VĂN MẪU LỚP 11
CẢM NHẬN VỀ TẦM NHÌN VÀ TẤM LÒNG CỦA PHAN CHÂU
TRINH QUA ĐOẠN TRÍCH VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
BÀI MẪU SỐ 1:
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
– Phan Châu Trinh không chỉ là một người giàu lòng yêu nước mà còn là người
thành công trong sáng tác văn chương. Ông luôn có ý thức dừng văn chương để làm cách
mạng. Những áng văn chính luận của ông đậm tính chất hùng biện, lập luận chặt chẽ,
đanh thép; những bài thơ của ông dạt dào cảm xúc về đất nước, về đồng bào; tất cả đều
thấm nhuần tư tưởng yêu nước và tinh thần dân chủ.
– Về luận lí xã hội ở nước ta là một đoạn trích tiêu biểu trong phần ba của bài Đạo
đức và luận lí Đông Tây được Phan Châu Trinh diễn thuyết vào đêm 19 – 11 – 1925 tại
nhà Hội Thanh niên ở Sài Gòn (nay là Thành phố Hồ Chí Minh).
– Phân tích đoạn trích, chúng ta sẽ thấy được tấm lòng và tầm nhìn của nhà yêu
nước Phan Châu Trinh.
II GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Một vài nét về hoàn cảnh ra đời của bài viết
Những năm cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, xã hội nước ta lâm vào tình trạng trì
trệ và yếu kém ở mọi mặt. Thực dân Pháp đã đặt ra chính sách “ngu dân” như đầu độc
dân ta bằng rượu, cồn, thuốc phiện. Chúng xây dựng nhà tù nhiều hơn trường học…
Chính vì vậy mà nước ta ngày càng nghèo nàn, dân ta ngàv càng lạc hậu. Trong bối cảnh
đó, nhiều người con ưu tú của dân tộc đã có tư tưởng tiến bộ, nhằm cách tân đất nước như
Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Nguyễn Ái Quốc,… Những người con ưu tú này đều
sử dụng văn chương để tuyên truyền, phổ biến, thế hiện chủ trương, đường lối cách mạng
của mình. Với tinh thần yêu nước nồng nàn, cụ Phan Châu Trinh đã viết bài Đạo đức và
luận lí Đông Tây. Bài viết này được cụ trình bày vào đêm 19 – 11 – 1925 tại nhà Hội
Thanh niên ở Sài Gòn. Về luận lí xã hội ở nước ta là đoạn trích tiêu biểu được trích trong
bài viết này.
2. Tầm nhìn xa trông rộng của cụ Phan Châu Trinh Nội dung đoạn trích có
ba phần rất mạch lạc, rõ ràng:
Phần một khẳng định nước ta chưa có luân lý xã hội.
Phần hai, tác giả khẳng định bên châu Âu luận lí xã hội đã phát triển, họ có ý thức
đoàn kết.
Còn ở Việt Nam bọn vua quan không muốn dân ta có tinh thần đoàn thể mà dân
càng nô lệ thì chúng càng dễ bề cai trị, bóc lột. Phần ba khẳng định Việt Nam muốn được
tự do độc lập thì trước hết phải tuyên truyền xã hội chủ nghĩa, phải có đoàn thể để lo
công ích, mọi người lo cho quyền lợi của nhau.
Qua ba nội dung thể hiện ở ba phần trong đoạn trích ta thấy, cụ Phan Châu Trinh
là người có tầm nhìn xa, trông rộng và có tấm lòng yêu nước thiết tha.
a) Tầm nhìn xa trông rộng của cụ Phan Châu Trinh thể hiện ở lời khẳng
định: Việt Nam chưa có luân lí xã hội.
- Cụ Phan Châu Trinh đã chọn cách đặt vấn đề thẳng thắn, gây ấn tượng mạnh
cho người nghe. Bởi vì, đối tượng diễn thuyết của cụ Phan Châu Trinh trước hết là những
người trực tiếp đi nghe cụ diễn thuyết tại nhà Hội Thanh niên ở Sài Gòn vào đêm 19 – 11
– 1925, sau đó mới là toàn thể đồng bào trong cả nước. Cách đặt vấn đề như thế vừa ngắn
gọn, vừa dễ hiểu, vừa sắc sảo.
- Tác giả nhấn mạnh: “Xã hội luân lí thật trong nước ta tuyệt nhiên không ai biết
đến, so với quốc gia luân lí thì người mình còn dốt nát hơn nhiều”. Để tránh những luận
điệu xuyên tạc, tác giả đã lí giải rất rõ ràng “Một tiếng bè bạn không thể thay cho luân lí
xã hội được”.
- Tiếp theo, tác giả lại nói thêm: “ Hai chữ thiên hạ tức là xã hội”. Đồng thời, tác
giả đã phê phán những kẻ học ra làm quan võ vẽ nhắc đến hai chữ thiên hạ trở thành trò
cười cho những người có học vấn sâu rộng.
b) Tầm nhìn xa trông rộng cua cụ Phan Châu Trinh thể hiện ở việc cụ nhận
rõ luân lí xã hội bên châu Âu phát triển mạnh mẽ và mối quan hệ mật thiết giữa
truyền bá xã hội chủ nghĩa.
Cụ đã đưa ra những lí lẽ và dẫn chứng xác đáng về luân lí xã hội của châu Âu: “Xã
hội chủ nghĩa bên châu Âu rất thịnh hành” và phát triển rộng rãi. Người ta làm được điều
đó vì “người ta có đoàn thể, có công đức” nghĩa là họ ý thức sẵn sàng làm việc chung,
sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau và tôn trọng quyền lợi của người khác. Tác giả lấy ví dụ ở
nước Pháp “Mỗi khi người có quyền thể hoặc chính phủ, lấy sức mạnh mà để nén quyền
lợi riêng của một người hay của một hội nào, thì người ta hoặc kêu nài, hoặc chống cự,
hoặc thị oai, vận dụng kì cho đến được công bình mới thôi”.
Như vậy, người châu Âu đã thấy được sức mạnh của sự đoàn kết và họ biết đoàn
kết để bảo vệ quyền lợi chung. Tác giả thế hiện sự ngưỡng mộ của mình trước lối sống
của người châu Âu.
c) Tầm nhìn xa trông rộng của cụ Phan Châu Trinh thể hiện ở việc cụ đã chỉ
ra nguyên nhân nước ta nghèo nàn, dân ta lạc hậu, không có xã hội chủ nghĩa.
– Cụ Phan Châu Trinh đã khẳng định ông cha ta ngày xưa đã thấy được tầm quan
trọng của sức mạnh đoàn kết “Không ai bẻ đũa cả nắm”, “Nhiều tay làm nên bộp”. Và
đúng như vậy, sức mạnh đoàn kết đã giúp ông cha ta chiến thắng bao giặc ngoại xâm.
– Tiếp theo, cụ Phan Châu Trinh đã chỉ ra nguyên nhân nước ta nghèo nàn, dân ta
lạc hậu, không biết đoàn thể, không trọng công ích là do “ba bốn trăm năm trở lại đây”,
bọn vua quan chỉ biết đục khoét nhân dân. Bọn học trò thì “ham quyền tước, ham bả vinh
hoa của các triều vua mà sinh ra giả dối, nịnh hót, chỉ biết có vua mà chẳng biết có dân”.
Tất cả bọn chúng vì muốn giữ túi tham của mình mà phá tan tành đoàn thể của quốc
dân….
- Không những thế, quan niệm “Một người làm quan một nhà có phúc” đã ăn sâu
trong suy nghĩ của bọn “thượng lưu” nên “ai chết mặc ai” miễn sao bản thân mình, gia
đình mình, họ hàng mình giàu có là được. Ngoài bọn vua quan đục khoét nhân dân thì
những kẻ ở vườn mua quan bán tước cũng là nguyên nhân làm cho đạo đức và luân lí của
nước ta, xã hội chủ nghĩa ở nước ta không có.
-> Bằng những lí lẽ và dẫn chứng cụ thể sinh động, cụ Phan Châu Trinh đã cho ta
thấy chế độ vua quan chuyên chế thật xấu xa, tồi tệ. Còn gì sắc sảo và sâu cay hơn khi cụ
đã khẳng định một cách mỉa mai: “Những bọn quan lại đã nói ở trên này chỉ còn một
tiếng chỉ đúng hơn một lũ ăn cướp có giấy phép vậy”.
3. Tấm lòng yêu nước, thương dân sâu sắc của cụ Phan Châu Trinh Tấm lòng
yêu nước thương dân của cụ Phan Châu Trinh thể hiện qua việc cụ quan tâm đến
vận mệnh của dân tộc, lòng mong muốn đất nước tự do độc lập, lòng xót xa thương
cảm trước tình cảnh khốn khổ của nhân dân khi bị bọn vua quan bóc lột tận xương
tuỷ.
Cụ Phan Châu Trinh còn vạch trần sự xấu xa, thối nát của bọn vua quan chuyên
chế. Từ đó, chỉ ra con đường giành độc lập tự do: “Nay muốn một ngày kia nước Việt
Nam được tự do độc lập thì trước hết dân Việt Nam phải có đoàn thể đã. Mà muốn có
đoàn thể thì có chi hay hơn là truyền bá xã hội chủ nghĩa trong dân Việt Nam này”.
III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ
– ‘‘Phan Châu Trinh là một con người hoạt dộng, một chi sĩ yêu nước nồng nhiệt,
dũng cảm, bất khuất, có đầu óc tổ chức và đầy sáng kiến, có những chủ trương dứt khoát
và mạnh bạo”. Sáng tác thơ văn của Phan Châu Trinh đã góp vào việc thức tỉnh nhân
tâm, làm dấy lên phong trào yêu nước sôi nổi trong nhân dân.
– Đoạn trích về luân lí xã hội ở nước ta nói riêng, bài Đạo đức và luân lí Đông
Tây nói chung cho đến ngày nay vẫn còn ý nghĩa thời sự. Nó nhắc nhở mọi người, giúp
mọi người thấy được tầm quan trọng của sức mạnh đoàn kết, của tinh thần xây dựng tập
thể vì sự tiến bộ của xã hội, của đất nước. Đồng thời, bài viết còn giúp ta biết đoàn kết để
chống lại những kẻ sống ích kỉ, “ham quyền tước, ham bả vinh hoa”, giúp ta sống phải
biết “thương người như thể thương thân”.
BÀI MẪU SỐ 2:
Phan Châu Trinh muốn qua đoạn trích Về luận lí xã hội ở nước ta kêu gọi toàn thể
nhân dân Việt Nam để thức tỉnh trách nhiệm và ý thức của mỗi người dân đối với sự phát
triển của quốc gia, dân tộc.
Phan Châu Trinh (1872-1926) là nhà chí sĩ yêu nước.Phan Châu Trinh luôn ý thức
dùng ngòi bút sắc bén để làm cách mạng vì vậy những tác phẩm của ông đều lập luận
chặt chẽ,giọng văn đanh thép , thấm nhuần tư tưởng yêu nước và tinh thần dân chủ. “Về
luân lý xã hội ở nước ta” là một đoạn trích nằm trong phần ba của tác phẩm “Đạo đức và
luân lý Đông Tây”
Trong đoạn trích ông đã làm nổi bật lên dũng khí của một người yêu nước, vạch
trần thực trạng đen tối của xã hội,bên cạnh đó đề cao những tư tưởng tiến bộ, hướng tới
một ngày mai tươi sáng của đất nước. Phan Châu Trinh muốn qua đoạn trích kêu gọi toàn
thể nhân dân Việt Nam để thức tỉnh trách nhiệm và ý thức của mỗi người dân đối với sự
phát triển của quốc gia, dân tộc.
Luân lí xã hội chính là luân lí của chủ nghĩa xã hội, coi trọng sự bình đẳng của con
người, không chỉ của một cá nhân,một gia đình,một đoàn thể hay một quốc gia mà là sự
bình đẳng của con người trên toàn thế giới.Theo Phan Châu Trinh thì trong xã hội Việt
Nam đương thời, cả luân lí về gia đình và luân lí quốc gia đều đã không còn,ông cho rằng
đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất nước.Về luân lí xã hội là thứ luân lí đang
được phát triển ở các nước phương Tây mà người dân Việt Nam chúng ta lại chưa hề có
khái niệm gì.Ông đã viết: “Xã hội luân lí thật trong nước ta tuyệt nhiên không ai biết đến,
so với quốc gia luân lí thì người mình còn dốt nát hơn nhiều. Một tiếng bè bạn không thể
thay cho xã hội luân lí được, cho nên không cần cắt nghĩa làm gì”.Ông đã khẳng định ở
Việt Nam chưa có luân lí xã hội.Phan Châu Trinh nêu rõ quan điểm không thể hiểu đơn
giản rằng luân lí xã hội chẳng qua chỉ là tình cảm bạn bè giữa người này với người khác.
Ông đã nêu ra nhận thức về luân lí xã hội của người châu Âu với người Việt Nam
để so sánh.Phan Châu Trinh cho rằng người châu Âu có sinh hoạt đoàn thể,họ sẵn sàng
giúp đỡ lẫn nhau và sẵn sàng tham gia vào các công việc chung của đoàn thể nhưng vẫn
đề cao và tôn trọng quyền lợi của người khác cụ thể: “bên Pháp, mỗi khi người có quyền
thế, hoặc chính phủ lấy sức mạnh mà đè nén quyền lợi riêng của một người hay một hội
nào thì người ta hoặc kêu nài, hoặc chống cự, hoặc thị oai, vận dụng cho đến được công
bình mới nghe”. Còn ở Việt Nam nhân dân ta chỉ biết lo cho bản thân,lo cho gia đình
riêng của mình mà không quan tâm đến người khác,minh chứng là : “Người mình thì phải
ai tai nấy, ai chết mặc ai! Đi đường gặp người bị tai nạn, gặp người yếu bị kẻ mạnh bắt
nạt cũng ngơ mắt đi qua, hình như người bị nạn khốn ấy không can thiệp gì đến
