Tài chính cho phát triển bền vững ở Việt Nam: Thực trạng và khuyến nghị chính sách

TÀI CHÍNH CHO PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM:<br /> THỰC TRẠNG VÀ KHU ẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH<br /> <br /> Hồ Đình Bảo<br /> Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân<br /> Email: hodinhbao@yahoo.com<br /> Nguyễn Phúc Hải<br /> Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân<br /> Email: hainp@neu.edu.vn<br /> Tóm tắt<br /> <br /> Bài viết này phân tích cơ cấu, tính chất và xu hướng tài chính phát triển và các<br /> nguồn đầu tư cho phát triển ở Việt Nam, so sánh với một số nước ASEAN, trong giai<br /> đoạn 2000-2016. Các phân tích chỉ ra rằng sự gia tăng phát triển của khu vực kinh tế<br /> tư nhân ở Việt Nam và việc mở rộng nguồn tài chính tư nhân trong nước là ưu tiên hàng<br /> đầu giúp Việt Nam đáp ứng nhu cầu tài chính để thực hiện thành công các Mục tiêu<br /> Phát triển bền vững (SDGs). Mở rộng cơ sở thuế như là một nguồn thu ngân sách<br /> thường xuyên hơn, tăng nguồn thu ngân sách từ việc quản lý tốt hơn các tài sản nhà<br /> nước trong khi nâng cao hiệu quả chi tiêu chính phủ và đầu tư công, cùng với nỗ lực<br /> quản lý tốt nợ công, sẽ có vai trò then chốt để bảo đảm các nguồn tài chính công đóng<br /> góp có hiệu quả vào việc thực hiện thành công các SDGs. Ngoài ra, bài viết cũng nêu<br /> bật sự cần thiết phải bảo đảm quá trình chuyển tiếp thông suốt ra khỏi giai đoạn tiếp<br /> nhận Trợ giúp phát triển chính thức (ODA), quản lý tốt hơn mối quan hệ tương tác giữa<br /> các nguồn tài chính cho phát triển cũng như khắc phục tình trạng phân mảnh và các<br /> vấn đề trong công tác phối hợp gắn liền với chủ trương phân cấp quản lý.<br /> <br /> Từ khóa: Tài chính phát triển; Nguồn thu chính phủ; Nợ công; Viện trợ nƣớc ngoài<br /> <br /> 1. Dẫn nhập<br /> Việt Nam đã bƣớc vào một giai đoạn phát triển mới với tƣ cách là nƣớc có<br /> mức thu nhập trung bình thấp trong khi bức tranh tài chính cho phát triển thay<br /> đổi nhanh chóng, do đó đòi hỏi phải có một sự thay đổi trong chiến lƣợc huy<br /> động và sử dụng các nguồn tài chính cho sự nghiệp phát triển của đất nƣớc.<br /> <br /> Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về những thay đổi trong<br /> bức tranh tài chính cho phát triển ở Việt Nam, các phân tích về đặc tính và xu<br /> hƣớng của các nguồn lực tài chính, so sánh với các nƣớc ASEAN và đƣa ra các<br /> khuyến nghị. Những phân tích này sẽ giúp Việt Nam nhìn nhận một cách có phê<br /> <br /> 205<br /> phán và tƣ duy lại cách thức huy động các nguồn lực tài chính cho phát triển và<br /> quản lý tốt hơn mối liên kết giữa các nguồn lực đó, nhằm bảo đảm tất cả các<br /> nguồn lực đƣợc sử dụng một cách tích hợp và có hiệu quả cho việc thực hiện<br /> những mục tiêu phát triển bền vững (SDG) đầy tham vọng của mình.<br /> <br /> 2. Tổng quan về thực trạng tài chính cho phát triển của Việt Nam<br /> <br /> 2.1. Các nguồn tài chính cho phát triển<br /> Tất cả các nguồn tài chính phát triển ở Việt Nam đã gia tăng về quy mô và<br /> tạo dựng đƣợc một cơ sở vững chắc cho đầu tƣ và chi tiêu, thúc đẩy kinh tế tăng<br /> trƣởng tƣơng đối nhanh trong giai đoạn nghiên cứu. Tỷ trọng tổng nguồn tài<br /> chính phát triển so với GDP ở Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng trong các năm<br /> 2000-2007, đạt đến đỉnh cao vào năm 2007 và sau đó giảm dần. Tỷ trọng này,<br /> mặc dù có sự gia tăng nhẹ năm 2010, vẫn tiếp tục sụt giảm trong các năm 2011-<br /> 2013 và phục hồi phần nào năm 2014 và 2015 (Hình 1).<br /> <br /> Hình 1: Tỷ trọng các nguồn tài chính cho phát triển so với GDP ở Việt Nam<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2012, 2015, 2017)<br /> <br /> Nghiên cứu kĩ hơn các hợp phần chính của nguồn tài chính phát triển ở<br /> Việt Nam cho thấy vai trò của các hợp phần này trong xu hƣớng chung. Do tác<br /> động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, tỷ trọng FDI so với GDP đã sụt<br /> giảm nghiêm trọng trong hai năm 2008 và 2009, phục hồi nhẹ năm 2010, nhƣng<br /> tiếp tục sụt giảm trong các năm 2011-2013. Tỷ trọng này phục hồi nhẹ trong hai<br /> năm 2014-2015 nhƣng chỉ ở mức cao hơn chút ít so với mức thấp nhất là 11,7%<br /> năm 2009. Tỷ trọng tài chính tƣ nhân trong nƣớc so với GDP cũng theo xu<br /> hƣớng tƣơng tự, với mức dao động ít hơn so với tỷ trọng đầu tƣ nƣớc ngoài so<br /> <br /> <br /> 206<br /> với GDP. Nguồn thu ngân sách từ dầu thô giảm mạnh trong các năm 2007-2010<br /> và 2012-2015 (do giảm giá dầu thô trên thế giới) và hoạt động xuất-nhập khẩu<br /> giảm đáng kể trong các năm 2012 và 2013. Những yếu tố này có tác động đáng<br /> kể đến sự sụt giảm tổng các nguồn tài chính cho phát triển trong các năm 2007-<br /> 2015. Mặc dù chính phủ đã cố gắng bù đắp cho sự sụt giảm ba nguồn lực này,<br /> nhƣng mức tăng nguồn thu chính phủ từ thuế, phí, lệ phí và vay nợ chính phủ<br /> (đặc biệt là vay nội địa) vẫn không đủ để đảo ngƣợc tỷ trọng giảm sút của nguồn<br /> tài chính phát triển so với GDP. Sau năm 2010, do sức ép của lạm phát, giảm giá<br /> dầu thô thế giới và giảm tỷ lệ tăng trƣởng, tỷ trọng tài chính công so với GDP<br /> cũng sụt giảm tƣơng ứng, cũng nhƣ tỷ trọng tài chính tƣ nhân trong nƣớc và quốc<br /> tế so với GDP. Điều đó có thể báo hiệu sự suy yếu sức mạnh ngƣợc chu kỳ của<br /> tài chính công (bảo đảm tăng trƣởng ổn định chống lại các cú sốc). Trong cả bốn<br /> nguồn tài chính, kiều hối ngày càng trở nên quan trọng hơn, khi tỷ trọng kiều hối<br /> so với GDP tăng lên và trong năm 2015 đạt mức 6,9% GDP (Hình 1), khi kiều<br /> hối chiếm đến 11,7% tổng nguồn tài chính cho phát triển ở Việt Nam.<br /> <br /> Hình 2: Tỷ trọng tài chính phát triển so với GDP của các nƣớc ASEAN<br /> <br /> Đơn vị: % GDP. Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2012, 2015, 2017)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Mặc dù tỷ trọng tổng nguồn tài chính phát triển so với GDP của Việt Nam<br /> sụt giảm trong những năm gần đây (so với mức cao trong các năm 2007-2010),<br /> tỷ trọng này vẫn là tƣơng đối cao so với các nƣớc ASEAN khác (Hình 2). Đến<br /> năm 2015, tỷ trọng tài chính phát triển so với GDP của Việt Nam là 60% GDP,<br /> chỉ thấp hơn Campuchia và Lào nhƣng cao hơn mức 40% GDP của Malaysia và<br /> <br /> <br /> 207<br /> Thái Lan. Hình 2 cũng cho thấy xu hƣớng hội tụ rõ ràng ở tỷ trọng này giữa các<br /> nƣớc ASEAN đƣợc dùng để so sánh.<br /> <br /> Bằng cách so sánh cơ cấu các nguồn lực tài chính phát triển của Việt Nam<br /> với mức bình quân của ASEAN, điều nhận thấy rõ ràng là tỷ trọng tài chính tƣ<br /> nhân trong nƣớc trong tổng tài chính phát triển ở Việt Nam là tƣơng đối thấp và<br /> tăng trƣởng chậm chạp. Ngƣợc lại, tỷ trọng này ở các nƣớc ASEAN đã tăng lên<br /> và bù đắp đƣợc cho mức sụt giảm chung về các dòng tài chính tƣ nhân quốc tế<br /> cho phát triển (FDI và FII), chứng tỏ vai trò ngày càng tăng của khu vực kinh tế<br /> tƣ nhân trong những nền kinh tế này. Năm 2007, tỷ trọng bình quân đầu tƣ tƣ<br /> nhân nƣớc ngoài (FDI và đầu tƣ gián tiếp) của ASEAN và tài chính tƣ nhân trong<br /> nƣớc trong tổng nguồn tài chính phát triển là tƣơng ứng 23,8% và 26,2%. Năm<br /> 2015, tỷ trọng bình quân của ASEAN là tƣơng ứng 17,7% và 31,4%, trong khi tỷ<br /> trọng tài chính công và kiều hối trong tổng nguồn lực tài chính cho phát triển là<br /> tƣơng đối ổn định (Hình 3).<br /> <br /> Hình 3: Cơ cấu tài chính phát triển ở Việt Nam - bình quân của ASEAN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đơn vị: % tổng, Ghi chú: Tính toán dựa vào giá trị USD năm 2010. Nguồn: WDI, IFS<br /> <br /> Có hai sự khác biệt quan trọng trong các xu hƣớng tài chính tƣ nhân<br /> quốc tế và trong nƣớc giữa Việt Nam và các nƣớc ASEAN/mức trung bình<br /> của ASEAN:<br /> (i) Trong khi các dòng tài chính tƣ nhân quốc tế vào Việt Nam chuyển<br /> dịch theo hƣớng giảm xuống của khu vực ASEAN thì các dòng tài chính tƣ nhân<br /> <br /> <br /> 208<br /> quốc tế vào Việt Nam, đƣợc đo bằng tỷ trọng FDI và FII so với GDP, lại vƣợt<br /> quá mức bình quân ASEAN và tỷ trọng của nhiều nƣớc ASEAN khác.<br /> (ii) Trong khi tỷ trọng tài chính tƣ nhân trong nƣớc trong tổng nguồn tài<br /> chính phát triển ở các nƣớc ASEAN khác tăng lên thì tỷ trọng của Việt Nam lại<br /> sụt giảm (21,5% năm 2015 so với 22,3% năm 2007). Xu hƣớng này tƣơng thích<br /> với sự sụt giảm nguồn tài chính tƣ nhân quốc tế, trong khi ở một số nƣớc<br /> ASEAN sự gia tăng tài chính tƣ nhân trong nƣớc lại tƣơng phản với sự sụt giảm<br /> tài chính tƣ nhân nƣớc ngoài. Đồng thời, tỷ trọng tài chính công trong tổng<br /> nguồn tài chính phát triển của Việt Nam và mức bình quân của ASEAN dao động<br /> ở mức tƣơng tự.<br /> Kiều hối ở Việt Nam chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng nguồn tài chính<br /> phát triển, cao hơn khá nhiều và gia tăng so với mức bình quân ASEAN, trừ<br /> Philippines - nƣớc có tỷ trọng kiều hối khá cao.<br /> Mặc dù quy mô các nguồn tài chính phát triển ở Việt Nam gia tăng trong các<br /> năm 2011-2015 (tăng 18,6%, lên đến 112,4 USD tỷ), cơ cấu các nguồn lực vẫn tƣơng<br /> tự nhƣ trƣớc, phản ánh tính chất cân bằng của sự tăng trƣởng. Tỷ lệ các nguồn tài<br /> chính trong nƣớc và quốc tế cũng nhƣ nhau trong năm 2011 và 2015, với 62% từ<br /> nguồn trong nƣớc và 38% từ nguồn nƣớc ngoài (Hình 4). Cơ cấu các nguồn lực của<br /> Việt Nam cũng mang tính ổn định nhất ở khu vực ASEAN trong cùng kỳ.<br /> <br /> Hình 4: Cơ cấu các nguồn đầu tư ở Việt Nam, tính theo các loại hình (2011 và 2015)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tổng: 94,8 tỷ Đô la Mỹ Tổng: 112,4 tỷ Đô la Mỹ<br /> Chú ý: Tất cả các con số là giá trị đồng USD năm 2015.<br /> Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2012, 2015, 2017).<br /> <br /> <br /> <br /> 209<br />  Kiều hối thay đổi nhiều nhất về tỷ lệ tổng nguồn lực, tăng 1,3% (10,3%<br /> lên 11,6% của tổng nguồn lực). Về quy mô, các nguồn OOF đạt mức tăng trƣởng<br /> cao nhất trong hai năm (+105%, lên đến 2,6 tỷ USD năm 2015), trong khi các<br /> nguồn thu phi viện trợ của chính phủ tăng nhiều nhất về giá trị đồng USD (tăng<br /> 5,9 tỷ USD), mặc dù đã xảy ra sự sụt giảm tỷ trọng so với tổng các nguồn tài<br /> chính (-1,14%). Tỷ trọng tổng nguồn tài chính so với GDP sụt giảm trong cùng<br /> kỳ, từ 62,1% năm 2011 xuống 58,7% năm 2015. Tuy nhiên, từ năm 2013 tỷ trọng<br /> này lại tăng lên khi nó đạt mức 54,7%.<br /> <br /> Để nghiên cứu mối quan hệ giữa sự gia tăng về thu nhập (đƣợc đo bằng<br /> GDP tính theo đầu ngƣời) và cơ cấu tài chính phát triển, Hình 5 so sánh các<br /> nguồn tài chính phát triển ở các nƣớc vào thời điểm các nƣớc này “tốt nghiệp<br /> ODA” với mức 1.900 USD /ngƣời (Indonesia và Philippines năm 2008, Việt<br /> Nam và Lào năm 2015).<br /> <br /> Hình 5: Cơ cấu và quy mô nguồn lực tính theo đầu ngƣời ở thời điểm<br /> mỗi nƣớc “tốt nghiệp ODA” - 1.900 USD /ngƣời<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tài chính công Tài chính tư nhân trong Tài chính công Tài chính tư nhân<br /> trong nước nước nước ngoài nước ngoài<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2012, 2015, 2017), tính theo giá USD 2015<br /> <br /> <br /> <br /> 210<br />  Quy mô tài chính phát triển trên đầu ngƣời là nhƣ nhau giữa các nƣớc ở thời<br /> điểm các nƣớc này “tốt nghiệp” mức 1.900 USD /ngƣời. Quy mô nguồn lực trên đầu<br /> ngƣời thấp hơn đôi chút ở Việt Nam so với các nƣớc khác, nhƣng cần ghi nhớ rằng<br /> số liệu sử đụng cho Việt Nam trong hình này là số liệu năm 2014, tức là một năm<br /> trƣớc khi GNI/ngƣời đạt ngƣỡng 1.900 USD. Cơ cấu các nguồn tài chính rất khác<br /> nhau giữa các nƣớc, với các nguồn trong nƣớc chiếm hơn 80% và các nguồn tƣ nhân<br /> trong nƣớc chiếm 37,65% tổng nguồn tài chính ở Indonesia, tƣơng ứng 75% và<br /> 30,6% ở Philippines năm 2008, nhƣng chƣa đến 60% và 20,8% tƣơng ứng ở Việt<br /> Nam năm 2014. Nhƣ Hình 3 cho thấy, những sự khác biệt (tỷ trọng các nguồn tài<br /> chính trong nƣớc và tƣ nhân trong nƣớc trong tổng nguồn lực tài chính có xu hƣớng<br /> cao hơn và có vai trò ngày càng quan trọng ở các nƣớc ASEAN so với ở Việt Nam)<br /> vẫn tồn tại dai dẳng mặc dù GDP trên đầu ngƣời gia tăng ở các nƣớc ASEAN. Điều<br /> đó cho thấy những khác biệt về cơ cấu các nguồn lực có liên quan đến những khác<br /> biệt về cơ cấu nền kinh tế và định hƣớng phát triển kinh tế giữa Việt Nam và các<br /> nƣớc khác nhiều hơn là so với mức thu nhập.<br /> 2.2. Tổng quan về đầu tư phát triển ở Việt Nam<br /> Đầu tƣ có vai trò quan trọng thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển kinh tế ở<br /> các nƣớc. Duy trì tỷ trọng đầu tƣ so với GDP cao hơn là một trong những động<br /> lực để bảo đảm tăng trƣởng kinh tế mạnh mẽ. Những dữ liệu có đƣợc cho thấy<br /> mối tƣơng quan tăng tiến giữa tỷ lệ tăng trƣởng kinh tế và tỷ trọng đầu tƣ so với<br /> GDP của các nƣớc (Hình 6).<br /> Hình 6: Tỷ trọng đầu tƣ so với GDP và t ng trƣởng GDP (1970-2016)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ghi chú: Tăng trưởng GDP được điều chỉnh theo thu nhập trên đầu người.<br /> Nguồn: WDI<br /> <br /> <br /> 211<br />  Phù hợp với những xu hƣớng này, lƣợng vốn đầu tƣ có vai trò then chốt<br /> trong tăng trƣởng kinh tế của Việt Nam. Tỷ trọng đầu tƣ so với GDP tăng mạnh<br /> từ 29,6% lên 39,5% GDP trong các năm 2000-2007 và cũng là động lực thúc đẩy<br /> tăng trƣởng kinh tế trong cùng kỳ. Tỷ trọng này sụt giảm trong giai đoạn sau<br /> 2007 (do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và những yếu kém về<br /> cơ cấu của Việt Nam), trƣớc khi trở nên ổn định trong mấy năm gần đây cùng với<br /> nhịp độ tăng trƣởng kinh tế (Hình 7).<br /> <br /> Hình 7: T ng trƣởng GDP và đầu tƣ so với GDP của Việt Nam<br /> (Đơn vị: % (bên trái); % so với GDP (bên phải))<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: WDI<br /> <br /> Hình 8 cho thấy rõ ràng tỷ trọng tổng đầu tƣ so với GDP của Việt Nam và<br /> các nƣớc khác trong khối ASEAN. Tỷ trọng tổng đầu tƣ so với GDP của Việt<br /> Nam giống nhƣ xu hƣớng tỷ trọng tổng tài chính phát triển so với GDP. Tỷ trọng<br /> này tăng lên nhanh chóng từ năm 2000, đạt đỉnh cao năm 2007 và bắt đầu sụt<br /> giảm năm 2008. Nó phục hồi nhẹ vào năm 2014 và đạt mức 27,4% năm 2015. Tỷ<br /> trọng của Việt Nam cao nhất trong khu vực ASEAN trong những năm 2000-<br /> 2010, nhƣng năm 2011 tụt suống dƣới mức của Indonesia và Lào (chủ yếu do sự<br /> sụt giảm nhanh chóng tỷ trọng của Việt Nam và sự gia tăng tỷ trọng của<br /> Indonesia và Lào. Đáng chú ý, tỷ trọng của Trung Quốc đạt mức cao (hơn 40%)<br /> trong một thời gian dài (2003-2015) trong khi Ấn Độ chỉ duy trì đƣợc mức 40%<br /> trong một thời gian ngắn (2007-2012) và không một nƣớc ASEAN nào, kể cả<br /> Việt Nam trong những năm thăng hoa nhất, có thể đạt và duy trì mức cao nhƣ<br /> vậy (Hình 8).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 212<br />  Hình 8: Đầu tƣ phát triển so với GDP ở nhóm nƣớc ASEAN + 2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ghi chú: Tính theo giá trị đồng USD 2010, 2017-2022 theo ước tính của IMF.<br /> Nguồn: WDI, IFS<br /> <br /> Tƣơng tự nhƣ tỷ trọng tổng tài chính phát triển so với GDP, đồ thị biểu<br /> diễn tỷ trọng tổng đầu tƣ so với GDP của các nƣớc ASEAN cũng có xu hƣớng<br /> đồng quy.<br /> <br /> Theo số liệu của Tổng cục Thống kê (Hình 9), quy mô tổng đầu tƣ phát<br /> triển gia tăng trong giai đoạn 2005-2016. Trong cùng kỳ, tỷ trọng FDI và đầu tƣ<br /> tƣ nhân trong nƣớc so với GDP cũng gia tăng (FDI so với GDP tăng từ 8,66%<br /> lên 14,64%) và tỷ trọng đầu tƣ công so với GDP duy trì ở mức ổn định là 14-<br /> 15%. Đáng chú ý, tỷ trọng đầu tƣ tƣ nhân so với GDP lần đầu tiên đạt mức cao<br /> nhất vào năm 2011, sau đó vào năm 2015 và 2016. Năm 2016, tỷ trọng đầu tƣ<br /> công so với GDP đạt khoảng 14%, tỷ trọng đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc so với<br /> GDP (14,6%) và FDI so với GDP (8,7%).<br /> <br /> Đáng chú ý, trong xu hƣớng chung này, Hình 9 cho thấy những dao động<br /> lớn trong các nguồn đầu tƣ (về quy mô và tỷ trọng so với GDP), góp phần gây<br /> nên tình trạng mất ổn định kinh tế vĩ mô trong các năm 2007-2010. FDI gia tăng<br /> mạnh trong hai năm 2007 và 2008, sau đó giảm nhanh trong năm 2009. Do các<br /> biện pháp kích thích của chính phủ ngay đầu cuộc khủng hoảng tài chính toàn<br /> cầu, đầu tƣ tƣ nhân tăng lên nhanh chóng năm 2009 và 2010 (về quy mô và tỷ<br /> trọng so với GDP) và đầu tƣ công tăng vọt năm 2009 (tác động của những dao<br /> động này đối với tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam sẽ đƣợc bàn thảo ở phần<br /> cuối cùng của báo cáo này). Đáng chú ý, đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc (về quy mô<br /> <br /> 213<br /> và tỷ trọng so với GDP) gia tăng tƣơng đƣơng với FDI trong các năm 2009-2016.<br /> Tƣơng tự nhƣ vậy, đầu tƣ công (về quy mô và tỷ trọng so với GDP) có xu hƣớng<br /> “thuận chu kỳ” cùng với các nguồn đầu tƣ khác, đặc biệt là đầu tƣ tƣ nhân trong<br /> nƣớc, trong phần lớn của giai đoạn 2005-2016.<br /> <br /> Hình 9: Quy mô và tỷ trọng đầu tƣ phát triển so với GDP của Việt Nam<br /> (Đơn vị: Tỷ VND (bên trái), % GDP (bên phải)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ghi chú: Tính theo giá trị đồng USD năm 2010. Nguồn: Tổng cục Thống kê<br /> <br /> Tƣơng tự nhƣ những biến động về cơ cấu đầu tƣ phát triển đƣợc đo bằng<br /> tỷ trọng so với GDP, tỷ trọng của các nguồn đầu tƣ khác nhau trong tổng đầu tƣ<br /> đã dịch chuyển đến một tỷ trọng nhỏ hơn đầu tƣ công, tỷ trọng lớn hơn của đầu<br /> tƣ tƣ nhân và đầu tƣ nƣớc ngoài trong tổng nguồn đầu tƣ (Hình 10). Năm 2005,<br /> FDI chiếm 16,92% tổng nguồn đầu tƣ, đầu tƣ tƣ nhân (30,76%) và đầu tƣ công<br /> (52,32%). Năm 2006, tỷ trọng này tƣơng ứng là 22,37%, 39,06% và 37,58%, với<br /> đầu tƣ tƣ nhân có tỷ trọng lớn nhất. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng những mức<br /> gia tăng về quy mô của tất cả các nguồn đầu tƣ, đặc biệt FDI sau năm 2009, vẫn<br /> chƣa đủ nhanh để đƣa tổng nguồn đầu tƣ so với GDP trong các năm 2011-2016<br /> lên mức độ của thời kỳ trƣớc đó (2001-2010). Tình trạng này có thể đã góp phần<br /> dẫn đến tỷ lệ tăng trƣởng thấp hơn trong những năm vừa qua (Hình 7 và Hình 8).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 214<br />  Hình 10: Cơ cấu đầu tƣ phát triển ở Việt Nam<br /> (Đơn vị: Tỷ trọng trong tổng nguồn đầu tư)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ghi chú: Tính theo giá trị của VND năm 2010. Nguồn: Tổng cục Thống kê<br /> So sánh với cơ cấu đầu tƣ của Việt Nam (hình 10) và một số nƣớc ASEAN<br /> (Hình 11a) cho thấy Việt Nam có tỷ trọng đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc trong tổng nguồn<br /> đầu tƣ thấp hơn và tăng trƣởng chậm chạp (và có tỷ trọng đầu tƣ nƣớc ngoài và đầu tƣ<br /> công tƣơng đối cao hơn). Điều này là tƣơng tự và do đó khẳng định những khác biệt<br /> về cơ cấu tài chính phát triển giữa Việt Nam và các nƣớc ASEAN khác đƣợc phân<br /> tích ở phần trƣớc của báo cáo. Điều lý thú là, cơ cấu đầu tƣ của TP Hồ Chí Minh - đầu<br /> tàu tăng trƣởng kinh tế của Việt Nam và địa phƣơng đi đầu về việc thực hiện cải cách<br /> trong nƣớc - lại tƣơng tự nhƣ các nƣớc ASEAN khác. Hình 11b cho thấy tỷ trọng đầu<br /> tƣ tƣ nhân nội địa trong tổng nguồn đầu tƣ ở TP Hồ Chí Minh đạt hơn 60% từ năm<br /> 2011 (trừ năm 2013 khi tỷ trọng này tụt suống 59,2%), tƣơng tự nhƣ tỷ trọng ở Thái<br /> Lan và có phần nhỉnh hơn tỷ trọng ở Malaysia.<br /> <br /> Hình 11a: Cơ cấu đầu tƣ phát triển ở một số nƣớc ASEAN<br /> (Đơn vị: Tỷ trọng % của tổng đầu tư)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2012, 2015, 2017)<br /> <br /> 215<br />  Hình 11b: Cơ cấu đầu tƣ ở TP Hồ Chí Minh<br /> (Đơn vị: Tỷ trọng % của tổng đầu tư)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Tổng cục Thống kê<br /> <br /> Phân tích thực trạng tài chính và đầu tƣ phát triển của Việt Nam trong<br /> những năm gần đây cho thấy một số điểm đáng chú ý, nhƣ sau:<br /> <br /> (i) Mặc dù tỷ trọng tổng nguồn tài chính cho phát triển so với GDP ở Việt<br /> Nam sụt giảm từ năm 2007 nhƣng vẫn còn ở mức cao so với các nƣớc ASEAN khác.<br /> Có những dấu hiệu cho thấy xu hƣớng quy tụ của tỷ trọng này ở các nƣớc ASEAN.<br /> <br /> (ii) Tƣơng tự nhƣ vậy, tỷ trọng đầu tƣ so với GDP sụt giảm từ năm 2007<br /> và đặc biệt từ năm 2010, do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và<br /> tình trạng sụt giảm của nền kinh tế Việt Nam. Mặc dù tỷ trọng này có tăng lên<br /> trong những năm gần đây, đi kèm với sự phục hồi tốc độ tăng trƣởng kinh tế,<br /> nhƣng tỷ trọng vẫn còn tƣơng đối cao so với các nƣớc ASEAN khác.<br /> (iii) Tỷ trọng tài chính công trong tổng nguồn tài chính phát triển của Việt<br /> Nam dao động ở khoảng 46%, tức là tƣơng đƣơng với mức bình quân ASEAN. Tỷ<br /> trọng FDI và FII so với GDP (và tỷ trọng FDI và FII trong tổng nguồn tài chính phát<br /> triển) cũng sụt giảm mạnh từ đỉnh cao năm 2007, nhƣng vẫn ở mức cao hơn đôi chút<br /> so với nhiều nƣớc ASEAN khác. Kiều hối có vai trò ngày càng tăng.<br /> (iv) Tỷ trọng đầu tƣ công trong nƣớc của Việt Nam (kể cả vay nợ tƣ nhân<br /> quốc tế) trong tổng nguồn tài chính phát triển và tỷ trọng đầu tƣ tƣ nhân của Việt<br /> Nam trong tổng nguồn đầu tƣ là tƣơng đối thấp so với nhiều nƣớc ASEAN khác.<br /> Tuy nhiên, tỷ trọng đầu tƣ tƣ nhân trong tổng nguồn đầu tƣ của TP Hồ Chí Minh<br /> là tƣơng đối cao so với các nƣớc ASEAN khác.<br /> (v) Mặc dù quy mô đầu tƣ công gia tăng theo chu kỳ (đặc biệt về đầu tƣ tƣ<br /> nhân trong nƣớc) nhƣng tỷ trọng đầu tƣ công trong tổng nguồn đầu tƣ đã sụt giảm.<br /> <br /> <br /> 216<br />  3. Một số vấn đề trong tài chính cho phát triển bền vững ở Việt Nam<br /> Sức ép của chi tiêu thường xuyên<br /> Việc phải đáp ứng các nghĩa vụ chi tiêu thƣờng xuyên ngày càng tăng đã<br /> tạo nên sức ép lớn đối với ngân sách Nhà nƣớc. Trên thực tế, tổng chi tiêu<br /> thƣờng xuyên của Chính phủ (không kể những khoản trả nợ gốc) đã tăng vọt lên<br /> 75,11% năm 2015 so với năm 2011 và tăng gần gấp đôi so với mức tăng nguồn<br /> thu ngân sách phi viện trợ (38,9%) trong cùng thời kỳ. Trong các khoản chi tiêu<br /> thƣờng xuyên, các hạng mục chi tiêu tăng nhanh nhất là ở lĩnh vực hành chính<br /> (83,43%), giáo dục và đào tạo (78,49%). Những khoản chi này đóng góp vào<br /> mức thâm hụt ngày càng lớn của ngân sách Nhà nƣớc (bao gồm các khoản trả nợ<br /> gốc cho các chi tiêu của chính phủ) từ khoảng 4,0% GDP năm 2011 lên 6,3%<br /> GDP năm 2015 (Nguyen Trong Nghia, 2017).<br /> Thu ngân sách phi viện trợ: Nguồn thu từ thuế không đủ để bù đắp sự<br /> sụt giảm nguồn thu từ dầu thô và hoạt động xuất-nhập khẩu<br /> Tỷ trọng thu ngân sách phi viện trợ của Chính phủ trên GDP đã giảm từ<br /> hơn 26% trong các năm 2006-2008 và 27,6% năm 2010 xuống còn khoảng 22-<br /> 23% năm 2012-2015. Mức sụt giảm này là do tình trạng sụt giảm nguồn thu từ<br /> dầu lửa (30% tổng thu ngân sách phi viện trợ năm 2005 xuống còn 12% năm<br /> 2010 và chỉ còn 6,84% năm 2015) và nguồn thu từ hoạt động xuất-nhập khẩu<br /> (23,64% tổng nguồn thu ngân sách phi viện trợ năm 2009 xuống còn 14,2% năm<br /> 2012, 15,83% năm 2013 và 17,16% năm 2015) do tác động của cuộc khủng<br /> hoảng tài chính toàn cầu (Hình 12).<br /> Hình 12: Tỷ trọng các nguồn trong tổng thu ngân sách phi viện trợ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Bộ Tài chính<br /> <br /> <br /> 217<br />  So với các nƣớc ASEAN khác, tỷ trọng thu ngân sách trên GDP của Việt<br /> Nam đạt mức cao nhất trong các năm 2000-2009 và hiện nay chỉ còn tƣơng<br /> đƣơng với mức bình quân của các nƣớc ASEAN (Hình 13). Về các chỉ số khác,<br /> nhƣ tổng thu ngân sách, thu ngân sách trên đầu ngƣời, tổng thu từ thuế/phí và thu<br /> từ thuế/phí trên đầu ngƣời, Việt Nam đứng ở mức trung bình trong ASEAN và<br /> nằm trong nhóm CLMV (Căm-pu-chia, Lào, Mi-an-ma và Việt Nam).<br /> <br /> Hình 13: Tỷ trọng thu ngân sách phi viện trợ của chính phủ trên GDP<br /> trong nhóm ASEAN+2<br /> (Đơn vị: % của GDP)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ghi chú: Tất cả các số liệu tính theo giá USD năm 2015. Nguồn: WDI và IFS<br /> Mặc dù Chính phủ đã nỗ lực bù đắp cho sự sụt giảm các nguồn thu từ dầu<br /> thô và các hoạt động xuất nhập khẩu, nhƣng mức gia tăng các nguồn thu từ thuế,<br /> phí, lệ phí vẫn không đủ để đảo ngƣợc xu hƣớng giảm tỷ trọng thu ngân sách phi<br /> viện trợ trên GDP. Trong khi tỷ trọng thu ngân sach phi viện trợ trên GDP của<br /> Việt Nam cao nhất trong các nƣớc ASEAN, thì thu ngân sách chính phủ trên đầu<br /> ngƣời và nguồn thu từ thuế/phí chỉ trên đầu ngƣời chỉ đứng hàng thứ 5 trong các<br /> nƣớc ASEAN đƣợc so sánh trong báo cáo.<br /> Tỷ trọng thu ngân sách phi viện trợ của Chính phủ trung ương giảm sút<br /> Trong các năm 2006-2010, tỷ trọng thu ngân sách bình quân của chính<br /> quyền địa phƣơng trong tổng thu ngân sách từ các nguồn đƣợc chia sẻ giữa chính<br /> quyền trung ƣơng và địa phƣơng theo chính sách phân cấp là 32,4%. Trong các<br /> năm 2011-2015, tỷ trọng này tăng nhanh chóng từ 37,71% năm 2011 lên 41,95%<br /> năm 2015. Do đó, tỷ trọng thu ngân sách của chính quyền trung ƣơng đã giảm từ<br /> 62,29% năm 2011 xuống còn 58,05% năm 2015. Điều đó cho thấy sự suy giảm<br /> khả năng ảnh hƣởng của chính quyền trung ƣơng thông qua: (i) các dự án đầu tƣ<br /> <br /> 218<br /> công quy mô lớn nhằm khắc phụ những nút thắt chính về kết cấu hạ tầng và thúc<br /> đẩy tăng trƣởng kinh tế quốc gia và (ii) chi tiêu “ngƣợc chu kỳ” (trong khi chi<br /> tiêu của chính quyền địa phƣơng có xu hƣớng “theo chu kỳ”) để đảm bảo ổn định<br /> kinh tế vĩ mô.<br /> Vay trong nước của Chính phủ tăng vọt và ẩn chứa nhiều rủi ro<br /> Đối diện với tình trạng suy giảm nghiêm trọng về nguồn thu ngân sách phi<br /> viện trợ, nguồn vay của chính phủ trong các năm 2010-2015 đã tăng lên nhanh<br /> chóng - đặc biệt từ các nguồn trong nƣớc, nhằm tài trợ cho thâm hụt ngân sách và<br /> ngăn chặn tình trạng giảm sút hơn nữa mức đầu tƣ công, làm cho mức tồn dƣ nợ<br /> công trong nƣớc năm 2015 tăng gần 2,5 lần so với năm 2011 (Hình 14).<br /> Hình 14. Dư nợ công của Việt Nam năm 2011-2015<br /> (Đơn vị: tỷ USD)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn:Bản tin nợ thứ 5, Bộ Tài chính<br /> Tình trạng tăng lên nhanh chóng của các khoản vay nợ công trong nƣớc<br /> chứa đựng nhiều rủi ro:<br />  Hầu hết trái phiếu Chính phủ đều do các ngân hàng thƣơng mại nắm giữ:<br /> Tỷ trọng trái phiếu Chính phủ do các ngân hàng thƣơng mại nắm giữ lên đến 79,6%<br /> cuối năm 2011 và 55,4% cuối năm 2016. Điều đó cho thấy hai rủi ro chính: (i) suy<br /> giảm tính bền vững của các ngân hàng thƣơng mại, bởi bất kỳ một sự sụt giảm đột<br /> ngột nào về giá trị trái phiếu Chính phủ cũng có thể gây ra hậu quả tiêu cực tức thời<br /> cho bảng tổng kết tài sản của các ngân hàng và (ii) gia tăng khó khăn cho các doanh<br /> nghiệp tƣ nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc tiếp cận các<br /> nguồn tín dụng có chi phí hợp lý từ các ngân hàng thƣơng mại.<br />  Hầu hết trái phiếu Chính phủ Việt Nam trong các năm 2010-2013 đều có kỳ<br /> hạn ngắn (hơn 74% có thời hạn 3 năm hoặc ngắn hơn) và có chi phí huy động cao<br /> (với lãi suất bình quân hơn 10% cho trái phiếu thời hạn 5 năm). Điều đó dẫn đến<br /> những nghĩa vụ thanh toán rất nặng nề mà, vào một số thời điểm trong các năm<br /> <br /> 219<br /> 2014-2016, đã vƣợt quá khả năng thanh toán của ngân sách Nhà nƣớc.<br />  Các khoản Chính phủ vay từ Quỹ Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Tổng<br /> công ty Đầu tƣ và kinh doanh vốn Nhà nƣớc, Qũy tích lũy để trả nợ và vốn nhàn<br /> rỗi của Kho bạc Nhà nƣớc đã đến giới hạn, ảnh hƣởng đến tính thanh khoản của<br /> các định chế tài chính này.<br />  Các khoản nợ của các doanh nghiệp nhà nƣớc và chính quyền địa<br /> phƣơng có bảo lãnh của Chính phủ trung ƣơng, cũng là một nguồn rủi ro đáng kể<br /> nữa đối với tính bền vững của các khoản nợ công.<br /> Những điểm trên đây, cùng với các khoản nợ xấu, và sức ép liên quan lên<br /> tính thanh khoản, của hệ thống ngân hàng (đặc biệt trong các năm 2006-2010 và<br /> 2011-2015) cho thấy Chính phủ Việt Nam cần khẩn cấp tái cấu trúc nợ trong<br /> nƣớc và rà soát lại chiến lƣợc vay nợ trong nƣớc.<br /> ODA giảm dần và các khoản vay ngày càng ít ưu đãi<br /> Việt Nam là nƣớc tiếp nhận nguồn vốn ODA nhiều nhất trong các nƣớc<br /> ASEAN, với 37% (USD 3,9 tỷ) tổng vốn ODA vào khu vực ASEAN năm 2015<br /> và với tỷ trọng ODA trên GDP ở mức cao, dao động ở 4% GDP trong những<br /> năm đầu của thập niên 1990, 3% GDP trong những năm đầu của thập niên 2000<br /> và khoảng 2% GDP từ 2011 đến 2015 (so với chƣa đến 1% GDP ở các nƣớc<br /> ASEAN khác). Tuy nhiên, các dòng ODA chảy vào Việt Nam đã giảm đáng kể<br /> (đặc biệt khi Việt Nam trở thành nƣớc thu nhập trung bình thấp vào năm 2010)<br /> và ODA cũng trở nên ít ƣu đãi hơn khi Việt Nam “tốt nghiệp” vay vốn của Hiệp<br /> hội Phát triển quốc tế (IDA) vào năm 2017 (Hình 15).<br /> Hình 15: Tỷ trọng ODA trên GDP của Việt Nam và các nƣớc khác<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: WDI<br /> <br /> 220<br />  Điều đáng chú ý là, các khoản ODA không hoàn lại - một nguồn tài chính<br /> quan trọng cho các hoạt động trợ giúp kỹ thuật, tăng cƣờng năng lực và tƣ vấn chính<br /> sách, mặc dù chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ là 1% tổng nguồn ODA - đã giảm đáng kể<br /> từ USD 400 triệu năm 2012 xuống còn chƣa đến USD 50 triệu năm 2015.<br /> Cánh cửa rộng mở để đón nhận tài trợ quốc tế về biến đổi khí hậu và<br /> tăng trưởng xanh<br /> Trong khi tỷ trọng ODA trên GDP giảm dần thì tỷ trọng các Nguồn Tài<br /> Chính Chính Thức Khác (OOF, các khoản vay ít ƣu đãi hơn ODA) trên GDP của<br /> Việt Nam lại gia tăng và gần đây đã vƣợt tỷ trọng ở các nƣớc ASEAN khác. Khi<br /> các nhà tài trợ chuyển hƣớng quan tâm sang các vấn đề hàng hóa công toàn cầu,<br /> nhƣ biến đổi khí hậu và tăng trƣởng xanh, Việt Nam trở thành nƣớc tiếp nhận<br /> một khối lƣợng đáng kể nguồn tài chính công quốc tế liên quan đến các vấn đề<br /> đó. Trong các năm 2010-2014, Việt Nam đã tiếp nhận khối lƣợng tài trợ liên<br /> quan biến đổi khí hậu và tăng trƣởng xanh lớn nhất trong khu vực (với USD 5,2<br /> tỷ), bao gồm một lƣợng nhỏ các khoản viện trợ không hoàn lại, các khoản vay<br /> không ƣu đãi và phần lớn là các khoản vay ƣu đãi.<br /> Dư nợ ngày càng tăng<br /> Dƣ nợ công và nợ chính phủ của Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng, với tỷ lệ<br /> nợ công trên GDP tăng từ 50% năm 2011 lên 63,7% năm 2016, làm cho tỷ lệ nợ công<br /> trên GDP của Việt Nam từ mức thấp nhất trong các nƣớc ASEAN trong giai đoạn<br /> 2000-2005 trở thành mức cao nhất trong năm 2016. Trong khi đó, tỷ lệ nợ chính phủ<br /> trên GDP tăng vọt từ 39,3% GDP năm 2011 lên 52,7% năm 2016 (Hình 16).<br /> Hình 16: Tỷ lệ nợ công trên GDP (% GDP) của Việt Nam và một số nƣớc ASEAN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: IFS 2017, Cơ sở dữ liệu Triển vọng kinh tế thế giới<br /> <br /> <br /> <br /> 221<br />  Sự gia tăng về nợ công trong nƣớc và nợ đƣợc Chính phủ bảo lãnh là những<br /> yếu tố chính đóng góp vào sự gia tăng nợ công và nợ chính phủ. Cần lƣu ý rằng<br /> Việt Nam không phải là “quốc gia mắc nợ cao” và mặc dù các khoản trả lãi nợ<br /> công đã gia tăng trong những năm gần đây, nhƣng xu hƣớng này cũng chỉ ở mức<br /> tƣơng tự nhƣ các nƣớc khác trong khu vực. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng nợ<br /> công và nghĩa vụ trả nợ công trong nƣớc của Chính phủ vào một số thời điểm đã<br /> vƣợt quá khả năng chi trả của ngân sách Nhà nƣớc trong các năm 2014-2016, đã<br /> khiến Quốc hội phải đƣa ra mức trần nợ công và nợ chính phủ, cũng nhƣ yêu cầu<br /> Chính phủ phải áp dụng một kế hoạch quản lý nợ bền vững hơn.<br /> <br /> FDI: Khối lượng lớn nhưng chất lượng còn khiêm tốn<br /> <br /> Các dòng FDI vào Việt Nam đã gia tăng mạnh - đặc biệt từ khi Việt Nam<br /> gia nhập Tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO). Hơn nữa, những dòng FDI này<br /> cũng luôn ở mức cao so với các nƣớc ASEAN khác, trừ Singapore (Hình 17).<br /> Đáng chú ý là, FDI trong ngành chế biến, chế tạo năm 2015 chiếm gần 70% tổng<br /> nguồn FDI đổ vào Việt Nam, cao hơn nhiều so với Indonesia (40%) và<br /> Philippines (38%). Các cuộc tranh luận công khai ở Việt Nam nhấn mạnh một số<br /> điểm yếu về chất lƣợng FDI, nhƣ mức độ thấp về công nghệ, chuyển giao công<br /> nghệ và mối liên kết với các công ty trong nƣớc, cũng nhƣ đóng góp của FDI cho<br /> nguồn thu chính phủ không tƣơng xứng với mức độ ƣu đãi cao dành cho FDI<br /> (đặc biệt là về miễn thuế và khả năng tiếp cận đất đai) mà, đến lƣợt nó, những ƣu<br /> đãi này góp phần tạo ra một sân chơi không bình đẳng cho các doanh nghiệp tƣ<br /> nhân trong nƣớc.<br /> <br /> Hình 17: FDI tính theo phần tr m GDP ở các nƣớc ASEAN (2015)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Sáng kiến Phát triển (2011, 2015, 2017)<br /> <br /> <br /> <br /> 222<br />  Kiều hối vào Việt Nam: Ổn định ở mức cao<br /> Việt Nam nằm trong nhóm 10 nƣớc đứng đầu thế giới, thứ hai trong<br /> ASEAN (chỉ sau Philippines) về mặt tiếp nhận kiều hối - chiếm 2,5% tổng lƣợng<br /> kiều hối toàn cầu năm 2017. Hàng năm, lƣợng kiều hối về Việt Nam vào khoảng<br /> 6-8% tổng GDP trong cả giai đoạn 2006-2017, cao hơn nhiều so với các nƣớc<br /> phát triển khác (bình quân 1-2% GDP), tƣơng đƣơng với lƣợng FDI và cao gấp 4<br /> lần so với lƣợng ODA vào Việt Nam. Những dòng kiều hối này có thể đóng góp<br /> có ý nghĩa hơn cho sự phát triển kinh tế của đất nƣớc, tăng dự trữ ngoại tệ và cân<br /> đối tài khoản vãng lai, nếu nhƣ chúng đƣợc chuyển nhiều hơn thành những khoản<br /> đầu tƣ có hiệu quả cho sản xuất.<br /> <br /> Đầu tư tư nhân trong nước: Chưa trở thành nguồn tài chính then chốt<br /> thúc đẩy tăng trưởng của Việt Nam<br /> Tỷ trọng nguồn tài chính tƣ nhân trong nƣớc trong tổng các nguồn lực tài<br /> chính cho phát triển của Việt Nam là tƣơng đối thấp và tăng chậm so với các<br /> nƣớc ASEAN khác. Tỷ trọng nguồn tài chính tƣ nhân trong nƣớc trên GDP tăng<br /> từ 8% năm 2000 đến 16% năm 2017 và xuống 13% năm 2015. Tỷ trọng tài chính<br /> tƣ nhân trong nƣớc của Việt Nam trong tổng các nguồn tài chính cho phát triển là<br /> 23%, thấp hơn so với mức bình quân của các nƣớc ASEAN. Năm 2015, tỷ trọng<br /> nguồn tài chính tƣ nhân của Việt Nam trong tổng đầu tƣ ở Việt Nam là 38,67%,<br /> thấp hơn nhiều so với 56,3% ở Lào, 58,2% ở Malaysia, 80,6% ở Philippines và<br /> 68,2% ở Thái Lan. Phát hiện tƣơng tự cũng đƣợc ghi nhận khi so sánh Việt Nam<br /> với các nƣớc ASEAN khác ở (các thời điểm có) cùng mức Thu nhập quốc dân<br /> trung bình thấp (GNI) trên đầu ngƣời (khoảng USD 1.900). Điều đó cho thấy<br /> rằng tỷ trọng tƣơng đối thấp hơn của đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc là do cơ cấu kinh<br /> tế của Việt Nam, với đặc điểm là các doanh nghiệp thuộc khu vực tƣ nhân có quy<br /> mô nhỏ hơn các doanh nghiệp thuộc khu vực Nhà nƣớc, các doanh nghiệp do<br /> Nhà nƣớc sở hữu và các doanh nghiệp FDI. Tuy nhiên, cần ghi nhận rằng, tỷ<br /> trọng đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc trên tổng đầu tƣ ở TP Hồ Chí Minh - đầu tàu<br /> tăng trƣởng của Việt Nam - là khoảng 65% năm 2015-2016, tức là tƣơng đƣơng<br /> với mức ở các nƣớc ASEAN khác.<br /> <br /> Phù hợp với chủ trƣơng của Chính phủ coi khu vực kinh tế tƣ nhân là<br /> động lực thúc đẩy tăng trƣởng trong tƣơng lai của Việt Nam và kinh nghiệm của<br /> các nƣớc có thu nhập trung bình, việc thúc đẩy đầu tƣ của khu vực tƣ nhân trong<br /> <br /> 223<br /> nƣớc để nó trở thành nguồn tài chính chính cho phát triển phải là ƣu tiên hàng<br /> đầu trong tƣơng lai, nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính cho việc thực hiện thành<br /> công các Mục Tiêu Phát Triển Bền Vững.<br /> <br /> 4. Khuyến nghị chính sách đối với tài chính cho phát triển bền vững<br /> ở Việt Nam<br /> <br /> Các giải pháp tích hợp trong Khung Tài chính tích hợp quốc gia<br /> Với triển vọng tài chính phát triển có các gam mầu pha trộn nhƣ vậy, Việt<br /> Nam phải xử lý một số thách thức chủ yếu để có thể bảo đảm tiếp tục tăng trƣởng<br /> nhanh chóng ở một số nguồn lực tài chính và thúc đẩy tăng trƣởng nhanh hơn ở<br /> các loại hình tài chính quan trọng khác mà ở đó mức độ và con số dự báo tăng<br /> trƣởng còn tƣơng đối thấp. Quan trọng nhất, Việt Nam phải bảo đảm rằng các<br /> nguồn lực có thể đƣợc huy động và sử dụng cho những khoản đầu tƣ có hiệu quả,<br /> mang lại các kết quả phát triển bền vững. Khung Tài chính tích hợp quốc gia, đƣợc<br /> phác thảo tại Hội nghị Quốc tế Addis Ababa về tài trợ cho phát triển, nhấn mạnh<br /> tầm quan trọng của việc Chính phủ xây dựng một chính sách và khung thể chế mang<br /> tính tích hợp nhằm xử lý những thách thức này một cách đồng bộ. Áp dụng nguyên<br /> tắc “toàn bộ chính phủ” và „toàn bộ xã hội” đƣợc nêu ra tại Chƣơng trình nghị sự<br /> Phát triển bền vững đến năm 2030, các hành động chính sách tích hợp cần đồng thời<br /> hƣớng tới mục đích quản lý có hiệu quả mối quan hệ tƣơng tác giữa các nguồn tài<br /> chính cho phát triển, nhằm phát huy tác động tổng hợp và bảo đảm rằng các khoản<br /> đầu tƣ từ tất cả các nguồn tài chính phát triển cùng đóng góp vào nỗ lực của Việt<br /> Nam trong việc thực hiện thành công các Mục Tiêu Phát Triển Bền Vững.<br /> <br /> Tăng tốc phát triển khu vực kinh tế tư nhân<br /> Trong bối cảnh các thay đổi nhanh chóng trong bức tranh tài chính quốc<br /> tế, toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ đang tăng tốc, khi đầu<br /> tƣ tƣ nhân trong nƣớc còn thấp và tăng chậm, sự cần thiết của việc khu vực tƣ<br /> nhân trở thành động lực tăng trƣởng trong giai đoạn phát triển tới đây của nƣớc<br /> Việt Nam có thu nhập trung bình thấp đƣợc các nhà hoạch định chính sách và các<br /> văn bản chiến lƣợc của Việt Nam ghi nhận. Xử lý các cản trở sự phát triển khu<br /> vực tƣ nhân và mở rộng đầu tƣ tƣ nhân trong nƣớc đang là một trong các ƣu tiên<br /> cao nhất của Việt Nam và các hành động đƣợc xác định trong các quyết sách của<br /> chính phủ và đang đƣợc thực hiện.<br /> <br /> <br /> 224<br />  Trong bối cảnh đó, ƣu tiên then chốt là phải đẩy mạnh sự phát triển của<br /> khu vực kinh tế tƣ nhân và mở rộng đầu tƣ ở Việt Nam thông qua việc sắp xếp<br /> thứ tự ƣu tiên ở ba lĩnh vực hành động sau:<br /> <br />  Thứ nhất, cần tạo ra một sân chơi bình đẳng cho khu vực tƣ nhân trong<br /> nƣớc, trong đó có cả việc cải cách các doanh nghiệp nhà nƣớc và sửa đổi chính<br /> sách thu hút FDI nhằm tạo điều kiện dễ dàng cho các công ty tƣ nhân trong nƣớc<br /> gia nhập thị trƣờng, và tăng cƣờng mối liên kết của các công ty này với các chuỗi<br /> giá trị trong nƣớc và toàn cầu.<br />  Thứ hai, cần thực hiện các chính sách và cung cấp sự hỗ trợ có trọng<br /> điểm để các doanh nghiệp tƣ nhân trong nƣớc phát triển về qui mô, nâng cao<br /> năng suất lao động và khả năng cạnh tranh, cải thiện các mối liên kết với các<br /> chuỗi giá trị trong nƣớc và toàn cầu, đồng thời đẩy nhanh chuyển dịch cần thiết<br /> từ kinh tế không chính thức sang kinh tế chính thức.<br />  Thứ ba, cần tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trƣờng kinh doanh, hỗ trợ các<br /> doanh nghiệp trong nƣớc trong việc tiếp cận đất đai và tín dụng và đặc biệt ngâng<br /> cao năng lực kỹ thuật để áp dụng công nghệ mới và nắm bắt cơ hội mà cuộc<br /> Cách Mạng Công nghiệp 4.0 mang lại. Cần xây dựng các tổ chức độc lập chuyên<br /> cung cấp hỗ trợ về đào tạo nhân lực và nghiên cứu phát triển cho các doanh<br /> nghiệp tƣ nhân Việt Nam (đang gặp hạn chế vì qui mô nhỏ và thiếu khả năng đầu<br /> tƣ nghiên cứu phát triển, ứng dụng công nghệ cao và đào tạo nhân lực).<br /> Chuyển định hướng thu hút FDI từ số lượng sang chất lượng<br /> Để bảo đảm các chính sách FDI trở thành một bộ phận khăng khít của<br /> chiến lƣợc phát triển quốc gia và phát huy tối đa tác động tích cực của FDI đến<br /> tăng trƣởng kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trƣờng, trọng tâm của nỗ lực thu hút<br /> FDI cần chuyển từ số lƣợng sang chất lƣợng, song song với và góp phần vào nỗ<br /> lực thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tƣ nhân trong nƣớc. Điều quan<br /> trọng là phải thiết lập và đảm bảo thực hiện các tiêu chuẩn rõ ràng phù hợp thông<br /> lệ quốc tế về yêu cầu trình độ công nghệ, nội dung chuyển giao công nghệ và<br /> mối liên kết của các công ty FDI với các công ty trong nƣớc, cũng nhƣ các yêu<br /> cầu về hiệu quả sử dụng năng lƣợng và thực hiện các tiêu chuẩn an toàn về môi<br /> trƣờng. Cũng cần phải dành ƣu tiên cho việc tăng cƣờng năng lực và các hệ<br /> thống thể chế trong việc rà soát, thẩm định kỹ càng hơn và phê duyệt các dự án<br /> FDI nhằm bảo đảm sự tuân thủ đối với các tiêu chuẩn quốc tế.<br /> <br /> <br /> <br /> 225<br />  Hơn nữa, Việt Nam cần nhanh chóng từ bỏ việc sử đụng các biện pháp<br /> khuyến khích qua thuế và các đặc quyền khác nhƣ là những biện pháp để thu hút<br /> FDI, và tăng cƣờng sự tham gia tích cực của mình vào các sáng kiến quốc tế<br /> nhằm khắc phục những tập quán thuế có hại liên quan đến thu hút FDI của các<br /> quốc gia và có các hành động cụ thể giảm sự cạnh tranh giữa các tỉnh trong việc<br /> sử dụng ƣu đãi thuế và các biện pháp khuyến khích khác để thu hút FDI. Hơn<br /> nữa, Việt Nam cần tích cực áp dụng các biện pháp khuyến khích khác hiệu quả<br /> hơn để thu hút FDI có chất lƣợng cao và dài hạn, nhƣ tập trung nỗ lực vào phát<br /> triển nguồn nhân lực có kỹ năng và năng lực, tăng sức mua trong nƣớc, tăng tính<br /> “dễ đoán định” của các quy định về đầu tƣ, song song với việc áp dụng chế độ<br /> pháp quyền, đảm bảo sự ổn định về chính trị và cơ sở hạ tầng có chất lƣợng (giao<br /> thông và các tiện ích) và các dịch vụ hỗ trợ và cung ứng có khả năng cạnh tranh<br /> của doanh nghiệp trong nƣớc.<br /> <br /> Nỗ lực nâng cao hiệu quả và hiệu lực của chi tiêu và đầu tư công<br /> Nhìn nhận rằng việc mở rộng các nguồn thu của Chính phủ chỉ có hiệu<br /> quả nếu các nguồn lực ngân sách và các khoản đầu tƣ công đƣợc sử dụng có hiệu<br /> quả và có hiệu lực, báo cáo nghiên cứu kêu gọi Chính phủ bảo đảm tính hiệu quả<br /> của chi tiêu thƣờng xuyên cũng nhƣ tính hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm giải<br /> trình đối với nguồn đầu tƣ công. Trong khi việc tiếp tục tinh giản bộ máy chính phủ<br /> và giảm số ngƣời ăn lƣơng từ nguồn ngân sách của chính phủ có ý nghĩa quan trọng,<br /> thì cũng cần thực hiện các hành động song song nhằm bảo đảm bộ máy chính phủ<br /> có hiệu quả lớn hơn. Những khoản tiết kiệm có thể thu đƣợc thông qua cắt giảm chi<br /> tiêu thƣờng xuyên cho việc chi trả tiền lƣơng có thể mở ra cơ hội cho việc tăng chi<br /> tiêu của Nhà nƣớc cho các hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D) và đầu tƣ vào<br /> nâng cao “Kỹ năng Thế kỷ XXI” cần thiết để Việt Nam chớp lấy những cơ hội mà<br /> Cách Mạng Công nghiệp 4.0 mang lại. Báo cáo nghiên cứu khuyến nghị Chính phủ<br /> đặt ra các tiêu chí rõ ràng và áp dựng các giải pháp thiết chế phù hợp để sắp xếp thứ<br /> tự ƣu tiên và lựa chọn các dự án đầu tƣ công có thể thúc đẩy tăng trƣởng và thu hút<br /> đầu tƣ từ khu vực tƣ nhân, coi đây là những hành động ƣu tiên hƣớng tới mục tiêu<br /> nâng cao hiệu quả đầu tƣ công, nâng cao tính minh bạch, tăng cƣờng trách nhiệm<br /> giải trình và chống tham nhũng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 226<br />  Cải thiện tính bền vững của nguồn thu ngân sách thông qua việc mở<br /> rộng cơ sở thuế và quản lý tốt hơn tài sản Nhà nước<br /> Việt Nam cần thúc đẩy tăng trƣởng một cách bền vững về các nguồn thu<br /> chính phủ và bảo đảm rằng các nguồn lực đƣợc đầu tƣ một cách có hiệu lực và<br /> đƣợc sử dụng có hiệu quả. Về vấn đề này, báo cáo nghiên cứu khuyến nghị<br /> Chính phủ tiếp tục mở rộng nguồn thu trong nƣớc từ thuế nhƣ là một nguồn thu<br /> bền vững hơn và đáng tin cậy hơn. Có thể thực hiện việc này bằng cách thực hiện<br /> các sắc thuế mới, nhƣ thuế tài sản và thuế phát thải khí CO2/carbon, xem xét lại<br /> trần tỷ trọng thu ngân sách từ thuế và phí trên GDP cũng nhƣ áp dụng các tiêu<br /> chuẩn quốc tế trong việc phân loại và thu thập dữ liệu về các nguồn thu ngân<br /> sách từ thuế, phí và lệ phí, nhằm góp phần xác định các vấn đề và xây dựng các<br /> biện pháp chính sách chính xác hơn. Cũng cần xem xét lại việc áp dụng các tỷ<br /> suất thuế cố định và cơ sở tính thuế thấp gắn chặt với các nỗ lực hỗ trợ các doanh<br /> nghiệp vừa, nhỏ và cực nhỏ phát triển về quy mô và tham gia khu vực kinh tế<br /> chính thức. Cuối cùng, báo cáo khuyến nghị cần tăng cƣờng việc quản lý tài sản<br /> Nhà nƣớc nhằm góp phần thúc đẩy nền kinh tế, tài trợ cho việc phát triển hạ tầng<br /> kinh tế và xã hội cũng nhƣ trang trải chi phí bảo dƣỡng/bảo trì mà không phải<br /> cạnh tranh về nguồn tài chính từ ngân sách chính phủ, để có thể dành nhiều ngân<br /> sách hơn để chi tiêu cho chăm sóc y tế, giáo dục và các sáng kiến xã hội khác.<br /> <br /> Phân cấp: Khắc phục tình trạng phân tán, giàn trải và các vấn đề trong<br /> công tác phối hợp<br /> <br /> Xét tình trạng phân tán, giàn trải và những vấn đề trong công tác phối hợp<br /> liên quan đến việc thực hiện chủ trƣơng phân cấp ở Việt Nam, cần phải hành<br /> động nhanh chóng để nhằm tìm ra các giải pháp và thực hiện các giải pháp đó.<br /> Thứ nhất, cần xử lý tình trạng suy giảm đầu tƣ công khi thực hiện phân cấp. Cần<br /> tăng cƣờng ngân sách quốc gia và công tác lập kế hoạch cho các dự án phát triển<br /> hạ tầng quy mô lớn và các khoản đầu tƣ liên quan ở cấp quốc gia, bởi chính<br /> quyền địa phƣơng thƣờng thiếu năng lực kỹ thuật đề lập kế hoạch và thực hiện<br /> những dự án phức tạp nhƣ vậy. Một bất cập đáng kể của đầu tƣ công ở cấp địa<br /> phƣơng là đầu tƣ công ở địa phƣơng có xu hƣớng theo chu kỳ nhiều hơn so với<br /> đầu tƣ công ở cấp quốc gia. Ngoài ra, đầu tƣ công ở cấp địa phƣơng liên quan<br /> đến chính quyền địa phƣơng thƣờng bị cản trở bởi những vấn đề về phối hợp<br /> theo chiều dọc và chiều ngang, và những vấn đề này cần sớm đƣợc khắc phục.<br /> <br /> <br /> 227<br /> Các biện pháp khắc phục có thể bao gồm phân công cụ thể, rõ ràng nhiệm vụ, vai<br /> trò và trách nhiệm của các cơ quan trung ƣơng và cơ quan địa phƣơng, áp dụng<br /> các cơ chế đồng tài trợ và các khoản hỗ trợ tƣơng ứng (matching grants) cùng với<br /> các quá trình tham khảo ý kiến chính thức, đặt đại diện của các cơ quan trung<br /> ƣơng tại các cơ quan chính quyền địa phƣơng và thực hiện mô hình của Tổ chức<br /> Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) trong việc áp dụng các loại điều kiện khác<br /> nhau để bảo đảm sự tƣơng thích giữa các ƣu tiên quốc gia và các ƣu tiên địa<br /> phƣơng. Một ví dụ là gắn việc cung cấp các nguồn lực đầu tƣ với một khung thời<br /> gian cụ thể, đòi hỏi chính quyền địa phƣơng phải có vốn đối ứng cũng nhƣ phải<br /> đánh giá kết quả sau khi dự án kết thúc. Cuối cùng, điều hết sức quan trọng là<br /> phải tạo lập đƣợc các cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chính quyền địa phƣơng,<br /> đặc biệt là giữa các tỉnh và thành phố cũng nhƣ trong nội bộ các thành phố lớn,<br /> nhằm khắc phục các vấn đề phối hợp theo chiều ngang, cùng với việc coi trọng<br /> nâng cao chất lƣợng của các định chế ở địa phƣơng thông qua nỗ lực tăng cƣờng<br /> tính minh bạch, cắt giảm tình trạng phân tán của các định chế ở địa phƣơng và<br /> tinh giản quy trình ra quyết định.<br /> <br /> Bảo đảm quá trình chuyển tiếp sang “tốt nghiệp” OD một cách thông suốt<br /> Mặc dù việc sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn ODA hiện có tầm quan<br /> trọng hàng đầu để bảo đảm rằng các dự án ODA khắc phục đƣợc các nút thắt<br /> tăng trƣởng kinh tế chủ yếu của đất nƣớc và thu hút đầu tƣ từ khu vực tƣ nhân,<br /> Việt Nam cần bảo đảm quá trình tiến tới tốt nghiệp ODA diễn ra một cách thông<br /> suốt, bằng cách xây dựng và thực hiện các kế hoạch “hậu ODA” và thăm dò<br /> cơ hội huy động các nguồn lực mới. Để tránh tình trạng các khoản vay ƣu đãi<br /> chấm dứt đột ngột và đồng loạt, Chính phủ và các nhà tài trợ cần hợp tác chặt<br /> chẽ trong việc xây dựng các chƣơng trình, dự án ODA trong vòng từ 5 đến 10<br /> năm tới, dựa trên mức độ các nguồn lực đƣợc dự báo trƣớc và xây dựng kế<br /> hoạch chuyển dần ra khỏi các khoản vay ƣu đãi. Đồng thời, cần phải mở rộng<br /> khả năng tiếp cận các nguồn tài chính quốc tế mới cho phát triển về thích ứng<br /> và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu, tăng trƣởng xanh cũng nhƣ xây<br /> dựng quan hệ đối tác mới với các quỹ tƣ nhân và các tổ chức nhân đạo quốc<br /> tế, nếu Việt Nam muốn bảo đảm tính bền vững của đầu tƣ công sau khi chấm<br /> dứt tiếp nhận nguồn vốn ODA ƣu đãi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 228<br />  Quản lý nợ công một cách khôn ngoan<br /> Do tình trạng nợ công tích tụ nhanh chóng và những rủi ro gắn liền với nợ<br /> công, điều hết sức cấp thiết là phải xây dựng và thực hiện các luật pháp, chiến<br /> lƣợc, kế hoạch và chính sách quản lý nợ công nhƣ những bộ phận tích hợp của kế<br /> hoạch phát triển KTXH và Khung Tài chính tích hợp quốc gia - INFF. Đặc biệt,<br /> cần tăng cƣờng mối liên kết giữa các Kế hoạch Phát triển KT-XH, Chƣơng trình<br /> Đầu tƣ công trung hạn và các Kế hoạch 3 năm về tài chính và ngân sách, tăng<br /> cƣờng tính đồng bộ giữa các công cụ này với các văn bản pháp luật, chính sách<br /> và quy định khác về ngân sách Nhà nƣớc, đầu tƣ công, doanh nghiệp, hệ thống<br /> ngân hàng, Quỹ Bảo hiểm xã hội và Kho bạc Nhà nƣớc (với vai trò là những đơn<br /> vị nắm giữ phần lớn trái phiếu của Chính phủ). Hơn nữa, cần tăng cƣờng năng<br /> lực quốc gia để phân tích các cơ hội, thách thức, chi phí và rủi ro gắn liền với tất<br /> cả các nguồn nợ và vay công, dự báo và tƣ vấn về nhu cầu vay và nghĩa vụ trả nợ<br /> của Chính phủ trong tƣơng lai cũng nhƣ xây dựng và thực hiện các cơ chế theo<br /> dõi, giám sát, kiểm soát và quản lý rủi ro từ các khoản vay của Chính phủ (bao<br /> gồm cả các khoản vay của chính quyền địa phƣơng, các khoản vay đƣợc Chính<br /> phủ trung ƣơng bảo lãnh và các khoản vay của các doanh nghiệp nhà nƣớc).<br /> Theo dõi chặt chẽ và đánh giá nợ công (có sử dụng các định nghĩa, cách phân<br /> loại và các chỉ số theo dõi và đánh giá theo chuẩn mực quốc tế về lập kế hoạch,<br /> và theo dõi nợ công) sẽ cung cấp những thông tin và dữ liệu kịp thời, chính xác<br /> để phổ biến rộng rãi cho tất cả ngƣời sử dụng, phù hợp với các tập quán tốt quốc<br /> tế về theo dõi và đánh giá nợ công và cung cấp thông tin về nợ công.<br /> <br /> Quản lý mối quan hệ tương tác và nâng cao tác động tổng hợp của các<br /> nguồn lực tài chính<br /> Điều hết sức cần thiết là phải nâng cao sự hiểu biết và tăng cƣờng năng<br /> lực quản lý mối quan hệ tƣơng tác giữa các nguồn tài chính cho phát triển. Một<br /> sự hiểu biết và năng lực nhƣ vậy không chỉ là hết sức cần thiết để giúp hạn chế<br /> các tác động tiêu cực (nhƣ khi các dòng vốn vào Việt Nam và đầu tƣ trong nƣớc<br /> đã cùng tăng nhanh và giảm mạnh gây bất ổn cho kinh tế vĩ mô của Việt Nam<br /> vào năm 2007) mà còn góp phần tối đa hóa tác động qua lại của các nguồn tài<br /> chính cho phát triển trong khi vẫn bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, quản lý nợ một<br /> cách bền vững và tăng trƣởng kinh tế ổn định. Các hiểu biết và năng lực đó còn<br /> giúp cho việc xác định thêm các dự án ODA và các dự án đầu tƣ công có khả<br /> <br /> <br /> 229<br /> năng thu hút các dòng FDI mới có chất lƣợng cũng nhƣ các dự án đầu tƣ của khu<br /> vực tƣ nhân trong nƣớc, qua đó góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế. Chúng<br /> cũng giúp hạn chế tác động của các dự án đầu tƣ công, trong đó có các dự án của<br /> các doanh nghiệp nhà nƣớc, trong việc “chèn ép” (crowding out) đầu tƣ tƣ nhân<br /> (kể cả thông qua sự cạnh tranh nguồn tín dụng trong nƣớc của các doanh nghiệp<br /> tƣ nhân) và xác định thêm các dự án đầu tƣ công có hiệu ứng “lôi kéo” (crowding<br /> in) đầu tƣ tƣ nhân và hỗ trợ sự phát triển của khu vực tƣ nhân trong nƣớc.<br /> <br /> 5. Kết luận<br /> Việc Việt Nam hƣớng tới con đƣờng phát triển bao trùm và áp dụng mô<br /> hình tăng trƣởng mới dựa vào năng suất lao động và khả năng cạnh tranh quốc tế<br /> cao hơn nhằm tạo ra nhiều việc làm có năng suất hơn cho tất cả mọi ngƣời, trong<br /> khi cuộc Cách Mạng Công nghiệp 4.0 đang tăng tốc, đòi hỏi xây dựng một chiến<br /> lƣợc mới trong việc huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn tài chính cho phát<br /> triển cũng trở nên cấp bách hơn.<br /> <br /> Nghiên cứu về tài chính cho phát triển đã xác định những thách thức và cơ<br /> hội để Việt Nam huy động các nguồn tài chính cho phát triển với quy mô và sự<br /> kết hợp hợp lý và để bảo đảm việc sử dụng có hiệu quả và bền vững các nguồn<br /> lực tài chính cho phát triển của mình. Báo cáo nghiên cứu đề xuất việc xây dựng<br /> và thực hiện các chính sách đồng bộ trong một khung tài chính tích hợp quốc gia<br /> phù hợp với mô hình tăng trƣởng mới của Việt Nam. Chiến lƣợc mới về tài chính<br /> cho phát triển và việc thực hiện chiến lƣợc cần trở thành một bộ phận khăng khít<br /> của các nỗ lực cải cách của Việt Nam về quản lý tài chính công và đầu tƣ công,<br /> của các kế hoạch cải cách các doanh nghiệp nhà nƣớc và đặc biệt phát triển các<br /> doanh nghiệp tƣ nhân quy mô vừa và nhỏ. Chiến lƣợc đó cũng cần phù hợp với<br /> nỗ lực của đất nƣớc nhằm giảm thiểu những bất cập, nâng cao năng suất lao động<br /> và khả năng cạnh tranh, tăng cƣờng tính bao trùm về kinh tế và xã hội, tính bền<br /> vững về môi trƣờng và khả năng chống chịu với khí hậu. Đã đến lúc tất cả các<br /> bên cần hành động một cách có phối hợp để khắc phục những thách thức đã đƣợc<br /> xác định, nhằm thực hiện kì vọng của Việt Nam trong việc thực hiện thành công<br /> Chƣơng trình nghị sự phát triển bền vững và để nâng sự nghiệp phát triển con<br /> ngƣời của Việt Nam lên tầm cao mới.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 230<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Ngân hàng Phát triển châu Á (2017), Trái phiếu châu Á trực tuyến,<br /> https://asianbondsonline.adb.org/index.php<br /> <br /> 2. Ngân hàng Phát triển châu Á (2016), Vai trò của các Đặc khu kinh tế trong<br /> nâng cao hiệu quả của các Vành đai kinh tế Tiểu vùng Mê-công mở rộng.<br /> Ngân hàng Phát triển châu Á, Thành phố Mandaluyong, Philippines.<br /> <br /> 3. Sáng kiến Phát triển (2012), Tài liệu cung cấp đầu vào cho báo cáo của<br /> UNDP “Tài trợ cho các Mục tiêu Phát triển bền vững ở ASEAN: Tăng cường<br /> khung tài chính tích hợp quốc gia để thực hiệ