VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
TRẦN ĐỨC DŨNG
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ, THƯƠNG MẠI
TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ SƠ THẨM CỦA TÒA ÁN
NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ
HÀ NỘI - 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
TRẦN ĐỨC DŨNG
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ, THƯƠNG MẠI
TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ SƠ THẨM CỦA TÒA ÁN
NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 8.38.01.07
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. DƯƠNG QUỲNH HOA
HÀ NỘI - 2021
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đặc thù của nền kinh tế Việt Nam hiện nay là nền kinh tế vận hành theo cơ
chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mặt khác khi nước ta đã gia nhập tổ
chức thương mại thế giới (WTO), nhiều quan hệ kinh tế cũng mang những diện mạo
sắc thái mới. Tương ứng với sự đa dạng phong phú của các quan hệ này, các tranh
chấp phát sinh trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại ngày càng đa dạng, phức tạp
và với số lượng lớn [39]. Ở Việt Nam nói chung cũng như ở TP Hồ Chí Minh nói
riêng hầu hết các tranh chấp kinh tế, thương mại đều được lựa chọn giải quyết bằng
con đường tòa án, bởi các bên tham gia hoạt động thương mại khi giao kết hợp
đồng thương mại thường không biết và không nêu quy định lựa chọn trọng tài trong
hợp đồng nên khi xảy ra tranh chấp không được áp dụng thủ tục này nên việc lựa
chọn giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại theo thủ tục tòa án được coi là giải
pháp hữu hiệu nhất.
Hiện nay, có hai hình thức tài phán quan trọng, đó là Tòa án và Trọng tài.
Tòa án là cơ quan tố tụng, được thành lập và tổ chức hoạt động trên cơ sở quy định
của pháp luật. Trọng tài cũng là cơ quan tài phán nhưng mang tính chất của tài phán
tư, không đại diện cho quyền lực nhà nước. Ở Việt Nam, các bên khi ký hợp đồng
thường thỏa thuận lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp bằng Toà án như một
giải pháp cuối cùng để bảo vệ có hiệu quả nhất các quyền và lợi ích của mình khi
thất bại trong việc sử dụng cơ chế thương lượng, hoà giải [42]. Tuy nhiên việc giải
quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án mặc dù về thủ tục và hoạt động
đã được quy định rõ trong Bộ luật tố tụng dân sự nhưng trong thực tiễn, việc áp
dụng vào giải quyết trong từng vụ án cụ thể còn nhiều bất cập và gặp khó khăn như
hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và đồng bộ, sự phối hợp của các cơ quan liên
quan đến thủ tục giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại còn chậm trễ, nhận thức
về pháp luật của các đương sự tham gia trong vụ án còn hạn chế, chưa thực hiện
đúng quyền và nghĩa vụ của mình…
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước nên có số
doanh nghiệp và công ty tương đối nhiều, trong những năm gần đây các tranh chấp
2
kinh tế, thương mại đang có xu hướng gia tăng dưới nhiều hình thức khác nhau.
Trong thời gian vừa qua, công tác xét xử của Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh
cũng đã đạt được những thành quả nhất định. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp
kinh tế, thương mại của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều
vướng mắc, quan điểm giải quyết giữa các Tòa án còn chưa thống nhất do pháp luật
giải quyết còn nhiều quy định bất cập, chưa rõ ràng nhưng chưa có sự hướng dẫn cụ
thể… Điều này đã ít nhiều làm giảm hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế, thương
mại của Tòa án, chưa thật sự đảm bảo việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương
mại được công minh, nhanh chóng và chính xác; tình trạng tồn đọng án, giải quyết
án kéo dài vẫn còn đã gây không ít phiền hà, mệt mỏi cho đương sự, ảnh hưởng đến
quyền và lợi ích cho các bên đương sự…Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu các vấn đề
pháp lý về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án để đưa ra các giải
pháp khoa học nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi các quy định của
pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án là vấn đề cấp
thiết. Xuất phát từ các yêu cầu khách quan về giải quyết tranh chấp thương mại
bằng phương thức Tòa án nói chung và thực trạng giải quyết tranh chấp tại Thành
phố Hồ Chí Minh nói riêng, học viên lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp kinh
tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ
Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu cho mình
2. Tình hình nghiên cứu lên quan đến đề tài
Hiện tại, có rất nhiều công trình nghiên cứu và các công trình khoa học đã
nghiên cứu về nội dung giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng các phương
thức khác nhau có thể kể đến như:
Tác giả Nguyễn Văn Trình (2019), Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh
doanh thương mại bằng tố tụng Tòa án - Thực tiễn tại Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí
Minh, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Viện Đại học Mở Hà Nội. Qua tìm hiểu các quy
định của pháp luật, thực trạng áp dụng tại TAND TP. Hồ Chí Minh, tác giả nêu lên
một số vướng mắc khi áp dụng pháp luật vào thực tiễn và đề xuất một số giải pháp
để phát huy ưu điểm, khắc phục những tồn tại của TAND TP. Hồ Chí Minh trong
quá trình giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại. Qua đó, giúp cho việc giải