SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO
CHO HỌC SINH THÔNG QUA KHAI THÁC
BÀI TOÁN VỀ GÓC TRONG
HÌNH HỌC KHÔNG GIAN
LĨNH VỰC: TOÁN HỌC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRƯỜNG TỘ HƯNG NGUYÊN
----------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO
CHO HỌC SINH THÔNG QUA KHAI THÁC
BÀI TOÁN VỀ GÓC TRONG
HÌNH HỌC KHÔNG GIAN
LĨNH VỰC: TOÁN HỌC
Tác giả: Nguyễn Văn Hậu - 0814271188
Trần Đình Hoàng - 0852630715
Năm thực hiện: 2022
Hưng Nguyên, tháng 4 năm 2022
MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................... 1
1.1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1
1.2. Tổng quan và tính mới của đề tài ................................................................. 1
PHẦN II. NỘI DUNG .......................................................................................... 3
2.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 3
2.1.1. Tư duy ................................................................................................... 3
2.1.2. Tư duy sáng tạo ..................................................................................... 3
2.1.3. Một số đặc trưng của tư duy sáng tạo ..................................................... 3
2.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 3
2.2.1. Thực trạng phát triển tư duy, tư duy sáng tạo cho học sinh trung
học phổ thông ................................................................................................. 3
2.2.2. Năng lực học, giải toán tính các loại góc trong trong hình học
không gian ở trường trung học phổ thông hiện nay .......................................... 4
2.3. Cơ sở lí thuyết về góc trong hình học không gian......................................... 4
2.3.1. Tích vô hướng của hai vectơ .................................................................. 4
2.3.2. Các cách xác định góc giữa hai đường thẳng trong không gian .............. 4
2.3.3. Góc giữa hai đường thẳng và mặt phẳng ................................................ 5
2.3.4. Góc giữa hai mặt phẳng ......................................................................... 5
2.4. Giải pháp thực hiện ...................................................................................... 6
2.4.1. Rèn luyện và phát triển tính mềm dẻo của tư duy sáng tạo thông
qua khai thác bài toán về góc trong hình học không gian ................................. 6
2.4.2. Rèn luyện tính nhuần nhuyễn cho học sinh thông qua giải bài toán
về góc trong hình học không gian bằng nhiều cách khác nhau ....................... 27
2.4.3. Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán, tìm ra phương thức giải
quyết sáng tạo, độc đáo .................................................................................. 42
2.4.4. Thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 47
PHẦN III. KẾT LUẬN ...................................................................................... 50
3.1. Kết luận ..................................................................................................... 50
3.2. Hướng phát triển của đề tài ........................................................................ 50
3.3. Bài học kinh nghiệm .................................................................................. 50
3.3.1. Đối với giáo viên ................................................................................. 50
3.3.2. Đối với học sinh ................................................................................... 50
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TT Từ viết tắt Từ đầy đủ
1 GV Giáo viên
2 HS Học sinh
3 QG Quốc gia
4 SKKN Sáng kiến kinh nghiệm
5 TDST Tư duy sáng tạo
6 THPT Trung học phổ thông
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lý do chọn đề tài
Mục tiêu chung của giáo dục phổ thông 2018 và bộ môn Toán nói riêng là
giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa... Theo đó, chương trình giáo dục
phổ thông bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung
giáo dục với những kiến thức, kỹ năng cơ bản; chú trọng thực hành, vận dụng kiến
thức, kỹ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống. Điều đó đòi
hỏi học sinh không chỉ cần phải tích cực chủ động tiếp thu lĩnh hội kiến thức mới
mà còn phải biết vận dụng linh hoạt kiến thức đã học biết kết nối những kiến thức
cũ để chiếm lĩnh kiến thức mới. Vì lẽ đó việc đổi mới phương pháp dạy học trong
dạy học môn Toán càng trở nên quan trọng bức thiết và đó cũng chính là nhiệm vụ
của những người giáo viên dạy Toán.
Thực tế cho thấy có nhiều giáo viên vẫn nặng nề về truyền thụ kiến thức,
chưa hoặc ít sử dụng các phương pháp dạy học tích cực. Phần lớn học sinh mới chỉ
giải quyết trực tiếp các bài tập mà chưa khai thác được tiềm năng của bài tập đó.
Học sinh mới chỉ giải quyết vấn đề một cách rời rạc hầu như chưa xâu chuỗi chúng
lại với nhau thành một hệ thống kiến thức lớn hơn. Do đó chưa phát triển được tư
duy sáng tạo cho học sinh. Vì vậy việc bồi dưỡng, rèn luyện các thao tác tư duy là
việc làm rất quan trọng với học sinh phổ thông. Điều này giúp học sinh tích lũy
được nhiều kiến thức, phát hiện vấn đề nhanh và giải quyết vấn đề có tính lôgic.
Qua đó từng bước hình thành và phát triển tư duy sáng tạo cho người học.
Trong chương trình môn Toán trung học phổ thông, Hình học không gian là
một trong những chủ đề khó nhưng lại luôn có mặt trong các kỳ thi Học sinh giỏi
cũng như THPT QG. Không những thế mà đây là các bài toán hay, có nhiều cách
giải độc đáo, nếu giải được sẽ tạo ra nhiều hứng thú cho người học. Đặc biệt bài
toán xác định và tính các loại góc trong hình học không gian lại gây nhiều khó
khăn và lúng túng cho học sinh THPT. Để học tốt chủ đề này HS ngoài việc nắm
vững hệ thống kiến thức cơ bản thì cần có thêm nhiều kỹ năng giải toán, có tư duy
sáng tạo. Ngược lại học sinh học tốt môn toán nói chung chủ đề hình học không
gian nói riêng thì sẽ góp phần phát triển năng lực tư duy sáng tạo. Vì vậy, trong
quá trình dạy học chủ đề này GV nếu biết cách khai thác và sáng tạo ra các bài
toán về góc trong hình học không gian từ các bài tập đơn giản thì không những
giúp cho HS học tập có hiệu quả mà còn tạo hứng thú học tập góp phần quan trọng
trong việc rèn luyện và bồi dưỡng tư duy sáng tạo cho các em.
Với những lí do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Góp phần phát triển tư duy sáng tạo
cho học sinh thông qua khai thác bài toán về góc trong Hình học không gian”.
1.2. Tổng quan và tính mới của đề tài
Thứ nhất, đề tài đã trình bày cơ sở lí luận và thực tiễn về vấn đề phát triển