«n khoa häc Marx - Lª Nin

C¸c m«n Khoa häc nghiÖp vô (TLH, TLH løa tuæi & s− ph¹m, GDH, Lý luËn d¹y häc,

Lý luËn gi¸o dôc)

C¸c m«n Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n

C¸c m«n häc kh¸c (xin ghi cô thÓ):.................

13. Theo b¹n, c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn d−íi ®©y cã hiÖu qu¶ nh− thÕ nµo trong rÌn

luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng? (®¸nh dÊu (x) vµo møc ®é mµ b¹n chän).

Møc ®é

STT

RÊt hiÖu

Kh«ng

C¸c ho¹t ®éng

HiÖu qu¶

Ýt hiÖu qu¶

qu¶

hiÖu qu¶

C¸c giê häc lý thuyÕt c¸c m«n häc trªn líp

C¸c giê häc thùc hµnh

Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s− ph¹m

C¸c giê häc vµ thùc hµnh m«n PPDH bé m«n

Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc t¹i tr−êng s− ph¹m

Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

RÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn

KiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m t¹i tr−êng phæ th«ng

Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi kh¸c (§oµn, Héi....)

14. Theo b¹n, cÇn ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p nµo ®Ó rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái

cho sinh viªn s− ph¹m?

Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh c¸c m«n häc nghiÖp vô s−

ph¹m: TLH§C, TLH Løa tuæi & S− ph¹m,GDH §C, Lý luËn d¹y häc, Lý luËn gi¸o dôc.

Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh m«n PPDH bé m«n.

Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn ë tr−êng s− ph¹m

Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua KiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

C¸c ho¹t ®éng kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

15. B¹n th−êng quan t©m ®Õn viÖc rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái khi nµo?

Khi häc tËp trªn líp

Khi tù häc, tù rÌn luyÖn ë nhµ

Khi tham gia vµo Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

Khi tham gia vµo ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn

Khi ®i kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

C¸c ho¹t ®éng kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

16. Theo b¹n, c¸c thÇy (c«) th−êng ®¸nh gi¸ cao kÕt qu¶ rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc

nãi chung vµ KN sö dông c©u hái nãi riªng dùa vµo nh÷ng tiªu chÝ nµo? (®¸nh dÊu (x) vµo

tiªu chÝ phï hîp).

LÆp l¹i ®óng tr×nh tù KN ®· ®−îc huÊn luyÖn, h−íng dÉn

LÆp l¹i vµ b−íc ®Çu cã sù s¸ng t¹o

Sö dông thµnh th¹o vµ cã s¸ng t¹o trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ

Tiªu chÝ kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

Xin b¹n cho biÕt mét sè th«ng tin vÒ b¶n th©n:

B¹n häc chuyªn ngµnh:......................... N¨m thø:................

Giíi tÝnh:.............................................. D©n téc:..................

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù hîp t¸c cña b¹n !

PhiÕu tr−ng cÇu ý kiÕn

(Dµnh cho Gi¶ng viªn)

§Ó cã thªm c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn gióp Khoa S− ph¹m vµ Gi¶ng viªn ®Ò ra c¸c

biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc cho SV s− ph¹m ngµy mét tèt h¬n,

xin ThÇy (c«) vui lßng cho biÕt ý kiÕn cña m×nh vÒ mét sè vÊn ®Ò sau ®©y.

1. Qua 3 n¨m ®µo t¹o, thÇy (c«) h·y ®¸nh gi¸ vÒ tr×nh ®é ®¹t ®−îc cña SV m×nh ®·

d¹y ë mét sè néi dung tri thøc sau (®¸nh dÊu (x) vµo « mµ phï hîp).

ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña GV vÒ sinh viªn

STT

1 KiÕn thøc v¨n hãa chung

KiÕn thøc chuyªn ngµnh (SV sÏ gi¶ng d¹y sau

khi tèt nghiÖp)

3 KiÕn thøc cã liªn quan ®Õn chuyªn ngµnh

KiÕn thøc NghiÖp vô s− ph¹m (T©m lý - Sinh lý

løa tuæi HS THPT, Gi¸o dôc häc, Lý luËn d¹y

häc, Lý luËn gi¸o dôc...)

5 KiÕn thøc PPDH bé m«n

6 KiÕn thøc vÒ giao tiÕp, øng xö s− ph¹m

7 KiÕn thøc Ngo¹i ng÷

8 KiÕn thøc Tin häc

KiÕn thøc vÒ Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc vµ

Qu¶n lý ngµnh GD - §T.

C¸c lÜnh vùc tri thøc X.S¾c Giái Kh¸ T. B×nh YÕu

2. D−íi ®©y lµ nh÷ng Kü n¨ng d¹y häc c¬ b¶n cña ng−êi gi¸o viªn, thÇy (c«) h·y

®¸nh gi¸ møc ®é kü n¨ng mµ SV ®· ®¹t ®−îc sau 3 n¨m ®−îc ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m

(®¸nh dÊu (x) vµo møc ®é phï hîp).

§¸nh gi¸ cña GV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña SV

C¸c kü n¨ng d¹y häc c¬ b¶n

T−¬ng ®èi

BiÕt c¸ch

Khi lµm ®c

Ch−a biÕt

ThuÇn thôc

lµm

khi kh«ng

lµm

I. Nhãm KN chÈn ®o¸n vµ thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc 1. KN x¸c ®Þnh môc tiªu cÊp häc vµ m«n häc mµ m×nh phô tr¸ch 2. KN x¸c ®Þnh néi dung, ch−¬ng tr×nh m«n häc, bµi

häc vµ nh÷ng kiÕn thøc liªn quan 3. KN x¸c ®Þnh Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc DH phï hîp víi néi dung tõng bµi. 4. KN x©y dùng gi¸o ¸n vµ kÕ ho¹ch d¹y häc 5. Dù kiÕn c¸c hµnh ®éng häc tËp mµ HS cÇn thùc hiÖn 6. KN x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é hiÖn cã cña HS 7. Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra trong bµi d¹y II. Nhãm KN tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc 8. KN l«i cuèn, thu hót HS vµo bµi d¹y b»ng c¸c thñ thuËt s− ph¹m 9. KN thùc hiÖn néi dung bµi häc theo môc tiªu ®· ®Æt ra 10. KN vËn dông vµ phèi hîp c¸c Ph−¬ng ph¸p, Ph−¬ng tiÖn vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc 11. KN ph©n phèi thêi gian hîp lý gi÷a c¸c b−íc lªn líp vµ gi÷a c¸c néi dung tri thøc trong bµi d¹y 12. KN tr×nh bµy thÝ nghiÖm, thùc hµnh vµ sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc 13 KN tæ chøc, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp cña HS 14. KN øng xö vµ xö lý c¸c t×nh huèng x¶y ra trong giê häc 15. KN sö dông c©u hái: x©y dùng c©u hái, ®Æt c©u hái vµ øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS 16. KN tr×nh bµy b¶ng l«gic, khoa häc, thÈm mÜ 17. KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng phæ th«ng 18. KN tãm t¾t, cñng cè bµi häc vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc träng t©m 19. KN ra bµi tËp vµ h−íng dÉn HS tù häc ë nhµ III. Nhãm KN gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gÝa kÕt qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc 20. KN ph©n hãa tr×nh ®é häc sinh 21. X¸c ®Þnh tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña viÖc KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS mét c¸ch c«ng b»ng, trung thùc vµ kh¸ch quan 22. KN ra ®Ò thi, bµi tËp, ®Æt c©u hái vµ ®¸p ¸n chÝnh x¸c, phï hîp víi tr×nh ®é cña HS 23. KN tæ chøc kiÓm tra, thi ®¶m b¶o kh¸ch quan, nghiªm tóc 24. KN chÊm bµi, cho ®iÓm, ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt bµi kiÓm tra, bµi thi: ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kh¸ch quan, chØ ra h−íng kh¾c phôc. 25. KN thu thËp vµ xö lý c¸c lo¹i th«ng tin, b»ng chøng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ 26. KN sö dông kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ ®Ó kh¾c phôc ®iÓm yÕu vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña b¶n th©n vµ HS 27. KN b¶o qu¶n vµ l−u gi÷ kÕt qu¶ K.tra, §.gi¸ lµm tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c DH.

IV. Nhãm KN tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c 28. KN h−íng dÉn HS tù häc: C¸ch ®äc s¸ch, tµi liÖu tham kh¶o; c¸ch t×m kiÕm th«ng tin trªn m¹ng, ghi chÐp vµ tÝch lòy th«ng tin... 29. KN d¹y häc ph©n hãa theo nhãm tr×nh ®é cña HS: Phô ®¹o HS yÕu, kÐm; båi d−ìng HS kh¸, giái. 30. KN h−íng dÉn ho¹t ®éng ngo¹i khãa, tæ chøc c¸c c©u l¹c bé khoa häc. 31. KN h−íng dÉn thùc hµnh, thùc tÕ, thÝ nghiÖm ë ngoµi líp häc.

3. Theo thÇy (c«), nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ RÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y

häc cña SV s− ph¹m lµ do? (cã thÓ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Do ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ch−a hîp lý

Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH cßn Ýt, kh«ng hîp lý

Néi dung c¸c m«n NVSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ

thùc hµnh

ThiÕu ph−¬ng tiÖn, ®å dïng phôc vô cho viÖc rÌn luyÖn KNDH

ThiÕu gi¶ng viªn rÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m vµ gi¶ng viªn Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé

m«n

Gi¶ng viªn kh«ng thËt sù nhiÖt t×nh, t©m huyÕt

Do b¶n th©n sinh viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn

Líp häc qu¸ ®«ng, kh«ng ®ñ thêi gian thùc hµnh cho tÊt c¶ c¸c SV

Ch−a cã sù b¾t buéc vÒ ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH vµ ®¸nh gi¸ chÆt chÏ

Nguyªn nh©n kh¸c (xin ghi cô thÓ):......................................................

4. Cã nhiÒu Kü n¨ng d¹y häc cÇn h×nh thµnh cho SV s− ph¹m, trong ®ã cã KN sö

dông c©u hái. Theo thÇy (c«), viÖc rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái cho SV s− ph¹m - víi t−

c¸ch lµ ng−êi gi¸o viªn trong t−¬ng lai) lµ:

CÇn thiÕt

RÊt cÇn thiÕt Cã còng ®−îc, kh«ng cã còng ®−îc Kh«ng cÇn thiÕt

5. Theo thÇy (c«), Kü n¨ng sö dông c©u hái lµ g×?

Lµ viÖc ®Æt c©u hái cña gi¸o viªn cho häc sinh trong giê häc

Lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch vËn dông tri thøc

vµ kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh

Lµ tiÕn tr×nh hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh trong giê häc

C¸ch hiÓu kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

6. ThÇy (c«) ®−îc biÕt vÒ KN sö dông c©u hái lÇn ®Çu tiªn lµ do? (cã thÓ chän vµ

®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Do phiÕu ®iÒu tra nµy cung cÊp

Do kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh d¹y häc

Do ®−îc ®µo t¹o tr−íc ®©y

Do ®äc, tham kh¶o tµi liÖu

Nguån kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

7. D−íi ®©y lµ nh÷ng Kü n¨ng sö dông c©u hái c¬ b¶n, thÇy (c«) h·y tù ®¸nh gi¸

møc ®é mµ SV ®· ®¹t ®−îc sau 3 n¨m ®−îc ®µo t¹o ë tr−êng s− ph¹m (®¸nh dÊu (x) vµo

møc ®é mµ b¹n chän).

§¸nh gi¸ cña GV vÒ KNSDCH cña SV

Kü n¨ng sö dông c©u hái c¬ b¶n

T−¬ng ®èi

BiÕt c¸ch

Khi lµm ®c

Ch−a biÕt

ThuÇn thôc

ThuÇn Thôc

lµm

khi kh«ng

lµm

I. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái 1. X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp 2. Ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá 3. X¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung. 4. Sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp 5. S¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic 6. Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra II. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi ®Æt (sö dông) c©u hái trªn líp 7. §Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm 8. Ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau (cho c¶ líp) 9. TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi 10. Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái 11. TËp trung vµo träng t©m 12. Gi¶i thÝch 13. Liªn hÖ 14. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh 15. Tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh 16. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS III. Nh÷ng kü n¨ng khi øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS 17. øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS

18. TiÕp lèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n 19. Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p 20. Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV

8. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, thÇy (c«) th−êng quan t©m ®Õn viÖc h×nh thµnh KN sö

dông c©u hái cho SV s− ph¹m ë møc ®é nµo?

Th−êng xuyªn kh«ng th−êng xuyªn Ýt khi Ch−a bao giê quan t©m

9. Theo thÇy (c«), kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cã vai trß nh− thÕ nµo?(cã thÓ

chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc t×m ra c©u tr¶ lêi,

nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi.

Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc

tËp cho HS

KN sö dông c©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn

cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh

ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, GV cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS,

nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm

Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc,

kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

10. Theo thÇy (c«), viÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn Kü n¨ng sö dông c©u hái cho sinh viªn lµ:

RÊt khã thùc hiÖn Khã thùc hiÖn B×nh th−êng DÔ thùc hiÖn

11. Theo thÇy (c«), trong KN sö dông c©u hái th× kü n¨ng bé phËn nµo ®−îc coi lµ

quan träng nhÊt (xÕp theo thø tù quan träng tõ 1 ®Õn hÕt).

KN x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái

KN sö dông c©u hái trªn líp

KN øng xö khi hái - ®¸p gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh

12. Theo thÇy (c«), gi¸o viªn cã thÓ sö dông KN Sö dông c©u hái trong nh÷ng kh©u nµo

cña qu¸ tr×nh d¹y häc (cã thÓ chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Kh©u 1: KÝch thÝch sù tËp trung chó ý, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS

Kh©u 2: Tæ chøc, ®iÒu khiÓn cho HS lÜnh héi tri thøc míi

Kh©u 3: Cñng cè tri thøc vµ h×nh thµnh KN, KX

Kh©u 4: Tæ chøc, ®iÒu khiÓn ®Ó HS cñng cè tri thøc, KN võa lÜnh héi

Kh©u 5: Tæ chøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tri thøc, KN, KX cña HS

Kh©u 6: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c kh©u ®· thùc hiÖn trong QTDH

13. Theo thÇy (c«), ®Ó rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc nãi chung vµ KN sö dông c©u

hái nãi riªng cho SV s− ph¹m th× c¸c m«n häc nµo ®ãng vai trß quan träng (xÕp theo thø tù

quan träng tõ 1 ®Õn hÕt).

C¸c m«n chuyªn ngµnh g¾n víi ngµnh nghÒ ®µo t¹o (VD: To¸n, VËt Lý, Ng÷ v¨n...)

C¸c m«n khoa häc Marx - Lª Nin

C¸c m«n Khoa häc nghiÖp vô (TLH, TLH løa tuæi & s− ph¹m, Giaã dôc häc, Lý luËn

d¹y häc, Lý luËn gi¸o dôc)

C¸c m«n Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n

C¸c m«n häc kh¸c (xin ghi cô thÓ):.................

14. Theo thÇy (c«), c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn d−íi ®©y cã hiÖu qu¶ nh− thÕ nµo trong

rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng? (®¸nh dÊu (x) vµo møc ®é phï hîp).

Møc ®é

STT

RÊt hiÖu

Ýt hiÖu

Kh«ng hiÖu

C¸c ho¹t ®éng

HiÖu qu¶

qu¶

C¸c giê häc lý thuyÕt c¸c häc phÇn nghiÖp vô

C¸c giê häc thùc hµnh c¸c häc phÇn nghiÖp vô

Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s− ph¹m

C¸c giê häc vµ thùc hµnh m«n PPDH bé m«n

Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc t¹i tr−êng s− ph¹m

Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

RÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn

KiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m t¹i tr−êng phæ th«ng

Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi kh¸c (§oµn, Héi....)

15. Theo thÇy (c«), cÇn ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p nµo ®Ó rÌn luyÖn KN sö dông

c©u hái cho sinh viªn s− ph¹m? (cã thÓ chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh c¸c m«n häc nghiÖp vô s−

ph¹m: TLH§C, TLH Løa tuæi & S− ph¹m,GDH §C, Lý luËn d¹y häc, Lý luËn gi¸o dôc.

Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh m«n PPDH bé m«n.

Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn ë tr−êng s− ph¹m

Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua KiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

Tæ chøc luyÖn tËp th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

C¸c ho¹t ®éng kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

16. Trong d¹y häc, thÇy (c«) th−êng lång ghÐp viÖc rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc nãi

chung vµ KN sö dông c©u hái nãi riªng vµo c¸c lo¹i bµi häc nµo d−íi ®©y

Bµi lÜnh héi tri thøc míi Bµi cñng cè, «n tËp

Bµi thùc hµnh Bµi tæng hîp

Lo¹i bµi kh¸c (xin nªu cô thÓ):..................

17. Theo thÇy (c«), SV th−êng quan t©m ®Õn viÖc rÌn luyÖn KN sö dông c©u hái khi nµo?

(cã thÓ chän vµ ®¸nh dÊu (x) vµo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau)

Khi häc tËp trªn líp

Khi tù häc, tù rÌn luyÖn ë nhµ

Khi tham gia vµo Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

Khi tham gia vµo ho¹t ®éng rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn

Khi ®i kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

C¸c ho¹t ®éng kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

18. C¸c thÇy (c«) th−êng ®¸nh gi¸ cao kÕt qu¶ rÌn luyÖn Kü n¨ng d¹y häc nãi chung

vµ KN sö dông c©u hái nãi riªng cña SV dùa vµo nh÷ng tiªu chÝ nµo? (®¸nh dÊu (x) vµo

tiªu chÝ phï hîp).

LÆp l¹i ®óng tr×nh tù KN ®· ®−îc huÊn luyÖn, h−íng dÉn

LÆp l¹i vµ b−íc ®Çu cã sù s¸ng t¹o

Sö dông thµnh th¹o vµ cã s¸ng t¹o trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ

Tiªu chÝ kh¸c (xin ghi cô thÓ):...............................

19. Theo thÇy (c«), ng−êi gi¸o viªn giái cÇn ph¶i cã nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc g×?

- PhÈm chÊt:...............................................................................................................

- N¨ng lùc:.................................................................................................................

Xin thÇy (c«) cho biÕt mét sè th«ng tin vÒ b¶n th©n:

Tuæi ®êi:.................... Tuæi nghÒ:......................

Chuyªn m«n gi¶ng d¹y:...............................................B»ng cÊp cao nhÊt:....................

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù hîp t¸c cña quý thÇy (c«) !

Phô lôc 3: Tµi liÖu ph¸t tay cho SV

C©u hái vµ KNSDCH trong d¹y häc

1. Giíi thiÖu vÒ KNSDCH: 1.1. Kh¸i niÖm C©u hái - Theo tõ ®iÓn TriÕt häc: C©u hái lµ mÖnh ®Ò nghi nhËn nh÷ng yÕu tè kh«ng biÕt râ vµ

- Theo S.I.Ogiªgov c©u hái lµ: + Sù nh»m vµo ®ßi hái ph¶i tr¶ lêi ®¸p l¹i. + T×nh tr¹ng bèi c¶nh nµo ®ã lµ ®èi t−îng nghiªn cøu kh¸m xÐt mét nhiÖm vô ®ßi hái sù

+ Sù viÖc hoµn c¶nh cã dÝnh d¸ng ®Õn c¸i g× ®ã, phô thuéc vµo c¸i g× ®ã. - Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt “ hái ” tøc lµ : + Nãi ra ®iÒu m×nh muèn ng−êi ta cho m×nh biÕt víi yªu cÇu ®−îc tr¶ lêi + Nãi ra ®iÒu m×nh hái hoÆc mong muèn ë ng−êi ta yªu cÇu cÇn ®¸p øng. Nh÷ng ®Þnh nghÜa trªn tuy cã kh¸c nhau vÒ h×nh thøc nh−ng ®Òu thèng nhÊt ë nh÷ng nÐt

cÇn lµm s¸ng tá cña mét t×nh h×nh, hoÆc côm tõ nghi vÊn trong ng«n ng÷ tù nhiªn. gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò. sau:

+ H−íng vµo ®èi t−îng nhËn xÐt.

+ Sù ®Æt ra yªu cÇu, nhiÖm vô b»ng lêi. + §ßi hái sù gi¶i quyÕt ®¸p l¹i, tr¶ lêi. - T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng cho r»ng: C©u hái lµ kiÓu c©u nghi vÊn, cã môc ®Ých t×m hiÓu, lµm râ sù kiÖn hay sù vËt nhÊt ®Þnh, sù m« t¶, ph©n tÝch, so s¸nh cã liªn quan ®Õ sù vËt vµ vÒ b¶n th©n sù vËt d−íi h×nh thøc tr¶ lêi, ®¸p l¹i.

* C©u hái trong d¹y häc

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc nh÷ng c©u hái mµ gi¸o viªn ®Æt ra lµ nh÷ng c¸i mµ gi¸o viªn ®· biÕt. Gi¸o viªn ®Æt c©u hái cho HS vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ HS ®· häc hoÆc tõ nh÷ng kiÕn thøc ®· häc mµ suy ra. ChÝnh v× vËy mµ nghÖ thuËt ®Æt c©u hái cña gi¸o viªn trong d¹y häc th−êng mang yÕu tè ngì ngµng, nhËn biÕt, kh¸m ph¸ hoÆc kh¸m ph¸ l¹i d−íi d¹ng th«ng tin kh¸c b»ng c¸ch t×m ra mèi liªn hÖ, qua hÖ, c¸c quy t¾c, c¸c con ®−êng ®Ó t¹o ra mét c©u tr¶ lêi hay, mét c¸ch gi¶i míi. Do ®ã khi gi¸o viªn ®Æt c©u hái cho HS lu«n lu«n ph¶i nhí m×nh ®ang trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc g× cho HS, ®· båi d−ìng ph−¬ng ph¸p häc tËp cho bé m«n mét c¸ch chñ ®éng cho HS ®Õn ®©u th× c©u hái ®Æt ra míi hÊp dÉn vµ s¸t ®óng ®èi t−îng. Trong d¹y häc, c©u hái víi t− c¸ch kü thuËt d¹y häc kh«ng ®ång nhÊt víi bµi tËp, yªu cÇu, ®Ò nghÞ vµ chØ thÞ ®−îc nªu trong s¸ch, trong bµi kiÓm tra, bµi thi, trong c¸c v¨n b¶n qu¶n lý cña gi¸o viªn. V× cã môc ®Ých nªn c©u hái lu«n cã tÝnh chÊt ®Þnh h−íng. C¸c chñ thÓ tiÕp nhËn c©u hái bao giê còng ®−îc thu hót chó ý vµ n¶y sinh t©m thÕ, h−íng vµo sù kiÖn hay nh÷ng liªn hÖ nhÊt ®Þnh cã quan hÖ ®Õn môc ®Ých vµ néi dung c©u hái.

1.2. Vai trß cña c©u hái Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p ®−îc khëi thuû tõ nhµ hiÒn triÕt Hy L¹p cæ ®¹i X«crat (469 - 399 Trcn) víi tªn gäi lµ PP vÊn ®¸p gîi më hay cßn gäi lµ PP “®ì ®Î”, tõ ®ã ®Õn nay PP nµy vÉn ®−îc sö dông trong d¹y häc víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau, trong ®ã GV ®Æt c©u hái vµ khÐo lÐo dÉn d¾t HS rót ra nh÷ng tri thøc míi. ë ®Çu thÕ kû nµy, John Dewey (1933) còng cho r»ng “biÕt ®Æt c©u hái tèt lµ ®iÒu kiÖn cèt lâi ®Ó d¹y tèt”

C©u hái ®−îc coi lµ c«ng cô th«ng dông vµ ®¾c lùc trong d¹y häc. HÇu hÕt nh÷ng GV cã kinh nghiÖm ®Òu sö dông KN sö dông c©u hái nh− mét kü thuËt d¹y häc. Kü thuËt vµ KN sö dông c©u hái ®−îc sö dông vµ tham gia vµo hÇu hÕt c¸c kh©u cña QTDH vµ c¸c PPDH, KN nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS.

Trong D¹y häc, c©u hái cã vai trß sau: - Dïng c©u hái ®Ó m· ho¸ néi dung SGK, v× vËy c©u hái vµ viÖc tr¶ lêi c©u hái lµ nguån

tri thøc míi cho HS.

- C©u hái cã t¸c dông kÝch thÝch ®Þnh h−íng nhËn thøc tri thøc míi, ph¸t huy tÝnh tÝch

cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña HS

- C©u hái gióp HS lÜnh héi tri thøc mét c¸ch cã hÖ thèng - C©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tù häc

vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

- Nh− vËy, d¹y b»ng c©u hái, võa ®−îc tri thøc cho HS, võa rÌn luyÖn ®−îc cho HS c¸c

thao t¸c t− duy s¸ng t¹o, võa x©y dùng cho HS c¸ch häc. 1.3. Ph©n lo¹i c©u hái: Cã nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i c©u hái theo c¸c kh©u vµ giai ®o¹n cña bµi häc, theo ®Æc ®iÓm cña bµi häc, m«n häc theo néi dung cÇn hái. C©u hái trong d¹y häc cã chøc n¨ng chØ ®¹o, tæ chøc, ®iÒu chØnh hç trî, th¨m dß, gîi më vµ khuyÕn khÝch ng−êi häc gióp hä ®¹t môc tiªu d¹y häc.

T¸c gi¶ Phan Träng Ngä trong [] ®· giíi thiÖu mét sè c¸ch ph©n lo¹i sau: - Ph©n lo¹i c©u hái theo chøc n¨ng trong ho¹t ®éng d¹y häc, cã thÓ chia thµnh 3 nhãm: Nhãm c©u hái gîi më, ®Þnh h−íng vµ h−íng dÉn ng−êi häc; Nhãm c©u hái chÈn ®o¸n, th¨m dß vµ ®¸nh gi¸; Nhãm c©u hái kÝch thÝch, ®éng viªn ng−êi tr¶ lêi.

- Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng nhËn thøc tµi liÖu, cã c¸c lo¹i: C©u hái nhí l¹i (t¸i hiÖn); C©u

- Ph©n lo¹i theo môc tiªu nhËn thøc (dùa vµo thang nhËn thøc cña Bloom), cã c¸c lo¹i:

- Ph©n lo¹i theo néi dung ®−îc hái, cã c¸c lo¹i: C©u hái th«ng tin (nªu sù kiÖn) vµ c©u

- Ph©n lo¹i theo møc ®é x¸c ®Þnh cña ph−¬ng ¸n tr¶ lêi, cã c¸c lo¹i: C©u hái ®¬n trÞ (chØ

- Ph©n lo¹i theo h×nh thøc, cã c©u lo¹i: c©u hái tù luËn (c©u hái më) vµ c©u hái tr¾c

hái ph¸t hiÖn (t− duy s¸ng t¹o). C©u hái nhËn biÕt; hiÓu; vËn dông; ph©n tÝch; tæng hîp; ®¸nh gi¸. hái gi¶i thÝch, chøng minh... cã mét ph−¬ng ¸n tr¶ lêi) vµ c©u hái ®a trÞ (nhiÒu h−íng, nhiÒu ph−¬ng ¸n tr¶ lêi) nghiÖm (c©u hái ®ãng): GhÐp ®«i, ®iÒn thÕ, ®óng - sai, nhiÒu lùa chän.

T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng [20] cã thÓ ph©n lo¹i c©u hái trong d¹y häc thµnh 3 lo¹i :

+ Lo¹i c©u hái h−íng dÉn: Gåm c¶ chøc n¨ng chØ ®¹o, tæ chøc, ®iÒu chØnh, hç trî (gîi

më, gîi ý) c¸c ho¹t ®éng cña ng−êi häc.

+ Lo¹i c©u hái chÈn ®o¸n: Bao gåm c¶ th¨m dß, t×m hiÓu, kh¶o s¸t, kiÓm ®Þnh, kiÓm tra

qu¸ tr×nh vµ thùc tr¹ng viÖc häc tËp.

- C©u hái tr×nh ®é thÊp vµ c©u hái tr×nh ®é cao + C©u hái tr×nh ®é thÊp lµ c©u hái dÔ + C©u hái tr×nh ®é cao lµ c©u hái khã

+ C©u hái ®¬n gi¶n nh»m tíi c©u tr¶ lêi ®¬n gi¶n, tuy kh«ng h¼n lµ dÔ vµ ë tr×nh ®é

+ Lo¹i c©u hái ®éng viªn khuyÕn khÝch: Chñ yÕu dïng ¶nh h−ëng cña th¸i ®é trong c©u hái vµ ¶nh h−ëng cña nh÷ng c©u tr¶ lêi ®Ó t¹o ra vµ duy tr× m«i tr−êng, quan hÖ tÝch cùc thuËn lîi trong d¹y häc. Lo¹i c©u hái nµy th−êng dïng lµm ph−¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng khuyÕn khÝch vµ môc ®Ých TCH häc tËp. Víi 3 lo¹i c©u hái trªn dùa vµo tÝnh chÊt, môc ®Ých vµ h×nh th¸i tån t¹i cña nã cã thÓ ph©n chia thµnh nh÷ng kiÓu c©u hái nh− sau vµ chóng ®−îc ghÐp thµnh 4 cÆp ®Ó dÔ dµng x¸c ®Þnh vµ sö dông. - C©u hái ®¬n gi¶n vµ c©u hái phøc t¹p (®−îc x¸c ®Þnh bëi cÊu tróc cña c©u hái) thÊp, bëi v× cã c©u hái ®¬n gi¶n nh−ng rÊt khã. Nãi chung c©u hái ®¬n gi¶n th−êng dÔ

+ C©u hái héi tô lµ c©u hái nghiªng vÒ mét c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt, hoÆc c©u tr¶ lêi hoµn

+ C©u hái phøc t¹p nh»m c©u tr¶ lêi phøc t¹p vÒ cÊu tróc tuy ch−a ch¾c ®· khã vÒ néi dung, bëi v× c¸i phøc t¹p cã thÓ n»m ë kü n¨ng ph¸t ng«n, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t, chø kh«ng n»m ë néi dung häc tËp. Nãi chung c©u hái phøc t¹p th−êng khã - C©u hái sù kiÖn vµ c©u hái nªu vÊn ®Ò + C©u hái sù kiÖn lµ c©u hái nh»m thu ®−îc th«ng b¸o râ rµng vÒ sù kiÖn, ®ßi hái ph¶i t¸i hiÖn sù kiÖn trong c©u tr¶ lêi, hoÆc ®−a ra ý kiÕn ®¬n trÞ vÒ sù kiÖn hay hiÖn t−îng nhÊt ®Þnh. C©u hái sù kiÖn th−êng lµ c©u hái ®¬n gi¶n vµ cã tr×nh ®é thÊp + C©u hái nªu vÊn ®Ò lµ c©u hái nh»m c©u tr¶ lêi cã tÝnh chÊt suy luËn, ph¸t hiÖn, t×m tßi, lùa chän, ®¸nh gi¸ vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trong ®ã kh«ng chØ cÇn t¸i hiÖn, mµ ph¶i lý gi¶i, ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t hãa c¸c sù kiÖn, tiÕn tíi nhËn thøc logic b»ng qu¸ tr×nh suy ngÉm, trõu t−îng hãa. C©u hái vÊn ®Ò th−êng phøc t¹p vµ cã tr×nh ®é cao, song kh«ng nhÊt thiÕt khi nµo còng nh− vËy - C©u hái héi tô vµ c©u hái ph©n kú (hay cßn ®−îc gäi lµ C©u hái ®¬n trÞ vµ c©u hái ®a trÞ) chØnh chØ cã mét, hoÆc chØ cã duy nhÊt mét ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng. + C©u hái ph©n kú lµ c©u hái nh»m nhiÒu c©u tr¶ lêi kh¸c nhau nh−ng ®Òu phï hîp, tøc lµ cã nhiÒu ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng vµ nãi chung khã x¸c ®Þnh trong ®ã c©u tr¶ lêi nµo lµ ®óng nhÊt. Nã cßn ®−îc gäi lµ c©u hái më, kh«ng cã ®¸p ¸n ®¬n trÞ

Chóng ta còng cã thÓ chia c©u hái thµnh c¸c kiÓu sau:

- C©u hái lý thuyÕt, nh»m néi dung trõu t−îng vµ n¨ng lùc hµn l©m cña häc sinh, nãi

chung lµ ®ßi hái tr×nh ®é cao.

- C©u hái vÒ ®é tin cËy, nh»m kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ trong nhËn thøc, kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n,

suy luËn.

- C©u hái logic, nh»m vµo nh÷ng liªn hÖ b¶n chÊt trong sù vËt, hiÖn t−îng: nh©n qu¶,

phô thuéc, kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t hãa.

- C©u hái ®¸nh gi¸ vÒ ý nghÜa, c«ng dông, nh»m vµo kh¶ n¨ng øng dông, liªn hÖ víi

thùc tiÔn, c©n nh¾c lîi h¹i vµ kinh nghiÖm thùc tÕ. (Dillion 1990).

C¸c lo¹i c©u hái

Lo¹i c©u hái

h−íng dÉn

chÈn ®o¸n

Lo¹i c©u hái ®éng viªn, khuyÕn khÝch

Cã thÓ ph©n chia kiÓu vµ lo¹i c©u hái theo nh÷ng môc ®Ých vµ yªu cÇu chuyªn biÖt, vÝ dô: a. C¸c c©u hái nhËn thøc; b. C¸c c©u hái th¨m dß vµ ph¸t triÓn gi¸ trÞ; c. C¸c c©u hái cñng cè; d. C¸c c©u hái t¸i hiÖn; e. C¸c c©u hái s¸ng t¹o, v.v...

C©u hái

tr×nh ®é thÊp

®¬n gi¶n

sù kiÖn vµ

héi tô vµ

vµ c©u hái

c©u hái

tr×nh ®é cao

H×nh 1.2: C¸c lo¹i c©u hái trong d¹y häc

- Ph©n lo¹i theo møc kh¸i qu¸t cña vÊn ®Ò, chóng ta cã c¸c lo¹i: C©u hái kh¸i qu¸t; C©u

- Dùa theo nhiÖm vô d¹y häc, cã thÓ chia lµm 6 lo¹i c©u hái, xÕp theo thø tù tõ thÊp ®Õn cao (theo thang nhËn thøc cña Bloom): C©u hái biÕt; c©u hái hiÓu; c©u hái ¸p dông; c©u hái ph©n tÝch; c©u hái tæng hîp; c©u hái ®¸nh gi¸ hái theo chñ ®Ò bµi häc; C©u hái theo néi dung bµi häc

- Ph©n lo¹i theo møc ®é tham gia cña ho¹t ®éng nhËn thøc cña ng−êi häc, chóng ta cã:

c©u hái t¸i t¹o vµ c©u hái s¸ng t¹o.

1.4. Yªu cÇu cña c©u hái trong d¹y häc. C¸c c©u hái trong d¹y häc (c©u hái cã chÊt

l−îng) cÇn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau:

- Chó ý biÕn ®æi c©u hái theo ®é khã, ®é dµi, cÊu tróc ng«n ng÷, chøc n¨ng, môc ®Ých cña chóng, kÕt hîp sao cho thÝch hîp víi HS, víi t×nh huèng d¹y häc xÐt theo n¨ng lùc, høng thó, t©m tr¹ng, thêi gian, diÔn biÕn cô thÓ cña ho¹t ®éng vµ quan hÖ trªn líp. §ã lµ xö lý c©u hái vµ c¸ch nªu c©u hái mét c¸ch linh ho¹t, ®a d¹ng, bao qu¸t réng, cã chiÒu s©u vµ thÝch hîp vÒ mÆt t©m lý,cã néi dung chÝnh x¸c vµ tËp trung vµo môc ®Ých c©u hái.

- §¶m b¶o tÝnh l«gic, tuÇn tù cña lo¹i c©u hái hay tÝnh hÖ thèng cña chóng, tu©n theo vµ kh«ng tr¸i ng−îc víi sù tiÕn triÓn cña qu¸ tr×nh th¶o luËn, hái - ®¸p cña qu¸ tr×nh häc tËp. CÊn tæ chøc tr×nh tù c¸c c©u hái hîp lÝ ®Ó c©u tr−íc ®−îc tiÕp nèi víi c©u sau, c©u sau bæ sung hay hoµn thiÖn c©u tr−íc, c¸c c©u hái liªn hîp víi nhau theo mét ý t−ëng trän vÑn, c©u tr−íc t¹o ra c¸i ®µ ®Ó ®Æt ra c©u sau mét c¸ch tù nhiªn.

- §Þnh h−íng vµo sè ®«ng vÇ tËp trung vµo ®Ò tµi häc tËp ®Ó duy tr× tiÕn tr×nh hái - ®¸p liªn tôc. Khi tiÕn tr×nh nµy bÕ t¾c, cÇn th¨m dß vµ ®Þnh h−íng l¹i, di chuyÓn c©u hái trong HS ®Æt ra víi nhau vµ víi gi¸o viªn.

- T«n träng thêi gian suy nghÜ vµ c©n nh¾c cña HS ®Ó t¹o ra Ên t−îng, thiÖn c¶m vµ ®é chÝn ch¾n cña t− duy trong c©u hái. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó HS thùc hiÖn t−¬ng ®èi trän vÑn mét thao t¸c trÝ nhí, mét hµnh ®éng t− duy, mét pha t−ëng t−îng, mét hµnh ®éng quan s¸t, ph¸n ®o¸n hay lùa trän... Cã nh− vËy c©u hái míi cã t¸c dông d¹y suy nghÜ, h−íng dÉn ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ häc tËp cña HS.

- L−u ý c¸c HS kh¸c nhau vµ nh÷ng diÔn biÕn hµnh vi trªn líp ®Ó võa dùa vµo sinh viªn giái lÉn HS kÐm, tù nguyÖn hay kh«ng tù nguyÖn, tÝch cùc lÉn thô ®éng, nhanh nhÑn lÉn chËm ch¹p khi nªu c©u hái, võa kÞp thêi ng¨n ngõa, xö lý nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng mong muèn vÒ kû luËt, qu¶n lý vµ nÒ nÕp trªn líp. Muèn vËy gi¸o viªn ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi vÞ thÕ cña m×nh vÒ mÆt kh«ng gian, vËn ®éng lÉn vÒ mÆt x· héi vµ t©m lý t¹o ra nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau ®Ó quan s¸t vµ xö thÕ.

- §¸p øng kÞp thêi khi cã c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng b»ng c¸ch g¹n lÊy mét −u ®iÓm trong ®ã, lµm bËt lªn mäi cè g¾ng dï nhá nhÊt cña HS trong c©u tr¶ lêi. §Æc biÖt khi tr¶ lêi kh«ng ®óng chØ lµ l¹c ®Ò chø kh«ng ph¶i lµ sai lÇm cÇn ch¾t läc lÊy c¸i míi mÎ, ®éc ®¸o trong ®ã, h−íng nã vµo c©u tr¶ lêi.

- TiÕp nèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n cña HS ®Ó dïng ý t−ëng vµ th¸i ®é cña chÝnh c¸c em vµ tiÕp tôc dÉn d¾t c¸c em øng phã víi c©u hái sau ®ã, hoÆc lµm c¸i cí khuyÕn khÝch th¶o luËn, hoÆc ®Ó thay thÕ nh÷ng lêi gi¶i thÝch dµi dßng, nh÷ng nhËn xÐt th−êng mang tÝnh chiÕu cè cña gi¸o viªn. CÇn tËn dông nh÷ng c©u tr¶ lêi tèt võa cã tÝnh kh¼ng ®Þnh

võa cã ý nghÜa gi¶ thuyÕt, võa gi¶i ®¸p, võa nªu vÊn ®Ò míi.

- Lu«n b¸m s¸t nhãm c©u hái chèt (chõng 5 - 6 c©u hái) ®· chuÈn bÞ tõ ®Çu ®Ó liªn tôc

gi÷ cho bµi häc tÝnh thèng nhÊt vµ cè kÕt trÕn c¬ së néi dung chñ yÕu cña nã.

- Chñ ®éng c¶nh gi¸c víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho gi¸o viªn theo ph−¬ng ch©m chung lµ chuyÓn c©u hái ®ã cho c¸c em kh¸c tr¶ lêi cßn gi¸o viªn gîi ý ®Ó HS suy nghÜ c¸ch tr¶ lêi c©u hái cßn b¶n th©n ph¶i dù kiÕn c¸ch øng phã víi c©u tr¶ lêi sau ®ã.

- Khi dïng c©u hái ®Ó kiÓm tra vµ tæng kÕt bµi cÇn tËn dông chóng ®Ó nªu vÊn ®Ò hay nhiÖm vô míi. Nh÷ng c©u hái lóc nµy cÇn cã liªn hÖ l«gic víi néi dung vµ biÖn ph¸p dù kiÕn cho bµi sau.

TS. Phan ThÞ Hång Vinh, trong cuèn PPDH GDH [] ®· ®−a ra c¸c yªu cÇu cña 1 c©u hái

tèt

- C©u hái ph¶i chÝnh x¸c, diÔn ®¹t ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu nh»m gióp ng−êi häc dÔ h×nh thµnh ®−îc c©u tr¶ lêi ®óng. C©u hái ®a nghÜa, phøc t¹p, dµi dong dÔ g©y khã kh¨n cho sù suy nghÜ.

- C©u hái x©y dùng theo hÖ thèng l«gÝc chÆt chÏ. §Ó x©y dùng ®−îc hÖ thèng c©u hái theo yªu cÇu nµy cÇn c¨n cø vµo cÊu tróc cña néi dung bµi häc... th«ng th−êng kü thuËt x©y dùng c©u hái lµ ®¶o ng−îc l¹i c¸c chñ ®Ò, tiªu ®Ò mét c¸ch tuÇn tù th× ta cã hÖ thèng c©u hái cÇn thiÕt.

- HÖ thèng c©u hái ph¶i ®−îc thiÕt kÕ theo quy luËt nhËn thøc vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc

cña ng−êi häc, cô thÓ:

+ X©y dùng c©u hái tõ dÔ ®Õn khã + Tõ cô thÓ ®Õn kh¸i qu¸t vµ tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ + C©u hái tõ t¸i t¹o ®Õn s¸ng t¹o - Sè l−îng c©u hái võa ph¶i. Th−êng th× GV sö dông c©u hái xo¸y s©u vµo néi dung

“ph¶i biÕt” trong bµi häc - tøc lµ phÇn träng t©m cña bµi häc.

2. Kü n¨ng sö dông c©u hái 2.1. §Þnh nghÜa: KNSDCH lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc

b»ng c¸ch vËn dông tri thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh"

2.2. Vai trß, ý nghÜa cña KNSDCH trong d¹y häc Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, sù t−¬ng t¸c gi÷a GV vµ HS lµ ®iÒu tÊt yÕu x¶y ra vµ trong qu¸ tr×nh ®ã GV kh«ng thÓ kh«ng sö dông c¸c c©u hái. C©u hái ®−îc coi lµ c«ng cô th«ng dông vµ ®¾c lùc trong d¹y häc. HÇu hÕt nh÷ng GV cã kinh nghiÖm ®Òu sö dông KN sö dông c©u hái nh− mét kü thuËt d¹y häc. Kü thuËt vµ KN sö dông c©u hái ®−îc sö dông vµ tham gia vµo hÇu hÕt c¸c kh©u cña QTDH vµ c¸c PPDH, KN nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS. V× vËy, viÖc GV cã ®−îc KNSDCH sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc.

+ KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong viÖc t×m ra c©u tr¶ lêi,

+ Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc

+ KN sö dông c©u hái cã thÓ gióp c¸ thÓ hãa c¸ch häc cña HS mét c¸ch tèi −u, t¹o ®iÒu

- §èi víi gi¸o viªn: §èi víi gi¸o viªn, th× KN sö dông c©u hái lµ mét trong nh÷ng KN kh«ng thÓ thiÕu. NÕu GV biÕt sö dông thµnh th¹o vµ vËn dông s¸ng t¹o KN nµy sÏ cã t¸c dông to lín. nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi. tËp cho HS kiÖn cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu + Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn tõng HS, nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm

+ Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc,

+ Th«ng qua c©u hái mµ GV ®Æt ra, gióp HS nhËn ra ®−îc vÊn ®Ò (tøc lµ nh÷ng khã

kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng - §èi víi häc sinh: + Th«ng qua hái - ®¸p gióp HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· ®−îc häc, huy ®éng vèn hiÓu biÕt, cã t¸c dông cñng cè kiÕn thøc kh¨n vÒ mÆt tri thøc) mµ tiÕn tr×nh d¹y häc ®em ®Õn, ®ßi hái cÇn gi¶i quyÕt.

+ C©u hái còng h−íng dÉn HS ph©n tÝch vÊn ®Ò, gîi më ®Ó HS nh×n thÊy thªm c¸c

h−íng ph©n tÝch vÊn ®Ò, chia sÎ kinh nghiÖm

+ H−íng dÉn HS rót ra bµi häc, liªn hÖ gi÷a bµi häc vµ thùc tiÔn. + TiÕn tr×nh hái - ®¸p t¹o ra nh÷ng khã kh¨n ®ßi hái HS ph¶i suy nghÜ, vËn ®éng, n¨ng ®éng trong t− duy, huy ®éng kiÕn thøc, kinh nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Do ®ã, hái - ®¸p gióp HS h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ®−îc c¸c thao t¸c t− duy.

Nh− vËy, d¹y häc b»ng c©u hái, th«ng qua c©u hái võa gióp HS lÜnh héi tri thøc, võa rÌn luyÖn ®−îc cho HS c¸c thao t¸c t− duy s¸ng t¹o, võa x©y dùng cho HS kü n¨ng häc tËp hiÖu qu¶.

- Sö dông c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc: T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng [23] cho r»ng cã thÓ sö dông c©u hái nh− lµ mét kü thuËt d¹y häc, nh÷ng thñ thuËt vµ kü n¨ng d¹y häc chung cho nhiÒu biÖn ph¸p, ph−¬ng ph¸p d¹y häc trªn líp, ngoµi líp, trong c¸c m«n häc. Chóng th−êng cã h×nh thøc quy tr×nh bao gåm nh÷ng kü n¨ng, kü x¶o, nh÷ng mÉu hµnh vi vµ hµnh ®éng, nh÷ng quy t¾c lµm viÖc vµ øng xö cña gi¸o viªn, nh÷ng yªu cÇu vµ tiªu chuÈn s− ph¹m cña ph−¬ng tiÖn, c«ng cô, nguån lùc mµ gi¸o viªn sö dông ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng cña m×nh.

Sö dông c©u hái mang tÝnh quy tr×nh, ®ßi hái nh÷ng kü n¨ng, kü x¶o, nh÷ng mÉu hµnh vi vµ hµnh ®éng, nh÷ng quy t¾c lµm viÖc vµ øng xö nhÊt ®Þnh. §Æt c©u hái vµ sö dông c©u hái, khen ngîi vµ tr¸ch ph¹t trªn líp, øng xö s− ph¹m khÐo lÐo trªn líp lµ nh÷ng kü thuËt cã vai trß phæ biÕn mµ ë ph−¬ng ph¸p hay biÖn ph¸p nµo còng dïng ®Õn c¶ nh»m ®Ó tèi −u ho¸ hiÖu qu¶ d¹y häc.

Tãm l¹i: Sö dông c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc, nã gióp cho gi¸o viªn thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô cña m×nh trong c¸c giê häc còng nh− c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c. C¸c nhiÖm vô ®ã lµ:

+ Tr×nh bµy vµ xö lý th«ng tin häc tËp, th«ng tin hç trî, nhÊt lµ th«ng tin qu¶n lý. + Sö dông, vËn hµnh vµ ph−¬ng tiÖn, c«ng cô, tµi liÖu, t− t−ëng ®Ó tiÕn hµnh gi¶ng d¹y. + Tæ chøc m«i tr−êng vµ c¸c ph−¬ng thøc d¹y häc. + øng xö, gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng vµ quan hÖ trong d¹y häc. + H−íng dÉn, chØ ®¹o qu¸ tr×nh vµ ho¹t ®éng häc tËp. + KiÓm tra, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸, ®Òu chØnh qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ häc tËp. + KhuyÕn khÝch ®éng viªn ng−êi häc vµ ho¹t ®éng cña ng−êi häc. 2.3. Mèi quan hÖ cña KNSDCH víi c¸c KNDH kh¸c 2.4. HÖ thèng c¸c KN thµnh phÇn I. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi x©y dùng, chuÈn bÞ c©u hái: 1. X¸c ®Þnh râ môc ®Ých vµ néi dung cña bµi d¹y 2. Ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá: lµ c¬ së x¸c ®Þnh môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c©u hái, sè l−îng c©u hái vµ møc ®é sö dông c©u hái

3. Sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái sao cho ®¹t ®−îc môc ®Ých tèt nhÊt 4. §èi chiÕu vµ thÝch øng c¸c c©u hái víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é kh¸c nhau cña häc sinh. 5. S¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic:

6. Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra II. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi ®Æt (sö dông) c©u hái trªn líp: 7. §Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm 8. Ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau (cho c¶ líp) 9. TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi 10. Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái 11. TËp trung vµo träng t©m 12. Gi¶i thÝch c©u hái khã 13. Liªn hÖ nh÷ng tri thøc liªn quan ®Õn c©u hái 14. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh 15. Tr¸nh tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh 16. Tr¸nh nh¾c l¹i c©u hái cña HS II. Nh÷ng kü n¨ng khi øng xö víi c©u tr¶ lêi cña HS: 17. øng xö kÞp thêi víi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng cña HS 18. TiÕp lèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n 19. Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p 20. Chñ ®éng víi nh÷ng c©u hái cña HS ®Æt ra cho GV

Cô thÓ

1. KN x¸c ®Þnh râ môc ®Ých vµ néi dung cña bµi d¹y

- Néi dung cña KN: GV khi x©y dùng gi¸o ¸n ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc môc ®Ých cña bµi lµ g×

(lÜnh héi tri thøc míi, «n tËp, n¨ng cao hay bµi thùc hµnh...) vµ n¾m v÷ng néi dung cña bµi bao

gåm nh÷ng tri thøc, KN nµo cÇn h×nh thµnh ë HS... §©y lµ c¬ së ®Ó GV x¸c ®Þnh xem cÇn sö

dông bao nhiªu c©u hái, sö dông lo¹i c©u hái nµo, nh»m môc ®Ých g× vµ sö dông vµo thêi ®iÓm

nµo lµ hîp lý

- C¸ch thùc hiÖn KN :+ GV cÇn x©y dùng môc tiªu thËt chi tiÕt, cô thÓ

+ TËp trung lµm râ nh÷ng néi dung quan träng, mÊu chèt cña bµi

+ ChuÈn bÞ nh÷ng kiÕn thøc më réng cã liªn quan nh»m lµm phong phó vµ dù phßng khi

cÇn thiÕt

2. KN ph©n tÝch tµi liÖu häc tËp thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc nhá

- Néi dung cña KN: Khi ph©n tÝch tµi liÖu thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc GV sÏ x¸c ®Þnh

môc ®Ých c©u hái cho tõng néi dung, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c©u hái, sè l−îng c©u hái vµ møc ®é sö

dông c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chia nhá néi dung bµi häc, x¸c ®Þnh c©u hái chñ chèt vµ c©u

hái më réng cho tõng néi dung.

+ ChuÈn bÞ c¸c ph−¬ng ¸n chuyÓn ®æi linh ho¹t c¸c lo¹i c©u hái khi ®Æt c©u hái cho c¸c

®èi t−îng HS kh¸c nhau.

3. KN sö dông ng«n ng÷ vµ diÔn ®¹t c©u hái thÝch hîp sao cho ®¹t ®−îc môc ®Ých tèt

nhÊt

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV thµnh th¹o trong viÖc x©y dùng c¸c lo¹i c©u

hái,c¸c kiÓu c©u hái, kh«ng vi ph¹m c¸c quy t¾c khi x©y dùng c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + C©u hái ph¶i ®−îc x©y dùng chÝnh x¸c, ng«n ng÷ ng¾n gän, râ

rµng, dÔ hiÓu, s¸t víi tr×nh ®é cña HS (c©u hái võa søc)

+ GV hÕt søc chó ý khi sö dông ng«n ng÷ ®Ó x©y dùng c©u hái

* Ai, C¸i g×, Khi nµo, ë ®©u, C¸i nµo, Bao giê? vµ nh÷ng tõ t−¬ng tù nh− thÕ vÒ chøc

n¨ng ng÷ ph¸p, th−êng ®−îc sö dông ë c¸c c©u hái héi tô, ®¬n trÞ, ®¬n gi¶n, tr×nh ®é thÊp, nh»m

vµo sù kiÖn, c¸c c©u hái t¸i hiÖn, liªn t−ëng, «n tËp, hÖ thèng hãa, t×m hiÓu kinh nghiÖm cña

häc sinh.

* T¹i sao, V× sao, Nh− thÕ nµo, Do d©u, Lµm thÕ nµo, B»ng c¸ch nµo, SÏ ra sao? vµ

nh÷ng tõ t−¬ng tù nh− thÕ vÒ chøc n¨ng ng÷ ph¸p, th−êng thÝch hîp ®Ó biÓu ®¹t c¸c c©u hái

tr×nh ®é cao, khã, héi tô, ®a trÞ, phøc t¹p, cã tÝnh vÊn ®Ò, gîi suy nghÜ, suy luËn, kh¸i qu¸t hãa,

quan niÖm luËn, ®¸nh gi¸.

* Víi cïng mét néi dung vµ ý t−ëng, cïng mét môc ®Ých, c©u hái cµng ng¾n gän, cµng

Ýt tõ, cµng Ýt mÖnh ®Ò, cµng Ýt cÊu tróc, cµng Ýt thuËt ng÷ míi l¹ cµng tèt. Trong c©u hái nªn

tr¸nh c¸c h×nh thøc tu tõ, tr¸nh tõ l¸y, tõ ®iÖp, ®iÖp ng÷, tr¸nh dïng nghÜa bãng, tr¸nh tõ ®ång

©m kh¸c nghÜa

+ Víi nh÷ng c©u hái tæng hîp GV cã thÓ chia thµnh nh÷ng c©u hái nhá gióp HS dÔ

nhËn biÕt

4. KN ®èi chiÕu vµ thÝch øng c¸c c©u hái víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é kh¸c nhau cña häc

sinh

- Néi dung cña KN: Gióp GV biÕt ch¾c r»ng c©u hái nµo th× phï hîp víi ®èi t−îng HS

nµo (Giái, kh¸, trung b×nh, yÕu), v× vËy khi tiÕn hµnh ®Æt c©u hái th× GV cã thÓ ®Þnh h−íng

ngay vµo HS ®ã mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Æt chung cho c¶ líp. Víi sù s¸t sao cña GV nh− vËy gióp

HS c¶m thÊy ai còng ®−îc GV quan t©m, do ®ã tÝch cùc h¬n

- C¸ch thùc hiÖn KN:

+ GV cÇn nghiªn cøu vµ n¾m ch¾c c¸c nhãm tr×nh ®é cña líp m×nh d¹y

+ ChuÈn bÞ c¸c lo¹i c©u hái ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau phï hîp víi tõng nhãm HS ®Ó HS

nµo còng c¶m thÊy m×nh cã thÓ thÝch øng ®−îc víi bµi häc

5. KN s¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, l«gic

- Néi dung cña KN: KN gióp GV s¾p xÕp c©u hái thµnh hÖ thèng, theo trËt tù néi dung

cña bµi häc, gióp GV nh»m kiÓm so¸t ®−îc ®−îc hÖ thèng c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: + C©u hái ph¶i ®−îc x©y dùng vµ thÓ hiÖn râ trong gi¸o ¸n vµ ®i

theo trËt tù cña néi dung cña bµi häc

+ Còng cã thÓ sö dông nh÷ng c©u hái liªn quan ë bµi tr−íc ®ã nh»m gióp HS cã ®−îc

tiÒn ®Ò tèt ®Ó gi¶i quyÕt c©u hái GV ®ang ®Æt ra

6. KN gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV l−êng tr−íc ®−îc c¸c kh¶ n¨ng, dù kiÕn c¸c ®¸p

¸n cã thÓ HS sÏ tr¶ lêi, gióp GV chñ ®éng, kh«ng bÞ lóng tóng tr−íc nh÷ng c©u tr¶ lêi v−ît khái

néi dung cña bµi häc

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Víi nh÷ng c©u hái "®a trÞ" GV cÇn chuÈn bÞ c¸c ®¸p ¸n kh¸c

nhau ®Ó lµm tháa m·n yªu c©u cña c©u hái

+ Víi nh÷ng c©u "®¬n trÞ" còng cÇn ph¶i GV còng ph¶i l−êng tr−íc nh÷ng kh¶ n¨ng cã

thÓ x¶y ra theo h−íng më réng c©u hái hoÆc mèi liªn hÖ cña c©u hái ®ã víi nh÷ng c©u hái ë bµi

häc kh¸c.

+ Cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn tiÕn tr×nh hái - ®¸p khi HS ®−a ra ®¸p ¸n kh«ng n»m trong

tÇm ¶nh h−ëng cña néi dung bµi häc ®Ó tháa m·n nhu cÇu hiÓu biÕt cña HS

7. KN ®Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm

- Néi dung cña KN: KN nh»m ®¶m b¶o r»ng GV ®Æt c©u hái ®óng thêi ®iÓm cÇn hái, ®i

theo trËt tù néi dung cña bµi vµ ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña c©u hái

- C¸ch thùc hiÖn KN: GV lùa chän lo¹i c©u hái, néi dung hái cho phï hîp víi tõng kh©u

cña tiÕt häc (kiÓm tra bµi cò, dÉn nhËp, lÜnh héi tri thøc míi, cñng cè...)

8. KN ph©n phèi c©u hái cho nh÷ng ®èi t−îng HS kh¸c nhau

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp GV biÕt ph©n phèi c©u hái cho c¸c ®èi t−îng HS kh¸c

nhau, t¨ng c−êng sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c HS, HS c¶m thÊy m×nh ®Òu cã thÓ thÝch øng víi bµi

häc tõ ®ã tÝch cùc, nç lùc trong häc tËp

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV cÇn chuÈn bÞ tr−íc vµ ®−a ra nh÷ng c©u hái phô (thùc chÊt lµ

nh÷ng c©u hái më, cã nhiÒu c¸ch tr¶ lêi, cã nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c nhau, c©u hái ph¶i râ rµng, dÔ

hiÓu, xóc tÝch). Giäng nãi cña GV ph¶i ®ñ to cho c¶ líp nghe thÊy

+ Khi hái HS, trong tr−êng hîp lµ c©u hái khã th× nªn ®−a ra nh÷ng gîi ý nhá

+ Khi gäi HS th× cã thÓ sö dông c¶ cö chØ

+ GV cè g¾ng hái nhiÒu HS kh¸c nhau, ®Æc biÖt cÇn chó ý hái nh÷ng HS thô ®éng, nhót

nh¸t vµ c¸c HS ngåi khuÊt phÝa d−íi líp

9. KN tÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi

- Néi dung cña KN: Khi GV ®Æt c©u hái cÇn kÝch thÝch HS tÝch cùc suy nghÜ, t×m ra c©u

tr¶ lêi, lµm cho mäi HS thÊy r»ng ®ã lµ viÖc dµnh cho tÊt c¶ mäi ng−êi chø kh«ng ph¶i cña

riªng ai.

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chuÈn bÞ tr−íc b¶ng c©u hái vµ nãi víi HS : c¸c em sÏ lÇn

l−ît ®−îc gäi ®Ó tr¶ lêi c©u hái nhÐ

+ Yªu cÇu c¶ HS m¹nh d¹n vµ HS nhót nh¸t tham gia ph¸t biÓu, tr¶ lêi c©u hái

+ Cã thÓ gäi cïng 1 HS tr¶ lêi vµi lÇn kh¸c nhau

10. KN dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt sau khi ®Æt c©u hái

- Néi dung cña KN: sau khi ®Æt c©u hái GV cÇn im lÆng, t¹o thêi ®Ó HS suy nghÜ, thu

thËp d÷ liÖu, lý lÏ ®Ó tr¶ lêi c©u hái, thêi gian chê ®îi sÏ gióp c¶ HS nhót nh¸t, HS yÕu còng

tham gia ®−îc

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Sö dông thêi gian “chê ®îi” sau khi ®−a ra c©u hái (3-5 gi©y víi

c¸c líp lín, 5-6 gi©y víi c¸c líp nhá)

+ ChØ ®Þnh mét HS ®−a ra c©u tr¶ lêi ngay sau thêi gian “chê ®îi” (tiÕn tr×nh hái - ®¸p sÏ

thÊt b¹i nÕu c©u hái cña GV chung chung, kh«ng h−íng vµo ®èi t−îng cô thÓ nµo)

+ Trong khi 1 HS ®ang tr¶ lêi, GV võa l¾ng nghe võa quan s¸t c¸c HS kh¸c, bÊt cø lóc

nµo còng cã thÓ yªu cÇu HS kh¸c nh¾c l¹i, bæ sung, phª ph¸n khi cÇn thiÕt

11. KN tËp trung vµo träng t©m

- Néi dung cña KN: KN gióp GV lu«n lu«n ®Æt c¸c c©u hái xoay quanh néi dung träng

t©m cña bµi, mäi c©u hái ®Òu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn môc tiªu cña bµi, kh«ng bÞ chÖch

h−íng.

- C¸ch thùc hiÖn KN: + GV chuÈn bÞ tr−íc vµ ®−a cho HS nh÷ng c©u hái cô thÓ, phï

hîp víi néi dung chÝnh cña bµi häc

+ §èi víi c©u hái khã, cã thÓ ®−a ra c¶ nh÷ng gîi ý nhá cho c¸c c©u tr¶ lêi

+ §èi víi tr−êng hîp nhiÒu HS kh«ng tr¶ lêi ®−îc GV nªn tæ chøc cho HS th¶o luËn

nhãm

+ GV dùa vµo mét phÇn nµo ®ã trong c©u tr¶ lêi cña HS ®Ó ®Æt tiÕp c©u hái. Tuy nhiªn,

c©u hái gîi më

Tèt, nh−ng em cã thÓ ®−a thªm mét sè lý do kh¸c ®−îc kh«ng? Em cã thÓ gi¶i thÝch theo c¸ch

kh¸c ®−îc kh«ng, c« ch−a hiÓu ý cña em?..

trong ph¹m vi bµi häc, nhê ®ã ph¸t triÓn c¸c mèi liªn hÖ trong t− duy cña HS, huy ®éng c¸c

®· häc cña m«n häc vµ nh÷ng m«n häc cã liªn quan. VÝ dô: “Tèt, nh−ng em cã thÓ liªn hÖ viÖc

sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc víi néi dung d¹y häc ®−îc kh«ng?”.

c−êng tÝnh nghiªm tóc cña bµi häc

râ rµng, xóc tÝch vµ ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ HS ®· nghe râ

kh«ng kÝch thÝch ®−îc t− duy cña HS. KN nµy rÌn luyÖn cho GV thãi quen ®−a HS vµo hoµn

c¶nh cã vÊn ®Ò, kÝch thÝch HS t− duy ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô

mèi liªn hÖ víi nh÷ng kiÕn thøc cò mµ HS ®· ®−îc häc hoÆc thu ®−îc tõ thùc tÕ cuéc sèng

- Néi dung cña KN: GV cÇn rÌn luyÖn cho m×nh KN nµy v× cã nh− vËy míi h−íng tiÕn

tr×nh hái ®¸p kh«ng chØ lµ gi÷a GV vµ HS mµ cÇn chuyÓn sang gi÷a HS víi HS, HS ph¶i tù l¾ng

lêi ®Ó nh÷ng HS kh¸c tiÕp tôc suy nghÜ, tr¶ lêi, sau ®ã gi¸o viªn kÕt luËn

- Néi dung cña KN: Khi HS tr¶ lêi kh«ng ®óng GV kh«ng ®−îc lªn ¸n, tr¸ch ph¹t, chØ

trÝch...lµm HS c¶m thÊy x¸u hæ, mÊt tù tin. GV h·y g¹n lÊy mäi −u ®iÓm dï lµ nhá nhÊt, biÓu

- C¸ch thùc hiÖn KN: + Quan s¸t c¸c ph¶n øng cña HS khi b¹n cña m×nh tr¶ lêi sai (sù

nghÞ HS kh¸c tr¶ lêi

+ T¹o c¬ héi lÇn thø 2 cho HS tr¶ lêi b»ng c¸ch: kh«ng chª bai, chØ trÝch hoÆc tr¸ch ph¹t

®óng

- Néi dung cña KN: GV biÕt c¸ch khuyÕn khÝch, ®éng viªn, biÓu d−¬ng nh÷ng cè g¾ng,

gióp HS c¶m thÊy phÊn chÊn, tù tin, tÝch cùc h¬n trong häc tËp

- C¸ch thùc hiÖn KN: GV khuyÕn khÝch b»ng ng«n ng÷ : "E tr¶ lêi tèt l¾m", "Em ®· tiÕn

bé rÊt nhiÒu ®Êy"... hoÆc GV khuyÕn khÝch ®iÖu bé, cö chØ: gËt ®Çu, ¸nh m¾t tá vÎ ®ång ý, t¸n

thµnh...

- Néi dung cña KN: KN nµy gióp duy tr× tiÕn tr×nh hái - ®¸p, kÝch thÝch t− duy liªn tôc, t¹o

ra kh«ng khÝ thi ®ua trong tiÕt häc. §iÒu nµy ®ßi hái GV ph¶i thµnh th¹o, nhanh chãng nhËn ra

h−íng dÉn võa cñng cè nh÷ng kÕt qu¶ mµ HS ®· ®¹t ®−îc

- Néi dung cña KN: GV ph¶i lu«n lu«n chñ ®éng, ph¶n x¹ nhanh nhÑn víi nh÷ng t×nh

- C¸ch thùc hiÖn KN:

hÑn thêi gian thÝch hîp ®Ó gi¶i ®¸p, kh«ng nªn nÐ tr¸nh hoÆc cè t×nh l·ng quªn

2.6. Nh÷ng quy t¾c khi thùc hiÖn KNSDCH

Kinh nghiÖm thùc tÕ vÒ viÖc nµy rÊt phong phó, mçi gi¸o viªn cã nh÷ng quy t¾c hµnh ®éng

riªng thÝch hîp víi m×nh vµ häc sinh cña m×nh. Song còng cã thÓ ph¸t biÓu nh÷ng quy t¾c chung tèi thiÓu, cÇn tu©n thñ. Nh÷ng quy t¾c nµy bao qu¸t mÆt d−¬ng tÝnh vµ mÆt ©m tÝnh, tøc lµ nh÷ng ®iÒu nªn hay cã thÓ lµm vµ nh÷ng ®iÒu kh«ng nªn hay ®õng lµm khi nªu c©u hái.

1. Chó ý biÕn ®æi c©u hái theo ®é khã, ®é dµi, cÊu tróc ng«n ng÷, chøc n¨ng, môc ®Ých cña chóng vµ kÕt hîp chóng sao cho thÝch hîp víi häc sinh, víi t×nh huèng d¹y häc xÐt theo n¨ng lùc, høng thó, t©m tr¹ng, thêi gian, diÔn biÕn cô thÓ cña ho¹t ®éng vµ quan hÖ trªn líp. §ã lµ xö lý c©u hái vµ c¸ch nªu c©u hái mét c¸ch linh ho¹t, ®a d¹ng, bao qu¸t réng, cã chiÒu s©u vµ thÝch hîp vÒ mÆt t©m lý, cã néi dung chÝnh x¸c vµ tËp trung vµo môc ®Ých hái.

2. B¶o ®¶m tÝnh logic, tuÇn tù cña lo¹t c©u hái hay tÝnh hÖ thèng cña chóng, tu©n theo vµ kh«ng tr¸i ng−îc víi sù tiÕn triÓn cña qu¸ tr×nh th¶o luËn, hái-®¸p, cña qu¸ tr×nh häc tËp. CÇn tæ chøc tr×nh tù c¸c c©u hái hîp lý ®Ó c©u tr−íc ®−îc tiÕp nèi víi c©u sau, c©u sau bæ sung hay hoµn thiÖn c©u tr−íc, c¸c c©u hái liªn hîp víi nhau theo mét ý t−ëng trän vÑn, c©u tr−íc t¹o ra c¸i ®µ hay c¸i cí ®Ó ®Æt ra c©u sau mét c¸ch tù nhiªn.

3. §Þnh h−íng vµo sè ®«ng vµ tËp trung vµo ®Ò tµi häc tËp ®Ó duy tr× tiÕn tr×nh hái- ®¸p liªn tôc. Khi tiÕn tr×nh nµy bÕ t¾c, cÇn th¨m dß vµ ®Þnh h−íng l¹i, di chuyÓn c©u hái trong häc sinh, biÕn viÖc hái cña gi¸o viªn thµnh c¸c c©u hái cña häc sinh ®Æt ra víi nhau vµ víi gi¸o viªn.

4. T«n träng thêi gian suy nghÜ vµ c©n nh¾c cña häc sinh ®ñ ®Ó t¹o ra Ên t−îng, thiÖn c¶m vµ ®é chÝn ch¾n cña t− duy trong c©u tr¶ lêi. §iÒu nµy còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh thùc hiÖn t−¬ng ®èi trän vÑn mét thao t¸c trÝ nhí, mét hµnh ®éng t− duy, mét pha t−ëng t−îng, mét hµnh ®éng quan s¸t, ph¸n ®o¸n hay lùa chän...Nh− vËy c©u hái míi cã t¸c dông d¹y suy nghÜ, h−íng dÉn ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ häc tËp cña häc sinh.

5. L−u ý nh÷ng lo¹i häc sinh kh¸c nhau vµ nh÷ng diÔn biÕn hµnh vi trªn líp ®Ó võa dùa ®−îc vµo häc sinh giái lÉn häc sinh kÐm, tù nguyÖn lÉn kh«ng tù nguyÖn, tÝch cùc lÉn thô ®éng, nhanh nhÑn lÉn chËm ch¹p khi nªu c©u hái, võa kÞp thêi xö lý, ng¨n ngõa nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng mong muèn vÒ kû luËt, qu¶n lý vµ nÒ nÕp trªn líp. Muèn vËy, gi¸o viªn ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi vÞ thÕ cña m×nh c¶ vÒ mÆt kh«ng gian, vËn ®éng lÉn vÒ mÆt x· héi vµ t©m lý, t¹o ra nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau ®Ó quan s¸t vµ xö thÕ.

6. §¸p øng kÞp thêi khi cã c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng b»ng c¸ch g¹n lÊy mäi −u ®iÓm trong ®ã, lµm bËt lªn mäi cè g¾ng dï nhá nhÊt cña häc sinh trong c©u tr¶ lêi. §Æc biÖt khi c©u tr¶ lêi kh«ng ®óng l¹i chØ lµ l¹c ®Ò chø kh«ng ph¶i lµ sai lÇm, cÇn ch¾t läc lÊy c¸i míi mÎ, ®éc ®¸o trong ®ã, h−íng nã vµo c©u hái.

7. TiÕp nèi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoµn chØnh hay ®óng ®¾n cña häc sinh ®Ó dïng ý t−ëng vµ th¸i ®é cña chÝnh c¸c em mµ tiÕp tôc dÉn d¾t c¸c em øng phã víi c©u hái sau ®ã, hoÆc ®Ó lµm c¸i cí khuyÕn khÝch th¶o luËn, hoÆc ®Ó thay thÕ nh÷ng lêi gi¶i thÝch dµi dßng, nh÷ng nhËn xÐt th−êng mang tÝnh chÊt chiÕu cè cña gi¸o viªn. CÇn tËn dông nh÷ng c©u tr¶ lêi tèt võa cã tÝnh kh¼ng ®Þnh võa cã ý nghÜa gi¶ thuyÕt, võa gi¶i ®¸p võa nªu vÊn ®Ò míi.

gi÷ cho bµi häc tÝnh thèng nhÊt vµ cè kÕt trªn c¬ së néi dung chñ yÕu cña nã.

9. Chñ ®éng c¶nh gi¸c víi nh÷ng c©u hái cña häc sinh ®Æt ra cho gi¸o viªn theo ph−¬ng ch©m chung lµ chuyÓn c©u hái ®ã cho c¸c em kh¸c tr¶ lêi, cßn gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh suy nghÜ c¸ch tr¶ lêi c©u hái, b¶n th©n ph¶i dù kiÕn c¸ch øng phã víi t×nh huèng sau ®ã.

1. Nh÷ng c©u hái côt lñn, tuú tiÖn vµ qu¸ dÔ d·i. Kh«ng ®Æt lo¹i c©u hái chØ cÇn l¾c hay gËt, cã hay kh«ng, tr¶ lêi thÕ nµo còng ®óng vµ kÝch thÝch sù ®o¸n mß, nãi liÒu vµ c©u tr¶ lêi thiÕu suy nghÜ. Kh«ng nªu lo¹i c©u hái ®· cã ®¸p ¸n ngay c¹nh ®ã hoÆc c©u hái kh«ng cã ®¸p ¸n bao giê, còng nh− nh÷ng c©u hái vÒ lo¹i ch©n lý mu«n thuë: MÑ cã yªu em kh«ng? Tr¸i ®Êt lín h¬n hay c¸i nhµ lín h¬n? Khi cha mÑ cÇn gióp ®ì th× chóng ta cã gióp ®ì cha mÑ kh«ng? v.v... Kh«ng dïng nh÷ng c©u hái ¸ng chõng, mËp mê, lÊp löng hoÆc c¸ch ph¸t biÓu mËp mê, lÊp löng tuy c©u hái kh«ng ®Õn nçi thiÕu x¸c ®Þnh. Kh«ng chÎ c©u hái thµnh nh÷ng ý vôn vÆt, nh÷ng mÈu ©m thanh rêi r¹c vµ nh»m t×m nh÷ng th«ng tin v« bæ.

2. Nh÷ng c©u hái trïng lÆp, tèi nghÜa hoÆc cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. C«ng thøc hãa häc cña muèi ¨n lµ g×? Muèi ¨n lµ hîp chÊt cña nh÷ng nguyªn tè nµo?- ®ã lµ c©u hái trïng lÆp vµ thõa lêi. D·y Tr−êng S¬n ë ®©u? – c©u hái nµy tèi nghÜa hoÆc g©y ra nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau. C©u hái thõa lêi võa l·ng phÝ thêi gian, võa lµm cho häc sinh kh«ng biÕt tr¶ lêi ra sao cho ph¶i-tr¶ lêi c©u tr−íc hay tr¶ lêi c©u sau. C©u hái tèi nghÜa hay ®a nghÜa võa v« Ých nh− kh«ng hái, võa lµm rèi ren suy nghÜ cña häc sinh vµ thËm chÝ cã h¹i.

3. Nh÷ng c©u hái mím lêi, gµ c¸ch tr¶ lêi, m¸ch n−íc lé liÔu. D©n téc ta cã ph¶i lµ mét d©n téc vÜ ®¹i kh«ng? V× sao nh©n d©n ta lu«n tá ra bÊt khuÊt tr−íc kÎ thï x©m l−îc?- ®ã lµ nh÷ng c©u hái mím lêi, m¸ch n−íc. Chóng ®ßi hái häc sinh ph¶i cã ý kiÕn vÒ mét chuyÖn rÊt quan träng cã liªn quan ®Õn lËp tr−êng t− t−ëng, ®¹o ®øc vµ x· héi-lÞch sö nh−ng thùc ra ý kiÕn vµ lËp tr−êng nh− vËy ®· cã s½n råi, c¸c em kh«ng thÓ nãi kh¸c ®−îc.

4. Nh÷ng c©u hái bá ngá c¸i ®u«i ®Ó häc sinh dÔ dµng nãi ®Õ theo, nãi dùa vµ c−êi ®ïa. Ngoµi Thuý KiÒu ra, trong KiÒu cßn cã nh÷ng nh©n vËt nµo ®¸ng chó ý nh− Tó Bµ...? Lo¹i c©u hái nh− vËy dÔ lµm ån líp, khiÕn häc sinh chØ cã c¸ch liÖt kª, kh«ng cÇn ph¶i suy nghÜ g×, dÉn ®Õn nh÷ng ph¶n øng ®ång thanh.

5. Nh÷ng c©u hái lµm häc sinh bèi rèi hoÆc bÕ t¾c. T¹i sao Kenvin ®· ph¸t hiÖn ®−îc ®é kh«ng tuyÖt ®èi? Khi Tho¸t Hoan ph¶i trèn vÒ n−íc trong c¸i èng ®ång th× h¾n ®· suy nghÜ nh− thÕ nµo? Nh÷ng c©u hái nµy kh«ng cã c©u tr¶ lêi, ®−¬ng nhiªn häc sinh kh«ng biÕt tr¶ lêi ra sao cßn thêi gian th× tr«i qua v« Ých. Ai d¸m tin m×nh sÏ cã nh÷ng hµnh ®éng anh hïng nh− TrÇn Quèc To¶n? NÕu cha mÑ chóng ta ph¶n béi Tæ Quèc th× chóng ta sÏ xö sù nh− thÕ nµo? §ã lµ nh÷ng c©u hái o¸i o¨m vµ nghiÖt ng·, chóng buéc ng−êi ta ph¶i xö lý nh÷ng xung ®ét ®¹o ®øc cã tÝnh lÞch sö mét c¸ch dÔ d·i, thiÕu tr¸ch nhiÖm, thiÕu thËn träng, véi vµng, chØ trong mét c©u tr¶ lêi qua quýt, hoÆc lµ kh«ng thÓ tr¶ lêi ®−îc v× hoµn toµn kh«ng cã c¬ së nµo ®Ó tr¶ lêi c¶.

6. Nh÷ng c©u hái s½ng giäng, g¾t gáng, tra xÐt, thÈm vÊn. C¸i g× n÷a, nãi ®i? §ã lµ hái s½ng, lµm cho häc sinh e ng¹i. NÕu lo¹i c©u nµy ®−îc lÆp l¹i, th× nã cã xu h−íng cao giäng h¬n vµ chãi tai- ®ã lµ g¾t gáng. NÕu c¸ch hái Êy nhÌ vµo mét häc sinh vµi ba lÇn, ®ã lµ tra xÐt vµ thÈm vÊn. Nã lµm cho nh÷ng häc sinh kh¸c l¬ ®·ng hoÆc bÊt b×nh, lµm cho ng−êi bÞ hái c¶m thÊy cã lçi nh−ng Êm øc v× kh«ng hiÓu m×nh cã lçi g×.

7. Gäi tªn häc sinh hay chØ ®Þnh mét häc sinh tr−íc khi hoÆc ngay sau khi ®Æt c©u hái. Yªu cÇu mét häc sinh nghe m×nh hái vµ tr¶ lêi lµ tù h¹n chÕ ¶nh h−ëng cña c©u hái, v× c¶ líp cho r»ng c©u hái Êy kh«ng bËn g× ®Õn m×nh, viÖc g× ph¶i suy nghÜ, cßn ng−êi bÞ hái sÏ c¨ng th¼ng do ch−a cã ®ñ thêi gian vµ sù b×nh tÜnh ®Ó suy nghÜ. NÕu võa døt c©u hái ®· ®ßi häc sinh tr¶ lêi b»ng c¸ch chØ ®Þnh mét em, hai em cô thÓ, th× t¸c h¹i còng gièng nh− trªn. Còng nh− vËy, kh«ng lÆp l¹i c©u hái cña m×nh vµi lÇn, kh«ng ®ay l¹i c©u tr¶ lêi sai cña häc sinh, kh«ng tuú tiÖn thªm bít vµo c©u tr¶ lêi ®óng cña häc sinh.

8. Nhanh nh¶u hay h¨ng h¸i tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña häc sinh. §iÒu ®ã dËp t¾t nh÷ng ph¶n øng vµ høng thó cña häc sinh v× c¸c em sÏ cã c¶m gi¸c m×nh thõa ra, c¸c em cã kh¶ n¨ng gi¶i ®¸p c©u hái dÔ bÞ mÕch lßng, c¶m gi¸c bÞ xóc ph¹m. H¬n n÷a, lµm thay häc sinh trong khi ®ã lµ bæn phËn träng yÕu cña c¸c em lµ ®iÒu tèi kþ trong d¹y häc, g©y ra tÝnh û l¹i, thô ®éng, biÕng nh¸c.

9. L¹m dông nh÷ng häc sinh giái, nhanh nhÑn, h¨ng h¸i tham gia. Lµm nh− vËy lµ lo¹i bá ®a sè khái qu¸ tr×nh suy nghÜ vµ ho¹t ®éng vµ t«n vinh mét sè Ýt häc sinh, nu«i d−ìng nh÷ng mèi ¸c c¶m gi÷a häc sinh víi nhau, th¸i ®é l·nh ®¹m, thê ¬ cña sè ®«ng. §©y lµ hiÖn t−îng t−¬ng ®èi phæ biÕn trong nhµ tr−êng, mét phÇn do c¸ch kiÓm tra chuyªn m«n, dù giê vµ ®¸nh gi¸ gi¸o viªn g©y ra.

10. Cho phÐp hoÆc bá qua nh÷ng c©u tr¶ lêi cÈu th¶, nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ vµ giao tiÕp sç sµng cña häc sinh khi tr¶ lêi c©u hái. Sù nãng véi cã thÓ lµm cho gi¸o viªn õ µo bá qua nh÷ng c©u tr¶ lêi sai, nöa chõng hay bõa b·i cña häc sinh, tÝnh tuú tiÖn cã thÓ khiÕn gi¸o viªn bá qua lçi tõ, lçi c©u vµ thËm chÝ c¶ nghi thøc giao tiÕp cÇn thiÕt. Nh÷ng ®iÒu nµy khuyÕn khÝch thãi quen xÊu cña nh÷ng häc sinh nµy, vµ lµm g−¬ng xÊu cho nh÷ng häc sinh kh¸c.

Gi¸o ¸n thùc nghiÖm

Phô lôc 4:

TiÕt thùc hµnh, thuéc ch−¬ng IV, häc phÇn “Lý luËn d¹y häc”

A. Môc tiªu:

1. KiÕn thøc

hiÓu t¸c dông cña c¸c KN thµnh phÇn cña KNSDCH.

2. Kü n¨ng

- BiÕt ph©n lo¹i c¸c C©u hái; H×nh thµnh c¸c KN bé phËn trong KN sö dông c©u hái; KN x¸c ®Þnh nh÷ng yªu cÇu khi sö dông KNSDCH trong DH; cã KN rÌn luyÖn KN theo quy tr×nh.

3. Th¸i ®é

- B−íc ®Çu ®Þnh h−íng rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng

mét c¸ch nghiªm tóc trong qu¸ tr×nh rÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn.

B. ChuÈn bÞ:

1. Ph−¬ng ph¸p: §µm tho¹i; Th¶o luËn nhãm; rÌn luyÖn

2. Ph−¬ng tiÖn, tµi liÖu tham kh¶o: tµi liÖu ph¸t tay, phiÕu häc tËp, m¸y chiÕu

projector.

C. Néi dung:

1. æn ®Þnh tæ chøc

2. KiÓm tra bµi cò (nÕu cã)

3. Bµi rÌn luyÖn

Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña SV

Nªu c¸ch hiÓu

Néi dung

I. C©u hái

1. §Þnh nghÜa

Th¶o luËn nhãm

häc? H·y nªu tõng vai trß vµ gi¶i thÝch t¹i sao?

§éc lËp tr¶ lêi

hái

Th¶o luËn nhãm

cÇu g×?

5. Theo c¸c em KNSDCH trong d¹y häc ®−îc

1. §Þnh nghÜa

§éc lËp, suy luËn

hiÓu lµ g×?

6. KNSDCH cã vai trß nh− thÕ nµo trong d¹y

2. Vai trß cña KNSDCH ®èi

víi GV trong DH

häc? H·y nªu tõng vai trß vµ gi¶i thÝch t¹i sao? - §èi víi gi¸o viªn, t¹i v×…. - §èi víi häc sinh, t¹i v×….

7. Theo anh chÞ, KNSDCH cã quan hÖ víi c¸c

3.Mèi quan hÖ gi÷a KNSDCH

KN d¹y häc kh¸c nh− thÕ nµo?

víi c¸c KNDH kh¸c

4. HÖ thèng KN thµnh phÇn

7. Nªu c¸c KN thµnh phÇn cÇn ph¶I cã khi rÌn

cña KNSDCH

luyÖn KNSDCH trong d¹y häc?

8. ChØ ra néi dung vµ c¸ch thùc hiÖn cña tõng

KN nµy nh− thÕ nµo?

phÇn

9. CÇn ph¶i cã quy t¾c nµo khi sö dông

6. Nh÷ng quy t¾c khi tiÕn

KNSDCH trong d¹y häc?

hµnh KNSDCH

Gi¸o ¸n d¹y mÉu

Phô lôc 5:

(häc phÇn Lý luËn d¹y häc)

Ch−¬ng IV: Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc

Bµi: Nhãm PPDH trùc quan

A. Môc tiªu:

1. KiÕn thøc

- SV hiÓu vÒ PPDH trùc quan, PP quan s¸t, PP tr×nh bµy trùc quan.

2. Kü n¨ng

nhãm PP sö dông ng«n ng÷); KN x¸c ®Þnh PPDH trùc quan cho tõng bµi phï hîp.

3. Th¸i ®é

B. ChuÈn bÞ:

1. Ph−¬ng ph¸p: Nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; §µm tho¹i; Th¶o luËn nhãm

2. Ph−¬ng tiÖn, tµi liÖu tham kh¶o: Gi¸o tr×nh “Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng II”—

NXBGD 1995; Gi¸o dôc häc (T1) – NXB §HSPHN 2005.

+ PhiÕu häc tËp, c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c

C. Néi dung:1. æn ®Þnh tæ chøc; 2. KiÓm tra bµi cò (nÕu cã); 3. Bµi míi

Bµi d¹y ®−îc tiÕn hµnh theo 2 giai ®o¹n:

G§1: H−íng dÉn SV tù häc ®Ó chuÈn bÞ cho giê häc lªn líp theo ®Ò c−¬ng cô

tÝch tõng ph−¬ng ph¸p.

G§2: - Tæ chøc h−íng dÉn SV gi¶i quyÕt ph¸t hiÖn tri thøc th«ng qua c¸c

- SV xem b¨ng ®Ó rót ra nhËn xÐt.

- SV nhËn thøc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña bµi häc th«ng qua suy nghÜ tù

TG

Néi dung

Ho¹t ®éng cña GV vµ SV

Môc ®Ých hái

2. Nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan

KiÓm tra bµi cò

tr−íc chóng ta häc lµ g×?

®¬n gi¶n

2.1. Ph−¬ng ph¸p quan s¸t

- Kh¸i niÖm: lµ ph−¬ng ph¸p gi¸o viªn tæ

2. Trong d¹y häc, GV th−êng sö dông NN nh− PPDH.

Nªu vÊn ®Ò, vµo bµi

chøc, h−íng dÉn häc sinh tri gi¸c mét c¸ch

§Ó t¨ng hiÖu qu¶ DH, GV cÇn sö dông c¸c PPDH nµo

míi

cã môc ®Ých nh»m thu nhËp nh÷ng sù kiÖn,

kh¸c?

h×nh ¶nh ®Ó h×nh thµnh nh÷ng biÓu t−îng

ban ®Çu vÒ ®èi t−îng häc tËp

- C¬ së ®Ó lý luËn cña PP quan s¸t

3. C¬ së khoa häc nµo ®Ó chøng minh r»ng cÇn ph¶i cã

T×m tßi, ph¸t hiÖn

PP quan s¸t trong d¹y häc?

(SV th¶o luËn nhãm)

- C¸c lo¹i quan s¸t

4. Cã nh÷ng lo¹i quan s¸t nµo?

5. Theo b¹n, PP quan s¸t cã −u, nh−îc ®iÓm g×?

Suy luËn

- −u vµ nh−îc ®iÓm cña PP quan s¸t

6. §Ó GV thùc hiÖn PP quan s¸t trong d¹y häc, cÇn

øng dông

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn

(SV th¶o luËn nhãm)

2.2. Ph−¬ng ph¸p tr×nh bµy trùc quan

8. PP tr×nh bµy trùc quan lµ g×?

Nªu vÊn ®Ò

(minh ho¹)

(SV th¶o luËn nhãm)

- Kh¸i niÖm: Lµ ph−¬ng ph¸p dùa trªn c¬

së quan s¸t vµ viÖc sö dông c¸c lo¹i ph−¬ng

tiÖn d¹y häc cã tÝnh trùc quan thÝch hîp

nh»m gióp cho HS cã ®−îc biÓu t−îng râ

rµng, sèng ®éng vÒ ®èi t−îng häc tËp

9. C¨n cø vµo c¬ së nµo mµ trong d¹y häc cÇn ph¶i sö

Suy luËn, t− duy

- C¬ së lý luËn cña ph−¬ng ph¸p

dông PP tr×nh bµy trùc quan?

l«gic

th¶o luËn nhãm)

+ Dùa trªn quy luËt nhËn thøc cña con

ng−êi, dùa trªn sù nhËn thøc ®éc ®¸o cña

häc sinh:

TQ sinh ®éng => TD trõu t−îng=> Thùc tiÔn

Nh− Lªnin chØ râ: “Tõ trùc quan sinh ®éng

®Õn t− duy trõu t−îng, tõ t− duy trõu t−îng

®Õn thùc tiÔn lµ con ®−êng biÖn chøng cña

kh¸ch quan”

Khi huy ®éng nhiÒu gi¸c quan tham gia vµo

ho¹t ®éng nhËn thøc th× ho¹t ®éng häc tËp

cña häc sinh sÏ ®−îc tÝch cùc ho¸.

10. Trong tr×nh bµy trùc quan, cã nh÷ng h×nh thøc nµo?

Suy luËn

- C¸c h×nh thøc tr×nh bµy trùc quan

Cho vÝ dô:

- ¦u ®iÓm cña PP thuyÕt tr×nh

11. ¦u, nh−îc ®iÓm cña PP tr×nh bµy trùc quan?

Suy luËn

- Nh−îc ®iÓm

Cho vÝ dô:

- Yªu cÇu khi thùc hiÖn

12. CÇn ph¶i cã yªu cÇu g× khi sö dông PP tr×nh bµy

T− duy l«gic

trùc quan?

Suy luËn

- Tr−íc khi tr×nh bµy?

- Khi tr×nh bµy trùc quan trªn líp?

13. So s¸nh gi÷a PP dïng lêi vµ PP trùc quan cã ®Æc

Tæng kÕt, liªn hÖ,

KÕt luËn: XuÊt ph¸t tõ quy luËt nhËn thøc chung cña loµi ng−êi “tõ trùc quan…” do

®iÓm g× gièng vµ kh¸c nhau, −u vµ nh−îc ®iÓm cña

cñng cè

®ã PP trùc quan ®Æc biÖt quan trong trong

tõng nhãm PP lµ g×?

d¹y häc

Cho vÝ dô:

- SV s− ph¹m cÇn th−êng xuyªn rÌn luyÖn

14. H·y nªu 1 vÝ dô vÒ viÖc sö dông phèi hîp ph−¬ng

ph¸p vÊn ®¸p vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan qua

hiÖu qu¶ d¹y häc

néi dung tiÕt häc cô thÓ?

L−u ý: Sau khi d¹y bµi nµy GV cho HS xem b¨ng vÒ viÖc sö dông c¸c

ph−¬ng ph¸p cña gi¸o viªn THCS trong d¹y häc, tõ ®ã SV th¶o luËn ph¸t

hiÖn tri thøc cña bµi

1. LËp kÕ ho¹ch huÊn luyÖn - X¸c ®Þnh hµnh vi ®Çu vµo cña ng−êi häc (nh÷ng KN hiÖn cã cña ®èi

- X¸c ®Þnh môc tiªu (cã sù tham gia cña ng−êi häc) + CÇn trang bÞ cho ng−êi häc nh÷ng KN g×? + Nh÷ng KN ®ã cã t¸c dông nh− thÕ nµo ®Ó gióp ng−êi häc trë thµnh GV

Phô lôc 6: ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn trong häc phÇn RLNVSPTX t−îng, møc ®é cña KN ®Õn ®©u?) tèt? + KÕt qu¶ häc tËp sÏ lµ g×? 2. Ho¹t ®éng huÊn luyÖn: - Néi dung huÊn luyÖn: HuÊn luyÖn KN g×? - HuÊn luyÖn ë ®©u - Thêi gian huÊn luyÖn lµ bao l©u? 3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc * NhiÖm vô cña ng−êi huÊn luyÖn:

C¸ch thùc hiÖn

- Quan t©m ®Õn quan ®iÓm cña SV - Kh«ng gióp ®ì SV mét c¸ch véi v· - Cho thêi gian ®Ó SV suy nghÜ vÒ c«ng viÖc - Th¶o luËn víi ng−êi häc vÒ c¸ch hä ®Þnh häc mét néi dung cô thÓ - Tù kiÓm tra ®¸nh gi¸ - KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng thùc hµnh, chó ý ®Õn nh÷ng lçi mµ hä m¾c ph¶i.

NhiÖm vô - KhuyÕn khÝch SV tham gia tÝch cùc - Gióp SV t×m ®−îc sù gióp ®ì tõ b¹n - KhuyÕn khÝch SV nhËn ra vµ söa lçi - Gióp SV høng thó - Gióp SV nhËn thøc vÒ c¸ch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh - SV nhËn ra r»ng thùc hµnh lµ cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn KN vµ cñng cè kiÕn thøc

* C¸c ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn: 1. H−íng dÉn: chó träng néi dung KN (B¹n ph¶i nhí r»ng....) 2. T− vÊn: NhiÒu néi dung, Ýt quy tr×nh (B¹n cã thÓ...., B¹n nªn....) 3. ChØ dÉn träng t©m lµ c¸ch thøc ho¹t ®éng: Ýt néi dung, nhiÒu quy tr×nh

(B¹n cã thÓ tiÕn hµnh...) 4. HuÊn luyÖn: chó träng quy tr×nh (B¹n nªn lµm...) * Lùa chän ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn: Dùa theo môc tiªu vµ n¨ng lùc cña SV. SV cµng hiÓu biÕt nhiÒu vÒ néi dung, c¸ch thøc ho¹t ®éng th× cµng chó ý ®Õn chØ dÉn vµ huÊn luyÖn. PP huÊn luyÖn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh theo h−íng ngµy cµng giao quyÒn kiÓm so¸t vµ tr¸ch nhiÖm cho SV * C¸c b−íc tæ chøc thùc hiÖn buæi huÊn luyÖn: 1. Më bµi: - Tæ chøc líp

- TÝch cùc hãa nh÷ng tri thøc lý thuyÕt vµ nh÷ng kinh nghiÖm thùc hµnh

ë giai ®o¹n nµy GV th−êng sö dông PP vÊn ®¸p vµ bµi tËp chuÈn bÞ khëi

- GV th«ng b¸o ®Ò bµi, môc tiªu, nhiÖm vô cña bµi häc (nh÷ng KN, KX

2. Th©n bµi: - LuyÖn tËp më ®Çu (GV ®ãng vai trß h−íng dÉn): + Ng−êi häc n¾m v÷ng tµi liÖu lý thuyÕt. SV ph¶i hiÓu biÕt râ ý nghÜa c¸c

- LuyÖn tËp thö: LuyÖn tËp thö nh»m biÕn tri thøc thµnh KN + B−íc nµy GV ®ãng vai trß chØ dÉn + B−íc nµy SV th−êng m¾c sai lÇm nªn GV nªn h−íng dÉn b»ng lêi nãi - LuyÖn tËp cã tÝnh chÊt rÌn luyÖn: Nh»m h×nh thµnh KX trong ®iÒu kiÖn

+ GV cã vai trß huÊn luyÖn + SV ®ãng vai trß tÝch cùc, chñ ®éng - LuyÖn tËp cã tÝnh s¸ng t¹o: Nh»m t¹o nh÷ng bµi tËp, nh÷ng t×nh huèng

+ Yªu cÇu SV ph¶i di chuyÓn mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng tri thøc, hµnh

3. KÕt thóc luyÖn tËp - GV kÕt luËn vÒ nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp ®¹t ®−îc - §¸nh gi¸ thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc vµ tËp trung ë kh©u cuèi

®· cã ®Ó lµm chç dùa h×nh thµnh tri thøc vµ KN, KX míi. ®éng cho viÖc tiÕp thu nh÷ng tri thøc vµ KN, KX míi cÇn n¾m vµ n¾m ®Õn møc ®é nµo?) hµnh ®éng cÇn tiÕn hµnh vµ thùc hiÖn chóng nh− thÕ nµo? + Ng−êi häc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c t− duy vµ nh÷ng hµnh ®éng thùc hµnh kh¸c nhau ®Ó t×m tßi c¸ch thøc thùc hiÖn hµnh ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ bµi tËp æn ®Þnh häc tËp kh«ng gièng víi bµi tËp mÉu ®éng vµo hoµn c¶nh míi cña quy tr×nh huÊn luyÖn - DÆn dß bµi tËp vÒ nhµ vµ h−íng dÉn tù häc

Phô lôc 5: S¶n phÈm SV ®¹t ®−îc sau TN Bµi so¹n cña SV: Hå ThÞ Ngäc Dung – Ng÷ v¨n 2005

§¹I C¦¥NG VÒ V¡N NGHÞ LUËN (TiÕt 3 : Lµm V¨n)

B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ 1. Ph−¬ng ph¸p : §µm tho¹i. 2. ChuÈn bÞ : + Gi¸o viªn : Nghiªn cøu TL, so¹n gi¸o ¸n + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi C. L£N LíP 1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi

A. MôC §ÝCH - Y£U CÇU - Trªn c¬ së «n tËp nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë THCS, giíi thiÖu l¹i kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ v¨n NghÞ luËn nãi chung, v¨n nghÞ luËn ë líp 10, c¸c thao t¸c chung cña v¨n nghÞ luËn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p chÝnh lµm v¨n nghÞ luËn. - Th«ng b¸o cho häc sinh biÕt ch−¬ng tr×nh lµm v¨n trong c¶ n¨m, ®éng viªn tinh thÇn, khªu gîi høng thó cña häc sinh ®èi víi ph©n m«n luyÖn v¨n, h−íng dÉn häc sinh sö dông SGK trong qu¸ tr×nh häc tËp.

HO¹T §éNG THÇY TRß

NéI DUNG C¥ B¶N

T G

1. Bµi v¨n vµ bµi v¨n nghÞ luËn - Ng«n ng÷ vµ ng«n tõ kh¸c nhau nh− thÕ nµo ? -> ng«n ng÷ -> tiÕng nãi : Chung cña x· héi. Ng«n tõ -> lêi nãi:Cña riªng 1 ng−êi, 1 c¸ nh©n. -> Lêi nãi vèn lµ ©m thanh ph¸t ra -> ®i mÊt -> lêi nãi giã bay. - §Ó ghi l¹i lêi nãi, con ng−êi sö dông ph−¬ng tiÖn g× ? -> Khi nãi hay viÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc : - ViÕt cho ai? -> ®èi t−îng - ViÕt ®Ó lµm g× ? M§ - ViÕt c¸i g×? ND. - ViÕt nh− thÕ nµo? H×nh thøc. - Yªu cÇu cña lêi v¨n ? - Em hiÓu thÕ nµo lµ bµi v¨n? -> Ph¶i lµ bµi v¨n TB, truyÒn ®¹t ®−îc ®Çy ®ñ ý vµ t×nh cña ng−êi viÕt ®Õn víi ng−êi ®äc - Miªu t¶ lµ g×? VD : -> §èi t−îng cña v¨n miªu t¶ lµ

I. kh¸i luËn vÞ v¨n nghÞ luËn 1. Tõ lêi nãi ®Õn bµi v¨n -Muèn giao tiÕp con ng−êi dïng ng«n ng÷ trao ®æi víi nhau. Khi giao tiÕp con ng−êi chuyÓn ng«n ng÷ (tiÕng nãi) thµnh ng«n tõ (lêi nãi). Lêi nãi cã :+ Néi dung : Nãi ®iÒu g×. + H×nh thøc : Nãi c¸ch nµo. - §Ó lêi nãi kh«ng mÊt ®i, ng−êi ta dïng ch÷ viÕt ®Ó ghi l¹i lêi nãi trë thµnh lêi v¨n (v¨n tõ hay v¨n b¶n). Lóc nµy : + Nãi -> nghe. + ViÕt -> ®äc. - Nãi -> lêi nãi, khi viÕt con ng−êi viÕt thµnh lêi v¨n, viÕt -> lêi v¨n. - Lêi v¨n ph¶i cã ý, cã t×nh, ph¶i thµnh c©u, thµnh ®o¹n, thµnh bµi. - C©u lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cña lêi nãi hay lêi v¨n. C©u th−êng gåm nhiÒu tõ, mçi tõ Ýt nhÊt cã mét nghÜa, ghÐp l¹i thµnh c©u ®Ó diÔn ®¹t Ýt nhÊt 1 ý. NhiÒu c©u -> 1 ®o¹n, nhiÒu ®o¹n -> 1 bµi. - Bµi v¨n: Lµ ®¬n vÞ ng«n tõ -> V¨n tõ gåm nh÷ng c©u, nh÷ng ®o¹n mang néi dung nhÊt ®Þnh trong mét h×nh thøc x¸c ®Þnh, th«ng b¸o ®Õn ng−êi ®äc nh÷ng ®iÒu ng−êi viÕt muèn truyÒn ®¹t. 2. Tõ miªu t¶ tù sù ®Õn nghÞ luËn : a- Miªu t¶ : Dïng lêi nãi hay lêi v¨n lµm sèng l¹i mét sù

nh÷ng sù vËt t−¬ng ®èi yªn tÜnh trong kh«ng gian. VD : 1 dßng s«ng, khu rõng... - ThÕ nµo lµ tù sù? - §èi t−îng cña v¨n tù sù? -> Nh÷ng sù kiÖn cã sù diÔn biÕn trong kh«ng gian. - Mèi quan hÖ gi÷a miªu t¶ vµ tù sù? - ThÕ nµo lµ v¨n nghÞ luËn? -> V¨n nghÞ luËn bao gåm c¶ v¨n miªu t¶, tù sù khi cÇn thiÕt. - Nh÷ng yªu cÇu cña v¨n nghÞ luËn? 2. Nh÷ng thao c¸c chÝnh cña v¨n nghÞ luËn : - ThÕ nµo lµ ph©n tÝch? - Trong nghÞ luËn, ph©n tÝch nghÜa lµ g×? - ThÕ nµo lµ TH? - Trong nghÞ luËn tæng hîp nghÜa lµ g×? - Ph©n tÝch vµ tæng hîp cã mèi quan hÖ nh− thÕ nµo? - ThÕ nµo lµ gi¶i thÝch trong v¨n nghÞ luËn?

vËt, 1 c¶nh t−îng, 1 con ng−êi lµ sao cho ng−êi nghe, ng−êi ®äc cã thÓ t−ëng t−îng ®iÒu ®ã nh− ®ang ë tr−íc m¾t. b- Tù sù : Dïng lêi nãi hay lêi v¨n lµm cho sèng l¹i mét c©u chuyÖn, tøc lµ mét sù viÖc cã sù chuyÓn ®éng, sù diÔn biÕn trong thêi gian . VD : LÔ khai gi¶ng, buæi mÝt tinh… -> Nãi chung, miªu t¶ còng nh− tù sù lµ lµm sèng dËy con ng−êi, vµ c¶m sóc, ®Òu lµ lèi v¨n h×nh t−îng, lµ kÕt qu¶ cña t− duy h×nh t−îng. c- Mèi quan hÖ : V¨n miªu t¶ vµ v¨n tù sù cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, v¨n miªu t¶ hay th−êng cã ng−êi tè tù sù vµ ng−îc l¹i. d- V¨n c¶m t−ëng (lèi v¨n tr÷ t×nh) : Thiªn vÒ diÔn t¶ nh÷ng c¶m xóc, t×nh c¶m, diÔn biÕn vÒ néi t©m cña ng−êi viÕt. e- V¨n nghÞ luËn : Thiªn vÒ sù tr×nh bµy c¸c ý kiÕn, c¸c lý lÏ ®Ó GT, CM, biÖn luËn, thuyÕt phôc vÒ mét vÊn ®Ò g× ®ã -> t¸c ®éng vµo trÝ tuÖ, lý trÝ. -> S¶n phÈm cña t− duy l«gÝch. 3. Nh÷ng yªu cÇu chñ yÕu cña v¨n NghÞ luËn : - ý kiÕn (lý) vµ th¸i ®é (t×nh) ph¶i ®óng -> NghÞ luËn hîp lý -> cã lý cã t×nh. a- NghÞ luËn ph¶i ®óng h−íng. b- NghÞ luËn ph¶i trËt tù. c- NghÞ luËn ph¶i m¹ch l¹c. d- NghÞ luËn ph¶i trong s¸ng, viÕt ch÷ ®óng, dïng tõ, ®Æt c©u ®óng. -Ngoµi ra, v¨n nghÞ luËn cßn ph¶i sinh ®éng, hÊp dÉn, s¸ng t¹o II. NH÷NG THAO T¸C CHÝNH CñA V¡N NGHÞ LUËN 1. Ph©n tÝch vµ tæng hîp a- Ph©n tÝch : + NghÜa ®en : Chia nhá ra. + Trong NghÞ luËn : §em 1 ý kiÕn, 1 vÊn ®Ò líi chia ra th× nh÷ng ý kiÕn, nh÷ng vÊn ®Ò nhá xem xÐt tõng khÝa c¹nh, tõng bé phËn cña vÊn ®Ò. b- Tæng hîp : - Th : + Nghóa ñen : Gom chung laïi. + Trong nghò luaän : Ñem nhöõng yù kieán, nhöõng vaán ñeà nhoû, rieâng quy laïi thaønh 1 yù kieán, 1 vaán ñeà lôùn, chung. c- Mèi quan hÖ : + Kh«ng cã tæng hîp, ph©n tÝch sÏ lén xén, trµn lan. + Tæng hîp tõ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ ®· ®−îc ph©n tÝch th× sù TH sÏ kh¸i qu¸t, søc thuyÕt phôc cµng cao. 2. Gi¶i thÝch - Chøng minh - B×nh luËn : a- Gi¶i thÝch :

VD : SGK. -> Mèi quan hÖ : Gi¶i thÝch, chøng minh, b×nh luËn kh«ng t¸c rêi mµ kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn trong qu¸ tr×nh nghÞ luËn. VD : Trung thùc lµ 1 ®øc tÝnh tèt vµ rÊt cÇn thiÕt cña con ng−êi. VD : - 1 ®o¹n v¨n nghÞ luËn ®Çy ®ñ cã mÊy phÇn?

§em vÊn ®Ò ®ã bµn kü ra, lµm cho nãi râ rµng thªm, ®Çy ®ñ h¬n. -> Gi¶i thÝch : NghÜa ®en + bãng. b- Chøng minh : §−a thªm sù kiÖn, dÉn chøng, lý lÏ míi ®Ó lµm cho sù gi¶i thÝch cµng thªm v÷ng ch¾c. -> Chøng minh : K§ - P§ - võa K§ võa P®. c- B×nh luËn : Bµn b¹c, bµy tá ý kiÕn cña ng−êi viÕt ®èi víi vÊn ®Ò b×nh luËn -> cã tÝnh chñ quan. Chøng minh, gi¶i thÝch -> ph¶i ®¶m b¶o tÝnh kh¸i qu¸t. III. LµM V¡N NGHÞ LUËN ë LíP 10 1. C¸c kiÓu bµi v¨n líp 10 : - BT ®o¹n v¨n (kh«ng qu¸ 10 c©u). - BT NLXH : H−íng dÉn vÒ NL hoµn chØnh vµ tæng qu¸t. - BT NLVH : Tøc lµ NL tõ : BM - TB - KL. 2. C©u nghÞ luËn - ®o¹n nghÞ luËn - bµi nghÞ luËn : a- C©u nghÞ luËn : Cã hai d¹ng t−¬ng ®èi phæ biÕn. - C©u ph¸n ®o¸n : A lµ B, A cÇn ph¶i B. A cã thÓ B... - C©u suy luËn : V× A nªn B, tuy A...B,... b- §o¹n nghÞ luËn : Th−êng cã 3 phÇn : - Më ®o¹n : -> §Ò xuÊt vÊn ®Ò. - Th©n ®o¹n : -> Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - KÕt ®o¹n : -> KÕt thóc vÊn ®Ò. VD : SKG. c- Bµi nghÞ luËn : Gåm nhiÒu ®o¹n, cã 3 phÇn. - Më bµi -> §Ò xuÊt vÊn ®Ò - Th©n bµi -> Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - KÕt luËn -> KÕt thóc vÊn ®Ò.

4. Cñng cè : - Kh¸i luËn vÒ bµi v¨n vµ bµi v¨n nghÞ luËn. - Nh÷ng thao t¸c chÝnh cña v¨n nghÞ luËn. 5. DÆn dß : Häc bµi. ChuÈn bÞ bµi míi : TV “Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö tiÕng viÖt” 6. Rót kinh nghiÖm + Bæ sung.

Bµi so¹n cña SV: Vy Thi Mþ – Ng÷ v¨n 2005

CH¦¥NG I : TIÕNG VIÖT Vµ VIÖC Sö DôNG TIÕNG VIÖT BµI 1 : KH¸I QU¸T VÒ LÞCH Sö TIÕNG VIÖT (TiÕt 4 : TiÕng ViÖt)

A. MôC §ÝCH - Y£U CÇU 1. Môc ®Ých Lµm cho häc sinh n¾m ®−îc mét c¸ch v¾n t¾t vÒ nguån gèc Nam ¸ vµ qu¸ tr×nh tån t¹i

cña tiÕng viÖt.

2. Yªu cÇu

- Vai trß quan träng cña ch÷ quèc ng÷ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña tiÕng viÖt ®èi víi cuéc

- Lµm cho häc sinh thªm yªu tiÕng viÖt vµ x¸c ®Þnh ®−îc nhiÖm vô häc tËp tiÕng viÖt

- Quan hÖ th©n thuéc cña tiÕng viÖt víi phÇn lín c¸c ng«n ng÷ cña c¸c d©n téc anh em cïng sinh sèng trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam, mét nh©n tè cã ý nghÜa lín lµm c¬ së cho sù ®oµn kÕt ë ViÖt Nam. - Con ®−êng ®Êu tranh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tiÕng viÖt chñ yÕu lµ con ®−êng viÖt ho¸, viÖt ho¸ c¸c yÕu tè ngo¹i lai do sù tiÕp xóc ng«n ng÷ … Do sù cè t×nh ¸p ®Æt cña c¸c thÕ lùc x©m l−îc. S½n sµng tiÕp nhËn mét c¸ch khoÐ lÐo hÖ thèng ch÷ viÕt ch©u ©u lµ ch÷ viÕt cña m×nh... ®Êu tranh chèng x©m l−îc vµ c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc vÒ mäi mÆt cña n−íc ViÖt Nam. mét c¸ch nghiªm tóc ®Ó th−êng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é tiÕng viÖt cña m×nh.

B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ 1. Ph−¬ng ph¸p: §µm tho¹i - Gîi më. 2. ChuÈn bÞ : + Gi¸o viªn : Nghiªn cøu TL, so¹n gi¸o ¸n. + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi. C. L£N LíP 1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi

HO¹T §éNG THÇY TRß

NéI DUNG C¥ B¶N

T G

A. NGUåN GèC Vµ QU¸ TR×NH PH¸T TRIÓN CñA TIÕNG VIÖT I. NGUåN GèC & QUAN HÖ hä HµNG cña tiÕng viÖt 1. Kh¸i niÖm TiÕng ViÖt - TiÕng ViÖt lµ ng«n ng÷ cña d©n téc ViÖt & lµ ng«n ng÷ quèc gia cña n−íc ViÖt Nam. - §ang dÇn dÇn trë thµnh c«ng cô giao tiÕp chung gi÷a c¸c d©n téc anh em trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam. 2. Nguån gèc TiÕng ViÖt : - TiÕng ViÖt cã nguån gèc b¶n ®Þa, xuÊt hiÖn sím trªn l−u vùc s«ng Hång & s«ng M· trong 1 x· héi cã nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp. 3. Quan hÖ hä hµng cña TiÕng ViÖt : TiÕng ViÖt thuéc hä Nam ¸, 1 hä ng«n ng÷ cã tõ rÊt x−a trªn 1 vïng réng lín n»m ë §«ng Nam ch©u ¸ -> trung t©m v¨n ho¸ thêi cæ. - TiÕng ViÖt cã quan hÖ hä hµng gÉn gòi víi tiÕng M−êng, t−¬ng ®èi xa ®èi víi tiÕng M«n - Kh¬me. B. QU¸ TR×NH PH¸T TRIÓN CñA TIÕNG VIÖT 1. TiÕng ViÖt trong thêi kú phong kiÕn : - Ng«n ng÷ chÝnh thèng lµ tiÕng H¸n, TiÕng ViÖt chØ ®−îc dïng lµm ph−¬ng tiÖn giao tiÕp trong sinh ho¹t ®êi th−êng. - ¤ng cha ta ®· vay m−în tiÕng h¸n ®Ó lµm ph−¬ng tiÖn giao tiÕp. - §Çu thÕ kû XI Nhµ n−íc phong kiÕn ®éc lËp ë n−íc ta

1. Nguån gèc vµ qua hÖ hä hµng cña tiÕng viÖt: - Em hiÓu thÕ nµo vÒ TV? - TV cã nguån gèc nh− thÕ nµo? -> b¶n ®Þa (d) -> T§TV -> ban th©n ®Þa ph−¬ng ®−îc nãi ®Õn. - TV cã quan hÖ hä hµng nh− thÕ nµo? ViÖt M−êng VD : anh (em) eing (−n) Trong Tlong Tr¾ng Tl¾ng Ngµy x−a Ngµi s−¬... 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÕng viÖt : - TV ®· ph¸t triÓn qua nh÷ng thêi kú nµo? - Thêi kú phong kiÕn TV ph¸t triÓn nh− thÕ nµo? -> Vî (V) -> kh«ng thÓ thay thÕ hoµn toµn b»ng tõ Pur (h¸n) G¸i (V) -> ... n÷ (h¸n). VD : Chinh phô Ng©n, cung o¸n ng©n khóc... - TV trong thêi kú thuéc ph¸p ph¸t

triÓn nh− thÕ nµo? - TV thêi kú nµy ph¸t triÓn nh− thÕ nµo?

®−îc x©y dùng vµ cñng cè, nho häc dÇn dÇn ®−îc ®Ò cao vµ gi÷ vÞ trÝ ®äc t«n. ViÖc häc ng«n ng÷ v¨n tù h¸n ®−îc c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam chñ ®éng ®Èy m¹nh. Mét nÒn v¨n ch−¬ng ViÖt Nam b»ng ch÷ h¸n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. - Sau ®ã, tiÕng viÖt v¨n häc ®· h×nh thµnh víi ch÷ n«m, mét nÒn v¨n häc ViÖt Nam b»ng tiÕng viÖt ra ®êi vµ ®¹t ®Ønh cao. 2. TiÕng viÖt trong thêi kú thuéc Ph¸p: - MÆc dï ch÷ h¸n mÊt ®Þa vÞ chÝnh thèng nh−ng tiÕng viÖt vÉn tiÕp tôc bÞ chÌn Ðp. - Ng«n ng÷ hµnh chÝnh, ngo¹i giao, gi¸o dôc chñ yÕu lµ tiÕng Ph¸p. - Cïng víi sù th«ng dông cña ch÷ quèc ng÷, tiÕp nhËn nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc cña ng«n ng÷, v¨n ho¸ ph−¬ng t©y (Ph¸p), v¨n xu«i tiÕng viÖt hiÖn ®¹i thùc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. - B¸o chÝ, s¸ch vë TV ra ®êi vµ ngµy cµng nhiÒu. - Nh÷ng c©u v¨n... - NhiÒu thÓ lo¹i míi: V¨n xu«i nghÞ luËn chÝnh trÞ - x· héi, tiÓu thuyÕt, kÞch... xuÊt hiÖn. - Phong trµo th¬ míi, tiÓu thuyÕt l·ng m¹n vµ hiÖn thùc në ré. 3. TiÕng viÖt tõ CMT 8 (1945) ®Õn nay : - Víi Tuyªn Ng«n §éc LËp (2/9/1945), TV ®· hoµn toµn thay thÕ tiÕng Ph¸p trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc vµ toµn d©n, ®èi ngo¹i, TV ®−îc dïng ë mäi cÊp häc. - TV gãp phÇn tÝch cùc vµo nh÷ng ho¹t ®éng réng lín... ®ãng vai trß thÓ thiÕu ®−îc trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc VNXHCN.

4. Cñng cè : Nguån gèc ...; Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÕng viÖt. 5. DÆn dß: Häc bµi; ChuÈn bÞ bµi míi : VHS “§¹i c−¬ng vÒ VHDG” 6. Rót kinh nghiÖm + Bæ sung.

Bµi so¹n cña SV:H–Lan Niª – Ng÷ v¨n 2005

§¹I C¦¥NG VÒ V¡N HäC D¢N GIAN (TiÕt 5-6: V¨n häc sö)

A. MôC §ÝCH – Y£U CÇU - Cung cÊp cho häc sinh mét sè hiÓu biÕt cã hÖ thèng vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña VHDG, nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ lÞch sö ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. VÒ c¸ch s¸ng t¸c, c¸ch thøc s¸ng t¸c vµ l−u truyÒn, vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña VHDG. ph¸t hiÖn ra c¸i hay riªng cña VHDG.

- Gi¸o dôc häc sinh lßng yªu mÕn, g×n gi÷ vµ tr©n träng nh÷ng s¸ng t¸c VHDG. - RÌn luyÖn kü n¨ng t×m hiÓu mét bé phËn VH. B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ 1. Ph−¬ng ph¸p: §µm tho¹i - Gîi më 2. ChuÈn bÞ: + Gi¸o viªn : Nghiªn cøu TL, so¹n gi¸o ¸n.

+ Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi.

C. L£N LíP 1. æn ®Þnh líp. 2. KiÓm tra bµi cò: Thµnh phÇn cÊu t¹o cña nÒn VHVN? C¸c thêi kú ph¸t triÓn cña

VHVN? Nh÷ng ®Æc s¾c truyÒn thèng cña VHVN lµ g× ?

3. Baøi môùi

HO¹T §éNG THÇY TRß

NéI DUNG C¥ B¶N

TG

truyÒn

1. VHDG lµ nh÷ng s¸ng t¸c v¨n häc cña quÇn chóng nh©n d©n. -VHDG ra ®êi trong thêi kú nµo? - §Æc ®iÓm cña x· héi nguyªn thuû? - VHDG cßn cã nh÷ng tªn gäi nµo kh¸c? ->VH b×nh d©n, VH miÖng . - Ba thuËt ng÷ trªn tù nã ®· nãi lªn ®Æc ®iÓm g× cña v¨n häc d©n gian? -Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña VHDG? 2. VHDG lµ nh÷ng t¸c phÈm v« danh truyÒn miÖng : - T¸c gi¶ VHDG kh¸c t¸c gi¶ VHV nh− thÕ nµo? - T¹i sao VHDG cã dÞ b¶n? - ThÕ nµo lµ dÞ b¶n? Cho VD? -> Lµ nh÷ng b¶n kh¸c nhau cïng mét t¸c phÈm VHGD. VD : Thãc bå thg kÎ ¨n ®ong. Cã chång... Dèc bå thg... ->Th¬ HXH, XD...->T©msù...cña c¸ nh©n, ca dao vÒ ng−êi L§, phô n÷ -> chung. VD:trong truyÖn d©n gian, Th¸nh Giãng, Sä dõa, LÊy vî cãc... -> cã t×nh tiÕt c¬ b¶n gièng nhau. Nh©n vËt chÝnh sinh ra mét c¸ch thÇn kú. + Trªn trêi cã ®¸m m©y...ë gi÷a... + Trªn trêi cã v¶y tª tª...cã «ng 7 vî... - VHDG vµ VHV gièng vµ kh¸c nhau nh− thÕ nµo? vÒ ph−¬ng tiÖn s¸ng t¸c ?

I.VHDG Lµ NH÷NG S¸NG T¸C V¡N HäC CñA QUÇN CHóNG NH¢N D¢N : 1. VHDG : Lµ 1 h×nh thøc VH ra ®êi tõ thêi kú x· héi c«ng x· nguyªn thuû x· héi ch−a ph©n ho¸ thµnh c¸c giai cÊp -> VHDG lµ cña toµn thÓ x· héi. -> Ch−a cã ch÷ viÕt -> V¨n ho¸ truyÒn miÖng. - Khi v¨n häc viÕt ra ®êi, h×nh thøc V¨n ho¸ truyÒn miÖng vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn t©ng líp d−íi cña x· héi (tÇng líp b×nh d©n) - ND: VHDG ph¶n ¸nh ®êi sèng vµ t− t−ëng cña nh÷ng ng−êi b×nh d©n, cña quÇn chóng lao ®éng ®«ng ®¶o. 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: - Thêi phong kiÕn VHDG ph¸t triÓn m¹nh mÏ. - Sau C¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 -> s¸ng t¸c VHDG kh«ng cßn thÞnh hµnh nh− tr−íc. - HiÖn nay, VHDG vÉn cßn tån t¹i vµ l−u truyÒn trong trÝ nhí cña nh©n d©n, mÆt kh¸c ®−îc s−u tÇm vµ biªn so¹n thµnh nh÷ng s¸ch VHDG. II.V¡N HäC D¢N GIAN Lµ NH÷NG S¸NG T¸C V¤ DANH Vµ TRUYÒN MIÖNG 1. T¸c gi¶ VHDG lµ tËp thÓ, VHDG lµ tµi s¶n chung cña tËp thÓ, cña céng ®ång -> v« danh. - C¸ch thøc l−u truyÒn : Th«ng qua con ®−êng trÝ nhí truyÒn l¹i cho ng−êi sau, ®êi sau -> truyÒn miÖng. - T¸c gi¶ lµ tuyÒn thÓ cïng víi l−u truyÒn th«ng qua trÝ nhí, nªn t¸c phÈm VHDG cã nhiÒu b¶n kh¸c nhau -> dÞ b¶n. 2. §Æc ®iÓm chung : a - Khi miªu t¶ vµ biÓu hiÖn c¶m xóc, VHDG chØ gi÷ l¹i nh÷ng c¸i g× lµ chung cho c¶ 1 céng ®ång ng−êi, kh«ng mang tÝnh c¸ nh©n riªng lÎ -> tiÕng nãi chung. b - V× tiÕng nãi chung nªn VHDG cã rÊt nhiÒu cèt truyÖn, n©hn vËt, h×nh ¶nh, t×nh tiÕt... ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i -> truyÒn thèng cña VHDG. VD: Trong ca giao nh÷ng h×nh t−îng cã ý nghÜa biÓu tr−ng: ThuyÒn - bÕn, c©y ®a, bÕn ®ß + ChiÒu chiÒu ra.. + ChiÒu chiÒu (l¹i nhí) qu¹ nãi... -> do 2 ®Æc ®iÓm mµ VHDG cña c¸c d©n téc kh¸c nhau l¹i cã nh÷ng t¸c phÈm gièng nhau -> c¸c kiÓu truyÖn. VD: Nhãm truyÖn ng−êi lÊy nh©n vËt. III. NH÷NG §ÆC §IÓM VÒ NG¤N NG÷ Vµ BIÖN PH¸P NGHÖ THUËT TRONG VHDG : 1. VHDG vµ VHV -> vÒ ng«n ng÷ : - Gièng nhau: §Òu dïng ng«n ng÷ lµ ph−¬ng tiÖn s¸ng t¸c. - Kh¸c nhau: + Ng«n ng÷ VHDG: Ng«n ng÷ nãi -> t¸c phÈm ng¾n gän, gi¶n dÞ, dÔ hiÓu.

lo¹i chÝnh cña

thÓ

- C¸c thøc vµ ph¶n ¸nh hiÖn thùc cña VHDG vµ VHV? - VÞ trÝ cña VHDG... -> VHDG ®−îc xem nh− mét lo¹i h×nh VH diÔn x−íng: KÓ, h¸t, tr×nh diÔn. - Nh÷ng VHDG mµ em biÕt? - Sö thi d©n gian lµ g×? VD? ->Tr−êng ca ®am san, Xinh nh·... -> Hå g−¬m, Hïng V−¬ng dùng n−íc... - TruyÖn cæ tÝch lµ g×?Cã mÊy lo¹i? Mçi lo¹i truyÖn cho 2 vÝ dô? VD: C©u truyÖn bã ®òa, thÇy bãi xem voi, trÝ kh«n cña ta ®©y. VD: VÌ rau, vÌ con dao, vÌ ®i ë, vÌ th»ng nh¸c

+ VHV : Ng«n ng÷ viÕt -> t¸c phÈm th−êng dµi, nhiÒu líp ý nghÜa. 2. VÒ c¸ch nhËn thøc vµ ph¶n ¸nh hiÖn thùc - NhËn thøc : + VHDG : §¬n gi¶n, theo tÝn ng−ìng vËt tæ. + VHV : Phøc t¹p, theo nh©n t©m con ng−êi. - Ph¶n ¸nh hiÖn thùc : VHDG Kh«ng chØ ph¶n ¸nh hiÖn thùc mét c¸ch ch©n thùc (ca dao, vÌ, truyÖn c−êi..) mµ cßn ph¶n ¸nh hiÖn thùc mét c¸ch kú ¶o (cæ tÝch, truyÒn thuyÕt, ...) -> t¹o nªn vÎ ®Ñp riªng cña VHGD, g¾n liÒn víi thêi th¬ Êu cña nh©n lo¹i. IV. VÞ TRÝ CñA VHDG TRONG §êI SèNG V¡N HO¸ Vµ TRONG LÞCH Sö V¡N HäC D¢N TéC - VHDG cã vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña d©n téc, in ®©ïm dÊu Ên b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. - VHDG cã nh÷ng gi¸ trÞ x· héi to lín + Gi¸ trÞ nhËn thøc. + Gi¸ trÞ gi¸o dôc. + Gi¸ trÞ thÈm mü. V.NH÷NG THÓ LO¹I CHÝNH CñA VHDG VN 1. ThÇn tho¹i : SGK. VD : S¬n tinh - Thuû tinh, ThÇn trô trêi... 2. Sö thi d©n gian : + Sö thi thÇn tho¹i. + Sö thi anh hïng. 3. TruyÒn thuyÕt : a- TruyÖn cæ tÝch : - TruyÖn cæ tÝch vÒ lo¹i vËt : Qu¹ vµ c«ng... - TruyÖn cæ tÝch thÇn kú : G§T... - TruyÓn cæ tÝch sinh ho¹t : C¸i c©n thuû ng©n... 4. TruyÖn c−êi d©n gian : 5. TuyÖn ngô ng«n. 6. Tôc ng÷. 7. C©u ®è 8. Ca dao – d©n ca. 9. VÌ : + VÌ thÕ sù. + VÌ lÞch sö : VÌ chµng LÝa. 10. TruyÖn th¬ VD : TiÔn dÆm ng−êi yªu (d©n téc th¸i). 11. C¸c thÓ lo¹i s©n khÊu : ChÌo, tuång, mét sè trß diÔn, móa rèi

4. Cñng cè: - VHDG lµ nh÷ng s¸ng t¸c cña quÇn chóng nh©n d©n -> v« danh vµ truyÒn miÖng. - Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ng«n ng÷ vµ ph−¬ng ph¸p nghÖ thuËt cña VHDG. - VÞ trÝ cña VHDG. - Nh÷ng thÓ lo¹i chÝnh cña VHDG. 5. DÆn dß: Häc bµi. ChuÈn bÞ bµi míi : LV “C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn”

- V« danh: Kh«ng cã tªn ng−êi s¸ng t¸c; Kh«ng thÓ hiÖn c¸ tÝnh ng−êi s¸ng t¸c

thuËt b»ng ng«n ng÷ nãi Bµi so¹n cña SV: §inh ThÞ Ph−¬ng Trµ – Ng÷ v¨n 2005

KH¸I QU¸T VÒ Sö THI (TiÕt 11 : V¨n häc sö )

A. MôC §ÝCH - Y£U CÇU Gióp häc sinh hiÓu ®−îc: - Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña thÓ lo¹i sö thi. - N¾m ®−îc mét sè nÐt chÝnh cña nghÖ thuËt sö thi nh− : Dung l−îng t¸c phÈm ®å sé,

kÕt cÊu trïng ®iÖp, chia thµnh ch−¬ng, khóc, ng«n ng÷ trang träng, giµu h×nh ¶nh so s¸nh…

B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ 1. Ph−¬ng ph¸p: Gîi më + §µm tho¹i 2. ChuÈn bÞ: + Gi¸o viªn : Nghiªn cøu TL, so¹n gi¸o ¸n. + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi. C. L£N LíP 1. æn ®Þnh líp. 2. KiÓm tra bµi cò. 1- Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña v¨n häc d©n gian? 2- Nh÷ng thÓ lo¹i chÝnh cña v¨n häc d©n gian? 3. Baøi môùi.

TG

HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ

NOÄI DUNG CÔ BAÛN

- Sö thi d©n gian lµ nh÷ng s¸ng t¸c nh− thÕ nµo ? - Nh÷ng thiªn sö thi cæ ®¹i næi tiÕng trªn thÕ giíi : -> Iliat, ¤®ixª -> Hi L¹p, Ramayana vµ Mahabharata ->A¸n ®é. - Thêi ®iÓm ra ®êi cña sö thi? - Sö thi ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn ®Ò g×? - Nh÷ng t¸c phÈm sö thi ë ViÖt Nam mµ em biÕt? - Cã mÊy lo¹i sö thi? -> 2 lo¹i. - Sö thi thÇn tho¹i lµ g×? Vd : -> §−îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c truyÖn thÇn tho¹i cã hÇu hÕt c¸c chñ ®Ò lín cña TT. - Néi dung cña sö thi anh hïng?

I. §ÞNH NGHÜA: Sö thi d©n gian lµ nh÷ng s¸ng t¸c tù sù dµi b»ng v¨n vÇn vµ v¨n xu«i kÕt hîp víi v¨n vÇn kÓ l¹i nh÷ng sù kiÖn quan träng cã ý nghÜa lín ®èi víi toµn thÓ céng ®ång. II. THêI §IÓM RA §êI: - Còng nh− sö thi cæ ®¹i Hi L¹p, Ên ®é, sö thi ViÖt Nam ra ®êi vµo thêi cæ, khi x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®· tan r·, nh−ng x· héi phong kiÕn ch−a h×nh thµnh. III. NéI DUNG CñA Sö THI: - Ca ngîi nh÷ng kú tÝch cña toµn thÓ céng ®ång mµ tiÓu biÓu lµ nh©n vËt anh hïng trong sù nghiÖp x©y dùng ®êi sèng chung, chinh phôc tù nhiªn, chiÕn ®Êu chèng kÎ thï bªn ngoµi. IV. C¸C LO¹I Sö THI: 1. Sö thi thÇn tho¹i: KÓ vÒ nguån gèc vµ sù h×nh thµnh vò trô, con ng−êi vµ x· héi. - Sö thi : §Î ®Êt, ®Î n−íc (mo) cña ng−êi M−êng, dµi 8.503 c©u th¬. 2. Sö thi anh hïng: KÓ vÒ sù nghiÖp vµ chiÕn c«ng cña ng−êi anh hïng ®èi víi toµn thÓ céng ®ång. VD : Sö thi §am San (£®ª)..Xinh Nh· (Gia rai)... a- Nh©n vËt trung t©m cña sö thi anh hïng :

- Nh©n vËt träng t©m cña sö thi anh hïng lµ ai? Cã ®Æc ®iÓm nh− thÕ nµo? ->“M¾t s¸ng lµm mê c¶ mÆt trêi, giäng nãi nh− sÊm giËt ®»ng ®«ng chíp giËt ®»ng t©y” - Sö thi x©y dùng nh÷ng nh©n vËt anh hïng nh»m môc ®Ých g×? - §Æc ®iÓm NT cña sö thi anh hïng T©y nguyªn?

Lµ ng−êi dòng sü cã søc m¹nh, cã tµi n¨ng vµ vÎ ®Ñp phi th−êng. - Cã søc m¹nh, thÓ chÊt nh− cña hµng tr¨m ng−êi céng l¹i, cã kh¶ n¨ng thÇn kú nh− nh©n vËt thÇn tho¹i. - Cã diÖn m¹o, vãc d¸ng phi th−êng : L−ng to nh− ®¸ nói... - Mang phÈm chÊt tèt ®Ñp, giµu lßng hi sinh, s½n sµng hy sinh cho lý t−ëng céng ®ång. - Lµ thñ lÜnh, lµ chç dùa v÷ng ch¾c cña céng ®ång. b - Sö thi x©y dùng nh÷ng nh©n vËt anh hïng : Nh»m ®Ò cao, phãng ®¹i søc m¹nh cña céng ®ång trong buæi ®Çu æn ®Þnh ®Þa bµn c− tró. V. §ÆC §IÓM NGHÖ THUËT CñA Sö THI: - Dung l−îng t¸c phÈm ®å sé, kÕt cÊu trïng ®iÖp, chia thµnh ch−¬ng, khóc, ng«n ng÷ trang träng, giµu ®Þnh ng÷, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, phãng ®¹i, t−¬ng ph¶n, t−îng tr−ng.. -> T¹o cho t¸c phÈm sö thi mét giäng ®iÖu riªng võa hïng tr¸ng, võa s«i næi, hµo høng, l«i cuèn ng−êi ®äc. VI. KÕT LUËN: Sö thi d©n gian lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian lµ cho VHDG thªm ®a d¹ng vµ phong phó nh»m ca ngîi thÇn th¸nh ho¸ nh÷ng ng−êi anh hïng, nh÷ng dòng sü ®øng lªn chèng l¹i kÎ thï, chèng l¹i nh÷ng tËp tôc x· héi, ra søc lao ®éng ®Ó dµnh l¹i cuéc sèng Êm no cho m×nh vµ cho bé téc. Sö thi d©n gian lµ tµi s¶n NT v« gi¸ trong kho tµng V¨n häc d©n gian ViÖt Nam.

4. Cñng cè: Sö thi d©n gian (Sö thi thÇn tho¹i; Sö thi anh hïng) - §Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña sö thi. 5. DÆn dß: Häc bµi. - ChuÈn bÞ bµi míi : GV “§i b¾t n÷ thÇn mÆt trêi” 6. Rót kinh nghiÖm + Bæ sung

Bµi so¹n cña SV: N«ng ThÞ Uyªn – Ng÷ v¨n 2005

CHö §åNG Tö (TiÕt 18 : Gi¶ng V¨n)

Ngµy so¹n :.../.../... Ngµy d¹y : .../..../...

A. MôC §ÝCH - Y£U CÇU: Qua bµi gi¶ng gióp häc sinh n¾m ®−îc: - TruyÖn cæ tÝch C§T lµ truyÖn cæ tÝch thÇn kú vÒ ng−êi må c«i cuèi cïng lÊy c«ng chóa. Trong truyÖn Chö §ång Tö cßn ®−îc kÓ d−íi d¹ng mét truyÒn thuyÕt víi néi dung, ý nghÜa suy t«n c¸c vua Hïng, ca ngîi tinh thÇn chiÕn ®Êu chèng x©m l−îc.

- RÌn luyÖn häc sinh kh¶ n¨ng ph©n tÝch, c¶m thô truyÖn cæ. B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ: 1. Ph−¬ng ph¸p: §µm tho¹i - Gîi t×m. 2. ChuÈn bÞ: + Gi¸o viªn : Tham kho¶ TL, so¹n gi¸o ¸n. + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi. C. L£N LíP:

phÈm chÊt cao quý, m¬ −íc ®−îc sèng cuéc ®êi tù do, phãng kho¸ng gi÷a ®Êt trêi.

1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò: H·y cho biÕt néi dung cña c¸c lo¹i truyÖn cæ tÝch ? 3. Baøi môùi.

TG

HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ

NOÄI DUNG CÔ BAÛN

I. T×M HIÓU CHUNG : - TruyÖn Chö §ång Tö thuéc thÓ lo¹i nµo? - Em h·y tãm t¾t truyÖn Chö §ång Tö? II. T×M HIÓU TRUYÖN: - Më ®Çu truyÖn Chö §ång Tö ®−îc giíi thiÖu nh− thÕ nµo? PhÈm chÊt cao quý nµo ë Chö §ång Tö ®−îc thÓ hiÖn? -> Hai cha con dïng chung mét c¸i khè, èm nÆng, bè dÆn : “Bè chÕt ...dïng”. - MÆc dï kh«ng theo lêi cha dÆn lóc l©m chung, nh−ng t¸c gi¶..coi Ch− §ång tö lµ ng−êi con chÝ hiÕu. Em hiÓu lßng hiÕu th¶o theo quan niÖm cña d©n gian ë ®©y nh− thÕ nµo ? -> D©n gian cã c©u “n¾m kh«ng...” ng−êi d©n th−êng coi ch÷ hiÕu ë ®©y lµ tÊm lßng, lµ t×nh th−¬ng cha rÊt mùc cña nh©n vËt. Chö §ång Tö chÊp nhËn ë truång ®Ó vong linh cha ®ì tñi -> Quan niÖm cña ng−êi b×nh d©n lµ kh«ng m¸y mãc cøng nh¾c mµ xÐt vÒ b¶n chÊt cña hµnh vi cã phï hîp víi ®¹o lý kh«ng? -> Nh÷ng phÈm chÊt cao quý c¬ Chö §ång Tö chóng ta cÇn häc tËp? - Nh©n vËt Tiªn Dung ®−îc giíi thiÖu nh− thÕ nµo: ë Tiªn Dung cã phÈm chÊt nµo cao quý? Trªn ®©y lµ nh÷ng giíi thiÖu vÒ hai nh©n vËt Tiªn Dung - Chö §ång Tö, t¸c hîp hä thµnh vî chång, t¸c gi¶ d©n gian muèn göi g¾m ®iÒu g×, ta t×m hiÓu ë phÇn 3 : - T×nh huèng nµo dÉn tíi cuéc h«n nh©n?cuéc h«n nh©n diÔn ra trng khung c¶nh nh− thÕ nµo? -> Cã thÓ nãi r»ng: Tiªn Dung t×nh cê gÆp C§T ®ã lµ sù t¸c hîp cña trêi. V× tr−íc kia Tiªn Dung nãi “T«i ®·...víi trêi”. Nh−ng Tiªn Dung ®· m¹nh d¹n, chñ ®éng kÕt duyªn cïng Chö §ång Tö ¸t ®i næi sî sÖt ban ®Çu cña chµng. Khi vua cha biÕt chuyÖn vµ næi giËn Tiªn

I. T×M HIÓU CHUNG: 1. ThÓ lo¹i: TruyÖn Chö §ång Tö lµ truyÖn thÇn kú vÒ ng−êi måi c«i (nh©n vËt bÊt h¹nh) cuèi cïng lÊy c«ng chóa). 2. Tãm t¾t : II.PH¢N TÝCH: 1. Nh©n vËt Chö §ång Tö: - Må c«i, con nhµ nghÌo, rÊt nghÌo hai cha con dïngchung mét c¸i khè... - RÊt mùc hiÕu th¶o, tù lao ®éng ®Ó kiÕm sèng. - Lµ ng−êi thËt thµ, chÊt ph¸t (ch©n chÊt), kh«ng tham lam. 2. Nh©n vËt Tiªn Dung: - Lµ c«ng chóa, con vua - ®Ñp tuyÖt trÇn, cã c¸ tÝnh, sèng trong c¶nh v−¬ng gi¶ nh−ng t©m h«n l¹i phãng kho¸ng, thÝch hoµ nhËp víi ®Êt trêi tù nhiªn, thÝch tù do. + “Thêi bÊy giê.. thi ®i”

Dung vÉn cïng chång ë l¹i n¬i d©n d· sinh sèng. - §iÒu ®ã ph¶n ¸nh nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch nµo trong hai nh©n vËt, ®Æc biÖt lµ Tiªn Dung? - Cuéc h«n nh©n Tiªn Dung - Chö §ång Tö thÓ hiÖn m¬ −íc g× cña ng−êi x−a? -> LÔ gi¸o phong kiÕn “Cha mÑ.. H¬n n÷a Tiªn Dung c«ng chóa, viÖc nh©n duyªn kÐn chång chän phß m· lµ do vua cha ®Þnh ®o¹t. ThÕ nh−ng Tiªn Dung ®· chän cho m×nh mét ®Êng phu qu©n kh«ng m«n ®¨ng hé ®èi.§iÒu ®ã thÓ hiÖn −íc m¬ g× cña ng−êi x−a? -> Quan niÖm tù do h«n nh©n vµ kh¸t väng d©n chñ. - Qua chi tiÕt, Tiªn Dung - Chö §ång Tö lÊy nhau kh«ng vÒ cung ®iÖn mµ ë l¹i víi nh©n d©n sinh sèng. T¸c gi¶ d©n gian muèn gi¸o dôc chóng ta ®iÒu g×? - Sau cuéc h«n nh©n, cã nh÷ng sù kiÖn g× næi bËt? ý nghÜa chung 3. KÕt luËn :

- Xóc ®éng vÒ c©u chuyÖn cuéc ®êi cña chµng trai nghÌo chÝ hiÕu. “Tiªn Dung tr«ng .. ®Ó Èn” - M¹nh d¹n thæ lé t©m t×nh, söa so¹n tiÖc hoa. “T«i ®· nguyÖn kh«ng... -> Tõ h«m Êy, hai ng−êi thµnh vî chång” 3. Cuéc h«n nh©n TiÕn Dung vµ Chö §ång Tö vµ m¬ −íc cña ng−êi x−a : - T×nh huèng t¹o ra cuéc h«n nh©n ban ®Çu kú l¹ diÔn ra trong mét khung c¶nh thiªn nhiªn tuyÖt ®Ñp n¬i cån c¸t ven s«ng d©n d·, gi÷a n¬i ®Êt trêi kú thó cña hai con ng−êi quen sèng phãng kho¸ng. - §©y lµ cuéc h«n nh©n ®Ñp cña nh÷ng ng−êi thuËn theo lÏ tù nhiªn, chñ ®éng vµ cã b¶n lÜnh b¶o vÖ t×nh yªu. - ¦íc m¬ vÒ mét cuéc sèng tù do, phãng kho¸ng gi÷a d©n gian, gi÷a ®Êt trêi, bÊt chÊp mäi tËp tôc quyÒn uy cña x· héi. (T×nh yªu cña hä ®· v−ît qua mäi thµnh kiÕn x· héi, kh«ng ph©n biÖt giai cÊp, sang hÌn, giµu nghÌo). - Muèn cã cuéc sèng tù do ph¶i tù lµm ¨n sinh sèng chø kh«ng ph¶i dùa giÈm, thõa h−ëng kÕt qu¶ lao ®éng cña ng−êi kh¸c. - ¦íc m¬h¹nh phóc cho cuéc ®êi ®èi víi con ng−êi lµ v« tËn. - Chi tiÕt tÊt c¶ cïng bay vÒ trêi : Kh«ng ph¶i lµ t− t−ëng tho¸t tôc, kh«ng ph¶i lµ sù trèn ®êi ®Ó t×m lªn trêi cña nh÷ng con ng−êi bÊt lùc, bÕ t¾c tr−íc cuéc sèng hiÖn t¹i trÇn gian, mµ lµ mét kh¸t väng sèng phãng kho¸ng, tù do, sèng víi c¶ vò trô bao la. - Mèi t×nh Tiªn Dung - Chö §ång Tö lµ mèi t×nh ®Ñp h¬n c¶ t×nh yªu cña nh÷ng vÞ thÇn, hån nhiªn, chÊt ph¸t h¬n bÊt cø mèi t×nh nµo trong v¨n häc viÕt. III. KÕT LUËN: TuyÖn cæ tÝch Chö §ång Tö thÓ hiÖn m¬ −íc, kh¸t väng cña ng−êi x−a vÒ mét cuéc sèng tù do phãng kho¸ng. §ã lµ −íc m¬, kh¸t väng ®Ñp ®Ï nhÊt, nh©n v¨n nhÊt gióo con ng−êi thªm yªu ®êi, yªu c«ng viÖc.

- Tø bÊt tö : Chö §ång Tö, T¶n viªn s¬n thÇn, TrÇn H−ng §¹o, LiÔu H¹nh.

4. Cñng cè: - Nh©n vËt Tiªn Dung - Chö §ång Tö vµ mèi t×nh cña hä; ¦íc m¬ cña ng−êi x−a. 5. DÆn dß: Häc bµi cò, ®äc l¹i t¸c phÈm;ChuÈn bÞ bµi míi : GV “Lµm theo vî dÆn” 6. Rót kinh nghiÖm - Bæ sung: T×nh yªu Tiªn Dung - Chö §ång Tö “Mét t×nh yªu rÊt tinh kh«i, lå lé cña hai c¬ thÓ mgi÷ trêi, n−íc, c¸t, ¸nh s¸ng mÆt trêi, cña da thÞt vµ t×nh c¶m con ng−êi. Mét t×nh yªu rÊt nguyªn thuû, rÊt thËt, rÊt ®Çu tiªn cña con ng−êi” (Chö §ång Tö - NguyÔn Xu©n L¹c)

Bµi so¹n cña SV: Cï Huy ThÕ – Ng÷ v¨n 2005

Ngµy so¹n :.../.. ./... Ngµy d¹y : .../.../...

NGHÜA CñA Tõ (TiÕt 24 : TiÕng viÖt)

sinh ®· ®−îc häc ë cÊp 2 vµ më réng thªm mét sè kh¸i niÖm míi vÒ tõ ng÷.

+ Gi¸o viªn : Tham kh¶o TL, so¹n gi¸o ¸n. + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi.

B. PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ : 1. Ph−¬ng ph¸p : Gîi më 2. ChuÈn bÞ : C . L£N LíP : 1. æn ®Þnh líp. 2. KiÓm tra bµi cò. - ThÕ nµo lµ tõ ®ång ©m, ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa? §a nghÜa? Cho vÝ dô? - ThÕ nµo lµ tõ ®¬n? Tõ phøc? Ph©n biÖt tõ ghÐp, tõ l¸y? 3. Baøi môùi.

- N¾m ®−îc kh¸i niÖm ®· ®−îc häc trong ch−¬ng. - VËn dông nh÷ng kh¸i niÖm ®ã vµo viÖc lÜnh héi c¸c v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ vµo viÖc b×nh gi¸ ®−îc nghÖ thuËt dïng tõ vµ ng÷ trong c¸c t¸t phÈm v¨n häc ë líp 10 vµ viÖc viÕt v¨n b¶n, tr−íc hÕt lµ c¸c bµi v¨n cña m×nh.

TG

HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ

NOÄI DUNG CÔ BAÛN

1. NghÜa cña tõ - LÊy mét sè chØ ho¹t ®éng, ®å vËt... - Qua vÝ dô, h·y rót ra kh¸i niÖm nghÜa cña tõ? VD : Yªu, ghÐt, lo l¾ng... 2.Tõ nhiÒu nghÜa Bµi th¬ “nh÷ng c¸i ch©n” - Em hiÓu nh− thÕ nµo vÒ tõ ch©n? -> Mét bé phËn. -> C−¬ng vÞ, phËn sù cña mét ng−êi. -> Bé phËn d−íi cña mét sè ®å dïng. BT 11/31 say s−a. - ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa ? -> NghÜa gèc kh«ng phô thuéc vµo v¨n c¶nh. -> NghÜa chuyÓn : ChØ cuÊt hiÖn vµ phô thuéc vµo v¨n c¶nh. VD : Tõ mÆt -> BT 13/32 3. Tõ gÇn ©m, tõ ®ång ©m:

I. NGHÜA CñA Tõ 1. VÝ dô: - Phi c«ng : Ng−êi l¸i m¸y bay. 2. Kh¸i niÖm: - NghÜa cña tõ lµ phÇn chØ sù vËt, ng−êi, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt, tr¹ng th¸i... Mµ tõ gäi tªn vµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ chóng mµ tõ diÔn ®¹t. - Ngoµi ra nh÷ng t×nh c¶m, th¸i ®é... mµ tõ gîi ra còng thuéc nghÜa cña tõ, -> nghÜa biÓu c¶m. II. Tõ NHIÒU NGHÜA VD1 : Nhµ, mÆt, mÑ... VD2 : Ch©n (d) : Bé phËn d−íi cïng cña c¬ thÓ ng−êi hay ®éng vËt, dïng ®Ó ®i, ®øng th−êng ®−îc coi lµ biÓu t−îng cña ho¹t ®éng ®i l¹i cña con ng−êi. + QuÌ ch©n, n−íc ®Õn ch©n míi nh¶y, nh¾m... + Cã ch©n trong héi ®ång. + Ch©n gi−êng, v÷ng nh− kiÒng ba ch©n. - Tõ nhiÒu nghÜa lµ tõ cã thÓ gäi tªn nhiÒu sù vËt vµ diÔn ®¹t nhiÒu hiÓu biÕt kh¸c nhau. - C¬ thÓ chia c¸c nghÜa kh¸c nhau cña tõ thµnh : Tõ nhiÒu nghÜa : + NghÜa gèc : NghÜa ®en, chÝnh. + NghÜa chuyÓn : NghÜa bãng, phô ph¸t sinh.

- Em h·y nhËn xÐt vÒ ©m vµ nghÜa cña c¸c tõ sau : - Cøu thÕ: Cøu ng−êi tho¸t khái c¶nh khæ, theo mét sè t«n gi¸o. - Cøu tÕ: Gióp ®ì vÒ vËt chÊt lóc gÆp khã kh¨n, ho¹n n¹n. -> Quü cøu tÕ x· héi. - Nh÷ng tõ gÇn ©m kh¸c nghÜa. - ThÕ nµo lµ tõ gÇn nghÜa ©m? - Ph¶n ¶nh : H×nh ¶nh ®−îc t¸i hiÖn trë l¹i Ph¶n ¸nh: KÓ l¹i sù viÖc ®· x¶y ra . -> Tõ ®ång ©n chØ ®−îc hiÓu ®óng nghÜa qua c¸c tõ ®i cïng nã. BT 10/31 - §−êng kÝnh : + Mét lo¹i ®−êng ¨n. + §−êng th¼ng chia ®«i h×nh trßn. - ThÕ nµo lµ tõ t−îng thanh?Cho vÝ dô? - ThÕ nµo lµ tõ t−îng h×nh? Cho vÝ dô? Häc sinh lµm BT ë SGK

- NghÜa chuyÓn : + NghÜa v¨n ch−¬ng. + NghÜa chuyªn m«n. + NghÜa ®Þa ph−¬ng. III. Tõ GÇN ¢M – Tõ §åNG ¢M VD : + Bµng quang : Bäng ®¸i. + Bµng quan : §øng ngoµi cuéc mµ nh×n, coi lµ kh«ng dÝnh lÝu ®Õn m×nh. -> Bµng quan víi thêi cuéc. + Bµng hoµng : ë tr¹ng th¸i tinh thÇn nh− s÷ng sê, cho¸ng v¸ng, t©m thÇm t¹m thêi bÊt ®Þnh. -> Bµng hoµng tr−íc tin sÐt ®¸nh. + Bµn hoµn : NghÜ quanh quÈn kh«ng døt -> TÊc d¹ bµn hoµn. 1. Tõ gÇn ©m Lµ nh÷ng tõ cã ©m gÇn gièng nhau nh−ng kh¸c nghÜa. a- Tõ cã ©m gièng nhau nh÷ng nghÜa kh¸c h½n nhau : Bµn hoµn - bµng hoµng. b- Tõ cã ©m gÇn gièng nhau vµ nghÜa còng gÇn nhau : VD : Gan d¹ – Gan l× – Gan gãc. 2. Tõ ®ång ©m lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ ©m nh−ng kh¸c h¼n nhau vÒ nghÜa. VD : Bµn tÝnh : + C¸i bµn tÝnh. + Bµn b¹c, tÝnh to¸n. IV. TÝNH T¦îNG THANH Vµ T¦îNG H×NH 1. Tõ t−îng thanh Lµ nh÷ng tõ khi ph¸t ©m gîi ra h×nh ¶nh vÒ ©m thanh. VD: TÝ t¸ch, Çm Çm... 2. T−îng h×nh Lµ nh÷ng tõ cã kh¶ n¨ng gîi ra c¸c h×nh ¶nh vËn ®éng, h×nh ¶nh thÞ gi¸c hay c¶m gi¸c cô thÓ thuéc c¸c gi¸c quan kh¸c. V. LUYÖN TËP

5. DÆn dß: Häc bµi cò. ChuÈn bÞ bµi míi : LV “Quan hÖ ng÷ nghÜa... ”

t−îng h×nh Bµi so¹n cña SV: Hµ ThÞ H¶i YÕn – Ng÷ v¨n 2005

TH¢N EM CHØ B»NG TH¢N CON Bä NGùA (TrÝch: TiÔn DÆm Ng−êi yªu, TiÕt 27 : Gi¶ng v¨n)

Ngµy so¹n :.../..../... Ngµy d¹y : ...../.../....

A . MôC §ÝCH - Y£U CÇU Gióp häc sinh hiÓu ®−îc : - T©m tr¹ng ®au khæ cña c« g¸i khi bÞ Ðp duyªn. - NghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m trong truyÖn th¬ qua mét ®o¹n trÝch. - Gi¸o dôc häc sinh lßng c¶m th«ng vµ tr©n träng nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp. B . PH¦¥NG PH¸P - CHUÈN BÞ

1. Ph−¬ng ph¸p : Gîi më + §µm tho¹i. 2. ChuÈn bÞ : + Gi¸o viªn : Tham kh¶o TL, so¹n gi¸o ¸n. + Häc sinh : Häc bµi cò, chuÈn bÞ bµi míi. C . L£N LíP : 1. æn ®Þnh líp. 2. KiÓm tra bµi cò.- Néi dung NT cña truyÖn th¬ ? - Nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm “TiÔn dÆm ng−êi yªu” 3. Bµi míi.

HO¹T §éNG THÇY TRß

NéI DUNG C¥ B¶N

TG

- C« g¸i bÞ Ðp duyªn trong hoµn c¶nh nµo? Gi÷a lóc Êy trong lßng c« ®ang nghÜ nh÷ng ®iÒu g×? - C« g¸i nh¾c tíi mÆt trêi mÊy lÇn? ý nghÜa? - H×nh ¶nh mÆt trêi lÆn biÓu hiÖn t©m tr¹ng g× trong chuyÖn bÞ Ðp duyªn nµy? - T©m tr¹ng c«i g¸i khi kiÕm cñi mét m×nh nh− thÕ nµo ? -> MÆt trêi khuÊt c¸i cí ®Ó trß chuyÖn kh«ng cßn, c« g¸i quy vÒ víi c«ng viÖc (chÆt cñi) thùc tÕ cña m×nh. -T¹i sao sau khi lÊy cuØu c« g¸i l¹i cµng nhí ®Õn “VÝa anh yªu” ? -> “B÷a c¬m nhí s¾p ®òa thªm ®«i ®Ó vÝa anh (em) ¨n c¬m cïng b÷a. -> §i th× cho vÝa anh (em) ®i tr−íc ®õng ®Ó vÝa rít ®»ng sau vÝa b. (D©n ca tµy) - VÒ ®Ðn nhµ c« g¸i nh×n thÊy nh÷ng g×? -> L¸ ®Ò (l¸ tËu) dïng lãt ®¸y sät muèi vµ gãi thuèc lµo cho tang lÔ ®Ó gãi cho h«n lÔ -> coi th−êng bè mÑ (gia ®×nh) c« g¸i. - Hµnh ®éng vµ th¸i ®é cña c« g¸i khi biÕt m×nh bÞ g¶ cho ng−êi m×nh kh«ng yªu?

I. T¢M TR¹NG C¤ G¸I KHI ë TR£N N¦¥NG 1. T©m tr¹ng c« g¸i lóc mÆt trêi lÆn - MÆt trêi lµ c¸i cí ®Ó c« béc lé nh÷ng ý nghÜ, nh÷ng cam xóc, nh÷ng tr¹ng th¸i t©m hån diÔn biÕn tinh vi. - MÆt trêi dÊu Ên râ nhÊt cña thêi gian tr«i ®i vµ t−îng tr−ng cho t×nh yªu -> Yªu nhau hä lµ mÆt trêi cña nhau, mÆt trêi ë trong nhau. - MÆt trêi: 11 lÇn thêi gian cµng tr«i ®i, c« g¸i cµng n¬m níp lo sî, c« nãi chuyÖn víi mÆt trêi nh− chÝnh lµ nãi chuyÖn víi ng−êi yªu,víi chÝnh m×nh. - C« theo dâi nh÷ng b−íc ®i cô thÓ cña mÆt trêi : Rêi, rông, s¸t, qua, khuÊt -> MÆt trêi vÉn xa vêi, kh«ng chê, kh«ng gäi, ruåi klhuÊt h¼n nh− t×nh yªu cña em yªu vµ anh yªu. -> C¶nh mÆt trêi lÆn, sù quyÕn luyÕn ng−êi th−¬ng cña c« g¸i, gäi b−íc di chËm r·i cña thêi gian, nh÷ng t©m tr¹ng cña c« g¸i l¹i rÊt bi th−¬ng, cuèng quýt lo sî. b- T©m tr¹ng c« g¸i khi kiÕm cñi mét m×nh - CÇm dao chÆt cñi -> t×m thÊy mét c¸i c¬ kh¸c ®Ó nãi chuyÖn víi ng−êi yªu trong t−ëng t−îng. - Bã cñi : CÇu nèi kú diÖu ®Ó c« sèng l¹i nh÷ng kû niÖm yªu th−¬ng n¬i sµn hoa. “Mét bã d¸nh ... anh yªu” - Chi tiÕt : “VÝa anh yªu “-> 10 lÇn -> bi th−¬ng. - Ch©n vÉn b−íc, miÖng c« vÉn nãi. - “VÒ tíi b¶n thÊy l¹ sao..” -> c©u th¬ bçng nghÑn l¹i, b¸o hiÖu mét sù bÊt an ch¼ng lµnh. 2. T©m tr¹ng c« g¸i khi vÒ tíi nhµ - VÒ tíi nhµ, c« nh×n thÊy :“Gãi dong chen.. Vµ thuèc lµo ... l¸ ®Ò” - C« g¸i bÞ bÊt ngê, v× lµ ng−êi trong cuéc mµ c« kh«ng ®−îc biÕt, kh«ng ®−îc bµn, kh«ng ®−îc hái, c« ph¶i ®i hái mäi ng−êi : MÑ. - Hµnh ®éng : + Em lËp cËp ch¹y ra sµn. + Em mlËp cËp ch¹y vµo ®»ng qu¶n.

+ Em yªu l¹i kªu. -> C« g¸i kªu cøu mong mäi ng−êi gióp ®ì, che chë, hæ trî cho m×nh. - H×nh thøc ®iÖp ng÷ :+ Gióp ch¸u víi + Chóng ta kh«ng gióp ®−îc -> Sù Ðp g¶ ®· ®−îc mäi ng−êi ®ång ý. - C« g¸i khãc th¶m thiÕt, xãt xa, ®au ®ín t×nh thÕ kh«ng thÓ chuyÓn xoay. “Lêi ®· trao .. kh«ng th¶” - C« g¸i ®au ®ín thÊy m×nh thÊp cæ bÐ häng. “NgÉm th©n em .... th«i” III. KÕT LUËN Víi c¸ch dïng nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh cô thÓ, sinh ®éng, ®o¹n trÝch ®· nãi lªn niÒm ®au ®ín, xãt xa kh«n cïng vµ tuyÖt väng cña c« g¸i tr−íc viÖc Ðp duyªn cña cha mÑ c«. §o¹n trÝch mang mét gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c, nã tè c¸o c¸c thÕ lùc h¾c ¸m chµ ®¹p lªn t×nh yªu th−¬ng cña con ng−êi, thÓ hiÖn kh¸t väng ®−îc sèng tù do, h¹nh phóc.

4. Cñng cè - T©m tr¹ng c« g¸i. - ¦íc m¬ cña hä. 5. DÆn dß: Häc bµi cò. ChuÈn bÞ bµi míi : GV “ C¸c BPTT tõ vùng” 6. Rót kinh nghiÖm bæ sung

.

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Nh− An-Ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc häc (TËp 1+2). NXB §¹i häc

Quèc gia Hµ Néi. 1990

2. NguyÔn Nh− An - HÖ thèng kü n¨ng gi¶ng d¹y trªn líp vÒ m«n gi¸o dôc häc vµ quy tr×nh rÌn luyÖn hÖ thèng kü n¨ng ®ã cho sinh viªn khoa T©m lý gi¸o dôc. LuËn ¸n TiÕn sü. Hµ Néi.1993

3. Ap®ulinna.O.A - VÒ kü n¨ng s− ph¹m. B¶n dÞch viÕt tay cña Lª Kh¸nh B»ng.1976 4. Lª Kh¸nh B»ng. C«ng nghÖ d¹y häc víi vÊn ®Ò tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc ë PTTH.

Hµ Néi.1995

5. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o - Héi th¶o khoa häc quèc gia c¸c tr−êng ®¹i häc S− ph¹m

lÇn thø 2. Vinh.1998

6. Dù ¸n ®µo t¹o GV THCS - RÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn. Hµ

Néi.2006

7. C«vali«p.A.G - T©m lý häc c¸ nh©n. TËp 2. NXBGD. Hµ Néi.1971 8. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc ViÖt Nam (2001-2010). NXBGD. 9. Dù ¸n ViÖt BØ "Hç trî tõ xa" - C¸c vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ gi¸o dôc, Hµ Néi.2002 10. Dù ¸n ViÖt BØ - KiÓm tra ®¸nh gi¸ häc viªn. Hµ Néi. 2003 11. Dù ¸n ViÖt BØ - Ng−êi gi¸o viªn cÇn biÕt. Hµ Néi. 2000 12. §µo t¹o ®¸nh gi¸ viªn néi bé (IA) hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng QMS ISO

9001:2000. Tp Hå ChÝ Minh. 05/2004.

13. NguyÔn H÷u Ch©u (chñ nhiÖm ch−¬ng tr×nh NCKHGD cÊp bé) - C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ chÊt l−îng gi¸o dôc vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gi¸o dôc. M· sè B2004- CTGD-01. Hµ Néi 2006.

14. NguyÔn ThÞ Ch©u - Sö dông c©u hái nh»m tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc trªn líp m«n GDH cña sinh viªn tr−êng tr−êng C§SP §iÖn Biªn. LuËn v¨n th¹c sü KHGD.§HSPHN. 2005

15. NguyÔn §×nh ChØnh - Thùc hµnh vÒ ®µo t¹o nghiÖp vô.1992 16. NguyÔn §×nh ChØnh - Bµi tËp thùc hµnh gi¸o dôc häc. Hµ Néi. 1992 17. NguyÔn §×nh ChØnh - VÊn ®Ò ®Æt c©u hái cña gi¸o viªn ®øng líp, kiÓm tra, ®¸nh

gi¸ viÖc häc tËp cña sinh viªn.1995

18. NguyÔn §×nh ChØnh - Ph¹m Trung Thanh - KiÕn tËp vµ thùc tËp s− ph¹m.

NXBGD. 2001

19. NguyÔn §øc ChÝnh - KiÓm ®Þnh chÊt l−îng trong gi¸o dôc ®¹i häc. NXB §¹i häc

Quèc gia Hµ Néi.2002

häc, T¹p chÝ Nghiªn cøu Gi¸o dôc sè 9.1997

21. NguyÔn H÷u Dòng - H×nh thµnh kü n¨ng s− ph¹m cho gi¸o sinh s− ph¹m. 1995 22. NguyÔn H÷u Dòng - §Þnh h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o gi¸o viªn.1996 23. Kh¸nh D−¬ng - Quy tr×nh chung cña viÖc sö dông c©u hái trong d¹y häc. T¹p chÝ

Gi¸o dôc sè 2 (trang 15-19).2000

(Trang 25-26).2001

25. Vò Cao §µm - Ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc, NXB Khoa häc vµ kü

thuËt, Hµ néi.1995

26. Vò Tr−êng Giang - X©y dùng vµ sö dông c©u hái tr¾c nghiÖm dïng cho tiÕt häc nghiªn cøu tµi liÖu míi. T¹p chÝ Th«ng tin Khoa häc Gi¸o dôc, sè 77. n¨m 2000 27. Gi¸o dôc häc ®¹i häc (Tµi liÖu dïng ®Ó nghiªn cøu chuyªn ®Ò "®µo t¹o nghiÖp vô §¹i häc" theo ch−¬ng tr×nh cÊp Chøng chØ phôc vô chøc danh gi¸o chøc bËc ®¹i häc). 2000

trong qu¸ tr×nh d¹y hoc GDH ë khoa MÇm non tr−êng C§SP Gia Lai. LuËn v¨n

th¹c sü KHGD. Hµ Néi.2005

34-38).2001

30. NguyÔn ThÞ HiÒn - ThiÕt kÕ ch−¬ng tr×nh rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn cho sinh viªn tr−êng C§SP VÜnh Phóc. LuËn v¨n Cao häc. Hµ Néi.2002 31. NguyÔn Sinh Huy-NguyÔn V¨n Lª - Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng.NXB Gi¸o dôc.1997 32. §Æng Thµnh H−ng - D¹y häc hiÖn ®¹i: Lý luËn, biÖn ph¸p, kü thuËt. NXB §¹i häc

Quèc gia Hµ Néi.2002

33. §Æng Thµnh H−ng - Mét sè c¸ch tiÕp cËn trong ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gi¸o dôc. TC

Gi¸o dôc, sè 7/ 92, tr. 7-8. 2004

34. TrÇn ThÞ H−¬ng - X©y dùng vµ sö dông bµi tËp thùc hµnh rÌn luyÖn KN ho¹t ®éng gi¸o dôc trong d¹y häc GDH ë ®¹i häc s− ph¹m. LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc gi¸o dôc. ViÖn CL vµ CTGD. Hµ Néi.2005

35. Bïi ThÞ Minh NguyÖt - X©y dùng vµ sö dông hÖ thèng c©u hái nh»m môc ®Ých tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña sinh viªn C§SP trong d¹y häc phÇn “Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc“, LuËn v¨n Th¹c sÜ GDH.2002

36. L÷ V¨n NhiÖt - Sö dông c©u hái nh− mét biÖn ph¸p ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc ë tr−êng THCS. LuËn v¨n Th¹c sÜ.2000 37. NguyÔn H÷u Long - X©y dùng vµ hoµn thiÖn qui tr×nh rÌn luyÖn nghiÖp vô s−

38. TrÇn ThÞ TuyÕt Oanh (chñ biªn) - Gi¸o dôc häc. TËp 1, 2. NXB §HSPHN.2005 39. Kû yÕu héi th¶o - N©ng cao chÊt l−îng ®µo t¹o. Héi th¶o toµn quèc lÇn thø I - §¹i

häc quèc gia Hµ Néi. 2000

Tr−êng §¹i häc §µ L¹t. 06/2001

§¹i häc quèc gia Hµ Néi. 06/2000

42. Kixegov. X.I - H×nh thµnh c¸c kü n¨ng, kü x¶o s− ph¹m trong ®iÒu kiÖn gi¸o dôc

®¹i häc. Vò N¨ng TÜnh, b¶n chÐp tay, tæ t− liÖu §HSPHN. 1973 43. V.A. Kruchexki - Nh÷ng c¬ së T©m lý häc s− ph¹m - TËp 2. 44. Ogiªgov. S.I - Tõ ®iÓn TiÕng Nga, Matxc¬va.1973 45. L−u Xu©n Míi - Lý luËn d¹y häc ®¹i häc. NXB Gi¸o dôc.2000 46. Ph¹m Thµnh NghÞ - Qu¶n lý chÊt l−îng gi¸o dôc ®¹i häc. NXB §¹i häc Quèc gia

Hµ Néi.2000

47. Hµ ThÕ Ng÷ - §Æng Vò Ho¹t - Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng, tËp 1,2.NXBGD.1989 48. LuËt Gi¸o dôc 2005 - NXB ChÝnh trÞ quèc gia.2005 49. Lª V¨n Giang - Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n cña khoa häc gi¸o dôc. NXB ChÝnh

trÞ Quèc gia.2001

50. Phan Thanh Long - C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc cho sinh viªn cao

®¼ng s− ph¹m. LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc gi¸o dôc. §HSP Hµ Néi.2004

51. Plat«n«p.K.K - T©m lý häc. Matxcova. 1977 52. Pªtr«pxki.A.V - T©m lý häc LT vµ TLHSP. NXBGD. 1982 53. Lªvit«p - T©m lý häc lao ®éng. Matxcova. 1963 54. TrÇn Quèc Thµnh - Kü n¨ng tæ chøc trß ch¬i cña Chi ®éi ThiÕu niªn TiÒn phong

Hå ChÝ Minh. LuËn ¸n phã tiÕn sÜ.§HSPHN

55. TrÇn Anh TuÊn - X©y dùng quy tr×nh tËp luyÖn h×nh thµnh c¸c KN gi¶ng d¹y c¬ b¶n trong c¸c h×nh thøc thùc hµnh, thùc tËp s− ph¹m. LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc gi¸o dôc. §HSP Hµ Néi.1996

56. Th¸i Duy Tuyªn - Nh÷ng vÊn ®Ò chung cña gi¸o dôc häc. NXB §¹i häc S− ph¹m

Hµ Néi. 2005

57. Th¸i Duy Tuyªn - Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña gi¸o dôc häc hiÖn ®¹i. NXB

§HQGHN. 2001

58. TrÇn Träng Thñy - T©m lý häc lao ®éng. NXBGD. 1978 59. Vò Dòng - Tõ ®iÓn t©m lý häc.NXB KHXH HN.2000 60. NguyÔn Quang UÈn - VÊn ®Ò rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m th−êng xuyªn cho sinh

viªn. 1987

61. Phan ThÞ Hång Vinh - Ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc häc. NXB §HSP Hµ Néi.

2007

62. Ph¹m ViÕt V−îng - Ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc. NXB §¹i häc Quèc

gia Hµ Néi.2001

63. NguyÔn Nh− ý (chñ biªn) - Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt. NXB GD.1997 64. Phan Träng Ngä - Ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong nhµ tr−êng. NXB §HSP. 2005

PhÇn më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

®ang b−íc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc th× nguån lùc con ng−êi trë nªn v« cïng quan träng ®èi

víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c n−íc chÝnh lµ sù ch¹y ®ua vÒ gi¸o

tÕ, tiÒm n¨ng trÝ tuÖ trë thµnh ®éng lùc chÝnh cña ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. NhËn thÊy vai

trß quyÕt ®Þnh cña gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng nh− nhiÒu n−íc trªn thÕ

giíi ®· x¸c ®Þnh: Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu (§iÒu 35, HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ x·

héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992).Víi nh÷ng quyÕt s¸ch nh− vËy th× §¶ng vµ Nhµ n−íc ta

xem gi¸o dôc “võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng x· héi, “®Çu t−

cho gi¸o dôc lµ ®Çu t− ph¸t triÓn” (NghÞ quyÕt §H §¶ng lÇn thø IX)

Thùc tÕ ë n−íc ta sau 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi th× gi¸o dôc - ®µo t¹o còng

®· cã nhiÒu ®æi míi vµ ®· thu ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, nh÷ng ®ãng gãp cña GD -

§T ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò chÊt l−îng

n¨m 2001 ®Õn 2010 ®· chØ râ nh÷ng yÕu kÐm : “ChÊt l−îng gi¸o dôc - ®µo t¹o ®¹i trµ ë c¸c

cÊp bËc häc cßn thÊp. §a sè häc sinh, sinh viªn chØ quen c¸ch häc thô ®éng, thiÕu n¨ng lùc

t− duy ®éc lËp, s¸ng t¹o vµ vËn dông kiÕn thøc, kü n¨ng vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.....”,

“...Néi dung gi¸o dôc thiÕu thiÕt thùc: NhiÒu phÇn trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc vµ

chuyªn nghiÖp ®· l¹c hËu....”. ChÊt l−îng sinh viªn ra tr−êng cßn thÊp ch−a ®¸p øng ®−îc

yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. ChÊt l−îng gi¸o dôc vµ

nh÷ng nh−îc ®iÓm trªn, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· ®Ò ra nhiÒu chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch nh»m

®æi míi néi dung gi¸o dôc, ch−¬ng tr×nh SGK phæ th«ng, chó träng c«ng t¸c ®¶m b¶o chÊt

cña c¸c tr−êng, khoa s− ph¹m...

C¸c tr−êng §¹i häc S− ph¹m, khoa S− ph¹m g¸nh v¸c träng tr¸ch ®µo t¹o nh÷ng sinh

viªn S− ph¹m - nh÷ng ng−êi sÏ lµ c« gi¸o, thÇy gi¸o trong t−¬ng lai, cã nhiÖm vô gi¸o dôc

hái ph¶i cã ®éi ngò gi¸o viªn giái vÒ chuyªn m«n, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô. §Ó cã ®−îc ®éi

thËt sù khoa häc, phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn ph¸t triÓn ®Êt n−íc vµ thêi ®¹i, trong ®ã

ph¶i thùc sù chó träng ®Õn ho¹t ®éng rÌn luyÖn nghiÖp vô s− ph¹m cho SV nh»m h×nh thµnh

cho hä nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp c¬ b¶n

§iÒu 14 - LuËt gi¸o dôc 2005 ®· nªu râ “nhµ gi¸o gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc

®¶m b¶o chÊt l−îng gi¸o dôc ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc” [36]

Tuy vËy, “ë tr−êng S− ph¹m, viÖc d¹y c¸c m«n nghiÖp vô cßn mang nÆng tÝnh hµn

thùc tËp S− ph¹m th−êng rÊt lóng tóng, bì ngì v× häc thiÕu nh÷ng kü n¨ng, nh÷ng thao t¸c

kü thuËt cña nghÒ d¹y häc, cña nghÖ thuËt gi¸o dôc. T×nh tr¹ng ®ã lµ do ë tr−êng S− ph¹m

hä Ýt ®−îc tËp d¹y, kh«ng ®−îc rÌn vµ cµng Ýt ®−îc luyÖn khi häc c¸c m«n nghiÖp vô”

Bªn c¹nh ®ã, viÖc triÓn khai ch−¬ng tr×nh míi tõ n¨m 2001 theo nghÞ quyÕt sè

40/2000/QH X cña Quèc héi vÒ ®æi míi toµn diÖn gi¸o dôc phæ th«ng ®· ®Æt ra nhiÖm vô hÕt

søc c¬ b¶n, ®ã lµ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo theo h−íng t¨ng c−êng tÝch cùc, chñ

®éng, s¸ng t¹o cña ng−êi häc. NhiÖm vô nµy ®ßi hái ng−êi GV ph¶i ®−îc trang bÞ vµ rÌn

häc. ViÖc rÌn luyÖn KN nµy tõ khi cßn ®−îc ®µo t¹o trong tr−êng s− ph¹m cµng cã ý nghÜa

quan träng, gióp cho SV sau khi ra tr−êng nhanh chãng thÝch øng vµ triÓn khai hiÖu qu¶ c¸c

PPDH hiÖn ®¹i

Theo b¸o c¸o tæng kÕt KiÕn tËp, TTSP hµng n¨m cña Khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc

sinh vÒ kiÕn tËp, TTSP vµ GV míi ra tr−êng cßn yÕu vÒ c¸c kü n¨ng s− ph¹m nãi chung

trong ®ã cã kü n¨ng d¹y häc. HÇu hÕt SVSP gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¶m thÊy lóng tóng, thiÕu

tr−êng coi träng, viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng NVSP cho SV cßn rêi r¹c, thiÕu hÖ thèng, néi dung

nghÌo nµn.... XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: BiÖn ph¸p rÌn

3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t−îng nghiªn cøu

- Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Qu¸ tr×nh d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc ë khoa S− ph¹m -

Tr−êng §HTN

- §èi t−îng nghiªn cøu: BiÖn ph¸p KNSDCH cho sinh viªn Khoa S− ph¹m, tr−êng

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

tr×nh häc tËp cña sinh viªn s− ph¹m, th«ng qua viÖc häc tËp c¸c m«n häc, ®Æc biÖt lµ m«n

Gi¸o dôc häc. V× thÕ, trong qu¸ tr×nh d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc ë tr−êng ®¹i häc s− ph¹m,

cho SV phï hîp víi tiÕn tr×nh d¹y häc m«n häc vµ quy luËt h×nh thµnh KN, KX th× kü n¨ng

5. NhiÖm vô nghiªn cøu

5.2. Kh¶o s¸t,®¸nh gi¸ thùc tr¹ng rÌn luyÖn KNSDCH cña SV khoa SP Tr−êng §HTN

5.3. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

5.4. Thùc nghiÖm s− ph¹m nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶

6. Giíi h¹n vµ ph¹m vi nghiªn cøu

- §Ò tµi tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn SV ngµnh SP Ng÷ v¨n - Khoa SP- Tr−êng §HTN

8. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

8.1. Nhãm ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt

8.2. Nhãm ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn:Ph−¬ng ph¸p quan s¸t; Ph−¬ng ph¸p

pháng vÊn; Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia; Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra; Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu s¶n

phÈm ho¹t ®éng; Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm; Ph−¬ng ph¸p to¸n häc th«ng kª

Ch−¬ng 1

c¬ së lý luËn cña viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông

1.1. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò

1.1.1. Trªn thÕ giíi

1.1.2. ë ViÖt Nam

1.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c«ng cô

1.2.1. Kü n¨ng d¹y häc

1.2.1.1. Kü n¨ng

Kü n¨ng lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét hµnh ®éng hay mét c«ng viÖc nµo ®ã

b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng tri thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh

1.2.1.2. Kü n¨ng s− ph¹m

Kü n¨ng s− ph¹m lµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc, kinh nghiÖm ®· cã vµo viÖc thùc

hiÖn cã kÕt qu¶ mét hµnh ®éng hay ho¹t ®éng s− ph¹m

1.2.3. Kü n¨ng d¹y häc

Kü n¨ng d¹y häc lµ kh¶ n¨ng vËn dông c¸c tri thøc vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña

ng−êi gi¸o viªn ®Ó vâ trang tri thøc khoa häc, ph¸t triÓn trÝ tuÖ vµ h×nh thµnh thÕ giíi

quan cho häc sinh

thµnh c¸c nhãm, råi tõ c¸c nhãm ®Ó x¸c ®Þnh c¸c kü n¨ng cô thÓ nh− sau: Nhãm KN chÈn

®o¸n; Nhãm KN thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc; Nhãm KN tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc;

Nhãm KN gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®¸nh gÝa kÕt qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc; Nhãm KN gi¶i quyÕt c¸c

vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn DH b»ng nghiªn cøu khoa häc; Nhãm KN tæ chøc c¸c h×nh

thøc d¹y häc kh¸c

Theo chóng t«i KNSDCH trong d¹y häc ®−îc hiÓu lµ: “L“ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã

®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh“

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, sù t−¬ng t¸c gi÷a GV vµ HS lµ ®iÒu tÊt yÕu x¶y ra vµ trong

dông vµ ®¾c lùc trong d¹y häc. HÇu hÕt nh÷ng GV cã kinh nghiÖm ®Òu sö dông KN sö dông

viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS. V× vËy, viÖc GV cã ®−îc KNSDCH sÏ gãp phÇn

KN kh«ng thÓ thiÕu. NÕu GV biÕt sö dông thµnh th¹o vµ vËn dông s¸ng t¹o KN nµy sÏ cã t¸c

dông to lín

nhËn l¹i tri thøc hoÆc t×m ra tri thøc míi

+ Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh m×nh, t¹o høng thó häc tËp cho HS

®iÒu kiÖn cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m tßi, nghiªn cøu

+ Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh

HS, nhÊt lµ HS giái vµ HS kÐm

+ Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn tr×nh häc tËp liªn tôc,

kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

- §èi víi häc sinh:

+ Th«ng qua hái - ®¸p gióp HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· ®−îc häc, huy ®éng vèn hiÓu

biÕt, cã t¸c dông cñng cè kiÕn thøc

kh¨n vÒ mÆt tri thøc) mµ tiÕn tr×nh d¹y häc ®em ®Õn, ®ßi hái cÇn gi¶i quyÕt

+ H−íng dÉn HS rót ra bµi häc, liªn hÖ gi÷a bµi häc vµ thùc tiÔn

+ TiÕn tr×nh hái - ®¸p t¹o ra nh÷ng khã kh¨n ®ßi hái HS ph¶i suy nghÜ, vËn ®éng,

n¨ng ®éng trong t− duy, huy ®éng kiÕn thøc, kinh nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Do ®ã, hái -

®¸p gióp HS h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ®−îc c¸c thao t¸c t− duy

hiÖu qu¶

1.2.5. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc

1.2.5.1. Kh¸i niÖm vÒ biÖn ph¸p: Trong “Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” (Hoµng Phª chñ biªn)

®−a ra kh¸i niÖm “Biªn ph¸p lµ c¸ch lµm, c¸ch gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cô thÓ” [47]

1.2.5.2. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc

BiÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc huÊn luyÖn, c¸ch t¸c

®éng cña ng−êi gi¶ng viªn ®Õn sinh viªn nh»m cho ng−êi sinh viªn tù gi¸c, tÝch cùc, chñ

yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

1.3. Qu¸ tr×nh tæ chøc rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

1.3.1. HÖ thèng KNSDCH trong d¹y häc

1. X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung häc tËp

6. Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

9. TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi

bé, cö chØ

19. Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p:

1.3.2. C¸c giai ®o¹n vµ c¸c b−íc rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

1.3.3. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ KNSDCH

1.3.4. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn viÖc rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

KÕt luËn ch−¬ng 1

ë ch−¬ng 1 chóng t«i ®· ®Ò cËp ®−îc lÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò, b−íc ®Çu lµm râ thªm

sinh viªn liªn quan ®Õn luËn v¨n, kh¸i qu¸t chóng l¹i lµm c¬ së lý luËn cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng

hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p vµ b−íc ®Çu triÓn khai thùc nghiÖm mét sè biÖn ph¸p rÌn luyÖn

KNSDCH cho SVSP. VÒ c¬ b¶n nhiÖm vô thø nhÊt cña luËn v¨n ®· ®−îc thùc hiÖn. Nh÷ng kÕt

Ch−¬ng 2

THùC TR¹NG BIÖN PH¸P rÌn luyÖn Kü N¡NG

2.1. §Æc ®iÓm kh¸ch thÓ nghiªn cøu

2.1.2. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh viªn - ®èi t−îng ®iÒu tra, kh¶o s¸t

Líp SP Ng÷ v¨n - Khãa 2005 (n¨m thø 3), víi 65 sinh viªn, trong ®ã cã 55 n÷ (chiÕm

* KÕt qu¶ häc tËp mét sè häc phÇn liªn quan chÆt chÏ ®Õn kü n¨ng d¹y häc cña sinh viªn

KÕt qu¶ häc tËp

C¸c m«n nghiÖp vô

Giái

Kh¸

Trung b×nh

YÕu

KÐm

s− ph¹m

SL %

T©m lý häc §C

4 6.15 15 23.08 40 61.53

4.62

Gi¸o dôc häc §C I

5 7.69 11 16.92 37 59.62

13.85

4.62

2 3.08 10 15.38 42 64.61

12.31

4.62

vµ s− ph¹m

RÌn luyÖn nghiÖp s−

12.3

13 20.00 36 55.38

6.15

ph¹m th−êng xuyªn

KÕt qu¶ häc tËp n¨m

2 3.08 17 26.15 38 58.61

12.31

I vµ n¨m II

2.2.1. NhËn thøc cña SV vÒ KNSDCH

2.2.2. NhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

KÕt qu¶

Thø tù

STT NhËn thøc cña sinh viªn vÒ vai trß cña KNSDCH trong DH

KÝch thÝch ®−îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong

90.48

Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng diÔn ®¹t b»ng lêi nãi cña chÝnh

71.43

m×nh, t¹o høng thó häc tËp cho HS

tèi −u, t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tù häc vµ rÌn luyÖn PP häc, PP t×m

52.38

tßi, nghiªn cøu

Gióp GV thu ®−îc tÝn hiÖu ng−îc tõ HS mét c¸ch nhanh gän ®Ó

kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao

88.88

HS kÐm

Ph¸t huy ®−îc tèi ®a søc lµm viÖc cña GV vµ HS, t¹o ra tiÕn

47.61

tr×nh häc tËp liªn tôc, kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, sinh ®éng

B¶ng 2: NhËn thøc cña SV vÒ vai trß cña KNSDCH trong d¹y häc

Møc ®é cÇn thiÕt cÇn h×nh thµnh KNSCH cho sinh viªn s− ph¹m

Cã còng ®c, kh«ng cã

RÊt cÇn thiÕt

CÇn thiÕt

Kh«ng cÇn thiÕt

còng ®c

80.95

15.87

1.59

Qua kÕt qu¶ thèng kª ë b¶ng trªn chóng ta thÊy r»ng hÇu hÕt SV ®· nhËn thøc ®−îc ý

nghÜa, tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh KNSDCH cho SVSP. Cã 80,95% SV cho lµ rÊt

cÇn thiÕt, 15,87% cho lµ cÇn thiÕt, tuy nhiªn vÉn con mét tr−êng hîp cho lµ kh«ng cÇn thiÕt

(1,59%) vµ 1 tr−êng hîp cho r»ng KN nµy cã còng ®−îc, kh«ng cã còng ®−îc (1,59%).

2.3.4. Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng (trang 54)

Qua 31 KNDH ®−îc chóng t«i liÖt kª ë trªn, chóng ta thÊy ®a sè SV ®Òu x¸c ®Þnh KN

cña hä ë møc BiÕt lµm, nh−ng ch−a thuÇn thôc (tõ 35% ®Õn 50%), sè SV ®¹t møc ®é t−¬ng

®èi thuÇn thôc dao ®éng tõ (15% ®Õn 25%), sè SV ®¹t møc thuÇn thôc (tõ 7 ®Õn 15%), cã

mé sè kü n¨ng mµ SV cho r»ng hä ®¹t ë møc thuÇn thôc (trªn 15%) nh−:KN x¸c ®Þnh môc

tiªu cÊp häc vµ m«n häc; KN x¸c ®Þnh néi dung, ch¬ng tr×nh m«n häc, bµi häc; KN x¸c ®Þnh

líp vµ gi÷a c¸c néi dung tri thøc trong bµi d¹y; KN øng xö vµ xö lý c¸c t×nh huèng x¶y ra

trong giê häc; KN tr×nh bµy b¶ng l«gic, khoa häc, thÈm mÜ; KN nãi vµ viÕt ®óng chuÈn tiÕng

HS....Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè KN mµ SV cho r»ng hä ch−a biÕt c¸ch lµm (trªn 10%), vÝ

kiÓm tra, thi ®¶m b¶o kh¸ch quan, nghiªm tóc...

* Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ KNSDCH trong d¹y häc cña SV (trang 58)

Tù ®¸nh gi¸ cña SV vÒ møc ®é ®¹t ®−îc cña kü n¨ng

Kü n¨ng sö dông

T−¬ng ®èi ThuÇn

STT

ThuÇn thôc

BiÕt c¸ch lµm

Khi lµm ®c khi kh«ng

Ch−a biÕt lµm

c©u hái c¬ b¶n

Thôc

X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y häc vµ néi dung

15*

23.81

44.44

25.40

1.59

4.76

2•

20.00

häc tËp

20.00

50.00

7.94

46.03

33.33

9.52

3.17

vÞ tri thøc nhá

0.00

40.00

20.00

40.00

0.00

7.94

39.68

25.40

17.46

9.52

cho phï hîp víi tõng néi dung d¹y häc.

0.00

30.00

60.00

10.00

0.00

3.17

23.81

33.33

22.22

17.46

hîp

20.00

30.00

20.00

30.00

0.00

12.70

44.44

30.16

6.35

0.00

50.00

40.00

10.00

0.00

Gi¶ ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi cã thÓ x¶y ra

3.17

33.33

42.86

14.29

6.35

0.00

10.00

50.00

40.00

0.00

7.94

23.81

38.10

20.63

9.52

0.00

20.00

60.00

20.00

0.00

15.87

39.68

38.10

4.76

1.59

kh¸c nhau (cho c¶ líp)

0.00

20.00

10.00

70.00

0.00

TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy

15.87

30.16

31.75

15.87

6.35

nghÜ ®Ó tr¶ lêi

0.00

20.00

30.00

40.00

10.00

Dõng l¹i, chê ®îi trong thêi gian cÇn thiÕt

14.29

33.33

39.68

1.59

11.11

0.00

20.00

30.00

50.00

0.00

11.11

39.68

28.57

7.94

12.70

0.00

20.00

50.00

20.00

10.00

6.35

34.92

36.51

12.70

9.52

11.11

34.92

42.86

7.94

3.17

0.00

20.00

40.00

0.00

14.29

23.81

39.68

17.46

4.76

0.00

10.00

20.00

60.00

10.00

15.87

33.33

34.92

14.29

1.59

0.00

10.00

20.00

60.00

10.00

3.17

28.57

42.86

9.52

15.87

0.00

20.00

60.00

0.00

19.05

46.03

28.57

3.17

cña HS

0.00

30.00

50.00

20.00

0.00

7.94

47.62

25.40

6.35

12.70

®óng ®¾n

0.00

20.00

60.00

0.00

Duy tr× tiÕn tr×nh Hái - §¸p

11.11

39.68

38.10

6.35

4.76

0.00

40.00

20.00

30.00

10.00

4.76

41.27

26.98

12.70

14.29

cho GV

0.00

20.00

40.00

10.00

30.00

KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy SV tù ®¸nh cao nhÊt c¸c thao t¸c ®¹t ®−îc lµ møc ®é

T−¬ng ®èi thÇn thôc (~ 25% ®Õn 45%), møc BiÕt c¸ch lµm (~ 20 ®Õn 40%), møc ThuÇn thôc

(~ 10% ®Õn 15%), møc Khi lµm ®−îc, khi kh«ng (~ 7% ®Õn 15%), møc ch−a biÕt lµm (~ tõ

5 ®Õn 10%). Thao t¸c ®−îc SV ®¸nh gi¸ cao nhÊt (møc thuÇn thôc 15.87% ®Õn 23.81%)

§Ó kiÓm chøng kÕt qu¶ tù ®¸nh gi¸ cña SV, chóng t«i tiÕn hµnh th¨m dß gi¶ng viªn

gi¸ c¸c thao t¸c trong KNSDCH cña SV ®¹t ë møc BiÕt c¸ch lµm (30% ®Õn 50%), møc Khi

lµm ®−îc, khi kh«ng (20% ®Õn 40%), møc t−¬ng ®èi thuÇn thôc (20% ®Õn 30%), ë møc

ThuÇn thôc, GV ®¸nh gi¸ hÇu nh− SV kh«ng ®¹t ®−îc thao t¸c nµo ë møc ®é nµy, chØ cã 2

thao t¸c mµ GV cho r»ng SV cã thÓ ®¹t ë møc thuÇn thôc, ®ã lµ: "X¸c ®Þnh râ môc ®Ých d¹y

cßn nhiÒu thao t¸c SV Ch−a lµm ®−îc, vÝ dô nh−: "TÝch cùc ho¸, khÝch lÖ tÊt c¶ c¸c HS suy nghÜ

qu¶

KÕt

KÕt qu¶ SV

ST

T

tù

SL %

Do ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ch−a hîp lý

42.86

70.00

Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH

77.78

100

cßn Ýt, kh«ng hîp lý

Néi dung c¸c m«n NVSP nãi chung vµ KNDH

90.00

73.32

nãi riªng cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh

ThiÕu ph−¬ng tiÖn, ®å dïng phôc vô cho viÖc

90.00

52.38

rÌn luyÖn KNDH

ThiÕu gi¶ng viªn rÌn luyÖn NghiÖp vô s− ph¹m

80.00

44.44

vµ gi¶ng viªn Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n

26.98

70.00

71.42

80.00

luyÖn

Líp häc qu¸ ®«ng, kh«ng ®ñ thêi gian thùc

66.67

50.00

hµnh cho tÊt c¶ c¸c SV

Ch−a cã sù b¾t buéc vÒ ho¹t ®éng rÌn luyÖn

66.67

40.00

KNDH vµ ®¸nh gi¸ chÆt chÏ

®éng rÌn luyÖn KNDH lµ do "Thêi gian dµnh cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn KNDH cßn Ýt, kh«ng

hîp lý" (chiÕm 77.78%, ®øng thø 1); "Néi dung c¸c m«n NVSP nãi chung vµ KNDH nãi

viªn ch−a tÝch cùc, tù gi¸c rÌn luyÖn" (chiÕm 71.42%, ®øng thø 3). KÕt qu¶ nµy còng t−¬ng

tù nh− vËy khi chóng t«i tr−ng cÇu ý kiÕn cña c¸c GV, tØ lÖ nµy lµ (100%, 90%, 80%).

2.3. Thùc tr¹ng BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa SP-§HTN

2.3.1.Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë tr−êng §HTN

2.3.1.2. Ho¹t ®éng d¹y häc Gi¸o dôc häc ë khoa S− ph¹m - §HTN

2.3.2.Thùc tr¹ng biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

r¹ch rßi c¸c KN mét c¸ch chi tiÕt, nh−ng trong qu¸ tr×nh lªn líp th× th−êng xuyªn vËn dông

KN nµy, qua ®ã SV còng cã thÓ häc hái ®−îc kinh nghiÖm vÒ mÆt thùc tiÔn viÖc sö dung KN

nµy nh− thÕ nµo.

§Ó kiÓm chøng l¹i, chóng t«i tiÕn hµnh hái SV, kÕt qu¶ thu ®−îc còng ë c¸c møc (58.73%,

tr−ng cÇu ý kiÕn cung cÊp.

§Ó kiÓm tra tÝnh kh¶ thi cña viÖc ®Æt môc tiªu rÌn luyÖn KNSDCH cho SV, chung t«i

r»ng RÊt khã thùc hiÖn, 30% cho r»ng Khã thùc hiÖn vµ 60% cho r»ng viÖc ®Æt môc tiªu h×nh

thµnh KN nµy cho SV lµ B×nh th−êng.

- VÒ néi dung rÌn luyÖn: Qua thùc tiÔn nh÷ng n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ qua t×m

hiÓu néi dung rÌn luyÖn KNDH cho SVSP ë Khoa S− ph¹m, chóng t«i thÊy néi dung rÌn

luyÖn cßn rÊt s¬ sµi. C¨n cø vµo ch−¬ng tr×nh c¸c häc phÇn TLGD, häc phÇn PPDH bé m«n,

häc phÇn RLNVSPTX gi¶ng viªn tiÕn hµnh biªn so¹n néi dung rÌn luyÖn SV. Tuy nhiªn,

mçi GV l¹i biªn so¹n mét néi dung kh¸c nhau, ch−a cã sù thèng nhÊt trong bé m«n TLGD

vµ c¸c GV gi¶ng d¹y PPDH bé m«n, ®Æc biÖt lµ vÉn ch−a cã x¸c lËp ®−îc hÖ thèng c¸c

KNSP c¬ b¶n (KNDH vµ KNGD) vµ néi dung lý thuyÕt, t¸c dông vµ c¸ch thùc hiÖn tõng

KN; Ch−a x¸c lËp ®−îc quy tr×nh rÌn luyÖn KN...

- VÒ Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn rÌn luyÖn

+ §Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc nãi chung vµ PP rÌn luyÖn kü n¨ng nãi

lµ −u tiªn sè 1; ®øng thø 2 lµ nhãm ph−¬ng ph¸p ThuyÕt tr×nh nªu vÊn ®Ò kÕt hîp §µm tho¹i;

tiÕp theo lµ sù kÕt hîp gi÷a ThuyÕt tr×nh vµ Gi¶i thÝch. Ph−¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò b»ng t×nh

huèng kÕt hîp Th¶o luËn nhãm ®Ó rÌn KNSDCH chØ ®−îc xÕp thø t−; cuèi cïng lµ nhãm

ph−¬ng ph¸p ThuyÕt tr×nh kÕt hîp Trùc quan vµ Th¶o luËn. Kh«ng cã GV nµo ®−a ra ph−¬ng

ph¸p kh¸c.

§Ó kiÓm tra l¹i nh÷ng kÕt qu¶ trªn, chóng t«i cã dù giê, trao ®æi trùc tiÕp víi GV th×

hÇu nh− c¸c GV ®Òu cho r»ng: víi viÖc d¹y häc ë líp cã sè l−îng SV ®«ng nh− hiÖn nay th×

còng khã mµ thùc hiÖn ®−îc d¹y häc tÝch cùc. Theo quan ®iÓm cña chóng t«i th× thùc tÕ hiÖn

nay kh«ng ph¶i GV kh«ng thÓ tiÕn hµnh c¸c PPDH tÝch cùc, c¸c PP rÌn luyÖn KN trong c¸c

giê thùc hµnh, nh−ng do tÝnh thô ®éng, ng¹i thay ®æi, sî vÊt v¶ vµ ph¶i ®Çu t− nhiÒu thêi gian

cho nªn GV th−êng viÖn vµo c¸c lý do kh¸ch quan ®Ó kh«ng chÞu ®æi míi PPDH cña m×nh.

V× vËy cã lÏ ThuyÕt tr×nh nªu vÊn ®Ò vÉn ®−îc xem lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc chñ yÕu nhÊt.

C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− Th¶o luËn nhãm, §µm tho¹i thùc sù ch−a ph¸t huy t¸c dông

trong d¹y häc c¸c m«n nghiÖp vô ë khoa S− ph¹m - §HTN.

+ VÒ ph−¬ng tiÖn phôc vô c«ng t¸c rÌn luyÖn NVSP ë Khoa S− ph¹m, chóng t«i thÊy cßn

nhiÒu h¹n chÕ: c¬ së vËt chÊt l¹c hËu, thiÕu c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô d¹y häc (kh«ng cã phßng

häc ®a chøc n¨ng), th− viÖn cßn thiÕu tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c rÌn luyÖn NVSP (kh«ng cã tµi

liÖu h−íng dÉn RLNVSPTX), kinh phÝ ®Çu t− ®Ó tæ chøc Héi thi NVSP hµng n¨m rÊt Ýt, do ®ã

Ban tæ chøc kh«ng thÓ tæ chøc mét c¸ch quy m«, do ®ã thiÕu tÝnh hÊp dÉn, ch−a thùc sù trë

thµnh ngµy héi NVSP nh− c¸c Tr−êng §HSP th−êng tiÕn hµnh rÊt thµnh c«ng

- VÒ h×nh thøc tæ chøc rÌn luyÖn

Møc ®é

C¸c h×nh thøc rÌn luyÖn

STT

RÊt hiÖu qu¶ HiÖu qu¶

Ýt hiÖu qu¶ Kh«ng hiÖu qu¶

SL %

C¸c giê häc lý thuyÕt c¸c häc

25.40

31.75

39.68

3.17

phÇn nghiÖp vô

10.00

70.00

20.00

0.00

C¸c giê häc thùc hµnh c¸c häc

44.44

39.68

12.70

3.17

phÇn nghiÖp vô

50.00

30.00

20.00

0.00

Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s−

47.62

28.57

14.29

9.52

ph¹m

30.00

50.00

20.00

0.00

C¸c giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh

44.44

49.21

3.17

m«n PPDH bé m«n

20.00

70.00

10.00

0.00

Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc

9.52

34.92

31.75

23.81

t¹i tr−êng s− ph¹m

0.00

40.00

50.00

10.00

39.68

36.51

14.29

9.52

6 Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

0.00

40.00

60.00

0.00

RÌn

luyÖn NVSP

th−êng

57.14

39.68

1.59

xuyªn

60.00

30.00

10.00

0.00

KiÕn tËp, thùc tËp SP t¹i

63.49

33.33

3.17

0.00

tr−êng phæ th«ng

70.00

20.00

10.00

0.00

23.80

Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi

14.29

31.75

30.15

10.00

kh¸c (§oµn, Héi....)

20.00

40.00

30.00

B¶ng 8: møc ®é hiÖu qu¶ cña c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn KNSDCH

KÕt qu¶ kh¶o s¸t GV cho thÊy: H×nh thøc rÌn luyÖn th«ng qua "KiÕn tËp, thùc tËp SP t¹i

tr−êng phæ th«ng" ®−îc GV ®¸nh gi¸ rÊt cao, xÕp thø nhÊt (rÊt hiÖu qu¶ 70%, hiÖu qu¶ 20%); h×nh

thøc "RÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn" xÕp thø 2 (rÊt hiÖu qu¶ 60%, hiÖu qu¶ 30%); h×nh thøc "C¸c

giê häc thùc hµnh c¸c häc phÇn nghiÖp vô" xÕp thø 3 (rÊt hiÖu qu¶ 50%, hiÖu qu¶ 30%); h×nh thøc

"Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m" xÕp thø 4(rÊt hiÖu qu¶ 40%, hiÖu qu¶ 60%); h×nh thøc "Gi¶i c¸c bµi tËp

vµ t×nh huèng s− ph¹m" xÕp thø 5 (rÊt hiÖu qu¶ 50%, hiÖu qu¶ 50%)

KÕt qu¶ kh¶o s¸t ý kiÕn cña SV vÒ vÊn ®Ò nh− sau: h×nh thøc "KiÕn tËp, thùc tËp SP

t¹i tr−êng phæ th«ng" ®−îc SV ®¸nh gi¸ cao nhÊt, xÕp thø nhÊt (rÊt hiÖu qu¶ 63.49%, hiÖu

qu¶ 33.33%); h×nh thøc "RÌn luyÖn NVSP th−êng xuyªn" xÕp thø 2 (rÊt hiÖu qu¶ 57.14%,

hiÖu qu¶ 39.68%); h×nh thøc "Gi¶i c¸c bµi tËp vµ t×nh huèng s− ph¹m" xÕp thø 3 (rÊt hiÖu qu¶

47.62%, hiÖu qu¶ 28.57%); tiÕp ®Õn lµ "C¸c giê häc thùc hµnh c¸c häc phÇn nghiÖp vô" vµ

"Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m".

Hai h×nh thøc "Nghe b¸o c¸o thùc tÕ gi¸o dôc t¹i tr−êng s− ph¹m", "Tham gia c¸c ho¹t

®éng x· héi kh¸c (§oµn, Héi....)" ®Òu ®−îc c¶ GV vµ SV cho r»ng Ýt hiÖu qu¶ (trªn 30%)

So s¸nh kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña SV vµ GV chóng t«i thÊy sù ®¸nh cña GV vµ SV lµ t−¬ng

®ång nhau, chøng tá vai trß, tÇm quan träng cña c¸c h×nh thøc rÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ

KNSDCH nãi riªng ®Òu ®−îc thÇy vµ trß nhËn thøc râ. Tuy nhiªn v× nh÷ng lý do kh¸c nhau h×nh

thøc tæ chøc d¹y häc c¸c m«n NVSP nãi chung vµ m«n GDH nãi riªng ë §HTN vÉn chñ yÕu

lµ h×nh thøc Líp - Bµi, c¸c h×nh thøc kh¸c hÇu nh− Ýt ®−îc tiÕn hµnh v× thÕ dÉn ®Õn ®¬n ®iÖu,

nghÌo nµn, thiÕu sù linh ho¹t, ®a d¹ng. Thùc tr¹ng nµy ch−a ®¸p øng yªu cÇu cña môc tiªu

- VÒ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ rÌn luyÖn

+ VÒ néi dung kiÓm tra: Qua nghiªn cøu c¸c ®Ò thi mµ SV ®· thi trong 2 n¨m trë l¹i

kiÓm tra kü n¨ng d¹y häc hÇu nh− kh«ng cã, chØ cã mét sè ®Ò thi cã yªu cÇu SV gi¶i quyÕt 1

t×nh huèng s− ph¹m nµo ®ã (thuéc KN ho¹t ®éng gi¸o dôc).

xøng ®¸ng víi vÞ trÝ, môc tiªu h×nh thµnh KNSP nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng cho SV.

rÊt tèn thêi gian vµ c«ng søc, v× muèn ®¸nh gi¸ ®−îc mét c¸ch tæng hîp c¸c KNDH ®ßi hái

mçi SV ph¶i tiÕn hµnh mét tiÕt gi¶ng, do ®ã thêi gian dµnh cho kiÓm tra, ®¸nh gi¸ lµ rÊt lín,

trong diÒu kiÖn cña c¸c tr−êng hiÖn nay th× h×nh thøc nµy hÇu nh− kh«ng thùc hiÖn ®−îc.

Ng−îc l¹i ®Ò thi kÕt thóc häc phÇn mµ thiªn vÒ kiÕn thøc lý thuyÕt th× dÔ lµm ®Ò, lµm ®¸p ¸n,

viÖc chÊm còng dÔ dµng h¬n, kh«ng tèn nhiÒu c«ng søc.

tr−êng thÊy r»ng ®èi víi häc phÇn TLGD, PPGD bé m«n, RLNVSPTX nãi chung chñ yÕu

vÉn lµ h×nh thøc thi viÕt, ®Ò ra d−íi d¹ng tù luËn.

Víi thùc tÕ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp nh− trªn ®· nh− trªn ®· ¶nh h−ëng

thùc sù häc vµ «n tËp nh÷ng g× sÏ thi hoÆc cã trong giíi h¹n mµ GV ®· cho, do ®ã hä chØ

viÖc rÌn luyÖn c¸c KNDH ®i cïng víi nh÷ng tri thøc ®ã. Thùc tr¹ng trªn cho chóng ta thÊy

c«ng t¸c rÌn luyÖn KNDH kh«ng thÓ hiÖu qu¶ nÕu nh− kh«ng cã sù ®ång bé cña nhiÒu biÖn

ph¸p, nhiÒu kh¸c kh¸c nhau.

2.4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng rÌn luyÖn KNSDCH cho sinh viªn Khoa SP - §HTN

2.4.1. VÒ −u ®iÓm

- Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn tay nghÒ cho SV ®−îc tiÕn hµnh t−¬ng ®èi liªn tôc trong suèt

quan träng cña viÖc rÌn luyÖn c¸c KNSP cho SV trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

- Mét sè KNDH c¬ b¶n ®· ®−îc rÌn luyÖn t−¬ng ®èi thuÇn thôc.

- Khi ®i kiÕn tËp vµ thùc tËp s− ph¹m, sinh viªn tiÕp cËn vµ thÝch øng t−¬ng ®èi nhanh

víi thùc tiÔn gi¸o dôc ë tr−êng phæ th«ng, do ®ã khi ra tr−êng ®· ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña

c¸c tr−êng phæ th«ng. §iÒu ®ã chøng tá chÊt l−îng ®µo t¹o cña Khoa S− ph¹m ngµy mét

2.4.2. VÒ nh−îc ®iÓm: Qóa tr×nh ®µo t¹o nghiÖp vô s− ph¹m ë Khoa S− ph¹m,

Tr−êng §HTN, chóng t«i thÊy cßn nhiÒu bÊt cËp:

- NhiÖm vô rÌn luyÖn KNSP cho SV vÉn ch−a ®−îc c¸c cÊp l·nh ®¹o vµ gi¶ng viªn coi

träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®óng møc v× thÕ ch−a tæ chøc ®−îc nhiÒu ho¹t ®éng ®Ó SV cã c¬ héi

rÌn luyÖn; Môc tiªu rÌn luyÖn c¸c KNSP ch−a cô thÓ, chi tiÕt.

- Néi dung rÌn luyÖn cßn chung chung, kh«ng mang tÝnh tæng thÓ, hÖ thèng. C¸c häc

phÇn NVSP ch−a x¸c ®Þnh ®−îc hÖ thèng KNDH vµ KNGD c¬ b¶n cÇn h×nh thµnh cho SV,

ch−a cËp nhËt nh÷ng kü n¨ng d¹y häc míi do yªu cÇu cña d¹y häc hiÖn ®¹i ®Æt ra.

- Ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn, huÊn luyÖn cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ thùc hµnh, thiªn vÒ

truyÒn thô lý thuyÕt mét chiÒu. Trong gi¶ng d¹y c¸c häc phÇn nghiÖp vô s− ph¹m cßn t×nh

tr¹ng c¾t xÐn tiÕt thùc hµnh ®Ó d¹y lý thuyÕt, do ®ã ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ rÌn

luyÖn KNDH cho SV.

- C«ng t¸c kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ rÌn luyÖn c¸c häc phÇn NVSP thiªn

vÒ tù luËn, kiÓm tra tri thøc lý thuyÕt, ch−a coi träng kiÓm tra vÊn ®¸p, thùc hµnh. §iÒu ®ã

dÉn ®Õn t×nh tr¹ng SV chØ häc lý thuyÕt mµ coi nhÑ viÖc rÌn luyÖn c¸c KNSP; viÖc ®¸nh gi¸

kÕt qu¶ KTSP, TTSP cßn qu¸ cao so víi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña SV v× thÕ Ýt cã t¸c dông kÝch

thÝch sù phÊn ®Êu v−¬n lªn cña SV.XÐt mét c¸ch tæng thÓ, c«ng t¸c ®µo t¹o nghiÖp vô s−

ph¹m cho SV ë khoa S− ph¹m cßn nhiÒu bÊt cËp vµ h¹n chÕ

KÕt luËn ch−¬ng 2

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc GDH, nh×n chung GV vµ SV ®· nhËn thøc ®−îc ý nghÜa tÇm

hái cho SVchØ ®−îc triÓn khai mét c¸ch hêi hît, chiÕu lÖ, thiÕu ®ång bé mµ hÖ qu¶ cña nã lµ

kh¸. VËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh− thÕ nµo trong d¹y häc GDH ®Ó thùc

ch−¬ng 3 sÏ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy.

Ch−¬ng 3

d¹y häc CHO Sinh viªn khoa s− ph¹m – tr−êng ®htn

3.1. Mét sè nguyªn t¾c khi ®Ò ra biÖn ph¸p RLKNSDCH trong d¹y häc cho SV

3.2. C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

3.2.1. Quy tr×nh tæng thÓ rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

3.2.1.2. Tæ chøc thùc hiÖn

3.2.1.3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn KN cña SV

3.2.2. C¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc cho sinh viªn

3.2.2.1. Tæ chøc rÌn luyÖn trong giê häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh m«n Gi¸o dôc häc

3.2.2.2. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua häc phÇn RLNVSPTX

3.2.2.3. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua Héi thi nghiÖp vô s− ph¹m

3.2.2.4. Tæ chøc rÌn luyÖn th«ng qua kiÕn tËp, thùc tËp s− ph¹m

3.3.Thùc nghiÖm s− ph¹m

3.3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm:

Chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm nh»m hiÖn thùc ho¸ viÖc triÓn khai thùc hiÖn mét

biÖn ph¸p trong sè nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®−îc x¸c lËp ®Ó h×nh thµnh KNSDCH. Trªn c¬ së kÕt

qu¶ ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ thùc tiÔn cña c¸c biÖn ph¸p, ®ång thêi kiÓm ®Þnh l¹i gi¶ thuyÕt

khoa häc mµ chóng t«i ®· ®−a ra.

3.3.2. Néi dung thùc nghiÖm: Chóng t«i biªn so¹n 3 tµi liÖu (Phô lôc 3, 4) - Gi¸o ¸n thùc nghiÖm, bµi “Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc” (sö dông trong

- Gi¸o ¸n d¹y mÉu, bµi “Nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan” theo h−íng t¨ng

tiÕt thùc hµnh m«n LLDH) nh»m cung cÊp cho SV tri thøc vÒ c©u hái vµ KNSDCH c−êng sö dông KNSDCH trong d¹y häc ®Ó lµm mÉu cho SV vÒ KNSDCH

- Gi¸o ¸n rÌn luyÖn ®Ó tæ chøc rÌn luyÖn cho SV trong häc phÇn RLNVSPTX 3.3.3. Quy tr×nh thùc nghiÖm

3.3.3.1. Chän mÉu thùc nghiÖm vµ ®èi chøng: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm trªn SV chuyªn ngµnh

Ng÷ v¨n (65 sinh viªn), n¨m thø 3 (K2005), khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn. - C¸ch chän mÉu thùc nghiÖm: chóng t«i chia líp thµnh 2 nhãm: Thùc nghiÖm vµ ®èi chøng.§Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cña kÕt qu¶ TN, do ®ã chóng t«i tiÕn hµnh phËn lo¹i 2 nhãm nµy hÕt søc thËn träng, hÇu nh− c©n b»ng nhau vÒ c¸c chØ sè: Tû lÖ Nam/N÷, tû lÖ SV lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè.

- Chóng t«i còng cè g¾ng ph©n chia ®Òu tr×nh ®é, n¨ng lùc cña 2 nhãm TN vµ §C sao cho t−¬ng ®èi c©n b»ng nhau. D−íi ®©y lµ b¶ng thèng kª vÒ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n nghiÖp vô cña 2 nhãm nh− sau:

KÕt qu¶ häc tËp

STT C¸c m«n nghiÖp vô s− ph¹m

Giái

Kh¸

Trung b×nh

YÕu

KÐm

2 Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng I

RÌn luyÖn nghiÖp s− ph¹m th−êng xuyªn

5 KÕt qu¶ häc tËp n¨m I vµ n¨m II

SL % SL % 2 (2) 2 (3) 1 (1) 4 (4) 1 (1)

SL % 3.07 2 (1.53) (1) 7.69 5 (6.15) (4) 6.15 4 (6.15) (4) 3.07 2 (3.07) (2) 6.15 4 (6.15) (4)

SL % 20 (20) 19 (18) 21 (21) 18 (18) 19 (19)

10.07 (12.30) 7.69 (9.23) 7.69 (7.69) 9.23 (10.07) 12.30 (13.84)

30.76 (30.76) 29.23 (27.69) 32.30 (32.30) 27.69 (27.69) 29.23 (29.23)

7 (8) 5 (6) 5 (5) 6 (7) 8 (9)

SL % 1.53 1 3.07 (3.07) (2) (3.07) 1.53 1 3.07 (3.07) (2) (4.61) 1.53 1 1.53 (3.07) (2) (1.53) 3.07 2 6.15 (3.07) (2) (6.15) 0 0 1.53 (0) (0) (1.53) B¶ng 9: kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n NVSP cña 2 nhãm TN vµ §C (Trong ngoÆc ®¬n lµ sè liÖu cña nhãm ®èi chøng)

Qua sè liÖu ë trªn, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng vÒ c¬ b¶n hai nhãm thùc nghiÖm

vµ ®èi chøng cã xuÊt ph¸t ®iÓm lµ gÇn nh− nhau vÒ kÕt qu¶ häc tËp c¸c m«n NVSP, ®iÒu ®ã

cã thÓ cho r»ng n¨ng lùc cña 2 nhãm lµ t−¬ng ®−¬ng nhau vµ cã thÓ chÊp nhËn ®−îc.

3.3.3.2. X¸c ®Þnh chuÈn vµ thang ®¸nh gi¸

3.3.3.3. TiÕn hµnh t¸c ®éng s− ph¹m

B−íc 1: ChuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh thùc nghiÖm

Trong b−íc nµy chóng t«i tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc nh−: biªn so¹n néi dung thùc nghiÖm lùa chon kh¸ch thÓ thùc nghiÖm vµ huÊn luyÖn nh÷ng th¸o t¸c cÇn thiÕt, x¸c ®Þnh c¸c b−íc t¸c ®éng, thêi gian t¸c ®éng, x©y dùng thang ®o vµ chuÈn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm.... B−íc 2: Sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo nhãm SV thùc nghiÖm - Víi nhãm thùc nghiÖm, chóng t«i lµm viÖc víi Khoa S− ph¹m thèng nhÊt ®Ó c¸c em ®−îc t¸ch ra häc riªng theo yªu cÇu cña GV d¹y thùc nghiÖm, trong ®ã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ quy tr×nh rÌn luyÖn KN ®· nªu ë ch−¬ng I. Víi líp ®èi chøng, chóng t«i vÉn ®Ó d¹y b×nh th−êng.

- TiÕn hµnh tiÕt d¹y mÉu, bµi “Nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan” theo h−íng

- Sau khi thèng nhÊt kÕ ho¹ch, chóng t«i b¾t ®Çu triÓn khai tõ ®Çu th¸ng 9/2007 ®Õn hÕt th¸ng gi÷a th¸ng11/2007, khi d¹y häc phÇn Lý luËn d¹y häc 30 tiÕt (20 tiÕt LT vµ 10 tiÕt TH).Chóng t«i tiÕn hµnh cung cÊp tri thøc vÒ KNSDCH vµo tiÕt thùc hµnh, bµi “C©u hái vµ Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc” sau khi ®· d¹y tiÕt lý thuyÕt, bµi “Nhãm ph−¬ng ph¸p sö dông ng«n ng÷” thuéc ch−¬ng IV “Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc” t¨ng c−êng sö dông KNSDCH ®Ó lµm mÉu cho SV vÒ KNSDCH - Tæ chøc cho SV rÌn luyÖn trong häc phÇn RLNVSPTX - Yªu cÇu nhãm TN so¹n gi¸o ¸n 1 bµi trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10.

- TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ nhãm TN vµ 1 sè tiÕt d¹y ®iÓn h×nh. B−íc 3: §o vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm Hai nhãm cïng cö ®¹i diÖn cña m×nh gi¶ng 1 tiÕt theo gi¸o ¸n ®· so¹n d−íi sù gi¸m s¸t cña ban gi¸m kh¶o (GV TLGD vµ GV PPDH Ng÷ v¨n), ®ång thêi viÖc thi hÕt häc phÇn th× vÉn tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch chung cña nhµ tr−êng. Cuèi cïng lµ tæ chøc chÊm ®iÓm vµ xö lý kÕt qu¶ theo mÉu.

* Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh: Gi¶ng viªn gÆp gì vµ tiÕp xóc víi nhãm sinh viªn TN vµ

gian" (ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10), giíi h¹n thêi gian hoµn thµnh.

do ®ã chóng t«i chØ tiÕn hµnh chÊm ®iÓm gi¸o ¸n mµ SV ®· so¹n (gåm 32 gi¸o ¸n cña nhãm

TN vµ 33 gi¸o ¸n cña nhãm §C)

- Chóng t«i mêi GV gi¶ng d¹y Ph−¬ng ph¸p d¹y häc Ng÷ v¨n ®¸nh gi¸ gi¸o ¸n dùa

gian" thuéc ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 10; dùa vµo chuÈn vµ ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè, xÕp lo¹i

theo 5 lo¹i (nh− ®· tr×nh bµy ë môc 3.4.2.2.):

qu¶ cña nhãm TN víi nhãm §C :

KÕt qu¶ ®Çu vµo ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua b¶ng 10 sau:

KÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu vµo

Nhãm

Giái

Kh¸

T.B×nh

YÕu

KÐm

(SL)

SL (%)

5 (16.63)

15 (46.88)

10 (31.25)

2 (6.25)

0 (00.00)

4 (12.50)

12 (37.50)

8 (25.00)

0 (00.00)

(32)

4 (12.50)

13 (40.63)

9 (28.31)

6 (18.75)

0 (00.00)

5 (15.15)

16 (48.48)

10 (30.30)

2 (6.06)

0 (00.00)

§C

4 (12.12)

13 (39.39)

8 (24.24)

0 (00.00)

(33)

4 (12.12)

12 (36.36)

11 (33.33)

6 (18.18)

0 (00.00)

50

40

30 Nhãm TN

20 Nhãm §C

10

0 G

Kh

TB

Y

K

G

Kh

TB

Y

K

Nhãm KN 1

Nhãm KN 2

50

40

30 Nhãm TN

20 Nhãm §C

10

0 G

Kh

TB

Y

K

BiÓu ®å 1: KÕt qu¶ kiÓm tra ®Çu vµo

* §¸nh gi¸ chung kÕt qu¶ ®Çu vµo.

Qua b¶ng trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn xÐt sau:

- §iÓm trung b×nh cña c¸c líp TN vµ §C ®Òu ®¹t møc trung b×nh thÊp vµ ngang b»ng

nhau (sù chªnh lÖch nhau kh«ng ®¸ng kÓ).

- Tr×nh ®é ban ®Çu coi nh− lµ t−¬ng ®−¬ng nhau vµ ë møc trung b×nh thÊp.

cao, tû kÖ SV ®¹t kh¸ thÊp vµ kh«ng cã SV ®¹t giái. Trong lóc ®ã tû lÖ SV ®¹t yÕu t−¬ng ®èi

cao vµ SV ®¹t møc ®é rÊt yÕu kh¸ nhiÒu. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc phæ biÕn ë hai møc ®é trung b×nh

vµ yÕu. T×nh tr¹ng trªn lµ chung cho c¶ 2 nhãm, ë c¶ hai lo¹i bµi. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ chung lµ

trung b×nh thÊp ®¹t trung b×nh yÕu.

- Nh− vËy, víi c¶ hai th«ng sè trªn, cho thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña SV hai nhãm lµ

ngang nhau.

VÒ mÆt ®Þnh l−îng, qua kÕt qu¶ trªn dÔ dµng nhËn thÊy sù h¬n kÐm nhau ë c¸c chØ sè

cña c¸c nhãm TN vµ §C lµ kh«ng ®¸ng kÓ vµ mang nh÷ng ®Æc tÝnh chung gièng nhau. Râ

rµng viÖc lùa chän ®èi t−îng thùc nghiÖm cña chóng t«i lµ hoµn toµn cã thÓ chÊp nhËn ®−îc.

tr×nh hái ®¸p. Nh×n chung KNSDCH cña SV c¶ 2 nhãm béc lé ch−a râ rµng, viÖc nªu nh÷ng

r»ng møc ®é tiÕn hµnh KNSDCH nãi chóng lµ cßn yÕu. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ chung lµ trung

b×nh yÕu. Nh− vËy, viÖc lùa chän ®èi t−îng TN vµ §C cña chóng t«i lµ hoµn toµn hîp lý.

* TiÕn hµnh thùc nghiÖm (trªn nhãm thùc nghiÖm): TiÕn hµnh theo quy tr×nh thùc

- GV tiÕn hµnh tiÕt d¹y mÉu tiÕt lý thuyÕt, bµi: "Nhãm PPDH trùc quan" theo h−íng

- Tæ chøc cho SV rÌn luyÖn c¸c KN thµnh phÇn trong KNSDCH trong tiÕt thùc hµnh

Bµi kiÓm tra ®Çu ra ®−îc tiÕn hµnh ë c¶ 2 nhãm TN vµ §C sau khi nhãm thùc nghiÖm ®· ®−îc huÊn luyÖn xong quy tr×nh vµ luyÖn tËp theo quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH (theo quy tr×nh thùc nghiÖm ®· tr×nh bµy ë ch−¬ng I). nghiÖm ®· ®−¬c nªu t¹i ch−¬ng I. (2 tiÕt) sau khi SV ®· häc xong tiÕt lý thuyÕt, bµi: "Nhãm PP sö dông ng«n ng÷" t¨ng c−êng sö dông KNSDCH ®Ó lµm mÉu cho SV quan s¸t. häc phÇn RLNVSPTX theo nhãm nhá, tõ 5 - 6 sv/nhãm, SV trao ®æi vµ cïng nhau söa lçi.

- Yªu cÇu SV so¹n gi¸o ¸n vµ tiÕn hµnh tËp gi¶ng theo h−íng t¨ng c−êng sö dông

KNSDCH trong tÊt c¶ SV nhãm TN.

- Mçi nhãm nhá trong nhãm thùc nghiÖm cö ra mét SV tiÕn hµnh gi¶ng 1 tiÕt cã sù ®¸nh gi¸ cña GV gi¶ng d¹y TLGD vµ GV d¹y PPDH Ng÷ v¨n theo c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ KNSDCH ®· ®−îc thèng nhÊt.

* C¸ch ®¸nh gi¸: KÕt qu¶ ®Çu ra ®−îc ®¸nh gi¸ theo 2 th«ng sè: + C¸c gi¸ trÞ tÇn suÊt cho mçi møc ®é xÕp lo¹i: giái, kh¸, trung b×nh, yÕu vµ kÐm. + Chän mét sè SV ®−îc chØ ®Þnh tiÕn hµnh tiÕt gi¶ng ®Ó nghiªn cøu tr−êng hîp (case

study), thùc chÊt lµ chôp l¹i gi¸o ¸n ®Ó minh ch÷ng cho kÕt qu¶ ®Çu ra.

KÕt qu¶ ®Çu ra cña 2 nhãm TN vµ §C ®−îc tr×nh bµy qua b¶ng 11:

KÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu ra

Nhãm

(Sè

Giái

Kh¸

TB×nh

YÕu

KÐm

KN

l−îng)

SL (%)

3(9.37)

17(46.88)

6(25.00)

5(15.63)

1(3.13)

2(6.25)

14(43.75)

5(15.63)

7(21.88)

4(12.50)

(32)

2(6.25)

13(40.63)

6(18.75)

8(25.00)

3(9.38)

0(00.00)

6(18.18)

16(48.48)

10(30.30)

1(3.03)

§C

0(00.00)

6(18.18)

14(42.42)

8(24.24)

5(15.15)

(33)

0(00.00)

5(15.15)

13(39.39)

10(30.30)

5(15.15)

50

40

30 Nhãm TN

20 Nhãm §C

10

0 G

K h

TB

Y

K

G

K h

TB

Y

K

Nhãm KN 1

Nhãm KN 2

Nhãm TN

Nhãm §C

BiÓu ®å 2: KÕt qu¶ thùc nghiÖm ®Çu ra

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

G

K h

TB

Y

K

Nh×n b¶ng trªn ta thÊy, kÕt qu¶ thö nghiÖm ®Çu ra ®Òu cho thÊy:

Nhãm KN 3

- §iÓm trung b×nh cña hai lo¹i bµi tËp cña líp thùc nghiÖm cao h¬n nhiÒu so víi líp ®èi

chøng. Chóng t«i ®¸nh gi¸, nhãm thùc nghiÖm ®¹t kh¸ hoÆc trung b×nh kh¸, nhãm ®èi chøng ®¹t

lo¹i trung b×nh.

trung b×nh trë lªn, tËp trung ë 2 lo¹i kh¸ vµ trung b×nh. Trong ®ã ®Æc biÖt chó ý lµ tØ lÖ SV

®¹t kh¸ rÊt cao (tõ 40 - 46%) vµ cã mét tØ lÖ nhá SV ®¹t giái (trªn 6%). Sè SV ®¹t yÕu chiÕm

trªn líp" th× tØ lÖ kÐm vÉn cao (12.50%). Nh− vËy, møc ®é phæ biÕn cña nhãm thùc nghiÖm

lµ kh¸ vµ trung b×nh.

- Trong lóc ®ã, ë c¸c líp ®èi chøng, kÕt qu¶ phæ biÕn lµ trung b×nh (trªn 40%) sè SV ®¹t

kh¸ kh«ng nhiÒu (tõ 15 - 18%) vµ tØ lÖ SV ®¹t YÕu vÉn cßn cao (trªn 24%) vµ KÐm cßn ë møc

®é cao (15%).

- Râ rµng, kÕt qu¶ ®Çu ra cña c¸c líp thùc nghiÖm cao h¬n nhiÒu so víi c¸c líp ®èi

chøng. Sù chªnh lÖch Êy cã thÓ ®−îc minh häa ë biÓu ®å sau 2.

ViÖc so s¸nh ®Çu ra gi÷a nhãm thùc nghiÖm vµ nhãm ®èi chøng ë bµi tËp cho thÊy nhãm

TN ®Òu cã gi¸ trÞ cao h¬n nhiÒu so víi nhãm §C, chøng tá nhãm TN cã sù biÕn ®æi lín vÒ mäi

mÆt sau thùc nghiÖm, cßn nhãm §C hÇu nh− kh«ng cã sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ nµo c¶.

Tãm l¹i, qua viÖc so s¸nh ®Çu ra - ®Çu vµo cña 2 nhãm TN vµ §C cho thÊy, nhãm TN

®¹t kÕt qu¶ cao toµn diÖn so víi nhãm §C. Chøng tá quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH ph¸t huy

®−îc t¸c dông vµ tá ra cã hiÖu qu¶ ®èi víi SV nhãm thùc nghiÖm.

KÕt luËn ch−¬ng 3

RÌn luyÖn KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng lµ mét néi dung rÊt quan trong

ch−¬ng tr×nh Gi¸o dôc häc vµ c¸c m«n nghiÖp vô s− ph¹m nãi chung. Tuy nhiªn trong thùc

tÕ d¹y häc c¸c m«n häc nµy vÉn cßn coi nhÑ môc tiªu rÌn luyÖn KN do ®ã hiÖu qu¶ cña m«n

häc kh«ng cao

ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ quy tr×nh rÌn luyÖn KNDH cho SVSP lµ cÇn thiÕt vµ hoµn

toµn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc nÕu ®¹t ®−îc sù ®ång thuËn vµ triÓn khai ®ång bé c¸c biÖn ph¸p.

gi¸ cña SV vÒ quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH vµ ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn, chóng t«i rót ra mét sè

nhËn xÐt chung:

- SV nhãm thùc nghiÖm cã møc tr−ëng thµnh cao h¬n nhiÒu so víi SV nhãm ®èi chøng.

- Nhãm SV thùc nghiÖm ®¸nh gi¸ tÝch cùc ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn, ®a sè ®Òu cho

r»ng cÇn t¨ng c−êng nh÷ng ho¹t ®éng t−¬ng tù ®Ó kü n¨ng nghÖ nghiÖp cña hä ®−îc thuÇn

thôc tr−íc khi ®i KT, TTSP ë tr−êng phæ th«ng

luyÖn cã sù h−íng dÉn cña GV ®· trë lªn n¨ng ®éng, tÝch cùc h¬n, SV tù tin h¬n khi tham gia

cïng víi c¸c SV kh¸c.

Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã chøng tá r»ng, quy tr×nh rÌn luyÖn KNSDCH mµ chóng t«i ®−a ra

®· ®−îc SV tiÕp nhËn tèt vµ thùc hµnh cã hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh rÌn luyÖn NVSP cña b¶n

lËp lµ cã tÝnh kh¶ thi.

KÕT LUËN Vµ KIÕN NGHÞ

1. KÕt luËn

Qua toµn bé néi dung tr×nh bµy ë trªn, ®èi chiÕu víi nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cña LuËn

v¨n, chóng t«i cho r»ng môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña LuËn v¨n c¬ b¶n ®· ®−îc thùc hiÖn. §iÒu

xin kh¸i qu¸t l¹i mét sè ý cèt lâi.

- VÊn ®Ò rÌn luyÖn KNSP nãi chung, KNDH nãi riªng cho SV ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ tËp

trung nghiªn cøu víi nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn,

ch−a cã t¸c gi¶ nµo ®Ò cËp ®Õn vai trß cña KNSDCH trong DH. ë LuËn v¨n nµy chóng t«i ®·

trong d¹y häc hiÖn ®¹i? KNSDCH cã tÇm quan trong nh− thÕ nµo ®èi víi yªu cÇu ®æi míi

PPDH hiÖn nay? Vµ cÇn lµm thÕ nµo trong qu¸ tr×nh d¹y häc Gi¸o dôc häc ë tr−êng §HSP

®Ó rÌn luyÖn KNSDCH cho SV.

- KNSDCH lµ mét trong nh÷ng kü n¨ng quan träng ®èi víi ng−êi Gi¸o viªn. ViÖc

lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. §iÒu nµy liªn quan ®Õn nhiÒu ho¹t ®éng, nhiÒu m«n häc, ®Æc

biÖt lµ c¸c m«n nghiÖp vô mµ trong ®ã ®¸ng l−u ý lµ m«n Gi¸o dôc häc.

- Trong nh÷ng n¨m häc qua GV vµ SV khoa S− ph¹m, tr−êng §HTN vÉn cßn rÊt

nhiÒu h¹n chÕ trong nhiÖm vô rÌn luyÖn kü n¨ng s− ph¹m nãi chung vµ KNSDCH cho SV.

V× vËy mµ KNSP nãi chung vµ KNDH nãi riªng cña SV khi ra tr−êng cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.

Tõ thùc tr¹ng ®ã chóng t«i ®· x¸c lËp mét sè biÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH th«ng qua d¹y

häc GDH vµ c¸c h×nh thøc kh¸c ®Ó rÌn luyÖn KNSDH cho SV, cô thÓ lµ:

+ NhÊn m¹nh môc tiªu rÌn luyÖn KNDH cho SVSP trong d¹y häc c¸c häc phÇn

NVSP, ®Æc biÖt lµ Gi¸o dôc häc

+ ThiÕt kÕ quy tr×nh rÌn luyÖn sao cho phï hîp víi thùc tÕ cña nhµ tr−êng

+ Biªn so¹n néi dung rÌn luyÖn: HÖ thèng c¸c KNSP, KNDH, trong ®ã cã KNSDCH

theo h−íng tõ thÊp ®Õn cao, phï hîp víi SV tõ n¨m I ®Õn n¨m IV, ®Ó SV sau khi ra tr−êng

cã ®−îc tay nghÒ t−¬ng ®èi thµnh th¹o

+ Tæ chøc cho SV t×m hiÓu vµ n¾m v÷ng quy tr×nh rÌn luyÖn c¸c KN nãi chung, tõ ®ã

SV biÕt tù rÌn luyÖn vµ gióp nhau rÌn luyÖn trong suèt qu¸ tr×nh ®µo tao

+ KhuyÕn khÝch gi¶ng viªn t¨ng c−êng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng ph¸t

huy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña SV trong c¸c häc phÇn NVSP, t¨ng c−êng c¸c tiÕt thùc hµnh

+ T¨ng c−êng sö dông c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn môc tiªu

h×nh thµnh KNDH nãi chung vµ KNSDCH nãi riªng

+ C¶i tiÕn c«ng t¸c kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp c¸c häc phÇn NVSP nh»m gióp

sinh viªn tù gi¸c, tÝch cùc rÌn luyÖn KNDH

- §Ò tµi ®· m¹nh d¹n ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p quan träng vµ PP tiÕn hµnh ®Ó n¨ng cao

khoa S− ph¹m - §HTN

- C¸c biÖn ph¸p mµ chóng t«i x¸c lËp cã quan hÖ víi nhau mËt thiÕt, chóng bæ sung,

biÖn ph¸p trong sù phèi kÕt hîp víi nhau mét c¸ch ®ång bé. Tuy nhiªn do nh÷ng ®iÒu kiÖn

kh¸ch quan vµ chñ quan chóng t«i ch−a thÓ thùc nghiÖm ®−îc hÕt c¸c biÖn ph¸p, chØ tËp

trung chñ yÕu vµo biÖn ph¸p nhø nhÊt vµ thø 2. Víi biÖn ph¸p ®· triÓn khai thùc nghiÖm,

b−íc ®Çu theo tÝnh to¸n ®· cho kÕt qu¶ kh¶ quan. §iÒu nµy lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt mµ

chóng t«i ®−a ra lµ hîp lý vµ ®· ®−îc chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña nã. ChÝnh kÕt qu¶

nghiªn cøu cña LuËn v¨n ®· gióp chóng t«i cã c¸ch nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ vÞ trÝ, tÇm quan

träng cña m«n Gi¸o dôc häc trong viÖc h×nh thµnh kü n¨ng nghÒ nghiÖp SV tõ ®ã gióp ®éi

trong hµnh ®éng ®Ó cã c¸ch d¹y, c¸ch häc thÝch hîp, nhÊt lµ trong viÖc sö dông c¸c ph−¬ng

d¹y häc GDH nãi riªng vµ chÊt l−îng ®µo t¹o gi¸o viªn nãi chung

KÕt qu¶ nµy võa cã ý nghÜa vÒ lý luËn võa cã ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn. TÊt nhiªn tÝnh

hiÖu qu¶ cña LuËn v¨n còng cßn tïy thuéc vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c n÷a. Nh÷ng kiÕn nghÞ

kÕt qu¶ tèt h¬n

2. KiÕn nghÞ: - VÒ phÝa khoa S− ph¹m

+ L·nh ®¹o khoa S− ph¹m cÇn x¸c ®Þnh tÇm quan trong cña c«ng t¸c rÌn luyÖn tay

nghÒ cho SV, thùc sù coi ®ã lµ nhiÖm vô ®µo t¹o quan träng, lµ sø m¹ng cña khoa tõ ®ã cã

nh÷ng chÝnh s¸ch vµ thèng nhÊt trong chØ ®¹o, ®iÒu hµnh ®Ó −u tiªn vµ khuyÕn khÝch viÖc tæ

thøc, thêi vô.

NVSP ph¶i t¨ng c−êng tû lÖ thùc hµnh mét c¸ch ®¸ng kÓ. Tû lÖ nµy Ýt nhÊt ph¶i lµ 60/40 (40

thùc hµnh, trong ch−¬ng tr×nh cã m«n tû lÖ nµy ch−a tíi 30 phÇn tr¨m thùc hµnh). §ång thêi cã

biÖn ph¸p kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o GV kh«ng sö dông tiÕt thùc hµnh ®Ó d¹y lý thuyÕt. §Æc biÖt cÇn

qu¸n triÖt c¸c tiÕt thùc hµnh ph¶i ®−îc thùc hiÖn theo nhãm nhá ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶.

+ Khoa S− ph¹m cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c tr−êng phæ th«ng trªn ®Þa

bµn ®Ó t¨ng c−êng ®−a SV xuèng thùc tÕ, KTSP, TTSP nh»m gióp SV nhanh chãng thÝch øng

vµ lµm quan víi thùc tÕ gi¸o dôc phæ th«ng.

- VÒ phÝa bé m«n

häc tËp cho SV, tæ chøc d¹y häc, kiÓm tra ®¸nh gi¸... nãi chung lµ cÇn thèng nhÊt cao ë mäi

n¨ng d¹y häc nãi riªng cho SV.

thèng nhÊt trong viÖc triÓn khai c¸c biÖn ph¸p rÌn luyÖn trong c¶ n¨m häc vµ cho SV tõ n¨m

I ®Õn n¨m IV, tr¸nh t×nh tr¹ng chång chÐo, trïng lÆp.

+ Bé m«n cÇn qu¸n triÖt c¸c GV kh«ng ngõng ®æi míi PPDH, h×nh thøc d¹y häc theo

h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña SV, sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn DH hiÖn ®¹i vµo gi¶ng d¹y vµ

rÌn luyÖn.

- §èi víi sinh viªn: Qóa tr×nh rÌn luyÖn KN nghÒ nghiÖp cña SV mang l¹i hiÖu qu¶

rÌn luyÖn, ph¶i biÕn qu¸ tr×nh ®µo t¹o thµnh qu¸ tr×nh tù ®µo t¹o, biÕn ho¹t ®éng rÌn luyÖn

thµnh ho¹t ®éng tù rÌn luyÖn

häc chÊp thuËn, chóng t«i sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm ë nhiÒu biÖn ph¸p ë møc ®é

®ã cã thÓ ph¸t hiÖn ra c¸c biÖn ph¸p kh¸c hiÖu qu¶ h¬n.

Luận văn thạc sĩ khoa học Giáo dục: Biện pháp rèn luyện kỹ năng sử dụng câu hỏi trong dạy học cho sinh viên khoa sư phạm trường ĐH Tây Nguyên

Mời các bạn cùng tham khảo luận văn thạc sĩ khoa học Giáo dục với đề tài "Biện pháp rèn luyện kỹ năng sử dụng câu hỏi trong dạy học cho sinh viên khoa sư phạm trường ĐH Tây Nguyên" để nắm nội dung kiến thức cần thiết.

Chủ đề:

Báo cáo thực tập

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi

Vò Minh ChiÕn

BiÖn ph¸p RÌN LUYÖN kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn khoa s− ph¹m - tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn thùc (hiÖn trong d¹y häc m«n gi¸o dôc häc)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hµ Néi, 2007

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi

Vò Minh ChiÕn

BiÖn ph¸p RÌN LUYÖN kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn khoa s− ph¹m - tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn thùc (hiÖn trong d¹y häc m«n gi¸o dôc häc)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyªn ngµnh: Gi¸o dôc häc M· sè: 60. 14. 01

Hµ Néi, 2007

Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n

PhÇn më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Trong thêi ®¹i ngµy nay, khi mµ khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nh− vò

hái trong d¹y häc cho sinh viªn Khoa S− ph¹m - Tr−êng §¹i häc T©y

Nguyªn (thùc hiÖn trong d¹y häc m«n Gi¸o dôc häc)

2. Môc ®Ých nghiªn cøu

3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t−îng nghiªn cøu

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

5. NhiÖm vô nghiªn cøu

6. Giíi h¹n vµ ph¹m vi nghiªn cøu

7. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Ch−¬ng 1

c¬ së lÝ luËn cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng sö dông

c©u hái trong d¹y häc cho sinh viªn s− ph¹m

1.1. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò

1.1.1. Trªn thÕ giíi ë Liªn X« (cò) vµ c¸c n−íc §«ng ¢u tr−íc ®©y ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh

1.1.2. ë ViÖt Nam ë c¸c c¬ së ®µo t¹o s− ph¹m ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh vµ c¸c cuéc héi

1.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c«ng cô

1.2.1. Kü n¨ng d¹y häc

mét hµnh ®éng hay mét c«ng viÖc nµo ®ã b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng tri

thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh“

1.2.2. Kü n¨ng s− ph¹m

ph¹m lµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc, kinh nghiÖm ®· cã vµo viÖc thùc hiÖn

cã kÕt qu¶ mét hµnh ®éng hay ho¹t ®éng s− ph¹m

1.2.3. Kü n¨ng d¹y häc

n¨ng d¹y häc lµ sù thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét sè thao t¸c hay mét lo¹t thao

t¸c phøc t¹p cña mét hµnh ®éng gi¶ng d¹y, b»ng c¸ch lùa chän vµ vËn

dông nh÷ng tri thøc, nh÷ng c¸ch thøc vµ quy tr×nh ®óng ®¾n“. T−¬ng tù

hay mét lo¹t thao t¸c phøc hîp cña mét hµnh ®éng gi¶ng d¹y b»ng c¸ch

lùa chän vµ vËn dông nh÷ng tri thøc chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cÇn thiÕt

vµo c¸c t×nh huèng d¹y häc x¸c ®Þnh“ [55,Tr.71].

Kü n¨ng d¹y häc lµ kh¶ n¨ng vËn dông c¸c tri thøc vÒ chuyªn m«n,

nghiÖp vô cña ng−êi gi¸o viªn ®Ó vâ trang tri thøc khoa häc, ph¸t triÓn trÝ

tuÖ vµ h×nh thµnh thÕ giíi quan cho häc sinh.

* Nhãm kü n¨ng chÈn ®o¸n

* Nhãm kü n¨ng thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc

* Nhãm kü n¨ng tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch d¹y häc

* Nhãm kü n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn d¹y

häc b»ng nghiªn cøu khoa häc

* Nhãm kü n¨ng tæ chøc c¸c h×nh thøc d¹y häc kh¸c

Chóng ta cã thÓ hÖ thèng c¸c kü n¨ng d¹y häc qua s¬ ®å 1 sau:

1.2.3. C©u hái d¹y häc

®Ých t×m hiÓu, lµm râ sù kiÖn hay sù vËt nhÊt ®Þnh, sù m« t¶, ph©n tÝch, so s¸nh

cã liªn quan ®Õ sù vËt vµ vÒ b¶n th©n sù vËt d−íi h×nh thøc tr¶ lêi, ®¸p l¹i.

* Ph©n lo¹i c©u hái:

tr×nh ®é thÊp

S¬ ®å 1.2: C¸c lo¹i c©u hái trong d¹y häc

* Yªu cÇu cña c©u hái trong d¹y häc (c©u hái cã chÊt l−îng) cÇn ®¶m

1.2.3. Kü n¨ng sö dông c©u hái trong d¹y häc

thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c©u hái trong d¹y häc b»ng c¸ch vËn dông tri thøc vµ

kinh nghiÖm ®· cã trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nhÊt ®Þnh“

- §èi víi gi¸o viªn: §èi víi gi¸o viªn, th× KN sö dông c©u hái lµ mét

- §èi víi häc sinh:

+ Th«ng qua hái - ®¸p gióp HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· ®−îc häc, huy ®éng

- Sö dông c©u hái lµ mét kü thuËt d¹y häc: T¸c gi¶ §Æng Thµnh H−ng

1.2.4. BiÖn ph¸p rÌn luyÖn KNSDCH trong d¹y häc

BiÖn ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc huÊn luyÖn,

c¸ch t¸c ®éng cña ng−êi gi¸o viªn ®Õn sinh viªn nh»m cho ng−êi sinh viªn

tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o tËp luyÖn ®Ó h×nh thµnh cho b¶n th©n

c¸c kü n¨ng d¹y häc cÇn thiÕt theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh KNSDCH trong d¹y häc cho SVSP

1.3.1. HÖ thèng KNSDCH trong d¹y häc