"Vũ nguyệt vật ngữ" của "Ueda
Akinari" và "Truyền kì mạn lục"
của Nguyễn Dữ
Toàn bộ Kim Ngao tân thoại có bao nhiêu truyện, không còn tài liệu nào
ghi được, hiện nay chỉ còn 5 truyện. Xin xem bảng sau nói về tình hình ảnh
hưởng từ Tiễn đăng tân thoại đến Kim Ngao tân thoại:
TIỄN ĐĂNG TÂN THOẠI KIM NGAO TÂN
THOẠI
Đằng Mục rượu say chơi Vạn Phúc Tự Xu Bồ
vườn Tụ Cảnh Ký
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)
Lệnh Hồ nằm mơ xuống âm Nam Viêm Bộ Châu
phủ Chí
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Cuộc kỳ ngộ ở Vị Đường Lý Sinh Khuy Tường
Truyện (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Tiệc mừng dưới Thuỷ cung Long Cung Phó Yến
Lục (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Đêm chơi thuyền trên hồ Tuý Du Phù Bích Ký
Giám (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Nhìn chung các truyện trong Kim Ngao tân thoại khá nhẹ nhàng, mang đậm màu
sắc Lão Trang thoát tục, phiêu du trong cảnh đẹp, rượu và ái tình. Nó không dữ dội,
gay gắt như các truyện dưới đây của Việt Nam và Nhật Bản. Nguyên nhân có lẽ nó ra
đời sớm, lúc ấy triều đại Lý đang hưng thịnh, xã hội bình yên nên những mâu thuẫn
trong cuộc sống không bộc lộ ra gay gắt.
Điều đáng chú ý là trong Kim Ngao tân thoại có 2 truyện được Asai Ryôi
phóng tác trung thành trong tập Già tì tử của mình, thay vì chịu ảnh hưởng trực tiếp
từ Tiễn đăng tân thoại (chúng tôi sẽ trình bày ở phần sau).
3. Asai Ryôi(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)và Già tì tử (cid:0)(cid:0)(cid:0)(Nhật Bản)
ASAI RYÔI (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(? - 1691) là nhà văn thời Edo trung kỳ. Lúc đầu là một võ sĩ
lang thang, sau đó vào tu ở chùa Chính Nguyện tự (cid:0)(cid:0)(cid:0), theo phái Tịnh độ tông (cid:0)(cid:0)(cid:0),
viết nhiều sách giải thích kinh Phật. Viết nhiều sách loại sách “giả danh thảo tử”
(Kanasôshi (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)), trong đó nổi bật nhất là bộ Già tì tử (cid:0)(cid:0)(cid:0)(Hình nhân thế mạng) hoàn
thành năm 1666.
Già tì tử có một vị trí quan trọng. Mặc dù nó không phải là truyện thần quái đầu
tiên, nhưng là tác phẩm điển hình theo kiểu truyện truyền kỳ của Nhật Bản.
Toàn bộ tác phẩm có 68 truyện, trong đó có 2 truyện phóng tác theo Kim Ngao
tân thoại (như đã nói ở trên):
GIÀ TÌ TỬ KIM NGAO TÂN THOẠI
Lý Sinh Khuy tường truyện (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) Ka
wo nakadachi toshite chigiru
Long Cung Phó Yến (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)Rỳu kỳu no
Lục(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) jôtô
Còn lại 18 truyện phóng tác từ Tiễn đăng tân thoại, trong đó có truyện cực kỳ
nổi tiếng, được sau này sử dụng nhiều trong sân khấu kể chuyện quái đàm (cid:0)(cid:0)(cid:0)là
truyện Mẫu đơn đăng lung(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Chiếc đèn mẫu đơn) phóng tác từ Mẫu đơn đăng
ký (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0). Mặc dù tập Già tì tử có đến 68 truyện nhưng cũng không phải là một tập
sách dày dặn, đơn giản vì mỗi truyện được kể khá vắn tắt, cốt lấy nội dung mà thôi.
Nó rất khác với cách kể chuyện của Ueda hay Nguyễn Dữ như sẽ nói dưới đây.
Trong loại truyện truyền kỳ Nhật Bản, Già tì tử có vị trị là tác phẩm khai phá thể
loại, còn vị trí đỉnh cao thuộc về Ueda với kiệt tác Vũ nguyệt vật ngữ.
4. Ueda Akinari(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)và Vũ nguyệt vật ngữ (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
UEDA AKINARI (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (1734 - 1809): nhà nghiên cứu Quốc học, nhà văn,
hiệu là Hoà Dịch Thái Lang(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Tiễn Chi Ky Nhân(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Vô Trường(cid:0)(cid:0)… Sinh ở
Osaka, lúc bé bị đem cho làm con nuôi một thương nhân họ là Ueda(cid:0)(cid:0). Thời gian sau
thì mẹ nuôi cũng mất, sống với mẹ nuôi kế, rất được yêu thương. Lớn lên ông được
học tập tốt và đọc rất nhiều sách, đặc biệt là văn học cổ điển Trung Quốc và Nhật
Bản, thử nghiệm trong nhiều lĩnh vực như: thương mại, y khoa, nghiên cứu, sáng tác
thơ haiku, nhưng thành công nhất là sáng tác truyện truyền kỳ. Tác phẩm có: Vũ
nguyệt vật ngữ (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (hoàn thành năm 1768, xuất bản 1776) và Xuân vũ vật
ngữ (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (hoàn thành 1808, hiện còn thủ bản của tác giả).
II. VĂN BẢN VÀ NGUỒN ẢNH HƯỞNG ĐẾN VŨ NGUYỆT VẬT
NGỮ VÀ TRUYỀN KỲ MẠN LỤC
1. Văn bản Vũ nguyệt vật ngữ
Vũ nguyệt vật ngữ hoàn thành năm 1768 (có lời tựa của tác giả năm Minh Hoà
thứ năm - 1768), xuất bản 1776 hiện còn lưu trữ ở các thư viện Quốc hội, Đại
học Kyoto, Tenri…
Toàn bộ tác phẩm có 9 truyện và 1 bài tựa ngắn. Các nguồn ảnh hưởng đến Vũ
nguyệt vật ngữ, ngoài Tiễn đăng tân thoại ra còn có nhiều tiểu thuyết truyền kỳ và
truyện cổ Nhật Bản khác nữa. Xin xem bảng dưới đây, ở đây chỉ xem xét những ảnh
hưởng nổi bật, chúng tôi in đậm cho những ảnh hưởng đậm nét.
VŨ NGUYỆT CÁC NGUỒN ẢNH
VẬT NGỮ HƯỞNG
1 Đỉnh Shiramine Bảo Nguyên vật ngữ(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) Saigyô soạn tập sao(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
2 Hẹn tiết trùng Phạm Cự Khanh Kê Thử tử
dương sinh giao
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Cổ kim tiểu
thuyết (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Phùng Mộng (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Long(cid:0)(cid:0)(cid:0))
3 Ngôi nhà trong lau Truyện nàng Ái Khanh (cid:0)(cid:0)(cid:0)
sậy (Tiễn đăng tân thoại, Cù
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) Hựu)
4 Cá chép trong mơ Tiết Lục Sự ngư phục
chứng tiên (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Tỉnh thế (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
hằng ngôn, Phùng Mộng Long)
5 Tiếng chim Thiên Thai phỏng ẩn
Bupposô lục(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Long đường linh hội
lục(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Phú quý phát tích tư (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
chí(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Tiễn đăng tân thoại
6 Chiếc nồi thiêng ở Mẫu đơn đăng ký (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
đền Kibitsu(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Tiễn đăng tân thoại)
7 Con rắn dâm đãng Bạch nưong tử vĩnh chấn Lôi
Phong tháp (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Cảnh thế thông
ngôn(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Phùng Mộng
Long(cid:0)(cid:0)(cid:0))
8 Chiếc khăn trùm Thuỷ hử (cid:0)(cid:0)của La Quán
màu xanh Trung(cid:0)(cid:0)(cid:0), Ngũ tạp trở (cid:0)(cid:0)(cid:0), Tạ
Triệu Chiết (cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)
9 Luận về giàu Thường Sơn kỷ
nghèo đàm (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (Nhật
Bản), Sử ký(cid:0)(cid:0), Tư Mã (cid:0)(cid:0)(cid:0)
Thiên (cid:0)(cid:0)(cid:0)
3. Vũ nguyệt vật ngữ và Truyền kỳ mạn lục
Dưới đây là bảng tương quan giữa Tiễn đăng tân thoại, Truyền kỳ mạn lục và Vũ
nguyệt vật ngữ.
TIỄN ĐĂNG TRUYỀN KỲ VŨ
TÂN THOẠI MẠN LỤC NGUYỆT VẬT
NGỮ
Truyện nàng Chuyện người Ngôi nhà
Ái Khanh nghĩa phụ ở Khoái trong lau sậy
Châu (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Mẫu đơn đăng Chuyện cây Chiếc nồi
ký gạo thiêng ở đền
Kibitsu(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) (cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Thiên Thai Câu chuyện ở Tiếng chim
đền Hạng Bupposô phỏng ẩn lục(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0),
Vương(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0) Long đường linh hội (cid:0)(cid:0)(cid:0)
lục(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0), Phú quý Cuộc nói
phát tích tư
chuyện thơ ở Kim chí(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Hoa(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)(cid:0)
Như vậy là trong 9 truyện của Vũ nguyệt vật ngữ, có 3 truyện chịu ảnh hưởng
từ Tiển đăng tân thoại, và 3 truyện này cũng có những liên quan tương ứng với Truyền
kỳ mạn lục.
