HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
188
NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ MỐI LIÊN QUAN GIỮA VIÊM DA TIẾT BÃ
VÀ HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA
Nguyễn Thị Phan Thúy1, Trương Lê Anh Tuấn1,
Huỳnh Thị Mai Thi1, Phạm Thị Uyển Nhi1, Nguyễn Trọng Hào1,2
TÓM TẮT23
Viêm da tiết bã (VDTB) là một bệnh viêm
mạn tính phổ biến, tái phát nhiều lần. Một số
nghiên cứu ghi nhận có mối liên quan giữa hội
chứng chuyển hóa (HCCH) với các bệnh lý viêm
mạn tính như vảy nến, viêm da cơ địa, bạch biến
hay VDTB. Tìm mối liên quan giữa HCCH và
VDTB cụ thể trên người Việt Nam là hết sức cần
thiết, giúp tạo nên chiến lược quản lý bệnh tốt
hơn. Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu
bệnh chứng trên 109 bệnh nhân VDTB và 47
nhóm chứng đến khám và điều trị tại bệnh viện
Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh và được đánh
giá các chỉ số liên quan HCCH. Kết quả: Tiền sử
gia đình mắc các bệnh tăng huyết áp, bệnh đái
tháo đường tuýp 2, rối loạn lipid máu ở bệnh
nhân VDTB chiếm tỉ lệ cao hơn có ý nghĩa thống
kê so nhóm chứng. Nồng độ HDL-c thấp và
glucose máu cao ở nhóm VDTB chiếm tỉ lệ cao
hơn có ý nghĩa thống kê. Bệnh nhân VDTB có
HCCH có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về
tình trạng mắc HCCH trên bệnh nhân VDTB so
với nhóm chứng (p = 0,003). Mô hình tiên lượng
HCCH dựa trên các yếu tố như nồng độ HDL-c
thấp, glucose máu cao và béo bụng (p < 0,001,
OR 95%: 79,9% - 91,5%). VDTB có nguy cơ
1Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh
2Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Trọng Hào
Email: bshao312@yahoo.com
Ngày nhận bài: 2/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 6/8/2024
Ngày duyệt bài: 15/8/2024
tăng glucose máu cao gấp 5,24 lần so với nhóm
chứng (p < 0,001, OR95%: 68,1% - 83,2%).
Từ khóa: viêm da tiết bã, hội chứng chuyển
hoá.
SUMMARY
INVESTIGATION OF THE
RELATIONSHIP BETWEEN
METABOLIC SYNDROME AND
SEBORRHEIC DERMATITIS
Background: Seborrheic dermatitis (SD) is a
common, chronic inflammatory disease with
relapses and remissions. Some studies have
recorded a relationship between metabolic
syndrome (MS) and chronic inflammatory
diseases such as psoriasis, atopic dermatitis,
vitiligo. To our knowledge, no research on the
relationship between MS and SD in Vietnam has
been conducted, so our study is essential to look
for an appropriate strategy to better manage this
disease. Methods: 109 patients with SD and 47
healthy controls were included. The parameters
of MS include body mass index (BMI),
abdominal obesity, hypertension, family history,
glycemia, triglyceride (TG), and high-density
lipoprotein. Results: Family history of
hypertension, type 2 diabetes, and dyslipidemia
in SD were significantly higher than in the
control group. Low HDL-c levels and
hyperglycemia in the SD group were statistically
significantly higher than the control (p = 0.009
and < 0.001). 53.2% of SD patients had MS. The
prevalence of MS was higher in SD patients than
in the controls (p = 0,003). MS correlated with
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
189
low HDL-c concentration, hyperglycemia, and
abdominal obesity (p < 0,001, OR 95%: 79,9% -
91,5%). SD had a 5.24 times higher odds ratio of
hyperglycemia than the control group (p < 0.001,
OR95%: 68.1% - 83.2%).
Keywords: seborrheic dermatitis, metabolic
syndrome.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm da tiết bã (VDTB) hay còn gọi là
viêm da dầu, là một bệnh viêm mạn tính phổ
biến, tái phát nhiều lần. Bệnh có thể ảnh
hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc
sống do tính chất mạn tính và không thể điều
trị dứt điểm. Tỉ lệ mắc bệnh viêm da tiết bã
trên toàn thế giới khoảng 5%, nhưng tỉ lệ
mắc biến thể không viêm - gàu có thể lên tới
gần 50% dân số.1 Một số nghiên cứu ghi
nhận có mối liên quan giữa HCCH với các
bệnh lý viêm mạn tính như vảy nến, viêm da
cơ địa, rụng tóc androgen hay VDTB.2
HCCH được coi là một trong những bệnh
không lây nhiễm đang trở thành gánh nặng y
tế với tỉ lệ mắc bệnh và tử vong ngày càng
tăng dần ở cả các nước phát triển và các
nước đang phát triển.3 Tác giả Ayşe Akbaş
và cộng sự ghi nhận HCCH chiếm tỉ lệ
35,2% trên nhóm bệnh VDTB, cao hơn có ý
nghĩa thống kê so với nhóm chứng. Đồng
thời tỉ lệ bệnh nhân có nồng độ triglyceride
(TG) cao, HDL-c thấp, huyết áp tâm thu cao
, huyết áp tâm trương cao cũng chiếm tỉ lệ
cao hơn có ý nghĩa thống kê ở nhóm VDTB.
Qua đó, VDTB có thể là một chỉ điểm của
HCCH và cần được quản lý, theo dõi sớm.4
Ngược lại, Savaş và cộng sự ghi nhận bệnh
nhân VDTB có tỉ lệ mắc HCCH cao hơn so
với nhóm chứng nhưng không có sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê. Dù vậy, tác giả ghi
nhận tỉ lệ đề kháng insulin của bệnh nhân ở
nhóm VDTB cao hơn có ý nghĩa thống kê.5
Mối liên quan giữa HCCH và VDTB có
sự khác nhau, không đồng nhất giữa các
nghiên cứu. Mối liên quan này có thể thay
đổi theo từng chủng tộc, vùng địa lí, chế độ
sinh hoạt, tài chính, khả năng khám chữa
bệnh… Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào về
mối liên quan giữa HCCH và VDTB được
tiến hành tại Việt Nam, chính vì vậy chúng
tôi tiến hành nghiên cứu: “Đánh giá mối liên
quan giữa viêm da tiết bã và hội chứng
chuyển hoá” nhằm khảo sát các đặc điểm
lâm sàng, cận lâm sàng của hội chứng
chuyển hóa, VDTB và mối tương quan giữa
hai yếu tố trên, từ đó có thể có chiến lược
quản lý, theo dõi bệnh nhân VDTB tối ưu
hơn.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Tất cả bệnh nhân được chẩn đoán viêm
da tiết bã ≥ 18 tuổi đến khám và điều trị tại
Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh.
Tiêu chuẩn chọn mẫu
Nhóm bệnh: Bệnh nhân trên 18 tuổi,
được chẩn đoán VDTB dựa vào lâm sàng và
đồng ý tham gia nghiên cứu.
Nhóm chứng: Người không mắc bệnh
VDTB tương đồng về tuổi, giới so với nhóm
bệnh.
Tiêu chuẩn loại trừ
Nhóm bệnh và nhóm chứng: Phụ nữ có
thai hoặc đang cho con bú, bệnh nhân có
kèm các bệnh lý viêm da viêm mạn tính khác
như vảy nến, bạch biến, rụng tóc từng
vùng… Nếu bệnh nhân không đang điều trị
các bệnh lý về tim mạch/ nội tiết cần loại trừ
bệnh nhân đang sử dụng các thuốc có nguy
cơ ảnh hưởng đến huyết áp (beta blocker, ức
chế men chuyển, lợi tiểu…), thuốc gây rối
loạn lipid máu (nhóm retinoids uống, liệu
pháp hocmon, corticosteroid, chống trầm
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
190
cảm…) hay tăng nồng độ glucose máu
(corticosteroid, beta blocker, ức chế protease,
kháng sinh levoflaxacin, quinolone…).
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu
bệnh chứng.
Cỡ mu:
Nghiên cứu áp dụng công thức tính cỡ
mẫu dựa theo tỉ lệ viêm da tiết bã mắc
HCCH là p1 = 35,2% và tỉ lệ người bình
thường (nhóm chứng) mắc HCCH là p2 =
10,6% của Akbaş và cộng sự. Nghiên cứu
của chúng tôi áp dụng tiêu chuẩn NCEP ATP
III 2004 để chẩn đoán HCCH.
Phương pháp thu thập số liệu:
Bệnh nhân thoả tiêu chuẩn chọn mẫu sẽ
được giải thích về mục tiêu, cách tiến hành
nghiên cứu và ký đồng thuận tham gia
nghiên cứu. Sau đó bệnh nhân được đánh giá
các chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng: glucose
máu tĩnh mạch lúc đói, triglyceride (TG),
HDL-cholesterol máu (HDL-c).
Phương pháp xử lý số liệu:
Số liệu được mã hóa và xử lý bằng phần
mềm SPSS 26.0, p < 0,05 là sự khác biệt có
ý nghĩa thống kê.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu thu thập được 109 bệnh nhân
được chẩn đoán VDTB và 47 bệnh nhân
không mắc bệnh VDTB đồng ý tham gia
nghiên cứu.
Đặc điểm chung dịch tễ, lâm sàng của
mu nghiên cứu
Bảng 5. Đặc điểm dịch tễ, tiền căn, mức độ nặng VDTB trên mẫu nghiên cứu
Đặc điểm
Viêm da tiết bã
(n = 109)
Nhóm chứng
(n = 47)
p
Tuổi:
Trung vị (KTPV)
31 (22,5 - 39,5)
33,0 (26,0 - 40,0)
0,48(a)
GTNN - GTLN
18 - 68
21 - 60
Giới:
Nam
85 (78,0%)
33 (70,2%)
0,30(b)
Nữ
24 (22,0%)
14 (29,8%)
Có tiền sử gia đình viêm da tiết bã
32 (29,4%)
7 (14,9%)
0,06(b)
Có tiền sử gia đình tăng huyết áp
70 (64,2%)
4 (8,5%)
<0,001(b)
Có tiền sử gia đình đái tháo đường tuýp 2
42 (38,5%)
4 (8,5%)
<0,001(b)
Có tiền sử gia đình rối loạn lipid máu
64 (58,7%)
0 (0%)
<0,001(b)
Tuổi khởi phát VDTB trung vị (KTPV)
28,0 (19,0 - 37,0)
-
-
GTNN - GTLN
9 - 68
-
Chỉ số SASI (điểm) Trung vị (KTPV)
8,0 (3,75 - 12,25)
-
-
GTNN - GTLN
2 - 39
-
(a) Mann-Whitney U test; (b) Kiểm định Chi bình phương; (c)kiểm định chính xác Fisher.
Nhận xét: Tuổi trung vị của bệnh nhân
VDTB là 31 tuổi. Nam giới chiếm tỉ lệ ưu
thế hơn nữ giới. Nam giới ở nhóm VDTB
gấp 3,5 lần nữ giới. Tiền sử gia đình mắc các
bệnh tăng huyết áp, bệnh đái tháo đường
tuýp 2, rối loạn lipid máu ở bệnh nhân
VDTB chiếm tỉ lệ cao hơn có ý nghĩa thống
kê so nhóm chứng. Bệnh nhân VDTB tham
gia nghiên cứu tuổi khởi phát trung vị là 28
tuổi và chỉ số mức độ nặng SASI trung vị là
8 điểm.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
191
Đặc điểm hội chứng chuyển hoá của mu nghiên cứu
Bảng 6. Đặc điểm hội chứng chuyển hóa của các nhóm nghiên cứu
Đặc điểm
Viêm da tiết bã
(n = 109)
Nhóm chứng
(n = 47)
p
BMI:
Trung vị (KTPV)
23,32 (21,29 ± 25,35)
23,53 (21,63 ± 25,43)
0,48(a)
GTNN - GTLN
16,82 - 31,11
18,73 - 28,13
Béo bụng
60 (55,0%)
20 (42,6%)
0,15(b)
Huyết áp cao
53 (48,6%)
24 (51,1%)
0,78(b)
Triglyceride cao
64 (58,7%)
23 (48,9%)
0,26(b)
HDL-c thấp
23 (21,1%)
2 (4,3%)
0,009(b)
Glucose máu cao
59 (54,1%)
9 (19,1%)
<0,001(b)
(a) Mann-Whitney U test; (b) Kiểm định Chi bình phương; (c)kiểm định chính xác Fisher.
Nhận xét: Không có sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê về chỉ số BMI, tình trạng béo
bụng, huyết áp cao cũng như chỉ số TG cao ở
bệnh nhân có mắc bệnh VDTB so với nhóm
chứng. Tuy nhiên, nồng độ
HDL-c thấp và glucose máu cao ở nhóm
bệnh nhân VDTB chiếm tỉ lệ cao hơn có ý
nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p lần
lượt là 0,009 và < 0,001).
Mối liên quan giữa hội chứng chuyển
hoá và bệnh viêm da tiết bã
Biểu đồ 3: Phân bố tỉ lệ bệnh nhân mắc bệnh VDTB theo HCCH
Nhận xét: Nghiên cứu ghi nhận có 53,2% bệnh nhân VDTB có HCCH, đồng thời có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê về tình trạng mắc HCCH trên bệnh nhân VDTB so với nhóm
chứng (p = 0,003).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
192
Bảng 7. Phân bố về dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng nhóm nghiên cứu có HCCH
Viêm da tiết bã
(n = 58)
Nhóm chứng
(n = 13)
p
10 (17,2%)
3 (23,1%)
0,69 (c)
48 (82,8%)
10 (76,9%)
45 (77,6%)
0 (0%)
< 0,001(c)
28 (48,3%)
1 (7,7%)
< 0,007(b)
44 (75,9%)
0 (0%)
< 0,001(b)
49 (84,5%)
11 (84,6%)
1,0 (c)
48 (82,8%)
9 (69,2%)
0,27 (c)
23 (39,7%)
8 (61,5%)
0,15 (a)
58 (100%)
13 (100%)
-
21 (36,2%)
2 (15,4%)
0,20(c)
44 (75,9%)
7 (53,8%)
0,17(c)
(a) Mann-Whitney U test; (b) Kiểm định Chi bình phương; (c)kiểm định chính xác Fisher.
Nhận xét: Khi khảo sát trên bệnh nhân
mắc HCCH, ghi nhận có sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê về tiền sử gia đình mắc các
bệnh lý như đái tháo đường tuýp 2, tăng
huyết áp, rối loạn lipid máu ở bệnh nhân
VDTB so với nhóm chứng. Tất cả bệnh nhân
mắc HCCH đều có nồng độ TG cao. Không
có sự khác biệt về phân nhóm nồng độ TG
cao hay nồng độ glucose cao giữa bệnh nhân
VDTB và nhóm chứng có mắc HCCH.
Biểu đồ 4: Đường cong ROC khảo st mô hình tiên lượng HCCH