Những nét cơ bản về Nguyễn
Tuân và bài văn Người lái đò
sông Đà
Câu 1: Hình tượng sông Đà với hai nét tính cách hung bạo và trữ tình.
I. Mở bài
Trước khi Sông Đà trở thành dòng sông ánh sáng, nguồn cảm hứng cho
thơ, nhạc, hoạ… thì con sông ấy
đã tuôn chảy trên nhiều trang văn của Nguyễn Tuân. Tài năng, phong
cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễt
Tuân đã biến dòng sông ấy trở nên hấp dẫn, gợi cảm cho người đọc.
II. Thân bài :
1. Lai lịch sông Đà
Nguyễn Tuân là người rất mực tài hoa. Nhà văn đòi hỏi mỗi trang viết
phải thật sự nghệ thuật và độc đáo.
Đến với sông Đà, dường như ngòi bút Nguyễn Tuân đã gặp được điều
tâm đắc, mảnh đất tốt để ngòi bút của
ông tung hoành bời con sông đó mang một cá tính độc đáo :
Chúng thuỷ giai đông tẩu
Đà giang độc bắc lưu
(Mọi con sông đều chảy theo hướng đông,
Chỉ có sông Đà theo hướng Bắc)
Sông Đà dưới ngòi bút Nguyễn Tuân trở nên một nhân vật có diện mạo,
có tâm địa vừa hung bạo, vừa hết
sức trữ tình.
2. Hình tượng con sông hung bạo
- Khi hung bạo, sông Đà là kẻ thù số một sẵn sàng cướp đi mạng sống
con người, có tâm địa độc ác như
người dì ghẻ. Để khắc hoạ tính cách của sông Đà, tác giả đã dựng lại
khúc sông nguy hiểm :
+ Đó là đoạn cảnh đá bờ sông dựng đứng vách thành: chẹt lòng sông Đà
như một cái yết hầu. Đó là quãng
Hát Loóng dài hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn
cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như
lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò sông Đà nào tóm được qua
đây. Lại một đoạn sông khác, sông
Đà là cái hút nước xoáy tít. Có những thuyền đã bị nó hút tụt xuống,
thuyền trồng cây chuối ngược rồi vụt
biến đi dến mười phút sau mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới.
+ Nhưng dữ dội nhất là ở những thác đá. Nguyễn Tuân đã buộc sự dữ
dội, nham hiểm của sông Đà phải
hiện lên thành hình và gào thét bằng trăm ngàn âm thanh. Chưa thấy
sông nhưng người ta đã bị đe doạ bởi
tiếng thác nước nghe như oán trách gì, rồi lại như van xin, rồi lại như
khiêu khích, giọng nghe gằn mà chế
nhạo. Tác giả đã dựng lại cuộc thuỷ chiến giữa sông Đà và người lái đò
để lột tả cho được tính hung bạo của
nó và tài nghệ của người lái đò. Thác đá được xếp thành từng tuyến mà
nhà văn gọi là thạch trận, nhằm ăn
chết cái thuyền đơn độc. Ở tuyến một, thác đá mở ra năm cửa trận, bốn
cửa tử, một cửa sinh, cửa sinh nằm
lập lờ phía tả ngạn. Ở tuyến hai, tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con
thuyền vào, và cửa sinh lại nằm bên
phía hữu ngạn. Ở tuyến ba, bên phải bên trái đều là luồng chết, luồng
sống nằm ở giữa. Người lái đò phải
nhắm đúng luồng sinh để vượt qua.
- Một trong những nét phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân là không
thích sự bằng phẳng, nhợt nhạt.
Bởi thế, khi khắc hoạ sông Đà hung bạo, Nguyễn Tuân đã dùng hết bút
lực để dường như thi tài với tạo hoá.
Ông dùng những câu góc cạnh, giàu tính tạo hình, những câu nhiều động
từ mạnh nối tiếp nhau, dồn dập :
Mặt trước hò la vang dậy quanh mình, ùa vào mà bẻ gãy cán chèo võ khí
trước cánh tay mình. Nhà văn sử
dụng lối nói ví von, ẩn dụ, tượng trưng, liên tưởng đầy bất ngờ, chính
xác, thú vị. Ông tả những hòn đá trông
nghiêng thì y như là đang hất hảm hỏi cái thuyền phải xưng tên tuổi, một
hòn đá khác thách thức cái thuyền
có giỏi thì tiến gần vào.
- Nhưng cũng chính trên những trang văn tả sông Đà hung bạo, người
đọc bắt gặp nhiều tự hào của tác giả
về Tổ quốc hùng vĩ, giàu đẹp. Có thể nghe thấy trong đoạn văn ấy âm
hưởng của những khúc ca ca ngợi sức
mạnh tự nhiên thật hoang dại mà cũng hết sức tự do, hào phóng.
3. Hình tượng con sông trữ tình
Bên cạnh tính cách hung bạo, dưới ngòi bút Nguyễn Tuân, con sông Đà
lại rất trữ tình, gợi bao cảm
xúc làm mê say lòng người. Khi trữ tình, sông Đà hiền hoà, mềm mại,
huyền ảo như mái tóc của một phụ nữ
kiều diễm : con sông tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc
ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc
bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mây mù khói núi Mèo
nương xuân.
- Không chỉ đẹp ở hình dáng, sông Đà còn gợi cảm ở màu sắc, mà tác
giả đã bao lần dày công quan sát
mới nói hết được vẻ độc đáo ấy: Mùa xuân dòng sông xanh ngọc bích
(nghĩa là một màu xanh trong và
sáng); mùa thu nước sông Đà lừ lừ chín đổ như mặt người bâm đi vì
rượu bữa
- Đặc biệt là không khí hoang dại, tĩnh lặng : Bờ sông hoang dại như bờ
tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như
một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa. Đề lột tả không khí đầy thơ ấy. Nguyễn
Tuân đã tả đàn hươu ngẩng đầu ngơ
ngác mơ một tiếng còi sương, và cái nắng tháng ba Đường thi Yên hoa
tam nguyệt há Dương Châu, gợi tâm
sự của người tình nhân chưa quen biết !
- Lúc này, không thấy đâu con sông Đà diện mạo và tâm địa độc ác, mà
chỉ thấy tình cảm của dòng sông
đối với con người như một cố nhân, xa thì thấy nhớ thương, gặp lại thì
thấy mừng vui như nối lại chiêm bao