TẠP CHÍ Y häc viÖt nam tẬP 545 - th¸ng 12 - sè 3 - 2024
283
nghiên cứu tại Bệnh viện Sản nhi tỉnh Vĩnh Phúc
năm 2022 (9,10). Một nghiên cứu khác của Lê
Thị Thùy Trang cũng đánh giá 40 bước thực hiện
quy trình chăm sóc thiết yếu do hộ sinh thực
hiện, cho kết quả số quy trình được thực hiện đủ
35-40 bước là 63,5%, số quy trình thực hiện đủ
30-34 bước là 33,9% và có khoảng 2,6% số quy
trình thực hiện dưới 29 bước.
V. KẾT LUẬN
Bệnh viện cần thực hiện hiệu quả hoạt động
giám sát; có cơ chế khuyến khích, động viên
nhân viên y tế thực hiện đúng quy trình; nâng
cấp, trang bị cơ sở vật chất; tuyển dụng, điều
phối và đào tạo nhân lực phù hợp, kịp thời. Đồng
thời, nhân viên y tế cần nghiêm túc thực hiện
quy trình; đẩy mạnh công tác tư vấn, truyền
thông cho sản phụ và người nhà các lợi ích của
việc thực hiện quy trình CSTY BM-TSS trong và
ngay sau đẻ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. UNICEF Vietnam. Maternal Child Health. 2023.
2. Bộ Y tế. Quyết định 4673/QĐ-BYT về việc phê
duyệt tài liệu hướng dẫn chuyên môn chăm sóc
thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh trong và ngay sau đẻ
In: Bộ Y Tế, Hà Nội 2014.
3. Bộ Y tế. Quyết định số 5913/QĐ-BYT về việc phê
duyệt tài liệu "Tiêu chí và hướng dẫn đánh giá
công nhận bệnh viện thực hành nuôi con bằng
sữa mẹ xuất sắc". 2021.
4. Bùi Thị Nhứ. Thực hiện quy trình chăm sóc thiết
yếu bà mẹ, trẻ so sinh trong và ngay sau đẻ
thường và một số yếu tố ảnh hưởng tại trung tâm
y tế huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình năm 2022.
[Thạc sỹ]. Hà Nội: Đại học Y Tế công cộng; 2022.
5. Vũ Thị Nguyệt Ánh. Đánh giá tuân thủ quy trình
chăm sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh trong và
ngay sau đẻ tại Bệnh viện phụ sản Hà Nội năm
2020. Hà Nội: Trường Đại học Y tế công cộng;
2020.
6. Đỗ Thị Thủy. Thực trạng và một số yếu tố ảnh
hưởng đến việc thực hiện da kề da và cho trẻ bú
sớm trong quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ,
trẻ sơ sinh trên sản phụ đẻ thường của hộ sinh tại
bệnh viện Phụ sản Hà Nội năm 2020 [Thạc sỹ].
Hà Nội: Đại học Y tế công cộng; 2020.
7. Ngô Thị Minh Hà. Thực hiện chăm sóc thiết yếu
bà mẹ và trẻ sơ sinh trong và ngay sau đẻ của hộ
sinh tại khoa đẻ Bệnh viện phụ sản Trung ương
và một số yếu tố ảnh hưởng năm 2017: Trường
Đại học Y tế công cộng; 2017.
8. Lê Thị Kim Loan. Thực trạng và các yếu tố ảnh
hưởng đến Chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ
sinh trong và ngay sau đẻ (EENC) tại khoa Sản
Bệnh viện tỉnh Ninh Thuận năm 2018: Trường Đại
học y tế công công; 2018.
9. Tống Thị Kim Phụng, Nguyễn Thanh Hương.
Tuân thủ quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ
sơ sinh trong và ngay sau đẻ thường tại Khoa
Sản, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Đồng Tháp, năm
2021. Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và
Phát triển. 2022;6(5):34-42.
10. Phùng Thị Hải Minh. Tuân thủ quy trình chăm
sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh trong, ngay sau
đẻ thường của hộ sinh và một số yếu tố ảnh
hưởng tại Bệnh viện sản nhi Vĩnh Phúc năm 2022:
Trường Đại học Y tế công cộng; 2022.
NỒNG ĐỘ CALPROTECTIN TRONG PHÂN Ở BỆNH NHÂN VIÊM RUỘT
MẠN TÍNH VÀ HỘI CHỨNG RUỘT KÍCH THÍCH ĐIỀU TRỊ
TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
Nguyễn Thị Thủy1, Nguyễn Thị Thu Huyền1
TÓM TẮT70
Mục tiêu: Phân tích mối liên quan giữa nồng độ
calprotectin trong phân với một số đặc điểm lâm sàng
và chẩn đoán bệnh ở nhóm mắc IBD và IBS. Đối
tượng và phương pháp: Gồm 52 bệnh nhân được
chẩn đoán IBD và IBS vào khám, điều trị tại Bệnh viện
Trung ương Thái Nguyên trong thời gian nghiên cứu,
đáp ứng đủ tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ. Phương
pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang. Kết quả: Nồng độ
Calprotectin trong phân ở bệnh nhân mắc IBS có
trung vị là 25,70 (32,07)µg/g, ở bệnh nhân IBD là
1Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Thủy
Email: thuylinhlinh997@gmail.com
Ngày nhận bài: 20.9.2024
Ngày phản biện khoa học: 22.10.2024
Ngày duyệt bài: 9.12.2024
87,00 (51,98)µg/g. Có mối liên quan có ý nghĩa thống
kê giữa nồng độ Calprotectin với triệu chứng sốt, đi
ngoài phân nhày máu, mức độ hoạt động bệnh UC
theo thang điểm Mayo toàn phần. Tuy nhiên kết quả
nghiên cứu cho thấy không có mối liên quan có ý
nghĩa thống kê giữa nồng độ Calprotectin với tình
trạng gầy sút cân, mức độ hoạt động bệnh CD theo
thang điểm CDAI và thể bệnh IBS. Ngưỡng
Calprotectin 52.25 µg/g được sử dụng để phân biệt
IBD và IBS với độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt là
87.5% và 82.1%. Diện tích dưới đường cong là 0.920.
Kết luận: Calprotectin trong phân là một dấu ấn viêm
có mối liên quan với triệu chứng lâm sàng của bệnh,
mức độ hoạt động bệnh và có thể góp phần phân biệt
IBD và IBS.
Từ khóa:
Viêm ruột mạn tính, Bệnh
Crohn, Viêm loét đại trực tràng chảy máu, Hội chứng
ruột kích thích, Calprotectin trong phân
SUMMARY
CONCENTRATION OF FECAL
vietnam medical journal n03 - DECEMBER - 2024
284
CALPROTECTIN IN PATIENT WITH
INFLAMMATORY BOWEL DISEASE AND
IRRITABLE BOWEL SYNDROME TREATED
AT THAI NGUYEN NATIONAL HOSPITAL
Objectives: Analysis of the relationship between
fecal calprotectin levels and some clinical and
diagnostic characteristics in the IBD and IBS groups.
Subjects and methods: A total of 52 patients were
diagnosed with IBD and IBS treated at Thai Nguyen
National Hospital. Methods: cross-sectional descriptive
study. Results: The median of fecal Calprotectin
concentration in patients with IBS were 25.70
(32.07)µg/g, in patients with IBD, it were
87.00(51.98)µg/g. There is a statistically significant
relationship between Calprotectin levels and
symptoms of fever, bloody stools, and UC disease
activity according to the fully Mayo scale. However,
the study results showed that there was not
relationship between Calprotectin levels and weight
loss, CD disease activity according to the CDAI scale
and IBS disease types. The Calprotectin cut-off was
52.25 µg/g that used to differentiate IBD and IBS with
sensitivity and specificity of 87.5% and 82.1%,
respectively. The area under the curve is 0.920.
Conclusions: Fecal calprotectin is an inflammatory
marker that correlates with clinical symptoms of the
disease, disease activity, and may contribute to
distinguishing between IBD and IBS.
Keywords:
Inflammatory bowel disease, Crohn’s disease,
Ulcerative Colitis, Irritable bowel syndrome, Fecal
calprotectin
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, các bệnh lý đường tiêu hóa rất
phổ biến trên toàn thế giới, gây ra những hậu
quả nặng nề về kinh tế và xã hội. Theo nghiên
cứu ở Hoa Kỳ, hàng năm có hơn 36,8 triệu lượt
khám ngoại trú do các triệu chứng đường tiêu
hóa và số ca nhập viện vì bệnh lý đường tiêu
hóa chiếm hơn 3,8 triệu lượt nhập viện[5].
Tương tự, tại Việt Nam, gánh nặng bệnh lý tiêu
hóa cũng ngày càng gia tăng. Trong đó, Viêm
ruột mạn tính (IBD) và Hội chứng ruột kích thích
(IBS) là hai rối loạn thường gặp của đường tiêu
hóa. Ngày nay, chế độ ăn uống sinh hoạt không
lành mạnh làm số lượt người đến khám vì các
triệu chứng tiêu hóa ngày một tăng cao và có xu
hướng trẻ hóa. Để xác định bệnh nhân có tổn
thương thực thể tại đường tiêu hóa hay chỉ do
rối loạn chức năng đơn thuần thì các cơ sở y tế ở
nước ta hiện nay thường sử dụng phương pháp
nội soi. Nội soi là một phương pháp thăm dò
xâm lấn, phức tạp, gây khó chịu, tốn thời gian và
tốn kém. Do đó, gần đây các hướng dẫn lâm
sàng khuyến nghị định lượng calprotectin trong
phân như một phần của quá trình chẩn đoán
bệnh viêm ruột mạn tính cũng như phân biệt
Viêm ruột mạn tính với Hội chứng ruột kích
thích. Từ đó có thể giúp tránh những can thiệp
không cần thiết. Vì vậy, chúng tôi thực hiện
nghiên cứu:
“Nồng độ calprotectin trong phân ở
bệnh nhân viêm ruột mạn tính và hội chứng ruột
kích thích điều trị tại Bệnh viện Trung ương Thái
Nguyên”
với mục tiêu:
Phân tích mối liên quan
giữa nồng độ calprotectin trong phân với một số
đặc điểm lâm và chẩn đoán bệnh ở nhóm đối
tượng nghiên cứu.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng và thời gian nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu.
Gồm 52 bệnh
nhân được chẩn đoán IBD và IBS vào khám,
điều trị tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
trong thời gian nghiên cứu, đáp ứng đủ tiêu
chuẩn lựa chọn và loại trừ. Trong đó có 24 bệnh
nhân IBD và 28 bệnh nhân IBS.
Tiêu chuẩn lựa chọn.
Bệnh nhân được
chẩn đoán xác định IBD dựa vào các triệu chứng
lâm sàng, nội soi đại tràng toàn bộ và mô bệnh
học theo tiêu chuẩn chẩn đoán. Bệnh nhân được
chẩn đoán xác định hội chứng ruột kích thích
theo tiêu chuẩn Rome IV, đã nội soi đại tràng
toàn bộ với kết quả nội soi bình thường. Bệnh
nhân đầy đủ hồ sơ bệnh án, làm đầy đủ xét
nghiệm. Bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ.
Bệnh nhân ung thư
đại trực tràng. Bệnh nhân đang mang thai chống
chỉ định nội soi đại trực tràng. Bệnh nhân có tiền
sử phẫu thuật cắt đại trực tràng, hoặc đang
thường xuyên uống aspirin hoặc thuốc chống
viêm không steroid (NSAID) ≥ 2 viên/ tuần.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu:
nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
Cỡ mẫu và cách chọn mẫu:
chọn mẫu
thuận tiện, chọn tất cả các bệnh nhân đủ tiêu
chuẩn lựa chọn trong thời gian nghiên cứu
Xử lý số liệu:
Số liệu thu được sẽ được
nhập, làm sạch và phân tích sẽ được thực hiện
bằng phần mềm SPSS 26.0. Cả thống kê mô tả
và suy luận đều được thực hiện. Mức ý nghĩa
thống kê α = 0,05 sẽ được sử dụng trong thống
kê suy luận. Giá trị trung vị, khoảng tứ phân vị
được sử dụng để mô tả cho các biến định lượng.
Sử dụng kiểm định phi tham số để đánh giá mối
liên quan giữa các giá trị trung vị (kiểm định
Kruskal-Wallis test).
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên
cứu theo tuổi và giới tính
Đối tượng
Số bệnh nhân (tỷ lệ %)
IBS
IBD
TẠP CHÍ Y häc viÖt nam tẬP 545 - th¸ng 12 - sè 3 - 2024
285
UC
CD
Nhóm tuổi
≤ 30
9 (32,10)
1 (6,70)
4 (44,40)
31 – 64
15 (53,60)
10 (66,70)
5 (55,60)
> 64
4 (14,30)
4 (26,70)
0 (0,00)
Trung vị
(IQR)
38 (17)
50(24)
34 (25)
40 (22)
Giới tính
Nam
7 (25,00)
5 (55,60)
Nữ
21 (75,00)
4 (44,40)
Nhận xét:
Trung vị tuổi của 52 đối tượng
tham gia nghiên cứu là 40. Trong đó, nhóm
bệnh nhân IBS có trung vị tuổi là 38; nhóm bệnh
nhân UC có trung vị tuổi là 50; nhóm CD có
trung vị tuổi là 34. Ở cả 3 nhóm đối tượng bệnh
nhân, độ tuổi từ 31-64 tuổi chiếm tỉ lệ cao nhất.
Nhóm bệnh nhân IBS, có tỷ lệ nữ cao chiếm
75%. Ở nhóm bệnh nhân IBD tỉ lệ nam chiếm ưu
thế hơn nữ giới
Biểu đồ 3.1. Đồ thị phân bố giá trị
Calprotectin trong phân ở các nhóm đối
tượng nghiên cứu
Nhận xét:
Kết quả Calprotectin trong phân
ở nhóm IBS phân bố tại các giá trị thấp hơn so
với hai nhóm UC và CD (<60 µg/g); nhóm CD
kết quả Calprotectin trong phân phân bố tại các
giá trị cao hơn so với nhóm UC. Nồng độ
calprotectin trong phân ở bệnh nhân mắc IBS có
trung vị là 25,70 (32,07)µg/g và ở bệnh nhân
IBD là 87,00(51,98)µg/g.
3.2. Mối liên quan giữa nồng độ
Calprotectin với một số đặc điểm lâm sàng,
cận lâm sàng và chẩn đoán bệnh ở nhóm
đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.2. Mối liên quan giữa nồng độ
calprotectin với tình trạng sụt cân ở bệnh
nhân mắc IBD
Đặc điểm
lâm sàng
Số bệnh
nhân
Calprotectin
(µg/g)
(Trung vị (IQR))
p
Tình trạng sụt cân trong 6 tháng qua
>0.05
Không
12
55.10 (60.33)
Có
12
87.85 (55.28)
Tình trạng sốt
<0.05
Không
22
86.35 (44.42)
Có
2
210.30
Tính chất phân
<0.05
Không có
nhày máu
8
52.80 (54.20)
Có nhày máu
16
87.85 (37.20)
Số lần đi đại tiện trong ngày
<0.05
< 3
7
53.10 (16.30)
3-4
7
92.40 (29.50)
>4
10
93.35 (69.75)
Nhận xét:
Không có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê về nồng độ Calprotectin trong phân của
các bệnh nhân mắc IBD với tình trạng sụt cân
trong 6 tháng qua với p >0.05.
Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng
độ Calprotectin trong phân của bệnh nhân mắc
IBD với tình trạng sốt, tính chất phân và số lần
đi đại tiện trong ngày, sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê với p < 0.05.
Bảng 3.3. Mối liên quan giữa nồng độ
calprotectin với mức độ bệnh và phạm vi
tổn thương ở đối tượng mắc IBD
Mức độ bệnh và
phạm vi tổn thương
Số
bệnh
nhân
(n)
Calprotectin
(µg/g)
(Trung vị
(IQR))
p
UC (theo thang điểm Mayo toàn
phần)
<0,05
Bệnh không hoạt động
0
0
Hoạt động nhẹ
5
53.70 (13.65)
Hoạt động vừa
9
87.30 (12.95)
Hoạt động mạnh
1
148.40
Phạm vi tổn thương trên nội soi ở
bệnh nhân UC
>0,05
Viêm loét trực tràng -
E1
5
55.40 (59.65)
Viêm loét đại tràng trái
- E2
9
86.00 (30.05)
Viêm loét đại tràng
toàn bộ - E3
1
87.30
CD (theo thang điểm CDAI)
>0,05
Bệnh thuyên giảm
không triệu chứng
2
40.30
Hoạt động nhẹ
5
95.20 (69.65)
Hoạt động vừa
2
197.30
Hoạt động mạnh
0
0
Nhận xét:
Có sự khác biệt giữa nồng độ
Calprotectin trong phân của bệnh nhân mắc UC
với mức độ bệnh theo thang điểm Mayo, sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0.05. Không có
sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ
calprotectin trong phân với mức độ hoạt động
bệnh CD theo thang điểm CDAI và phạm vi tổn
thương trên nội soi ở bệnh nhân UC với p >
0.05.
vietnam medical journal n03 - DECEMBER - 2024
286
Bảng 3.4. Mối liên quan giữa nồng độ
calprotectin trong phân với thể bệnh ở
bệnh nhân mắc IBS
Phân loại
thể bệnh
Số bệnh
nhân (n)
Calprotectin
(µg/g) (Trung
vị (IQR))
p
Thể tiêu chảy
2
38.50
>0,05
Thể táo bón
15
20.00 (20.00)
Thể hỗn hợp
4
37.90 (41.90)
Thể không
phân loại
7
45.30 (24.20)
Nhận xét:
Không có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê giữa nồng độ Calprotectin trong phân
của các bệnh nhân mắc IBS với các thể bệnh
theo tiêu chuẩn Rome IV với p > 0.05.
Biểu đồ 3.2. Độ thị mô phỏng ROC cho cho
mức độ Calprotectin trong dự đoán chẩn
đoán phân biệt IBD và IBS
Nhận xét:
Xét nghiệm calprotectin trong
phân có vai trò trong chẩn đoán phân biệt IBD
và IBS, tại ngưỡng cắt là 52.25 µg/g có độ nhạy
và độ đặc hiệu lần lượt là 87.5% và 82.1%. Diện
tích dưới đường cong là 0.920.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm chung của nhóm đối
tượng nghiên cứu. Với sự phát triển không
ngừng về kinh tế xã hội, tỷ lệ bệnh nhân mắc
IBS và IBD trên toàn thế giới ngày càng tăng
cao, bệnh được phát hiện trên toàn thế giới. Vì
hai bệnh lý này có những đặc điểm lâm sàng
tương đồng nên để chẩn đoán phân biệt hai
bệnh lý này ngay từ những đơn vị chăm sóc
thăm khám ban đầu là một khó khăn không nhỏ
đối với các nhân viên y tế. Cơ chế bệnh sinh của
cả hai rối loạn này đến nay vẫn chưa được hiểu
rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã cho
thấy có nhiều yếu tố nguy cơ mắc IBS và IBD.
IBD có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên bệnh
thường khởi phát ở độ tuổi từ 15-30 và đỉnh thứ
2 là từ 50-80 tuổi. Ngoài ra, có sự khác nhau về
giới tính đối với hai rối loạn này, trong đó nữ giới
tuổi thanh thiếu niên có tỉ lệ mắc bệnh Crohn
cao hơn, nam giới mắc UC ưu thế hơn nữ giới.
IBS cũng có một số điểm tương đồng với IBD là
bệnh thường gặp ở nhóm tuổi từ 20-30 nhưng
nữ chiếm ưu thế hơn nam với tỉ lệ nữ/nam thay
đổi từ 1,5-3. Trong nghiên cứu của chúng tôi
thực hiện có 15 bệnh nhân UC, 9 bệnh nhân CD
và 28 bệnh nhân IBS; nhóm bệnh nhân UC có
trung vị tuổi là 50, nhóm bệnh nhân CD có trung
vị tuổi là 34 và nhóm bệnh nhân IBS có trung vị
tuổi là 38. Cả ba nhóm bệnh nhân này đều có tỉ
lệ bệnh nhân có độ tuổi từ 31- 64 chiếm ưu thế.
Đây là độ tuổi trưởng thành, là lực lượng tham
gia lao động chính nên bệnh gây ảnh hưởng đến
chất lượng cuộc sống và hiệu suất làm việc.
Bệnh nhân mắc IBS có nữ giới chiếm ưu thế với
tỉ lệ nữ/nam trong nghiên cứu là 3/1.Trong
nhóm bệnh nhân UC và CD thì nam giới chiếm
ứu thế hơn nữ giới với tỉ lệ nam/nữ lần lượt là
1,5/1 và 1,25/1. Kết quả nghiên cứu của chúng
tôi khá phù hợp với nghiên cứu của Catanzaro, R
và cộng sự: nhóm bệnh nhân IBD có tuổi trung
bình là 44 và nhóm bệnh nhân IBS có tuổi trung
bình là 40. Tỷ lệ nam giới chiếm ưu thế ở cả hai
nhóm bệnh nhân IBD và IBS với tỷ lệ lần lượt là
1,3/1 và 1,2/1[3]. Một nghiên cứu khác của Jha
và cộng sự: trung vị tuổi của nhóm bệnh nhân UC
là 35 (14-60), trung vị tuổi của nhóm IBS-D là 30
(21-60). Tỷ lệ nam/nữ ở hai nhóm UC và IBS-D
lần lượt là: 2/1 và 4/1[8]. Trong nghiên cứu của
Nguyễn Hải Yến và cộng sự, các đối tượng tham
gia nghiên cứu có tuổi trung bình có phần cao
hơn: trung bình tuổi của 34 bệnh nhân IBD và 20
bệnh nhân IBS là 58,1 ± 13,7. Tỷ lệ nam/ nữ là:
1,13/1 [1]. Trung bình tuổi của các bệnh nhân
IBD và IBS ở các nghiên cứu có sự lệch không
đáng kể, sự khác biệt này là do số lượng mẫu
được lấy trong từng nghiên cứu khác nhau.
Calprotectin là một protetin do bạch cầu sản
xuất để đáp ứng với quá trình viêm. Từ lâu, các
nghiên cứu và hướng dẫn lâm sàng đã đưa ra
vai trò quan trọng của calprotectin trong chẩn
đoán bệnh lý ruột viêm nói chung và bệnh IBD
nói riêng. Calprotectin trong phân tăng trong các
trường hợp có tình trạng viêm niêm mạc ruột.
Do vậy, Calprotectin được coi là một dấu ấn sinh
học có ý nghĩa trong chẩn đoán phân biệt tình
trạng viêm và không viêm của đường tiêu hóa.
Trong nghiên cứu này, nồng độ calprotectin
trong phân ở nhóm bệnh nhân IBS thấp hơn so
với nhóm bệnh nhân IBD. Campbell, J và cộng
sự cũng ghi nhận kết quả tương tự: nồng độ
Calprotectin trong phân ở bệnh nhân IBD cao
hơn đáng kể so với bệnh nhân không mắc IBD
(p<0,001)[6]. Sự khác biệt này là do liên quan
tới với cơ chế sinh của hai rối loạn này. IBD liên
quan tới tình trạng viêm niêm mạc đường tiêu
hóa, trong khi đó cơ chế bệnh sinh của IBS là
tình trạng rối loạn chức năng, không phải do
TẠP CHÍ Y häc viÖt nam tẬP 545 - th¸ng 12 - sè 3 - 2024
287
viêm. Calprotectin là một dấu ấn sinh học do
bạch cầu sản xuất để đáp ứng với tình trạng
viêm niêm mạc, vì vậy giá trị của dấu ấn này ở
bệnh nhân IBD sẽ cao hơn IBS là rất phù hợp.
4.2. Mối liên quan giữa nồng độ
Calprotectin với một số đặc điểm lâm sàng,
cận lâm sàng và chẩn đoán bệnh ở nhóm
đối tượng nghiên cứu. Bệnh Viêm ruột mạn
tính biểu hiện triệu chứng đa dạng ở nhiều cơ
quan: toàn thân với biểu hiện sốt và gầy sút cân,
triệu chứng đường tiêu hóa với đau bụng và đi
ngoài phân nhày máu, triệu chứng ngoài đường
tiêu hóa như tại mắt, cơ xương khớp, tim mạch,
đường mật,... Mức độ biểu hiện triệu chứng có
tương quan với mức độ bệnh. Trong nghiên cứu
của chúng tôi, có đánh giá mối liên quan giữa
Calprotectin trong phân với triệu chứng lâm sàng
của IBD. Ở những bệnh nhân có tình trạng gầy
sút cân trong 6 tháng qua, nồng độ Calprotectin
trong phân cao hơn bệnh nhân không có gầy sút
cân. Tuy nhiên sự khác biệt này không có ý
nghĩa thống kê với p>0,05. Có nhiều cơ chế có
thể dẫn đến tình trạng gầy sút cân ở những
bệnh nhân mắc IBD như: do tình trạng viêm
niêm mạc làm giảm khả năng hấp thu các chất
dinh dưỡng, đồng thười tình trạng viêm làm tăng
xuất tiết và tăng nhu động ruột từ đó làm cản
trở sự hấp thu, do các triệu chứng đau bụng,
sốt, mệt mỏi, chán ăn làm giảm cảm giác thèm
ăn ở bệnh nhân,... Trong nghiên cứu của chúng
tôi cũng cho thấy có mối liên quan có ý nghĩa
thống kê giữa nồng độ Calprotectin trong phân
và tình trạng sốt, tính chất phân có nhày máu và
số lần đi đại tiện (p<0,05). Kết quả nghiên cứu
tương đồng với nghiên cứu của Nguyễn Hải Yến
và cộng sự năm 2023 cũng cho thấy: có mối liên
quan có ý nghĩa thống kê giữa Calprotectin và
triệu chứng sốt, đi ngày phân nhày máu, số lần
đi đại tiện trong ngày[2].
Trong quá trình thăm khám, chẩn đoán bệnh
IBD cần xác định mức độ của bệnh. Hiện nay,
nhiều hướng dẫn, nghiên cứu đưa ra các thang
điểm đánh giá mức độ bệnh đối với UC và CD.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng thang
điểm Mayo toàn phần để đánh giá mức độ hoạt
động bệnh UC và phân loại Montreal để phân
chia vị trí tổn thương trên nội soi. Kết quả
nghiên cứu cho thấy, có mối liên quan giữa nồng
độ Calprotectin trong phân và mức độ bệnh theo
thang điểm Mayo toàn phân ở bệnh nhân mắc
bệnh UC (với p<0,05). Đối với phạm vi tổn
thương UC trên nội soi, theo phân loại Montreal
được chia thành 3 nhóm: trực tràng, đại tràng
trái và đại tràng lan rộng. Kết quả nghiên cứ cho
thấy không có mổi liên quan giữa Calprotectin
trong phân với phạm vị tổn thương trên nội soi
theo phân loại này (với p>0,05). Kết quả nghiên
cứu cũng tương đồng với nghiên cứu của
Nguyễn Hải Yến và cộng sự[2], của Cremer, A và
cộng sự [7], đều cho thấy có mối liên quan giữa
nồng độ Calprotectin trong phân với mức độ
hoạt động của bệnh theo thang điểm Mayo toàn
phần (p<0,01). Nghiên cứu của Li, J và cộng sự
năm 2023 tiến hành trên 273 bệnh nhân CD cho
kết quả có mối liên quan giữa Calprotectin trong
phân với mức độ hoạt động bệnh theo thang
điểm CDAI, SES - CD với hệ số tương quan lần
lượt là 0,666 và 0,674 [4]. Trong nghiên cứu của
chúng tôi, Calprotectin trong phân lại không có
mối liên quan có ý nghĩa thống kê với mức độ
hoạt động bệnh theo thang điểm CDAI ở bệnh
nhân mắc CD (với p>0,05). Sự khác biệt này có
thể do số lượng bệnh nhân CD trong nghiên cứu
của chúng tôi còn hạn chế (9 bệnh nhân CD).
Trong nghiên cứu của chúng tôi cũng xác định
ngưỡng cắt tối ưu để phân biệt IBD và IBS là
52.25 µg/g với độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt
là 87.5% và 82.1%. Diện tích dưới đường cong
là 0.920.
V. KẾT LUẬN
- Nồng độ calprotectin trong phân ở bệnh
nhân IBD cao hơn đáng kể so với bệnh nhân
mắc IBS. Trong đó, bệnh nhân mắc IBS có trung
vị và khoảng tứ phân vị Calprotectin là 25,70
(32,07) µg/g. Nồng độ calprotectin trong phân ở
bệnh nhân IBD có trung vị và khoảng tứ phân vị
là 87,00 (51,98) µg/g.
- Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa
nồng độ Calprotectin với triệu chứng sốt, đi
ngoài phân nhày máu, mức độ hoạt động bệnh
UC theo thang điểm Mayo toàn phần.Tuy nhiên
kết quả nghiên cứu cho thấy không có mối liên
quan có ý nghĩa thống giữa nồng độ Calprotectin
với tình trạng gầy sút cân, mức độ hoạt động
bệnh CD theo thang điểm CDAI và thể bệnh IBS.
- Ngưỡng Calprotectin 52.25 µg/g được sử
đụng để phân biệt IBD và IBS với độ nhạy và độ
đặc hiệu lần lượt là 87.5% và 82.1%. Diện tích
dưới đường cong là 0.920.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Hải Yến, Dương Hồng Thái (2023),
"Đặc điểm lâm sàng và nồng độ calprotectin của
bệnh nhân bệnh lý ruột viêm điều trị tại bệnh viện
Tung ương Thái Nguyên", Tạp chí Khoa học và Công
nghệ Đại học Thái Nguyên. 228(05), pp. 37-45.
2. Nguyễn Thị Hương Giang (2022), "Giá trị lâm
sàng của calprotectin trong phân để xác định hoạt
động của bệnh viêm loét đại trực tràng chảy
máu", Tạp chí khoa học tiêu hóa Việt Nam. X(6),
pp. 4155 -4162.