ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN
-------------------------------------
TRẦN THỊ CHÂM
(Thích Đàm Luyện)
ẢNH HƯỞNG TAM GIÁO TRONG TƯ TƯỞNG
ĐẠO ĐỨC LÊ THÁNH TÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
HÀ NỘI - 2010
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN
-------------------------------------
TRẦN THỊ CHÂM
(Thích Đàm Luyện)
ẢNH HƯỞNG TAM GIÁO TRONG TƯ TƯỞNG
ĐẠO ĐỨC LÊ THÁNH TÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Chuyên ngành : Tôn giáo học
Mã số : 60.22.90
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Hòa Hới
HÀ NỘI – 2010
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
1
*. Lý do chọn đề tài
1
1. Tình hình nghiên cứu đề tài
3
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
5
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5
4. Cơ sở lý uận và phương pháp nghiên cứu
6
5. Đóng góp của luận văn
6
6. Ý nghĩa của luận văn
6
7. Kết cấu của luận văn
7
Chương I
SỰ DU NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN TAM GIÁO TẠI VIỆT
NAM ĐẾN TRƯỚC THỜI LÊ THÁNH TÔNG.
8
1.1. Sự du nhập Tam giáo từ Trung Quốc vào Việt Nam
(Đến trước thời Lê Thánh Tông).
8
1.2. Một số quan niệm về vai trò, vị trí đạo đức trong
Tam giáo đồng nguyên.
31
Chương II
MỘT SỐ NỘI DUNG ẢNH HƯỞNG TAM GIÁO TRONG TƯ
TƯỞNG ĐẠO ĐỨC CỦA LÊ THÁNH TÔNG.
39
2.1. Cơ sở khách quan và chủ quan của sự ảnh hưởng
Tam giáo về đạo đức của Lê Thánh Tông.
39
2.2. Nội dung ảnh hưởng Tam giáo trong tư tưởng đạo
đức người cầm quyền của Lê Thánh Tông.
58
2.2.1. Ảnh hưởng của Nho giáo
58
2.2.2. Ảnh hưởng của Phật
73
2.2.3. Ảnh hưởng của Đạo giáo
75
2.3. Ý nghĩa của việc tiếp biến Tam giáo trong tư tưởng
đạo đức Lê Thánh Tông đối với việc xây dựng đạo đức
con người Việt Nam hiện nay.
86
KẾT LUẬN
100
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
105
1
MỞ ĐẦU
*. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Tam giáo Nho, Phật, Đạo là các học thuyết chính trị- xã hội, đạo đức
Tôn giáo từ bên ngoài đã có mặt ở Việt Nam hàng ngàn năm. Trong suốt
chiều dài lịch sử của dân tộc Việt Nam, Tam giáo đã dần dần thâm nhập gắn
bó mật thiết với đời sống- văn hóa tinh thần và đặc biệt là trong quan niệm tư
tưởng đạo đức của người Việt Nam. Qua quá trình tiếp biến lâu dài, nhiều yếu
tố tư tưởng đạo đức Tam giáo đã dần được giai cấp Phong kiến Việt Nam tiếp
nhận, đề cao và có sự tái cấu trúc hòa nhập với văn hóa Việt Nam, ăn sâu vào
thói quen, tâm lý, phong tục tập quán người Việt, nên đây đã là hướng nghiên
cứu quan trọng thu hút sự chú ý của nhiều học giả với nhiều công trình có giá
trị.
Trong thời kỳ phong kiến Ngô - Đinh tiền Lê - Lý - Trần trước thời Lê,
với việc qui định tiếp biến các yếu tố kế thừa tư tưởng Tam giáo thông qua bộ
lọc là tư tưởng yêu nước và tinh thần dân tộc mà giai cấp phong kiến Việt
Nam đã dần dần xây dựng được một hệ tư tưởng cho nhà nước phong kiến
trung ương tập quyền, củng cố độc lập, xây dựng nền văn hóa dân tộc và đào
tạo nhân tài cho đất nước. Xuất phát từ yêu cầu xây dựng và củng cố đất nước
Việt Nam mà các yếu tố của Nho, Phật, Đạo đã được Lê Thánh Tông rất coi
trọng và sử dụng trong đường lối trị nước của mình, vì thế đây là những chủ
đề quan trọng đã được tiếp cận từ nhiều góc độ riêng rẽ cụ thể của giới nghiên
cứu … Tuy nhiên, đến nay trong điều kiện mới của khoa học xã hội và nhân
văn đã đến lúc tiếp tục làm sáng tỏ vấn đề tư tưởng của ông dưới góc độ liên
ngành Triết học, Tôn giáo học vẫn là cần thiết. Và vấn đề ảnh hưởng Tam
giáo đến tư tưởng đạo đức của Lê Thánh Tông có ý nghĩa mới mẻ, cần được
đi sâu tìm hiểu một cách hệ thống.
Lê Thánh Tông tên tự là Tư Thành, được sinh ra ở bên ngoài cung cấm,
tại chùa Huy Văn ( hiện nay ở phía trong ngõ Văn Chương, Tôn Đức Thắng,
2
quận Đống Đa, Hà Nội). Sống giữa chốn dân gian từ nhỏ, cho đến năm lên 4
tuổi, mẹ của Vua Nhân Tông buông rèm chính sự, mới đón Tư Thành về
phong làm Bình Nguyên Vương cho ở nhà Thái Phiên để hàng ngày cùng
Nhân Tông và các Phiên Vương khác học tập tại tòa Kinh Diên. Chính từ đây,
Lê Thánh Tông được học tập, tiếp xúc với tư tưởng, tinh thần của Tam giáo.
Trong thời đại Lê sơ hào khí, kế thừa những tư tưởng yêu nước thương dân
sâu sắc kết hợp với lòng nhân ái của Đạo Phật, đạo đức toàn thiện của Đạo
Nho tư tưởng phóng khoáng của Đạo Lão Trang đã thấm nhuần vào ông từ
tấm bé, hình thành nên nhân cách một ông Vua anh minh, nhân đức làm nên
triều đại Lê Thánh Tông trị vì với tinh thần thượng quốc, thương dân, có trật
tự gia phong và kỷ cương xã hội. Những yếu tố tư tưởng đạo đức Tam giáo về
: Trung, Hiếu, Nhân, Nghĩa, Trí, Tín, Dũng, Từ, Bi, Hỉ, Xả, “Vô Vi” các giá
trị đó… đã được Lê Thánh Tông tiếp biến, phát triển và trở thành đường lối
trị nước bằng đạo đức của mình. Với cốt lõi là tinh thần dân tộc Lê Thánh
Tông đã kế thừa các góc độ Tam giáo có thể nói Tam giáo được tiếp nhận chủ
động đã có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển tư tưởng đạo
đức Lê Thánh Tông. Tuy nhiên vấn đề là ảnh hưởng của Tam giáo trong tư
tưởng đạo đức của Lê Thánh Tông rất đậm nét nhưng chúng đã được khúc xạ,
tiếp nhận như thế nào, để Tam giáo chính là một cơ sở quan trọng góp phần
làm nên khía cạnh nhân văn của đường lối đức trị ở Lê Thánh Tông. Ảnh h-
ưởng đó không phải là tất cả mà đã có sự tái cấu trúc, kết hợp tổng hợp theo
cách như thế nào. Những vấn đề này rất cần được tiếp tục làm sáng tỏ từ góc
độ Triết học, Tôn giáo học.
Trong bối cảnh hiện nay, văn kiện Đảng ta nhận định: Trong bộ máy
chính trị, sự suy thoái đạo đức ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên
biểu hiện tập trung ở tình trạng tham nhũng là một trong những nguy cơ đe
dọa sự tồn vong của xã hội, bên cạnh đó những thang bậc đạo đức xã hội đang
có chiều hướng suy thoái, lối sống gấp thực dụng, hưởng thụ tiêu dùng theo
chủ nghĩa cá nhân chưa bị ngăn chặn … do đó trở lại tìm hiểu cách thức tiếp