Những điều cần biết để
cây lan không chết và
Giá thể trồng lan
Cây lan là cây hoa cảnh được nhiều người ưa chuộng bởi vẻ đẹp muôn màu,
muôn vẻ của nó.Tuy nhiên lan là một loại hoa cần được chăm sóc thường
xuyên và đúng cách, nếu không cây sống nhưng còi cọc, không ra hoa hoặc sẽ
chết đi.
Cây lan bị chết có nhiều nguyên nhân, một trong những nguyên nhân chính là chủ
nhân của cây lan “không thương” nó, vì không thương nên không tìm hiểu cách
nuôi dưỡng nó, không cho nó một ít thời gian để tưới tắm, phòng sâu bệnh.
1.Tại sao cây lan chết
Trước tiên cây lan chết vì con người không chú ý đến môi trường sống của nó. Cây
lan sẽ không tăng trưởng nếu đột ngột thay đổi môi trường sinh sống thiên nhiên
đặc hữu. Phải một thời gian lâu để cây lan thích hợp với môi trường mới. Đây là
điểm người mua lan về nuôi trồng cần lưu ý. Một cây lan vùng nhiệt đới, khí hậu
ẩm ướt đem về vùng khí hậu khô ráo, ít ẩm độ, cây đó khó sống nếu không có
phương tiện cung ứng điều kiện thích hợp. Có những hoa lan chỉ thụ phấn được
nhờ một loại ong, bướm chỉ có ở nơi môi trường đó mà thôi. Do vậy, người mới
chơi lan nên mua những cây đã được phổ thông, thích hợp với môi trường mình
đang sinh sống. Không nên vì màu sắc, hình dáng bắt mắt mà mua không đắn đo.
Với những cây lan thuộc loài Cymbidium sống phù hợp ở những nơi có nhiệt độ
thay đổi trong ngày từ 21oC - 38oC và ban đêm phải lạnh
Với những cây lan thuộc loài Cymbidium sống phù hợp ở những nơi có nhiệt độ
thay đổi trong ngày từ 21oC – 38oC và ban đêm phải lạnh
Khi mua một giống lan lạ ta cần biết tên (tên khoa học) hay ít nhất tên bình dân
nhưng phổ thông. Tên được nhà cung cấp ghi rõ vào tấm thẻ kèm theo cây .Chúng
ta nên cẩn thận ghi chép đầy đủ tên khoa học và một vài tên phổ thông cho dễ tra
cứu. Nếu được nên xin nhà vườn cung cấp cho một tài liệu về cách nuôi trồng hoặc
trao đổi với họ để biết thêm về cây lan mình muốn mua. Ví dụ có những cây lan
cần ngủ về mùa Đông, nên không cần tưới nước, bón phân trong thời gian này.
Làm ngược lại cây lan sẽ chết.
Nói nôm na, cây cối cũng như con người cần một số yếu tố để sống như nước, ánh
sáng, nhiệt độ, không khí và một số điểu kiện để tăng trưởng như phân bón, sự
chăm sóc của con người. Tùy từng loại lan, tùy cách trồng mà cung ứng những yếu
tố trên cho thích hợp. Cây cần độ ẩm, cần nước nhưng tưới nhiều quá cây bị úng
nước, thối rễ và chết. Cây lan xứ nóng, đem về xứ lạnh trồng, nếu không tăng nhiệt
độ thích hợp, cây lan sẽ chết. Cây lan cần ánh sáng, cần nắng để tăng trưởng, ra
hoa. Nếu để lâu trong chỗ rợp, trong nhà, cây lan sẽ yếu, dễ bị bệnh và không ra
hoa.
2. Để cây lan không chết
Người trồng lan dù để kinh doanh hay trồng như một thú tiêu khiển đều phải tìm
hiểu về kỹ thuật, phương pháp để có thể thành công,cần học hỏi, tìm hiểu, trao đổi
để thu thâp kinh nghiệm cho mình. Tưới nước cho lan, mới nghe tưởng dễ, nhưng
90% cây lan chết vì tưới quá nhiều nước. Không bón phân cây lan chỉ chậm lớn,
bón phân không đúng cách, cây lan chết. Để cây lan khỏi chết, người chơi phải cố
gắng nhất là trong thời gian đầu học hỏi, tìm hiểu. Sau đó với kinh nghiệm, mọi
việc sẽ dễ dàng hơn.
Cây lan thuộc loài Phalaenopsis là cây ưa bóng mát, lá rộng dễ mất nước nên cần
tưới nhiều nước , nhưng tránh để đọng nước lại trên lá
Cây lan thuộc loài Phalaenopsis là cây ưa bóng mát, lá rộng dễ mất nước nên cần
tưới nhiều nước , nhưng tránh để đọng nước lại trên lá
Tìm hiểu những đặc tính của cây lan trước khi mua. Đối với người mới trồng lan
nên mua những cây dễ trồng. Đối với những cây lan lạ nên tìm hiểu thêm những
đặc tính riêng biệt của mỗi loại để cung ứng những đòi hỏi thích hợp. Tìm hiểu khả
năng của mình có đủ phương tiện hay không, Ví dụ xây nhà kính cho các cây khác
vùng khí hậu.
Người nuôi trồng cần tìm hiểu sơ qua cách tưới nước, bón phân, trừ bệnh tật, sâu
rầy cho đúng phương pháp. Từ khi có triệu chứng cho đến khi chết, cây lan có một
thời gian khá lâu đủ cho ta cứu chữa kịp thời. Nếu cây không tăng trưởng ta nên để
ý đến môi trường, vị trí đặt để cây lan, đủ nắng, thiếu nắng, thừa nắng. Số giờ nắng
chiếu trong ngày hay sự chênh lệch nhiệt độ cao-thấp cũng ảnh hưởng đến cây lan
có ra hoa hay không. Nếu để lâu một vị trí mà cây không phát triển ta nên thay đổi
để ra chỗ khác. Mầm non và rễ mới xuất hiện cho ta biết cây đã có thể chấp nhận
chỗ mới. Lá tự nhiên đổi màu vàng, rũ xuống, rễ thâm đen chỉ còn gân ở giữa, báo
hiệu cây lan dư nước vì tưới quá nhiều hay nước không thoát được hoặc đất trồng
cần phải thay vì đã mủn thành bùn. Các đầu lá, sau một thời gian bón phân bị khô
cháy tức là ta đã bón quá nhiều phân. Cần kiểm soát lại nồng độ của phân hoặc
khoảng cách mỗi lần tưới. Ta cũng lưu ý những dấu hiệu trên lá, trên rễ để chẩn
đoán bệnh và cứu chữa kịp thời.
Nói chung, để tránh cho cây lan không chết chúng ta cần:
- Tìm hiểu đặc tính của cây lan mình muốn mua trồng, không mua tùy hứng.
- Nên trồng những cây dễ trước để có kinh nghiệm.
- Tự xét khả năng của mình về sự chăm sóc, trang trại, và kỹ thuật.
- Áp dụng đúng những điều học hỏi, kinh nghiệm và hướng dẫn chuyên biệt.
- Không tự ái khi tìm hiểu, học hỏi, trao đổi với những người có kinh nghiệm.
- Giữ vệ sinh trang trại, dụng cụ để tránh lây bệnh, vi trùng, virus.
Giá thể trồng lan
Mỗi loại lan cần một chất liệu trồng khác nhau và mỗi chất liệu lại cần một
cách tưới bón thích hợp. Thí dụ loại phong lan không thể dùng những chất
liệu trồng cho địa lan hay ngược lại. Loại lan cần nhiều nước không thể dùng
chất liệu mau khô được.
Nhiều người thắc mắc không biết nên trồng lan bằng chất liệu gì cho đúng cách vì
trên thị trường có quá nhiều chất liệu và mỗi người trồng một khác. Chúng ta
những người chơi lan tài tử thường mắc chung một chứng bệnh: Muốn trồng đủ
loại, nhưng lại để cùng một chỗ, trồng với nhiều chất liệu khác nhau mà lại tưới
bón như nhau. Xin phân tách từng thứ một để chúng ta chọn lựa, bởi vì chẳng có
một thứ nào lý tưởng 100% có thể dùng cho tất cả các loại lan.
Người ta có thể trồng lan bằng nhiều thứ như vỏ cây, đá, sơ dừa, rêu v.v...
Nhưng mỗi chất liệu có những đặc tính khác nhau cho nên có những lợi điểm và
khuyết điểm. Chúng ta nên nhớ rằng mỗi loại lan cần một chất liệu trồng khác
nhau và mỗi chất liệu lại cần một cách tưới bón thích hợp. Thí dụ loại phong lan
không thể dùng những chất liệu trồng cho địa lan hay ngược lại. Loại lan cần nhiều
nước không thể dùng chất liệu mau khô được. Ngoài ra còn có những vấn đề phụ
thuộc liên quan đến như: Tưới nước, sẵn có trên thị trường, giá cả, tiện dụng hay
không?
1) Vỏ thông (Fir Bark)
Thứ này thông dụng hơn cả, rẻ tiền, dễ mua, giữ nước và độ ẩm, khá thích hợp cho
nhiều thứ lan cho nên nhiều người dùng. Điều bất tiện là thứ này giữ chất muối có
sẵn trong nước và trong phân bón, chỉ giữ được chừng 2/3 số Nitrogene trong phân
bón và thông thường sẽ bị mục nát trong khoảng 2-3 năm.
Fir Bark có 3 hạng:
Lớn (coarse) to khoảng 3/4” trở lên dùng cho các cây lớn, cần tưới nhiều và thoát
nước.
Vừa (medium) từ 1/4 đến 1/2” dùng cho những cây trung bình và rễ nhỏ.
Nhỏ (fine) từ 1/8 đến 1/4” dùng cho các cây còn nhỏ hoặc những loại cần giữ nuớc
lâu hơn.
Xin đừng nhầm lẫn với loại Pine bark, cũng là vỏ thông nhưng có lẫn gỗ trong đó,
thứ này mau mục, úng nước, lên men mốc trắng, dầu thông trong gỗ sẽ làm hại rễ.
Lan không ưa thứ Pine Bark này.
Vỏ thông nhỏ (Fir bark small)
Vỏ thông trung bình (Fir bark medium)
Vỏ thông lớn (Fir bark large)
2) Gỗ thông đỏ (Red wood shaving)
Thứ này cũng không quá đắt, giữ nước nhiều nước và độ ẩm, lại nhiều acide cho
nên chỉ dùng dưới 50%, trừ được nấm men trắng. Sên không vỏ (slug) không ưa
thứ này. Điều bất tiện là thứ này trồng không chặt cho nên phải cột cây vào chậu
và khó tìm loại gỗ tốt.
Gỗ thông đỏ (Red wood shaving)
3) Rễ cây dương sỉ (Tree fern)
Thứ này mau khô, lâu bền dược trên 3 năm mới mục, nhẹ thích hợp với những rổ
treo (hanging basket)
Rễ cây dương sỉ (Tree fern)
4) Sơ dừa, vỏ dừa (Coconut fiber, chip)
Sơ dừa dùng để lót đáy chậu hay rổ treo hoặc trồng những loại lan cần ráo nước.
Khuyết điểm mau khô và nhẹ cho nên chậu hay bị đổ.
Vỏ dừa cắt nhỏ có hai loại vừa (Medium) và nhỏ (fine). Ưu diểm là ngấm nước
mau hơn và giữ độ ẩm lâu hơn, Nhưng phần đông các loại sơ dừa đều có nhiều
muối ở trong, nên cần phải ngâm nước vài ngày, xả cho sạch rồi mới trồng được.
Theo kinh nghiệm các giống lan Laelia không ưa trồng bằng sơ dừa.
Sơ dừa, vỏ dừa (Coconut fiber, chip)
5) Rêu (Sphagnum moss)
Loại rêu bản xứ hoặc Canada mầu nâu đen hoặc nâu xanh không nên dùng vì phẩm
chất xấu và trong rêu có nhiếu chất làm cho cây lan yếu đi. Chỉ nên dùng loại rêu
nhập cảng từ New Zealand hoặc Brasil mầu vàng rơm để trồng lan vì trong rêu có
tác dụng trừ nấm mốc. Khi trồng, không nên nén quá chặt mới chưá được nhiều
nước. Rất tốt để trồng lan trên cành cây và chậu gỗ nhưng quá đắt tiền, chóng hư
mục và giữ muối cho nên cứ vài tháng phải xả nước cho nhiều hay ngâm trong
nước.
Rêu (Sphagnum moss)
6) Than (Charcoal)
Than trồng lan không phải là thứ lan đốt lò đã làm sẵn từng viên. Than phải đốt từ
củi dùng cho viêc trồng trọt (Agriculture charcoal). Than có ưu điểm lâu bền từ 5-6
năm mới phải thay chậu và chỉ dùng một cỡ cho đủ thứ cây lớn nhỏ. Sên không vỏ
(Slug) không ưa sống trong than. Nhược điểm quá đắt và giữ chất muối và phân
bón cho nên cứ hai tháng phải xả thật nhiều nước cho sạch.
Than (Charcoal)
7) Đá núi lửa (Lava rock)
Đá núi lửa có ưu điểm dễ ngấm nước, không bị mục, thoáng hơi và không quá
nặng. Rất tốt để lót đáy chậu thay cho chất xốp đậu phọng (Peanut foam) Nhược
điểm là giữ chất muối cho nên cứ 2 tháng phải xả nước cho sạch. Sên không vỏ ưa
trú ngụ trong kẽ đá.
Đá núi lửa (Lava rock)
8) Đá xốp (Pumice rock)
Đá Pumice là một loại lava rock nhưng nhẹ hơn và thấm nước, lâu bền không bị
mục nhưng cũng có nhược điểm là giữ muối vì thế có nhiều loại lan không ưa loại
đá này.
Đá xốp (Pumice rock)
9) Đá bọt (Perlite or sponge rock)
Đá bọt hau đá trân châu rất nhẹ và thấm nước, dùng để trộn với vỏ thông hoặc rễ
cây để cho thoáng khí rất thích hợp cho các loại lan có rễ nhỏ.
Đá bọt (Perlite or sponge rock)
Một vài công thức trồng lan
LAN ĐẤT CYMBIDIUM
Vỏ thông nhỏ 1/8 - 1/4”; (Fine grade) 5 phần
Vỏ thông vừa 1/2”; (Medium grade) 2 phần
Vỏ dừa nhỏ hoặc lớn (Coconut chip) 2 phần
Cát số 12 1 phần
Gổ thông đỏ (red wood shaving) 1/2 phần
CATTLEYA, LAELIA, SCHOMGBURKIA, PHALAENOPSIS v.v...
Vỏ thông vừa 1/2” (Medium grade) 6 phần
Vỏ dừa lớn 1/2" (Coconut chip) 2 phần
Đá xanh hay đá xốp (Pumice rock) 2 phần
Đá trân châu đá bọt (Perlite) 1 phần
Gổ thông đỏ (red wood shaving) 1/2 phần
DENDROBIUM
Vỏ thông vừa 1/2”; (Medium grade) 4 phần
Vỏ dừa 1/2” (Coconut chip) 2 phần
Đá xanh hay đá xốp (Pumice rock) 4 phần
Gỗ thông đỏ 1/2 phần
NỮ HÀI VÀ CÁC CÂY CÓ RỄ NHỎ NHƯ MILTONIA, ONCIDIUM
Vỏ thông nhỏ 1/8 - 1/4”; (Fine grade) 6 phần
Vỏ dừa nhỏ 1/4” (Coconut chip) 2 phần
Than nhỏ 1/8-1/4” (Charcoal) 1 phần
Đá bọt (Perlite) 1 phần
Người ta trồng lan với khá nhiều công thức khác nhau, sau đây là một vài công
thức khá thông dụng và kết quả mỹ mãn.
