BÁO CÁO K T QU NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI NẾ Ả Ứ Ứ Ụ Ế
1. L i gi i thi uờ ớ ệ
Môn V t lý là m t b ph n khoa h c t nhiên nghiên c u v các hi nậ ộ ộ ậ ọ ự ứ ề ệ
t ng v t lý. Nh ng thành t u c a v t lý đc ng d ng vào th c ti n s nượ ậ ữ ự ủ ậ ượ ứ ụ ự ễ ả
xu t và ng c l i chính th c ti n s n xu t đã thúc đy khoa h c v t lý phátấ ượ ạ ự ễ ả ấ ẩ ọ ậ
tri n. Vì v y h c v t lý không ch đn thu n là h c lý thuy t v t lý mà ph iể ậ ọ ậ ỉ ơ ầ ọ ế ậ ả
bi t v n d ng v t lý vào th c ti n s n xu t. Do đó trong quá trình gi ng d yế ậ ụ ậ ự ễ ả ấ ả ạ
ng i giáo viên ph i rèn luy n cho h c sinh có đc nh ng k năng, k x o vàườ ả ệ ọ ượ ữ ỹ ỹ ả
th ng xuyên v n d ng nh ng hi u bi t đã h c đ gi i quy t nh ng v n đườ ậ ụ ữ ể ế ọ ể ả ế ữ ấ ề
th c ti n đt ra. ự ễ ặ
B môn v t lý đc đa vào gi ng d y trong nhà tr ng ph thông nh mộ ậ ượ ư ả ạ ườ ổ ằ
cung c p cho h c sinh nh ng ki n th c ph thông, c b n, có h th ng toànấ ọ ữ ế ứ ổ ơ ả ệ ố
di n v v t lý. H th ng ki n th c này ph i thi t th c và có tính k thu t t ngệ ề ậ ệ ố ế ứ ả ế ự ỹ ậ ổ
h p và đc bi t ph i phù h p v i quan đi m v t lý hi n đi. ợ ặ ệ ả ợ ớ ể ậ ệ ạ
Bài t p v t lý v i t cách là m t ph ng pháp d y h c, nó có ý nghĩa h tậ ậ ớ ư ộ ươ ạ ọ ế
s c quan tr ng trong vi c th c hi n nhi m v d y h c v t lý nhà tr ng phứ ọ ệ ự ệ ệ ụ ạ ọ ậ ở ườ ổ
thông. Thông qua vi c gi i t t các bài t p v t lý các h c sinh s có đc nh ngệ ả ố ậ ậ ọ ẽ ượ ữ
k năng so sánh, phân tích, t ng h p … do đó s góp ph n to l n trong vi c phátỹ ổ ợ ẽ ầ ớ ệ
tri n t duy c a h c sinh. Đc bi t bài t p v t lý giúp h c sinh c ng c ki nể ư ủ ọ ặ ệ ậ ậ ọ ủ ố ế
th c có h th ng cũng nh v n d ng nh ng ki n th c đã h c vào vi c gi iứ ệ ố ư ậ ụ ữ ế ứ ọ ệ ả
quy t nh ng tình hu ng c th , làm cho b môn tr nên lôi cu n, h p d n cácế ữ ố ụ ể ộ ở ố ấ ẫ
em h n.ơ
Hi n nay, trong xu th đi m i c a ngành giáo d c v ph ng pháp gi ngệ ế ổ ớ ủ ụ ề ươ ả
d y cũng nh ph ng pháp ki m tra đánh giá k t qu gi ng d y và thi tuy n.ạ ư ươ ể ế ả ả ạ ể
Tr c nghi m khách quan đang tr thành ph ng pháp ch đo trong ki m traắ ệ ở ươ ủ ạ ể
đánh giá ch t l ng d y và h c trong nhà tr ng trung h c ph thông. Đi mấ ượ ạ ọ ườ ọ ổ ể
đáng l u ý là n i dung ki n th c ki m tra t ng đi r ng, đòi h i h c sinh ph iư ộ ế ứ ể ươ ố ộ ỏ ọ ả
h c kĩ, n m v ng toàn b ki n th c c a ch ng trình, tránh h c t , h c l ch vàọ ắ ữ ộ ế ứ ủ ươ ọ ủ ọ ệ
đ đt đc k t qu t t trong vi c ki m tra, thi tuy n h c sinh không nh ngể ạ ượ ế ả ố ệ ể ể ọ ữ
ph i n m v ng ki n th c mà còn đòi h i h c sinh ph i có ph n ng nhanh, cóả ắ ữ ế ứ ỏ ọ ả ả ứ
cách làm phù h p đi v i các d ng toán, đc bi t các d ng toán mang tính ch tợ ố ớ ạ ặ ệ ạ ấ
kh o sát mà các em th ng g p. ả ườ ặ
Hi n nay n i dung c a đ thi đi h c môn v t lý ch y u thu c v ch ngệ ộ ủ ề ạ ọ ậ ủ ế ộ ề ươ
trình l p 12. Trong ch ng trình v t lí 12, “ Dao đng t t d n” là m t đn vớ ươ ậ ộ ắ ầ ộ ơ ị
1
ki n th c không l n nh ng nh ng l i gi i tr c đây cho đn v ki n th c này làế ứ ớ ư ữ ờ ả ướ ơ ị ế ứ
khá dài dòng, không phù h p v i hình th c thi tr c nghi m. ợ ớ ứ ắ ệ
V i mong mu n xây d ng hoàn thi n đc ph ng pháp gi ng d y c aớ ố ự ệ ượ ươ ả ạ ủ
mình, ph c v tr c ti p cho nhi m v gi ng d y, t o đam mê h c t p choụ ụ ự ế ệ ụ ả ạ ạ ọ ậ
h c sinh,ọ trong năm h c này khi đc phân công gi ng d y môn v t lí kh i 12ọ ượ ả ạ ậ ố
tôi đã t p h p, h th ng l i nh ng ki n th c, k năng c a mình t nhi u nămậ ợ ệ ố ạ ữ ế ứ ỹ ủ ừ ề
tr c đ hoàn thi n đ tài: ướ ể ệ ề “GI I BÀI TOÁN DAO ĐNG T T D N THEOẢ Ộ Ắ Ầ
ĐNH H NG TR C NGHI MỊ ƯỚ Ắ Ệ ”.
2.Tên sáng ki n: Gi i bài toán dao đng t t d n theo đnh h ng tr cế ả ộ ắ ầ ị ướ ắ
nghi m.ệ
3. Tác gi sáng ki n:ả ế
- H và tên: Nguy n Thi u Hoàngọ ễ ệ
- Đa ch tác gi sáng ki n: Đnh Trung – Vĩnh Yên – Vĩnh Phúcị ỉ ả ế ị
- S đi n tho i: 0988 900 387 E_mail: Nguyenthieuhoangvp@gmail.comố ệ ạ
4. Ch đu t t o ra sáng ki n:ủ ầ ư ạ ế Nguy n Thi u Hoàng ễ ệ
5. Lĩnh v c áp d ng sáng ki n:ự ụ ế Gi ng d y, ôn, luy n thi Trung h c ph thôngả ạ ệ ọ ổ
qu c gia.ố
6. Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đu:ế ượ ụ ầ ầ H c kì 1 - năm h c 2019-2020.ọ ọ
7. Mô t b n ch t c a sáng ki n:ả ả ấ ủ ế
Tr c đây bài t p v “ Dao đng t t d n” th ng đc x lí b ng ph ngướ ậ ề ộ ắ ầ ườ ượ ử ằ ươ
pháp năng l ng, đây là ph ng pháp có u đi m là đi sâu vào b n ch t v t líượ ươ ư ể ả ấ ậ
c a ki n th c, nh ng có nh c đi m l n là ủ ế ứ ư ượ ể ớ m t nhi u th i gianấ ề ờ khi áp d ngụ
cho h c sinh đ làm đ thi Trung h c ph thông qu c gia hi n nay, m t đ thiọ ể ề ọ ổ ố ệ ộ ề
40 câu v i th i gian làm bài 50 phút. Trong đ tài này ph ng pháp đc sớ ờ ề ươ ượ ử
d ng là ph ng pháp s d ng là ph ng pháp làm bài t p v dao đng đi u hòaụ ươ ử ụ ươ ậ ề ộ ề
( m t đn v ki n th c l n, quen thu c v i h c sinh) đ làm bài t p v dao đngộ ơ ị ế ứ ớ ộ ớ ọ ể ậ ề ộ
t t d n v i u tiên là x lí g n, nhanh chóng đa ra đc đáp s cho bài t p,ắ ầ ớ ư ử ọ ư ượ ố ậ
đáp ng yêu c u c a s gi i h n th i gian khi d thi Trung h c ph thông qu cứ ầ ủ ự ớ ạ ờ ự ọ ổ ố
gia.
I.Các câu h i th ng g p:ỏ ườ ặ
2
CH1: Tính v n t c, quãng đng sau khi v t dao đng th i gian t ho c ng cậ ố ườ ậ ộ ờ ặ ượ
l i ( tính th i gian đ v t có v n t c v, đi đc quãng đng s).ạ ờ ể ậ ậ ố ượ ườ
CH2: Tính th i gian v t dao đng cho đn khi d ng l i.ờ ậ ộ ế ừ ạ
CH3: Xác đnh v trí v t d ng l i.ị ị ậ ừ ạ
CH4: Xác đnh quãng đng v t đi đc cho đn khi d ng l i.ị ườ ậ ượ ế ừ ạ
II.Lý thuy t c b n:ế ơ ả
LT1: Ta ch xét bài t p v dao đng t t d n v i l c c n có đ l n không điỉ ậ ề ộ ắ ầ ớ ự ả ộ ớ ổ
nh l c ma sát tr t. Vì v y có th quy bài t p dao đng t t d n v bài toán conư ự ượ ậ ể ậ ộ ắ ầ ề
l c lò xo ch u tác d ng c a l c l ( l c ngoài), t c là: ắ ị ụ ủ ự ạ ự ứ
+ Chu kì, t n s dao đng c a con l c không thay đi ( so v i khi không cóầ ố ộ ủ ắ ổ ớ
l c c n).ự ả
+ V trí cân b ng c a v t d ch chuy n theo chi u c a l c c n m t đo n .ị ằ ủ ậ ị ể ề ủ ự ả ộ ạ
LT2: Vì l c ma sát đi chi u khi v t đi chi u chuy n đng nên ta c n làm rõự ổ ề ậ ổ ề ể ộ ầ
v i h c sinh 3 v trí cân b ng: ớ ọ ị ằ
+(1)
+ O là v trí lò xo không bi n d ng, là v trí cân b ng c a quá trình ị ế ạ ị ằ ủ dao đngộ
t t d n, ắ ầ là v trí cân b ng đc đ c p đn đ bài. ị ằ ượ ề ậ ế ở ề
+ O1 là v trí cân b ng c a quá trình ị ằ ủ dao đng đi u hòaộ ề khi v t dao đng tậ ộ ừ
trái sang ph i ( vì l c ma sát h ng t ph i sang trái mà v trí cân b ng d chả ự ướ ừ ả ị ằ ị
chuy n theo chi u c a l c l ).ể ề ủ ự ạ
+ O2 là v trí cân b ng c a quá trình ị ằ ủ dao đng đi u hòaộ ề khi v t dao đng tậ ộ ừ
ph i sang trái ( vì l c ma sát h ng t trái sang ph i mà v trí cân b ng d chả ự ướ ừ ả ị ằ ị
chuy n theo chi u c a l c l ).ể ề ủ ự ạ
3
LT3: Vì l c ma sát đi chi u khi v t đi chi u chuy n đng nên ta tách daoự ổ ề ậ ổ ề ể ộ
đng t t d n thành các n a chu kì liên ti p (trong m t n a chu k , v t khôngộ ắ ầ ử ế ộ ử ỳ ậ
đi chi u chuy n đng) và trong m i n a chu kì này v t dao đng đi u hòa.ổ ề ể ộ ỗ ử ậ ộ ề
LT4: H th ng kí hi u: ệ ố ệ
A: Biên đ đu tiên c a quá trình ộ ầ ủ dao đng t t d n.ộ ắ ầ
A’: Biên đ th 2 c a quá trình ộ ứ ủ dao đng t t d n.ộ ắ ầ
A1: Biên đ đu tiên c a quá trình ộ ầ ủ dao đng đi u hòa.ộ ề
A2; A3,…An: Biên đ c a quá trình ộ ủ dao đng đi u hòaộ ề th 2, th 3…. th n.ứ ứ ứ
LT5: Trong quá trình dao đng n u m t lúc nào đó mà v trí biên c a v tộ ế ở ộ ị ủ ậ
thu c đo n Oộ ạ 1O2 thì v t s d ng l i vì khi này l c đàn h i c a lò xo khôngậ ẽ ừ ạ ự ồ ủ
th ng đc l c ma sát ngh vì khi này: Fắ ượ ự ỉ đh=k.Δl≤k.x0=μmg.
LT6: Đ gi m biên đ sau m i n a chu k là ΔA=2xộ ả ộ ỗ ử ỳ 0 (2).
Ch ng minh (2): ΔA=A-A’ =(Aứ1+x0) - (A1-x0) = 2x0= A1-A2
III.V n d ng lý thuy t c b n đ gi i quy t các câu h i th ng g p.ậ ụ ế ơ ả ể ả ế ỏ ườ ặ
CH1: Tính v n t c, quãng đng sau khi v t dao đng th i gian t ho c ng cậ ố ườ ậ ộ ờ ặ ượ
l i ( tính th i gian đ v t có v n t c v, đi đc quãng đng s)ạ ờ ể ậ ậ ố ượ ườ : Làm nh bàiư
t p v dao đng đi u hòa khi xét cho t ng n a chu kì.ậ ề ộ ề ừ ử
CH2: Tính th i gian v t dao đng cho đn khi d ng l i + ờ ậ ộ ế ừ ạ CH3: Xác đnh v tríị ị
v t d ng l i.ậ ừ ạ
4
+ CH4: Xác đnh quãng đng v t đi đc cho đn khi d ng l iị ườ ậ ượ ế ừ ạ : Tính toán trên
c s c a phép tính: = nΔA +0,m.ΔAơ ở ủ
CH2: Tính th i gian v t dao đng cho đn khi d ng l i:ờ ậ ộ ế ừ ạ
TH1: N u 0,m≤0.5 0,m.ΔA≤0,5.2xế0= x0 Sau khi th c hi n n n a dao đngự ệ ử ộ
biên đ dao đng t t d n c a v t nh h n xộ ộ ắ ầ ủ ậ ỏ ơ 0. K t h p v i LT5 và LT6 nh nế ợ ớ ậ
th y, cho đn khi d ng l i v t th c hi n đc s n a dao đng là N=n Th iấ ế ừ ạ ậ ự ệ ượ ố ử ộ ờ
gian v t dao đng cho đn khi d ng l i là: ậ ộ ế ừ ạ
TH2: N u 0,m>0.5 0,m.ΔA>0,5.2xế0= x0 Sau khi th c hi n n n a dao đng,ự ệ ử ộ
biên đ dao đng t t d n c a v t v n l n h n xộ ộ ắ ầ ủ ậ ẫ ớ ơ 0. Nên v t s th c hi n đcậ ẽ ự ệ ượ
thêm m t n a dao đng n a r i m i d ng l i. V y cho đn khi d ng l i v tộ ử ộ ữ ồ ớ ừ ạ ậ ế ừ ạ ậ
th c hi n đc s n a dao đng là N=n+1 Th i gian v t dao đng cho đn khiự ệ ượ ố ử ộ ờ ậ ộ ế
d ng l i là: ừ ạ
CH3: Xác đnh v trí v t d ng l i:ị ị ậ ừ ạ
TH1: N u 0,m≤0.5 0,m.ΔA≤0,5.2xế0= x0 Sau khi th c hi n n n a dao đng,ự ệ ử ộ
biên đ dao đng t t d n c a v t nh h n xộ ộ ắ ầ ủ ậ ỏ ơ 0.v t d ng l i t i v trí cách v tríậ ừ ạ ạ ị ị
cân b ng ( v trí lò xo không bi n d ng) đo n x=0,m.ΔAằ ị ế ạ ạ
5