1
MỤC LỤC
MỤC LỤC 1
LỜI MỞ ĐẦU 3
Bài 1: Rừng ngập mặn 5
1. RNM là gì? 5
2. RNMphânbốởđâu? 5
3. RNMquantrọngnhưthếnào? 6
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàihọc 7
Bài 2: Các đặc tính của cây ngập mặn 8
1. Rễcây 8
2. Thâncây 9
3. Lácây 10
4. Hiệntượngsinhcontrêncâymẹ 10
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàihọc 11
Bài 3: Một số loài cây ngập mặn phổ biến ở huyện Hậu Lộc 12
1. Bầnchua(SonneratiacaseolarisO.K.Niedenzu) 13
2. Trang(Kandeliaobovata(L.)Druce) 15
3. Sú(Aegicerascorniculatum(L.)Blanco) 16
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàidạy 17
Bài 4: Động vật rừng ngập mặn 18
1. SơlượcvềđộngtrongRNM 18
2. MộtsốloàiđộngvậtphổbiếntrongRNM 19
3. NhữngđặcđiểmthíchnghicủađộngvậtRNM 20
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàihọc 23
Bài 5: Vai trò của rừng ngập mặn 24
A. Vaitròđốivớipháttriểnkinhtế-xãhội 24
B. Vaitròđốivớihệsinhthái 26
C. Vaitròđốivớimôitrường 30
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàidạy 32
Bài 6: Hiện trạng rừng ngập mặn Việt Nam 33
1. DiệntíchRNMbịthuhẹp 33
2
2. ĐadạngsinhhọcRNMsuygiảm 33
3. ĐấtRNMbịsuythoái 34
4. NguồnnướctạiRNMbịônhiễm 34
5. Quátrìnhxâmnhậpmặngiatăng 35
6. Xóilởvenbiển,vensông 35
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàihọc 36
Bài 7. Các nguyên nhân chính làm suy giảm diện tích RNM 37
1. Chấtđộchóahọctrongchiếntranh 37
2. Nuôitrồngthủyhảisản 37
3. Khaithácgỗvàlâmsảnkhác 38
4. ChuyểnđổiđấtRNMsangđấtsảnxuấtnôngnghiệp 38
5. Quátrìnhđôthịhóa 38
6. Khaitháckhoángsản 38
7. Giatăngdânsố 38
8. Biếnđổikhíhậu 39
Mộtsốcâuhỏikiểmtrakiếnthứccủahọcsinhsaubàihọc 39
Bài 8: Phục hồi rừng ngập mặn ở Việt Nam 40
1. Giaiđoạntừ1965-1974 40
2. Giaiđoạn1975-1980 40
3. Giaiđoạn1990–2012 43
3
LỜI MỞ ĐẦU
Rừngngậpmặn(RNM)làhệsinhtháiquantrọngcónăngsuấtcaoởvùngcửa
sôngvenbiểnnhiệtđớivàrấtnhạycảmvớicáctácđộngcủaconngườivàthiên
nhiên.
RNMkhôngchỉcungcấpcácsảnphẩmcógiátrịnhưgỗ,than,củi,tanin,thứcăn,
thuốcuống...màcònlànơisốngvàươnggiốngcủanhiềuloạihảisản,chimnước,
chimdicưvàmộtsốđộngvậtcóýnghĩakinhtếlớnnhưkhỉ,lợnrừng,cásấu,kỳ
đà,chồn,trăn...
RNMcótácdụngtolớntrongviệcbảovệbờbiển,bờsông,điềuhòakhíhậu,hạn
chếxóilở,mởrộngdiệntíchlụcđịa,hạnchếsựxâmnhậpmặn,ngăncảncácchất
thảirắntrôirabiển,bảovệđêđiều,đồngruộng,nơisốngcủangườidânvenbiển
trướcsựtànphácủagiómùa,bão,nướcbiểndâng.
Tuynhiên,thảmthựcvậtRNMởViệtNamđãbịsuythoáinghiêmtrọng.Cuộc
chiếntranhhóahọccủaMỹ(1962-1971)đãpháhủynhiềukhuRNMvenbiển
NamBộ,nơicórừngtốtnhất,nhiềuloàicâynhấtởViệtNam.Sauchiếntranh,do
sứcépvềdânsốvàkinhtế,RNMtiếptụcbịsuygiảmmạnhvềdiệntích,cấutrúc
vàchấtlượng.
Tìnhtrạngkhaithácbừabãi,phárừnglấyđấtxâydựngđôthị,cảng,sảnxuấtnông
nghiệp,làmruộngmuối,đặcbiệtlàviệcphárừng,kểcảrừngphònghộvenbiển,
làmđầmnuôitômquảngcanhthôsơđãvàđanglàmộthiểmhọatolớnđốivớitài
nguyênthiênnhiênvàmôitrường.
Hậuquảlàdiệntíchđấtthoáihóangàycàngtăng;khíhậuđangdiễnbiếntheo
chiềuhướngxấuđirõrệt,nướcmặnlấnsâuvàonộiđịalàmgiảmnăngsuấtcây
nôngnghiệp;nguồngiốngtôm,cua,cágiảm;nhiềuloàihảisảnmấtnơisống,một
sốloàicá,ốc,sòmấtbãiđẻ;hiệntượngxóilởbờsông,bờbiểndiễnrahàngngày
domấtrừng;gióbãopháhoạiđêđiều,đồngruộngvànhàcửa;đờisốngcủangười
dânnghèovenbiểnbịđedọa.
Cótìnhtrạngtrên,mộtphầnvìlợinhuậnhoặcmụctiêukinhtếtrướcmắt,nhưng
mộtnguyênnhâncơbảnlàdocáccánbộquảnlý,nhândânvùngvenbiểnchưahiểu
hếttầmquantrọngcủaRNMvàhậuquảnghiêmtrọngcủaviệcmấtrừngđốivớitài
nguyênthiênnhiênvàconngười.
4
ĐểgiúpgiáoviênvàhọcsinhkhuvựcvenbiểnhiểubiếtvềvaitròcủaRNM,
mốiđedọadosửdụngkhônghợplý,cáchphụchồi,pháttriểnloạirừngquígiánày,
“Rừng ngập mặn - Tài liệu giáo dục ngoại khóa dành cho giáo viên các trường
trung học cơ sở ven biển” sẽgiớithiệukháiniệmRNMvàcácđặctínhcủaCNM,
vaitròcủaRNM,mộtsốchínhsáchvềRNMvàvaitròcủacộngđồngtrongbảovệ
RNM.
Tàiliệulàsảnphẩmcủadựán“CâulạcbộVìmàuxanhRNM-môhìnhtruyền
thôngchohọcsinhTHCStỉnhThanhHóa”,thựchiệntạitrườngTHCSĐaLộc,
MinhLộcvàHảiLộc,huyệnHậuLộc,tỉnhThanhHóatrongnămhọc2011-2012và
2012-2013.ĐâylàdựándoChươngtrìnhRNMchotươnglai(MFF);cơquanquản
lývàthựchiệndựánlàBanNghiêncứuHệsinhtháiRNM(MERD),Trungtâm
NghiêncứuTàinguyênvàMôitrường(CRES),ĐạihọcQuốcgiaHàNội.
ĐâylàtàiliệudùngchogiáoviênvàsẽđượctrườngTHCSĐaLộc,MinhLộcvà
HảiLộclồngghéptrongcácgiờngoạikhóa,Sinhhọc,Địalý,Vănhọc,Giáodục
côngdânvàNhạc-Họa,đồngthờicũngđượcsửdụnglàmtưliệuthamkhảochocác
cuộcthi,cácsựkiệntruyềnthôngtrongkhuônkhổdựán.
Dựánxinchânthànhcámơncácchuyêngia,cácnhàquảnlýđịaphương,cácnhà
khoahọcđãcungcấpnhữngtưliệucógiátrịđểlàmphongphúthêmnộidungtài
liệu.XincảmơncácthầycôgiáotrườngTHCSĐaLộc,MinhLộcvàHảiLộcđã
đóngnhiềugópýkiếnđểhoànthiệntàiliệunày.
5
Bài 1: Rừng ngập mặn
Mụctiêu:Saubàihọc,họcsinhcóthểtrìnhbàylạiđược2nộidungchínhvềRNM:
+Phần1:Kháiquátvềrừngngậpmặn.
+Phần2:PhânbốrừngngậpmặntrênthếgiớivàởViệtNam.
Thờigiandạyhọc:1tiết(45phút)
Phươngphápdạyhọc:
+Bắtđầubàihọc:cóthểsưutầmhìnhảnh1sốkhurừngngậpmặntrên
thếgiớihoặcởViệtNamđểtreotrênbảnghoặctrìnhchiếu1đoạnclipvềrừngngập
mặnđểvàobàidạy.Đặt1-2câuhỏinhằmđánhgiánhậnthứccủahọcsinhtrước
khibắtđầubàidạy.
+Kếtthúcbàihọc:cóthểcho1họcsinhlêntrướclớptómtắtlạinộidung
bàidạyđãhọchoặcsưutầmhìnhảnh1sốloạirừngởtrênthếgiớihoặcởViệtNam
chohọcsinhphânbiệt.Hoặcgiáoviêncóthểtìmbảnđồphânbốrừngngậpmặnở
ViệtNamvàchohọcsinhlêntìmvàchỉtrênbảnđồnhữngtỉnhcórừngngậpmặn
ởViệtNam.
1. RNM là gì?
Rừngngậpmặnbaogồmnhiềuloạicâysốngtrongcácvùngnướcmặnvenbiển
trongvùngnhiệtđớivàcậnnhiệtđới,nơinhữngthựcvậtkhácrấtkhósinhtrưởng.
Nhữngkhuvựcnàylộrakhithủytriềuthấpvàngậptrongnướcmặnkhitriềulên.
Vớicácđặctínhcủamình,câyngậpmặnvẫncóthểsốngvàsinhtrưởngtốttrong
nhữngđiềukiệnkhắcnghiệtđó.
2. RNM phân bố ở đâu?
RNMphânbốchủyếuởvùngvenbiểnnhiệtđớivàcậnnhiệtđớihaibáncầu,trong
khoảng32ºBắcvà38ºNam,dọcbờbiểnChâuPhi,ChâuĐạiDương,ChâuÁvà
ChâuMỹ.
PhânbốRừngngậpmặntrênthếgiới
(Nguồn:©CathleenBester/FLMNH)