Nền kinh tế tế bào – quan điểm phát
triển mới
Cuộc cách mạng về cách tư duy này đã diễn ra. Ở đâu đó, chúng ta đã nhìn thấy
người ta chuyển từ phương thức kinh doanh chỉ dựa trên các giao dịch lỗi thời
theo chiều dọc sang phương thức mới có tính luân chuyển. Ở phương thức mới,
việc chia sẻ mọi nguồn lực chính là cách phát triển nền kinh tế theo chiều sâu.
Các nhà kinh tế đã mô tả mô hình mới này bằng nhiều cách khác nhau, một trong
số đó là sử dụng cấu trúc tế bào với nguồn nhân lực như một động lực phát triển
kinh tế. Người ta gọi đó là học thuyết kinh tế tế bào.
Cấu trúc tế bào và công việc kinh doanh có mối liên hệ nào với nhau? Coi việc
các tế bào cứ phát triển không ngừng nghỉ theo cấp số nhân là một dạng thức ung
thư. Chúng ta đều hiểu rằng sự phát triển không ngừng của các tế bào ung thư
trong cơ thể hoàn toàn không tốt cho việc duy trì sự sống. Trong kinh doanh cũng
vậy, sự phát triển quá đỗi chưa chắc bảo đảm sự bền vững như mong muốn.
Tuy nhiên, nền kinh tế hiện giờ dường như đang phát triển không có điểm dừng.
Với mô hình hiện tại, chúng ta không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc đón nhận
sự đình trệ để đi đến lụi tàn của nền kinh tế. Ở mọi cấp độ của nền kinh tế: từ kinh
tế vĩ mô, vi mô cho tới kinh tế công ty và công cộng, tất cả đều theo đuổi đà phát
triển bằng mọi giá.
Mỗi cơ thể đều có những tế bào mới phát triển và những tế bào cũ chết đi. Những
tế bào mới phát triển thay thế cho những tế bào đã bị tiêu diệt. Ảnh: Corbis
Trong khi đó, nền kinh tế tế bào gợi mở một hướng phát triển hoàn toàn khác với
tăng trưởng theo chiều dọc: đó là tăng trưởng có tính luân chuyển. Mỗi cơ thể đều
có những tế bào mới phát triển và những tế bào cũ chết đi. Những tế bào mới phát
triển thay thế cho những tế bào đã bị tiêu diệt. Cứ vậy, vòng phát triển cứ luân
chuyển mãi. Chúng ta tồn tại nhờ quá trình tái tạo. Trong kinh doanh, khi một
dạng thức đã trở nên lỗi thời, ngay lập tức, quy trình tái tạo hình thành nên một
dạng thức mới thay thế. Sự phát triển như vậy không hề thay đổi quy mô của nền
kinh tế.
Ở đây, người ta không coi tăng trưởng là sản phẩm phụ của một chu kỳ phát triển
mà là một bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế. Tăng trưởng được xem
như một trong số các giai đoạn phát triển không thể thiếu của toàn bộ chu trình
phát triển. Thay vì phát triển theo chiều rộng, các công ty sẽ chú trọng phát triển
theo chiều sâu bằng việc nâng cao năng lực, chất lượng trong quá trình xử lý công
việc và những thành quả đem lại cho khách hàng. Khi một mô hình mới ra đời thì
các mô hình cũ sẽ bị thay thế. Cũng giống như tế bào, sự phát triển giờ đây đóng
vai trò tái tạo: những khâu, những mảng cần thay thế sẽ được thay thế, liên tục cắt
giảm lãng phí và cải thiện xã hội.
Ví dụ, một nhà máy bia tại Ấn Độ đã áp dụng hết sức thành công tư duy nền kinh
tế tế bào vào quá trình sản xuất mà không cần phải sản xuất hay bán thêm nhiều
bia. Họ đã dùng chính vỏ thóc và vụn tấm từ quá trình sản xuất bia để sản xuất
phân bón và năng lượng sinh học. Việc tạo ra hai thành phẩm mới từ những gì đã
có của một công đoạn sản xuất chính là minh chứng về việc hạ giá thành sản xuất
và tối đa hoá công dụng của các sản phẩm đầu vào.
Công ty đồ gỗ KATIKA của Thuỵ Sĩ đang tích cực trồng lại nhiều hơn số cây họ
đã khai thác. Họ tái đầu tư một phần lợi nhuận thu được từ công việc kinh doanh
hiện giờ vào trồng rừng nhằm đảm bảo luôn có đủ nguồn cung nguyên liệu về sau
này. Trước mắt, công tác trồng rừng sẽ tạo thêm nhiều việc làm mới cho người
dân địa phương cùng nhiều lợi ích lâu dài khác (chẳng hạn như: tạo môi trường
sinh thái tự nhiên, giảm lượng khí CO2) đồng thời còn góp phần nâng cao giá trị
của những vùng đất trước kia từng có giá trị bị giảm sút.
