Nghiên cứu biến đổi chức năng tâm thu thất trái bằng siêu âm doppler tim ở bệnh nhân đau thắt ngực

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỔI CHỨC NĂNG TÂM THU THẤT TRÁI<br /> BẰNG SIÊU ÂM DOPPLER TIM Ở BỆNH NHÂN ĐAU THẮT NGỰC<br /> Trương Thị Mai Hương*, Nguyễn Đức Công**, Vũ Đình Hùng***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu chức năng tâm thu thất trái ở bệnh nhân nhồi<br /> máu cơ tim… Tuy nhiên, chưa thấy nghiên cứu chức năng tâm thu thất trái ở bệnh nhân đau thắt ngực (ĐTN)<br /> tại Việt Nam.<br /> Đối tượng và phương pháp: Trong nghiên cứu này, 224 bệnh nhân ĐTN có tuổi trung bình là 59,56 ±<br /> 10,9 và 81 người bình thường không có tiền sử bệnh tim mạch có độ tuổi (58,52 ± 10,15) và phân bố về giới<br /> tương đương. Các đối tượng nghiên cứu được khám lâm sàng, xét nghiệm thường qui, đo chỉ số nhân trắc, điện<br /> tim, siêu âm TM- 2D-Doppler tim. Sau đó bệnh nhân nhóm đau thắt ngực được chụp động mạch vành.<br /> Kết quả: Giảm phân suất tống máu (EF%) và phân suất co bóp (FS%), tăng thể tích thất trái cuối thì tâm<br /> thu (ESV) và tâm trương (EDV) ở bệnh nhân đau thắt ngực so với nhóm chứng với p < 0,05. Có sự giảm EF%<br /> đo theo phương pháp Simpson và Teichholz, tăng thể tích thất trái cuối tâm thu (ESV) và thể tích thất trái cuối<br /> tâm trương (EDV) ở phân nhóm ĐTN có nhồi máu cơ tim nhiều hơn so với nhóm chứng với p < 0,05. Có sự<br /> giảm EF% đo theo phương pháp Simpson và Teichohhlz , tăng thể tích thất trái cuối tâm thu (ESV) và thể tích<br /> thất trái cuối tâm trương (EDV) ở phân nhóm ĐTN có biến đổi ST-T theo kiểu thiếu máu cơ tim nhiều hơn so<br /> với phân nhóm ĐTN không có biến đổi ST-T với p < 0,05.<br /> Kết luận: Chức năng tâm thu thất trái giảm ở bệnh nhân ĐTN, nhất là ở phân nhóm có nhồi máu cơ tim và<br /> có biến đổi ST-T trên điện tim.<br /> Từ khoá: Đau thắt ngực, siêu âm tim, rối loạn vận động thành tim.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CHANGE OF LEFT VENTRICULAR SYSTOLIC FUNCTION<br /> IN PATIENTS WITH ANGINA PECTORIS<br /> Truong Thi Mai Huong, Nguyen Đuc Cong, Vu Đinh Hung.<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 221 - 226<br /> Background: There are many studies of left ventricular (LV) systolic function in patients with myocardial<br /> infarction. However, in Viet Nam, there was no research about the LV function on patients with angina pectoris.<br /> Methods and results: In this study, the first group consisted of 224 patients suffered from angina pectoris<br /> (average age was 59.56 ± 10.9 years old); the second group (controls) was consisted of 81 healthy persons<br /> (average age was 58.52 ± 10.15). Clinical examination, regular tests, measurement of athropometry indexes,<br /> electrocardiogram and TM-2D-Doppler echocardiography were performed on all subjects. Coronary angiography<br /> were made on the anginal group. Results as belowed: There were a decrease of ejection fractions (EF%) and<br /> fractional shortening (FS%) and an increase of the end systolic volume (ESV) and the end diastolic volume<br /> (EDV) of left ventricle in the first group in comparison with the second group (p < 0.05). The rates of decrease of<br /> EF% (by Simpson and Teichholz method) and increase of left ventricular end systolic volume (ESV) and left<br /> <br /> *<br /> <br /> Bệnh viện Nguyễn Trãi, ** Bệnh viện Thống Nhất, *** Học viện Quân y.<br /> Tác giả liên lạc: PGS TS Nguyễn Đức Công<br /> ĐT: 0983160860<br /> Email: cong1608@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 221<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> ventricular end diastolic volume (EDV) in the patients with myocardial infarction were higher compared with<br /> that in the patients without myocardial infarction (p < 0.05). The rates of decrease of FS and EF% (by Simpson<br /> and Teichholz method) and increase of left ventricular end systolic volume (ESV) and left ventricular end<br /> diastolic volume (EDV) in the patients with ischemic ST-T changes were higher compared with that in the<br /> patients without ischemic ST-T changes (p < 0.05).<br /> Conclusions: Left ventricular systolic function was significantly decreased in people with angina pectoris,<br /> especially in angina patients with old myocardial infarction and ischemic ST-T changes.<br /> Keywords: Angina pectoris, echocardiography, cardiac wall diskinesis.<br /> sức khỏe định kỳ cùng thời điểm trên.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh mạch vành là nguyên nhân tử vong<br /> hàng đầu trên thế giới và ở Việt Nam, theo<br /> nghiên cứu của viện Tim mạch quốc gia tỷ lệ<br /> này đang gia tăng hàng năm. Có nhiều phương<br /> pháp để chẩn đoán thiếu máu cục bộ cơ tim nói<br /> chung và đau thắt ngực (ĐTN) nói riêng, trong<br /> đó siêu âm Doppler tim đánh giá chức năng tim,<br /> là phương tiện thăm dò không xâm lấn giúp<br /> chẩn đoán, điều trị và tiên lượng. Vì vậy chúng<br /> tôi tiến hành nghiên cứu chức năng thất trái<br /> bằng siêu âm Doppler tim ở bệnh nhân ĐTN với<br /> mục tiêu:<br /> 1. Nghiên cứu sự biến đổi chức năng tâm<br /> thu thất trái trên siêu âm Doppler tim ở bệnh<br /> nhân đau thắt ngực.<br /> 2. Nghiên cứu sự biến đổi chức năng tâm<br /> thu thất trái ở nhóm ĐTN có và không biến đổi<br /> ST-T trên điện tim.<br /> 3. Nghiên cứu sự biến đổi chức năng tâm<br /> thu thất trái ở nhóm ĐTN có và không nhồi máu<br /> cơ tim.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Đối tượng<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> - Nam, nữ từ 18-80 tuổi.<br /> - Trên lâm sàng có ĐTN theo khuyến cáo của<br /> Hội tim mạch Việt Nam 2006(3).<br /> - Chẩn đoán nhồi máu cơ tim (NMCT) cũ:<br /> Tiền sử NMCT cũ, điện tim có sóng Q đủ tiêu<br /> chuẩn độ rộng và sâu theo qui ước Minesota từ 2<br /> đạo trình liên tiếp trở lên, ST đẳng điện, men tim<br /> giới hạn bình thường.<br /> - Chẩn đoán nhồi máu cơ tim cấp: đau thắt<br /> ngực < 1 giờ, thay đổi ECG, sóng pardee và Q<br /> hoại tử, men tim tăng (2/3 tiêu chuẩn trên).<br /> - Điện tâm đồ lúc nghỉ bình thường hoặc có<br /> thay đổi ST-T theo kiểu thiếu máu cơ tim (ST<br /> chênh xuống thẳng đuỗn kéo dài ≥ 0,08s từ điểm<br /> J, T âm tính và cân đối).<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Có nhồi máu cơ tim thất phải cũ.<br /> - Nhịp tim nhanh: tần số tim > 100 chu<br /> kỳ/phút, rung nhĩ.<br /> - Rối loạn dẫn truyền nặng: block AV (độ<br /> 2, 3), bệnh van tim, cơ tim, màng ngoài tim,<br /> mạch máu phổi, phình bóc tách ĐMC, bệnh<br /> tim bẩm sinh.<br /> - Bệnh lý không phải do tim<br /> <br /> 224 bệnh nhân ĐTN có độ tuổi trung bình là<br /> 59,56 ± 10,9 được nhập viện tại khoa nội tim<br /> mạch bệnh viện Nguyễn Trãi, thành phố Hồ Chí<br /> Minh từ tháng 1/2008 - 1/2010.<br /> <br /> - Bệnh lý cấp tính khác: sốt, nhiễm trùng,<br /> cường giáp…<br /> <br /> Nhóm chứng<br /> <br /> Thời gian nghiên cứu<br /> Từ 1/2008 đến 1/2010.<br /> <br /> 81người không có bệnh lý tim mạch có cùng<br /> phân bố tuổi và giới, được chọn khi đến khám<br /> <br /> 222<br /> <br /> - Hình ảnh siêu âm Doppler tim không đạt<br /> tiêu chuẩn.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Tiến cứu, mô tả, cắt ngang, so sánh bệnh<br /> chứng.<br /> <br /> Bảng 1:.Đặc điểm tuổi, giới của mẫu nghiên cứu<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Khám lâm sàng, đo chiều cao, cân nặng, chỉ<br /> số khối cơ thể (BMI), diện tích da (BSA), đo điện<br /> tim, xét nghiệm máu thường quy. Siêu âm tim<br /> TM, 2D, Doppler được thực hiện tại phòng siêu<br /> âm tim bệnh viện Nguyễn Trãi với máy<br /> TOSHIBA đầu dò 3,5 MHz. Đo các thông số siêu<br /> âm liên quan để xác định chức năng tim theo<br /> Hiệp hội siêu âm Hoa Kỳ 1999. Phân suất tống<br /> máu được đo bằng 2 phương pháp Teichholz<br /> (TM) và Simpson (2D).<br /> <br /> Xử lý thống kê<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM<br /> <br /> NHÓM<br /> ĐTN<br /> (n = 224)<br /> <br /> NHÓM<br /> CHỨNG<br /> (n = 81)<br /> <br /> Nam, n (%) 152 (67,9)<br /> 54 (66,7)<br /> Nữ, n (%)<br /> 72 (32,1)<br /> 27 (33,3)<br /> 30 – 40, n (%) 13 (5,8)<br /> 2 (2,5)<br /> 41 – 50, n (%) 31 (13,8)<br /> 19 (23,5)<br /> 51 – 60, n (%) 74 (33)<br /> 26 (32,1)<br /> TUỔI 61 – 70, n (%) 64 (28,6)<br /> 24 (29,6)<br /> 42 (18,8)<br /> 10 (12,3)<br /> ≥ 70, n (%)<br /> TUỔI TRUNG<br /> 59,56 ± 10,9 58,52 ± 10,15<br /> BÌNH<br /> GIỚI<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,845<br /> <br /> 0,187<br /> <br /> 0,452<br /> <br /> - Tuổi trung bình và tỷ lệ nam, nữ trong<br /> nhóm ĐTN và nhóm chứng tương đương nhau.<br /> Tuổi thường gặp của nhóm ĐTN là trên 50.<br /> <br /> Các thông số nghiên cứu được xử lý theo các<br /> thuật toán thống ke ứng dụng trong y sinh học<br /> trên phần mềm SPSS version 16.0.<br /> <br /> Biểu đồ 1: Số lượng các yếu tố nguy cơ ở nhóm đau thắt ngực<br /> - Bệnh nhân ĐTN không có yếu tố nguy cơ<br /> chiếm tỷ lệ thấp (1,8%), ĐTN có 1 yếu tố nguy cơ<br /> khoảng hơn 1/4. Đa số bệnh nhân có 2 yếu tố<br /> nguy cơ chiếm tỷ lệ 36,6%, và 3 yếu tố nguy cơ là<br /> 21,9%, 4 yếu tố nguy cơ là 9,4%. Số bệnh nhân có<br /> 5 yếu tố nguy cơ chiếm tỷ lệ thấp nhất (0,4%).<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Bảng 2: So sánh các chỉ số siêu âm Doppler tim đánh<br /> giá chức năng tâm thu thất trái ở nhóm đau thắt<br /> ngực và nhóm chứng<br /> Nhóm ĐTN Nhóm chứng<br /> p<br /> (n = 224)<br /> (n = 81)<br /> ET (ms)<br /> 194,04 ± 54,62 173,63 ±<br /> 0,004<br /> 52,93<br /> EF theo Teichholz 60,84 ± 10,41 67,4 ± 6,8 < 0,0001<br /> (%)<br /> EF theo Simpson (%) 52,95 ± 10,78 59,81 ± 7,65 < 0,0001<br /> ChỈ tiêu<br /> <br /> 223<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> ChỈ tiêu<br /> FS (%)<br /> SV (ml)<br /> EDV (ml)<br /> ESV (ml)<br /> SỐ NGƯỜI GIẢM<br /> CNTTHU<br /> (EF Simpson <<br /> 50%), n (%)<br /> <br /> Nhóm ĐTN Nhóm chứng<br /> p<br /> (n = 224)<br /> (n = 81)<br /> 29,42 ± 7,16 34,79 ± 9,94 < 0,0001<br /> 80,41 ± 35,28 90,5 ± 41,39 0,053<br /> 131,06 ± 70,09 104,24 ±<br /> < 0,0001<br /> 44,99<br /> 56,76 ± 38,89 37,75 ± 11,52 < 0,0001<br /> 81 (36,2)<br /> <br /> 16 (19,8)<br /> <br /> 0,004<br /> <br /> - Ở nhóm ĐTN, phân suất tống máu (EF%)<br /> đo theo phương pháp Simpson và Teichholz và<br /> phân suất co bóp (FS%) đều giảm. Ngược lại, thể<br /> tích thất trái cuối thì tâm thu và tâm trương cao<br /> hơn so với nhóm chứng.<br /> - Tỷ lệ người giảm chức năng tâm thu thất<br /> trái chiếm khoảng 1/3 (36,2%) ở nhóm ĐTN.<br /> <br /> Bảng 3:.So sánh các chỉ số siêu âm tim đánh giá chức năng tâm thu thất trái ở phân nhóm có biến đổi ST-T và<br /> không biến đổi ST-T trên điện tâm đồ<br /> CHỈ SỐ<br /> ET (ms)<br /> EF theo<br /> Teichholz (%)<br /> EF Simpson (%)<br /> FS (%)<br /> SV (ml)<br /> EDV (ml)<br /> ESV (ml)<br /> SỐ NGƯỜI<br /> GIẢM CNTTHU<br /> (EF Simpson <<br /> 50%), n (%)<br /> <br /> CHỨNG<br /> (3)<br /> (n = 81 )<br /> 173,63 ± 52,93<br /> <br /> (1)-(2)<br /> <br /> (1)-(3)<br /> <br /> (2)-(3)<br /> <br /> 191,69 ± 56,24<br /> <br /> KHÔNGĐỔI<br /> ST-T (2)<br /> (n =81)<br /> 198,2 ± 51,7<br /> <br /> 0,393<br /> <br /> 0,019<br /> <br /> 0,003<br /> <br /> 59,07 ±10,74<br /> <br /> 63,95 ± 9,05<br /> <br /> 67,4 ± 6,8<br /> <br /> < 0,0001<br /> <br /> < 0,0001<br /> <br /> 0,007<br /> <br /> 51,54 ± 11,12<br /> 28,34 ± 7,49<br /> 82,04 ± 35,36<br /> 139,97 ± 72,8<br /> 61,49 ± 39,2<br /> <br /> 55,45 ± 9,7<br /> 31,32 ± 6,13<br /> 77,53 ± 35,18<br /> 115,31 ± 62,39<br /> 48,39 ± 37,09<br /> <br /> 59,89 ± 7,65<br /> 34,79 ± 5,94<br /> 90,5 ± 41,39<br /> 104,24 ± 44,99<br /> 37,75 ± 11,52<br /> <br /> 0,009<br /> 0,003<br /> 0,358<br /> 0,011<br /> 0,015<br /> <br /> < 0,0001<br /> < 0,0001<br /> 0,124<br /> < 0,0001<br /> < 0,0001<br /> <br /> 0,002<br /> < 0,0001<br /> 0,033<br /> 0,197<br /> 0,027<br /> <br /> 61<br /> (42,7)<br /> <br /> 20<br /> (24,7)<br /> <br /> 16<br /> (19,8)<br /> <br /> 0,007<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> 0,45<br /> <br /> BIẾN ĐỔI ST-T (1)<br /> (n = 143)<br /> <br /> - Ở phân nhóm có biến đổi ST-T: EF% (đo<br /> theo Simpson và Teichholz) và FS% thấp hơn<br /> nhóm chứng và phân nhóm không biến đổi STT; ngược lại EDV và ESV lớn hơn nhóm không<br /> biến đổi ST-T và nhóm chứng. Các chỉ số khác<br /> giữa 2 nhóm khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> p<br /> <br /> - Tỷ lệ người giảm chức năng tâm thu thất<br /> trái ở phân nhóm có biến đổi ST-T (42,7%), phân<br /> nhóm không biến đổi ST-T (24,7%), sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê. Nhóm chứng chiếm tỷ lệ<br /> 19,8% giảm chức năng tâm thu thất trái.<br /> <br /> Bảng 4:.So sánh các chỉ số chức năng tâm thu thất trái ở phân nhóm đã nhồi máu cơ tim và không nhồi máu cơ<br /> tim<br /> CHỈ TIÊU<br /> ET (ms)<br /> EF theo Teichholz (%)<br /> EF theo Simpson (%)<br /> FS (%)<br /> SV (ml)<br /> EDV (ml)<br /> ESV (ml)<br /> SỐ NGƯỜI GIẢM<br /> CNTTHU (EF Simpson<br />