TOÁN 11-CÁNH DIỀU Điện thoại: 0946798489
Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuong Trang 1
PHẦN A. LÝ THUYẾT VÀ VÍ DỤ MINH HỌA
I. PHÉP CHIẾU SONG SONG
1. Định nghĩa
Ta có định nghĩa sau:
Cho mặt phẳng
( )P
và đường thẳng
cắt mặt phẳng
( )P
. Phép đặt tương ứng mỗi điểm
M
trong không gian với điểm
M΄
của mặt phẳng
( )P
sao cho
MM΄
song song hoặc trùng với
gọi
là phép chiếu song song lên mặt phẳng
( )P
theo phương
.
Mặt phẳng
( )P
gọi là mặt phẳng chiếu, đường thẳng
gọi là phương chiếu, điểm
M΄
gọi là hình
chiếu song song (hoặc ảnh) của điểm
M
qua phép chiếu song song nói trên.
Cho hình
. Tập hợp
΄
gồm hình chiếu song song của tất cả các điểm thuộc
gọi là hình
chiếu song song (hoặc ảnh) của hình
qua phép chiếu song song nói trên.
Ví dụ 1. Cho hình hộp
ABCD A B C D
(Hình 77).
Xác định ảnh của các điểm , , ,A B C D
qua phép chiếu song song lên mặt phẳng
( )ABCD
theo
phương A A
.
Giải
Vì
ABCD A B C D
là hình hộp nên các cạnh ,AA BB
, ,CC DD
song song với nhau. Do đó,
các điểm
, , ,A B C D
lần lượt là ảnh của , , ,A B C D
qua phép chiếu song song lên mặt phẳng
( )ABCD
theo phương A A
.
2. Tính chất
Ta đã biết: Hình chiếu song song của một đường thẳng là một điểm nếu đường thẳng đó song
song hoặc trùng với phương chiếu
. Tương tự như vậy, hình chiếu song song của một đoạn
thẳng cũng là một điểm nếu đoạn thẳng đó song song (hoặc nằm trên) phương chiếu
.
Ví dụ 2. Cho mặt phẳng
( )P
, đoạn thẳng
AB
và đường thẳng
cắt mặt phẳng
( )P
. Giả sử
đường thẳng
AB
không song song với
. Nêu cách xác định hình chiếu song song của đoạn
thẳng
AB
trên mặt phẳng
( )P
theo phương
.
Giải
Gọi
,A B
lần lượt là hình chiếu song song của
A
,
B
trên mặt phẳng
( )P
theo phương
.
Khi đó, hình chiếu song song của đoạn thẳng
AB
trên mặt phẳng
( )P
theo phương
là đoạn
thẳng A B
(Hình 82).
BÀI 5. PHÉP CHIẾU SONG SONG
•CHƯƠNG 4. QUAN HỆ SONG SONG
•|FanPage: Nguyễn Bảo Vương
Blog: Nguyễn Bảo Vương:
https://www.nbv.edu.vn/
Trang 2 Fanpage Nguyễn Bảo Vương https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/
Ví dụ 3. Cho mặt phẳng
( )P
, tam giác
ABC
và đường thẳng
cắt mặt phẳng
( )P
sao cho các
đường thẳng
,AB ,BC CA
đều không song song hoặc trùng với đường thẳng
. Xác định hình
chiếu song song của tam giác
ABC
trên mặt phẳng
( )P
theo phương
trong mỗi trường hợp
sau:
a) Mặt phẳng
( )ABC
không song song với
;
b) Mặt phẳng
( )ABC
song song hoặc chứa
.
Giải
Gọi
, ,A B C
lần lượt là hình chiếu song song của ba điểm
, ,A B C
trên mặt phẳng
( )P
theo
phương
.
a) Hình chiếu của tam giác
ABC
trên mặt phẳng
( )P
là tam giác
A B C
(Hình
83a
).
b) Ba điểm
, ,A B C
thuộc giao tuyến của hai mặt phẳng
( )ABC
và
( )P
nên ba điểm
, ,A B C
thẳng hàng và có một điểm nằm giữa hai điểm còn lại. Giả sử điểm B
nằm giữa hai điểm A
và
C
. Khi đó, hình chiếu song song của tam giác
ABC
trên mặt phẳng
( )P
là đoạn thẳng
A C
(Hình
83b
).
Chú ý: Đối với hình chiếu song song của đường tròn, người ta chứng minh được rằng: Hình chiếu
song song của một đường tròn trên một mặt phẳng theo phương
cho trước là một đường elip
hoặc một đường tròn, hoặc đặc biệt có thể là một đoạn thẳng.
II. HÌNH BIỂU DIỄN CỦA MỘT HÌNH KHÔNG GIAN
1. Khái niệm
Khi đó hình chiếu của rubik trên
( )mp P
là hình lục giác.
Hình biểu diễn của một hình
trong không gian là hình chiếu song song của hình
trên một
mặt phẳng theo một phương chiếu nào đó hoặc hình đồng dạng với hình chiếu đó.
Chú ý: Muốn vẽ đúng hình biểu diễn của một hình không gian ta phải áp dụng các tính chất của
phép chiếu song song.
Ví dụ 4. Trong các Hình
85 ,85 ,85abc
, hình nào biểu diễn cho hình lập phương?
Giải
- Hình
85a
là hình biểu diễn của hình lập phương.
- Hình
85b
không là hình biểu diễn của hình lập phương vì trong hình này có hai cạnh đối của
đáy trên không song song với nhau.
- Hình
85c
cũng có thể là hình biểu diễn của hình lập phương. Tuy nhiên hình biểu diễn này
không tốt vì không giúp ta hình dung được hình trong không gian.
2. Hình biểu diễn của một số hình khối đơn giản
Các hình sau đây thường được sử dụng làm hình biểu diễn của: hình tứ diện (Hình 86a); hình hộp
(Hình 86b); hình hộp chữ nhật (Hình 86c); hình lăng trụ tam giác (Hình 86d).
Điện thoại: 0946798489 TOÁN 11-CÁNH DIỀU
Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 3
Chú ý
1) • Một tam giác bất kì bao giờ cũng có thể coi là hình biểu diễn của một tam giác có dạng tuỳ ý
cho trước (có thể là tam giác đều, tam giác cân, tam giác vuông,...).
- Một hình bình hành bất kì bao giờ cũng có thể coi là hình biểu diễn của một hình bình hành tuỳ
ý cho trước (có thể là hình bình hành, hình vuông, hình thoi, hình chữ nhật,...).
- Một hình thang bất kì bao giờ cũng có thể coi là hình biểu diễn cho một hình thang tuỳ ý cho
trước, sao cho tỉ số độ dài hai đáy của hình biểu diễn phải bằng tỉ số độ dài hai đáy của hình thang
ban đầu.
- Ta thường dùng đường elip làm hình biểu diễn của đường tròn, tâm của elip biểu diễn cho tâm
của đường tròn (Hình 87).
2) Phép chiếu song song nói chung không giữ nguyên tỉ số của hai đoạn thẳng không nằm trên hai
đường thẳng song song (hay không cùng nằm trên một đường thẳng) và không giữ nguyên độ lớn
của một góc. Từ đó suy ra nếu trên hình
có hai đoạn thẳng không nằm trên hai đường thẳng
song song thì tỉ số của chúng không nhất thiết phải giữ nguyên trên hình biểu diễn. Cũng như vậy,
độ lớn của một góc trên hình
không nhất thiết được giữ nguyên trên hình biểu diễn.
PHẦN B. BÀI TẬP TỰ LUẬN (PHÂN DẠNG)
Câu 1. (SGK-CTST 11-Tập 1) Cho hình hộp cắt B D
tại
O
'. Xác định ảnh của
O
qua phép chiếu
song song lên mặt phẳng
( )ABCD
theo phương A A
.
Câu 2. (SGK-CTST 11-Tập 1) Hình 78 mô tả bóng nắng của một lan can cầu đường bộ trên mặt đường,
tức là hình chiếu của lan can qua phép chiếu song song lên mặt đường. Thanh lan can gợi nên hình ảnh
đường thẳng nối các điểm
, ,A B C
, ở đó
B
nằm giữa
A
và
C
. Gọi các điểm
, ,A B C
lần lượt là bóng nắng
của các điểm
, ,A B C
trên mặt đường.
Quan sát Hình 78 và cho biết:
a) Các điểm
, ,A B C
có thẳng hàng hay không. Nếu có, điểm B
có nằm giữa hai điểm A
và
C
hay không;
b) Bóng nắng của thanh lan can là hình gì.
Blog: Nguyễn Bảo Vương:
https://www.nbv.edu.vn/
Trang 4 Fanpage Nguyễn Bảo Vương https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/
Câu 3. (SGK-CTST 11-Tập 1) Cho mặt phẳng
( )P
, hình bình hành
ABCD
và đường thẳng
cắt mặt
phẳng
( )P
. Xác định hình chiếu song song của hình bình hành
ABCD
trên mặt phẳng
( )P
theo phương
biết rằng mặt phẳng
( )ABCD
không song song với
.
Câu 4. (SGK-CTST 11-Tập 1) Trong các Hình
88 ,88 ,88a b c
, hình nào là hình biểu diễn cho hình tứ
diện?
Câu 5. (SGK-CTST 11-Tập 1) Cho hình hộp
ABCD A B C D
. Xác định ảnh của tam giác
A C D
qua
phép chiếu song song lên mặt phẳng
( )ABCD
theo phương A B
.
Câu 6. (SGK-CTST 11-Tập 1) Vẽ hình biểu diễn của các vật trong Hình 89 và Hình 90.
Câu 7. (SGK-CTST 11-Tập 1) Vẽ hình biểu diễn của:
a) Một tam giác vuông nội tiếp trong một đường tròn;
b) Một lục giác đều.
Câu 8. Cho đoạn thẳng
AB
song song
P
. Gọi
,A B
lần lượt là hình chiếu song song của
A
và
B
trên
P
theo phương của đường thẳng
d
cho trước. Chứng minh rằng
A B AB
. Hỏi rằng nếu ngược lại thì
có đúng không ?
Câu 9. Cho đường thẳng
a
cắt mặt phẳng
P
tại
A
. Gọi
a
là hình chiếu song song của
a
lên
P
theo phương
d
cho trước.
a. Chứng minh
a
qua
A
?
b. Lấy hai điểm
B
và
C
trên
a
và gọi
,B C
lần lượt là hình chiếu song song của
B
và
C
trên
P
theo phương
d
. Chọn
d
sao cho
B C BC
.
Câu 10. Gọi
S
là một điểm nằm ngoài mặt phẳng
P
chứa tam giác
ABC
.
G
là trọng tâm của tam giác
SAB
.
a. Tìm ảnh của
G
trong phép chiếu song song trên mặt phẳng
P
theo phương
SC
.
b. Gọi
, ,M N E
lần lượt là trung điểm của
, ,SA SB SC
. Tìm ảnh của
MN
và của tam giác
MNE
trong
phép chiếu song song trên mặt phẳng
P
theo phương
SC
.
c. Tìm ảnh của tam giác
MNE
trong phép chiếu song song trên
P
theo phương trung tuyến
SI
của
tam giác
SAB
.
PHẦN C. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM (PHÂN MỨC ĐỘ)
1. Câu hỏi dành cho đối tượng học sinh trung bình – khá
Câu 1. Qua phép chiếu song song, tính chất nào không được bảo toàn?
A. Chéo nhau. B. Đồng qui. C. Song song. D. Thẳng hàng.
Điện thoại: 0946798489 TOÁN 11-CÁNH DIỀU
Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 5
Câu 2. Trong các mệnh đề sau mệnh đề nào sai?
A. Phép chiếu song song biến đường thẳng thành đường thẳng, biến tia thành tia, biến đoạn thẳng
thảnh đoạn thẳng.
B. Phép chiếu song song biến hai đường thẳng song song thành hai đường thẳng song song.
C. Phép chiếu song song biến ba điểm thẳng hàng thành ba điểm thẳng hàng và không thay đổi
thứ tự của ba điểm đó.
D. Phép chiếu song song không làm thay đổi tỉ số độ dài của hai đoạn thẳng nằm trên hai đường
thẳng song song hoặc cùng nằm trên một đường thẳng.
Câu 3. Cho hình lăng trụ .
ABC A B C
, qua phép chiếu song song đường thẳng
CC
, mặt phẳng chiếu
ABC
biến
M
thành
M
. Trong đó
là trung điểm của
BC
. Chọn mệnh đề đúng?
A.
M
là trung điểm của
A B
. B.
M
là trung điểm của
B C
.
C.
M
là trung điểm của
A C
. D. Cả ba đáp án trên đều sai.
Câu 4. Cho hình lăng trụ .
ABC A B C
, gọi
I
,
I
lần lượt là trung điểm của
AB
,
A B
. Qua phép chiếu
song song đường thẳng
AI
, mặt phẳng chiếu
ABC
biến
I
thành ?
A.
A
. B.
B
. C.
C
. D.
I
.
Câu 5. Cho tam giác
ABC
ở trong mặt phẳng
và phương
l
. Biết hình chiếu (theo phương
l
) của
tam giác
ABC
lên mặt phẳng
P
là một đoạn thẳng. Khẳng định nào sau đây đúng?
A.
//
P
. B.
P
.
C.
// l
hoặc
l
. D. A, B, C đều sai.
Câu 6. Khẳng định nào sau đây đúng?
A. Hình chiếu song song của một hình chóp cụt có thể là một hình tam giác.
B. Hình chiếu song song của một hình chóp cụt có thể là một đoạn thẳng.
C. Hình chiếu song song của một hình chóp cụt có thể là một hình chóp cụt.
D. Hình chiếu song song của một hình chóp cụt có thể là một điểm.
Câu 7. Trong các mệnh đề sau mệnh đề nào sai?
A. Hình chiếu song song của hai đường thẳng chéo nhau có thể song song với nhau.
B. Một đường thẳng có thể trùng với hình chiếu của nó.
C. Hình chiếu song song của hai đường thẳng chéo nhau có thể trùng nhau.
D. Một tam giác bất kỳ đều có thể xem là hình biểu diễn của một tam giác cân.
Câu 8. Qua phép chiếu song song biến ba đường thẳng song song thành.
A. Ba đường thẳng đôi một song song với nhau.
B. Một đường thẳng.
C. Thành hai đường thẳng song song.