419
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO NGƢỜI BỆNH VÁ DA
I. ĐẠI CƢƠNG
- Vá da sớm, đƣợc chỉ định từ tuần lễ thứ ba sau bỏng da, những vết bỏng
rộng phải điều trị hết nhiễm khuẩn và toàn thân ổn định. Tại chổ bỏng tổ chức
phải mọc hạt tốt
- Chỉ định vá da: Sau bỏng da. Ngoài ra còn chỉ định vá da trong các
trƣờng hợp nát da do tai nạn giao thông, do tai nạn lao động, do lộ xƣơng.
- Các phƣơng pháp ghép da:
+ Ghép da kiểu tem thƣ
+ Ghép da kiểu mắt lƣới
+ Ghép da kiểu Wolfman
+ Ghép da với vạt da có cuống
+ Ghép da với vạt da hình chữ Z
II. CHẨNĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
Tiền sử bỏng hay do các chấn thƣơng, tiền sử có hay dị ứng da hay không.
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
- Kiểm tra da, mức độ bỏng hay tổn thƣơng da
- Khám, lƣợng giá chức năng khớp, thần kinh
- Khám, lƣợng giá chức năng tim mạch, hô háp
- Khám, lƣợng giá chức năng tiêu hóa, dinh dƣỡng
- Khám, lƣợng giá chức năng tâm lý
1.3. Các xét nghiệm đƣợc chỉ định
Xét nghiệm tế bào máu, sinh hóa máu, xét nghiệm miễn dịch, xét nghiệm
nƣớc tiểu, chụp XQuang tim phổi và các xét nghiệm chuyên khoa khác khi cần thiết.
2. Chẩn đoán xác định
Xác định tổn thƣơng da do bỏng hay do các nguyên nhân chấn thƣơng
dựa theo tiền sử bị bệnh và các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng cũng nhƣ các
chức năng vừa đƣợc lƣợng giá.
420
3. Chẩn đoán phân biệt
Chẩn đoán phân biệt vá da không khó khăn lắm do tổn thƣơng ngoài da đã
rõ ràng. Ngƣời thầy thuốc chỉ cần phân biệt đƣợc tổn thƣơng da loại đó có cần
chỉ định vá da hay không. Ngƣời thầy thuốc cần biết chỉ định vá da và các thận
trọng trong VLTL sau vá da.
4. Chẩn đoán nguyên nhân
Chẩn đoán nguyên nhân không khó
- Do bỏng
- Do đụng dập da do tai nạn giao thông, do tai nạn lao động
- Do loét sâu ở ngƣời bệnh tổn thƣơng tủy sống cần vá cả vạt da cơ.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Nguyên tắc PHCN: PHCN sớm để đề phòng các biến chứng hô hấp và
vận động, đảm bảo vạt da đƣợc vá an toàn và sống. PHCN kết hợp tâm lý trị
liệu, PHCN để ngăn ngừa co rút da cơ sẹo dinh làm bong các mô hoại tử, làm
gia tăng tuần hoàn, PHCN sinh hoạt hàng ngày.
- Nguyên tắc điều trị: Giúp vạt vá da nhanh chóng liền, mọc hạt tốt, điều
trị nhằm tăng cƣờng thể lực, điều trị các nhiễm trùng hoặc dị ứng da.
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật PHCN
- Trong những ngày đầu sau ghép da phải giữ cho miếng da ghép dính với
lớp mô hạt ở dƣới,do đó cần bất động vùng da ghép từ 5-7 ngày cho những vùng
không chịu trọng lƣợng và 10 đến 15 ngày cho những vùng chịu trọng lƣợng
hoặc vùng khớp.
- Trong thời gian bất động cho ngƣời bệnh tập gồng cơ vùng bất động và
tập chủ động những phần khác. Sau khi thay băng nếu miếng da ghép đã dính,
có thể cho ngâm nƣớc mỗi ngày để giữ vùng ghép sạch và tập thụ động nhẹ
nhàng.
- Sau thời gian bất động, xoa bóp nhẹ nhàng bằng các ngón tay trên vùng
da ghép để làm mềm da và chống kết dính.
- Trong trƣờng hợp ghép da toàn phần có thể dùng siêu âm để phòng ngừa
kết dính.
- Cho bệnh nhân vận động tích cực và đi lại sớm. Nếu chi dƣới có vùng
ghép da hoặc lấy da ghép cần dùng băng chun để băng lại khi đi lại để bảo vệ lớp da
mỏng đó cho đến khi đạt đƣợc một độ dày nhất định (thƣờng là 2 - 3 tháng).
421
- Tâm lý trị liệu cho ngƣời bệnh do họ có xáo trộn về tâm lý. Ngƣời điều
trị cần giải thích cặn kẽ để họ tuân theo và hợp tác trong quá trình PHCN.
3. Các phƣơng pháp điều trị khác
- Dùng kháng sinh khi có nhiễm trùng
- Các mỡ kháng sinh
- Chế độ ăn giàu dinh dƣỡng,
IV THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Theo dõi tình trạng ghép da, quá trình liền sẹo
- Tái khám tại các khoa ngoại, các cơ sở PHCN của tỉnh, trung ƣơng.